تحلیل سوات، حاکی از آن است که وضعیت سازمان از حیث موقعیت استراتژیک در ناحیه محافظه کارانه قرار دارد. این موضوع گویای این مطلب است که در حال حاضر سازمان باید استراتژیهای تدافعی را با هدف خروج از وضعیت فعلی و بهبود وضعیت استراتژیک آینده برگزیند. نکته دیگری که از تحلیل سوات قابل استفاده است، وجود برخی از مسائل و نارساییهای فرایندی و کلیدی می باشد، که ضرورت اتخاذ رویکردی جامع در بازنگری اساسی سیستمها و فرایندهای سازمانی را نمایان میسازد. این مسئله از آنجا اهمیت می یابد، که زمینه تحقق اهداف نقشه استراتژی را نیز میسر می سازد. نقشه استراتژی سازمان نیز در گام شش مدل ترسیم گشته است. در انتها نیز پیشنهاد هایی بمنظور بهبود وضعیت استراتژیک دفاتر پیشخوان و تحقق اهداف تعیین شده ارائه گردیده است.
کلمات کلیدی: برنامه ریزی استراتژیک، دفاتر پیشخوان، نقشه استراتژی، SWOT، BSC، BRYSON
فهرست مطالب
12
13
15
16
16
17
17
20
21
21
21
23
24
24
24
25
26
27
28
28
30
31
47
35
41
32
50
53
54
55
58
61
64
64
64
67
71
78
79
79
80
80
81
81
83
86
87
88
88
90
93
95
96
100
101
107
108
109
113
فصل اول : کلیات تحقیق
1-1) مقدمه
1-2) بیان مسئله
1-3) ضرورت و اهمیت انجام تحقیق
1-4) اهداف تحقیق
1-5) پرسش های تحقیق
1-6) روش شناسی تحقیق
1-7) تعریف واژگان و مفاهیم
فصل دوم : ادبیات پژوهش
2-1) مقدمه
2-2) بخش اول : استراتژی
2-2-1) تاریخچه استراتژی
2-2-2) تعریف استراتژی
2 -2-3) ماهیت استراتژی
2-2-4) سطوح استراتژی
2-2-4-1) استراتژی در سطح سازمان
2-2-4-2) استراتژی در سطح واحد سازمانی
2-2-4-3) استراتژی وظیفه ای
2-2-5) مزایا و معایب استراتژی
2-2-6) مدیریت استراتژیک
2-2-7) مزایای مدیریت استراتژیک
2-2-8) مکاتب مدیریت استراتژیک
2-2-9) برنامه ریزی استراتژیک
2-2-10) ویژگی های برنامه ریزی استراتژیک
2-2-11) انواع استراتژی
2-2-12) مدل چرخه تغییر استراتژی برایسون
2-2-13) معرفی روش سوات (SWOT)
2-2-14) معرفی روش کارت امتیازی متوازن(BSC)
2-2-14-1) چهار وجه کارت امتیازی متوازن
2-2-14-2)نسل های کارت امتیازی متوازن
2-2-14-3)نقشه استراتژی
2-2-15) مهندسی مجدد فرایندهای کسب و کار
2-2-16) مدیریت کیفیت جامع
2-2-17) مهندسی ارزش
2-3) بخش دوم : برنامه ریزی استراتژیک در سازمان های عمومی
2-3-1) اهمیت برنامه ریزی استراتژیک در سازمان ها
2-3-2) برنامه ریزی استراتژیک در سازمان های عمومی
2-3-3) معرفی دفاتر پیشخوان خدمات دولت
2-4) پیشینه تحقیق
فصل سوم : متدولوژی تحقیق
3-1) مقدمه
3-2) روش تحقیق
3-3) جامعه آماری
3-4) روش نمونه گیری و حجم نمونه
3-5) روش ها و ابزارهای گردآوری اطلاعات
3-6) روش تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات
3-7) تعیین روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات
3-8) مدل مفهومی تحقیق
فصل چهارم : یافته های تحقیق
4-1) مقدمه
4-3) نتایج حاصل از انجام تحقیق طبق مدل مفهومی پژوهش
4-3-1) مرحله اول : حصول توافقات اولیه، مطالعه ماموریت و چشم انداز
4-3-2) مرحله دوم : شناسایی و تعیین نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت ها
4-3-3) مرحله سوم : تحلیل SWOT
4-3-3-1) تحلیل موقعیت استراتژیک سازمان
4-3-4) مرحله چهارم : ترسیم نقشه استراتژی سازمان
4-3-5) مرحله پنجم
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهاد
5-1) مقدمه
5-2) نتیجه گیری
5-3) پیشنهاد در رابطه با نتایج پژوهش
5-4) پیشنهاد برای پژوهش های آتی
منابع و مآخذ
پیوست ها
مقدمه
همه سازمان ها برای حفظ و دستیابی به رشد و توسعه مطلوب و نیز افزایش توان رقابت پذیری خود نیازمند یک طرح جامع و منسجم در چارچوب رسالت و اهداف عالی سازمانشان تحت عنوان استراتژی می باشند. آنچه موجب بقای سازمان ها در دنیای کنونی است، درجه سازگاری و تطابق آنها با شرایط پیچیده محیطیست. سازمان هایی که محیط را ماهرانه اداره و کنترل نمایند در مقایسه با سازمان های دیگر کامیاب ترند. در این بین، لزوم اتخاذ رویکردی استراتژیک برای سازمان های عمومی و غیر انتفاعی بسیار اهمیت می یابد. سازمان های غیر انتفاعی و عمومی بخش قابل توجهی از نهادهای اجتماعی و مدنی جامعه ما را تشکیل می دهند، و نیز بسیاری از خدمات و فعالیت های مهم در سطح کشور در قالب شرکت ها و سازمان های دولتی، عمومی و غیر انتفاعی ارائه می گردد. بنابراین با توجه به اهمیت کارکردی این حوزه، ضرورت پرداختن به موضوعات مربوط به استراتژی و برنامه ریزی برای این دست از سازمان ها نیز اهمیت می یابد. دفاتر پیشخوان خدمات دولت به عنوان نهادی تازه تاسیس، با اهداف و رسالت خاصی که برای آن تعریف شده است، عمر اندکی از حیات سازمانی خود را سپری می کنند. هدف اصلی این نهاد فراهم آوردن بستری مناسب بمنظور ارائه خدمات سازمان های دولتی بصورت متمرکز و تشکیلاتی، در سراسر کشور می باشد. این پژوهش درصدد است به مطالعه این سازمان نوظهور در عرصه ارائه خدمات ملی پرداخته، و با شناسایی مسائل و موضوعات استراتژیک پیش روی این نهاد، نقشه استراتژی آن را ترسیم و پیشنهادات مورد نظر را ارئه نماید. با توجه به مباحث فوق الذکر، در این فصل به منظور آغز بحث و آشنایی مخاطب با کلیت انجام تحقیق، به مطالعه طرح تحقیق و بیان مقدماتی پژوهش خواهیم پرداخت.
1-2) بیان مسئله
بی شک یکی از شاخص های توسعه یافتگی هر کشوری، وجود ساختارها و بسترهای مناسب به منظور توزیع و توسعه مناسب امکانات در تمامی نقاط اعم از شهری و روستایی می باشد. دریافت خدمات دولتی به صورت مساوی برای تمامی اقشار جامعه از جمله مهمترین موضوعاتی است که هر دولتی باید به صورت تشکیلاتی برای آن برنامه شفاف و مشخصی داشته باشد. کاهش فاصله ی مراکز خدمات با مخاطبان و توزیع متناسب امکانات در شهرها و روستاهای کشور، و نیز حرکت به سمت ایجاد دولت الکترونیک، ضرورت ایجاد مراکز و دفاتری را در گستره شهرها و حتی در روستاهای کشور برای عملیاتی کردن این خدمات بصورت الکترونیک و مجتمع، اجتناب ناپذیر کرده است. در همین راستا و با موضوعیت قرار دادن این مهم، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا با مبنا قراردادن دفاتر سازمان یافته خدمات ارتباطی کشور که شامل حداقل ۱۶۰۰۰ دفتر فعال در گستره شهرها و روستاهای سراسر کشور می باشند، و تجمیع تمامی خدمات قابل واگذاری سازمان های دولتی به آنها زمینه فعالیت دفاتر پیشخوان دولت و بخش عمومی غیر دولتی در سطح کشور با نظارت دستگاه های مسئول را فراهم کنند(کتابچه راهنمای دفاتر پیشخوان). در همین راستا دفاتر پیشخوان خدمات دولت بمنظور ارائه بخشی از خدمات سازمان های دولتی، اعم از خدمات الکترونیکی و غیر الکترونیکی، در تمامی نقاط شهری وروستایی کشور تاسیس گردیده اند.
بدون تردید تمامی سازمان ها اعم از دولتی یا خصوصی، برای حفظ و ایجاد مزیت رقابتی و بقاء در دنیای پرچالش و رقابتی امروز، نیاز به داشتن راهبرد و برنامه استراتژیک دارند. بنابراین داشتن رویکردی و چارچوبی استراتژیک برای هر سازمانی از ضروریات حرکت به سمت اهداف سازمانی می باشد. دفاتر پیشخوان خدمات دولت نیز به عنوان یک تشکیلات سازمانی که عمر اندکی از حیات سازمانی خود را سپری می کند، به منظور تحقق و دستیابی به اهداف و مقاصد مد نظر، از این امر مستثنی نمی باشد. اهمیت این مسئله با عنایت به اهداف، رسالت و وظایف مدنظر آن سازمان پررنگ تر می شود. از جمله کار ویژه ها و اهداف این دفاتر را می توان تجمیع و واگذاری کلیه خدمات قابل واگذاری سازمان های دولتی- چه الکترونیکی و چه غیر الکترونیکی- ، تمرکز زدایی و افزایش بازدهی در سرعت و کیفیت خدمات کشوری، و نیز ایجاد بستری مناسب در جهت عدالت ورزی، کاهش فساد اقتصادی و اداری، سهل المسیر شدن دالان های بروکراتیک در استفادۀ عمومی، انعطاف پذیری سازمانی و رضایت بخشی بدنه اجتماع از دولت تکنوکرات و دولت الکترونیک بیان نمود(کتابچه راهنمای دفاتر پیشخوان). لذا با عنایت به اهمیت موضوع، این تحقیق بر آن است با مطالعه و بررسی وضعیت فعالیت دفاتر پیشخوان خدمات دولت؛ در چارچوب ارائه شده توسط برایسون برای سازمان های عمومی و غیرانتفاعی، با استفاده از مدل SWOT به شناسایی مسائل استراتژیک- نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصت ها و تهدیدهای خارجی- پرداخته؛ و سپس با بهره گیری از مدل BSC و نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل SWOT؛ نقشه استراتژی سازمان را بمنظور ارائه چشم اندازی روشن از مسیر حرکت سازمان برای دستیابی به استراتژی های تعیین شده ترسیم نماید.
1-3) ضرورت و اهمیت انجام تحقیق
از آنجائیکه هیچ سازمانی دارای منابع نامحدود نمی باشد، و فضای حاکم بر سازمانها اعم از خدماتی و تولیدی فضایی کاملا رقابتی است، تدوین استراتژی های صحیح و رقابتی که بتواند سازمان را به اهداف کلان مورد نظر خود رهنمون سازد، از اهمیت خاصی برخوردار است. چرا که صرف منابع محدود بر موضوعات غیر اصلی، جریمه اش شکست در میدان رقابت و واگذاری میدان رقابت به رقیبی است که منابع محدود خود را بر روی موضوعات اصلی متمرکز کرده است. لذا داشتن استراتژی و برنامه استراتژیک، از ضروریات اصلی برای سازمانهایی است که درصدد هستند بدون تسلیم در برابر دیگر رقبا و موانع موجود، حضوری آگاهانه در عرصه داشته باشند. در این بین، دفاتر خدمات پیشخوان دولت با توجه به کارویژه ها و اهدافی که برای آنها تعریف شده است، نیازمند مطالعات و بررسی های بیشتری در حوزه برنامه ریزی استراتژیک و مسیر راهبردی، به منظور نیل به اهدافشان می باشند. اهمیت این مسئله با دانستن اینکه تاکنون چنین تحقیقی در این نهاد صورت نپذیرفته است بیشتر نمایان می گردد. بنابراین بررسی عوامل محیطی تاثیرگذار در حوزه فعالیت دفاتر پیشخوان خدمات، شناسایی پتانسیل های موجود، موانع و مشکلات، ارائه راهکارها و استراتژی ها مناسب برای آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است که می بایست مورد توجه مدیران و دست اندرکاران قرار گیرد.
1-4) اهداف تحقیق
شناسایی و مطالعه الزامات، ماموریت ها و ارزش ها، و ذینفعان مرتبط با دفاتر خدمات پیشخوان
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
فصل اول کلیات تحقیق__ 1
1-1مقدمه_ 2
1-1-1تاریخچه سازه های فولادی واتصالات 2
1-2 بیان مسئله_ 2
1-2-1 طبقه بندی سازه های فولادی_ 3
سازه های فولادی به سه گروه اساسی طبقه بندی می شوند_ 3
1-2-2 معایب ومزایای سازه های فولادی_ 6
1-3 اهمیت وضرورت تحقیق_ 9
1-4 اهداف تحقیق_ 9
1-5 متغیرهای تحقیق_ 10
1-6 فرضیه های تحقیق_ 13
1-7 تعریف واژه ها واصطلاحات_ 13
1-8 محدودیتهای تحقیق_ 13
فصل دوم مروری بر تحقیقات انجام شده_ 15
2-1 مقدمه_ 15
2-2 مبانی نظری تحقیق_ 15
2-2-1 اتصالات_ 15
2-2- 2 طبقه بندی اتصالات فولادی_ 17
2-2-2-1 طبقه بندی اتصالات از نظرسختی_ 17
2-2-2-2 طبقه بندی اتصالات از نظرمقاومت__ 17
2-2-2-3 طبقه بندی اتصالات از نظر شکل پذیری_ 17
2-2- 3 نمودار لنگر – دوران در اتصالات_ 17
2-2-4 طبقه بندی اتصالات براساس نمودار M-ϴ_ 18
2-2-5 اتصالات نیمه صلب تیر به ستون_ 19
2-2-5-1 جزئیات اتصال نیمه صلب__ 20
2-2-5-2 رفتار لرزه ای اتصالات نیمه صلب__ 21
2-2-5-3 طراحی لرزه ای اتصالات نیمه صلب__ 23
2-2-5-4 انواع اتصالات نیمه صلب__ 25
2-2-5-6 معایب ومزایای اتصالات خورجینی_ 27
2-2-5-7 بررسی رفتار ونیروهای وارد براتصال خورجینی_ 28
2-2-5-8 مطالعات اتصالات نیمه صلب__ 29
2-2- 6 مباحث آیین نامه ای_ 29
2-2-6- 1 تقسیم بندی اتصالات از دیدگاه آیین نامه ها 29
2-2-6- 2 معیارهای وضوابط آیین نامه ای_ 31
2-3 پیشینه تحقیق_ 34
2-3-1 مقدمه_ 34
2-3-2 مروری بر تحقیقات پیشین محققین: 34
2-3-2-1 بررسی طراحی وعملکرد لرزه ای سازه های فولادی با سیستم ترکیبی قاب صلب ونیمه صلب__ 34
2-3-2-2 بررسی رفتار لرزه ای قابهای خمشی مقاوم به ستون با اتصالات نیمه صلب 36
2-3-2-3 تحلیل وبررسی پارامتریک قابهای دروازه ای مرکب با اتصالات نیمه صلب__ 38
2-3-2-4 ماتریسهای سختی درجه اول ودوم وبار محوری یک سیستم تیر به ستون با اتصالات نیمه صلب__ 40
2-3-2-5 توسعه متدهای طراحی کاربردی برای سازه های فولادی با اتصالات نیمه صلب 41
2-3-2-6 پارامترهای تقریبی برای بررسی رفتار پیچشی سازه های فولادی با اتصالات نیمه صلب خورجینی_ 44
2-3-2-7 بررسی وآنالیز قابهای فولادی با اتصالات زانویی نیمه صلب تیر به تیر وتیر به ستون تحت نیروی خمشی ومحوری 46
2 -3-2-8 ارزیابی اتصالات نیمه صلب در سازه های فولادی با بهره گرفتن از تست مودال_ 48
2-3-2-9 تحلیل پایداری سازه های قفسه ای سه بعدی مسطح با اتصالات نیمه صلب 50
2-3-2-10 طراحی پایداری سازه ها با اتصالات نیمه صلب 50
2-3-2-11 بررسی توزیع بار برروی فنداسیونهای انعطاف پذیردر سازه های با اتصالات نیمه صلب__ 50
2-3-2-12 بررسی خصوصیات دینامیکی وپاسخ زمانی سازه های قابی شکل با اتصالات نیمه صلب وگریز از مرکز 50
2-3-2-13 ارزیابی رفتارلرزه ای قابهای فولادی با اتصالات نیمه صلب ومهاربندی زانویی با استفاده ار روش 50
2-3-2-14 بررسی ازمایشگاهی سیستمها با اتصالات نیمه صلب تحت خمش با وبدون نیروی محوری 57
2-3-2-15 عملکرد لرزه ای قابهای خمشی نیمه صلب تحت رکوردهای ثبت شده دور ونزدیک__ 79
فصل سوم مبانی مدلسازی و تطابق نتایج تحلیلی و آزمایشگاهی_ 62
3-1 مقدمه_ 63
3-2 تخمین میرایی و ضرایب کاهش طیف پاسخ نیاز 63
3-3 تحلیل اجزای محدود_ 67
3-4 مراحل تحلیل المان محدود_ 69
3-5 نحوه تحلیل المان محدود_ 70
3-6 روش های تحلیل المان محدود_ 70
3-6-1 روش اجزا محدود ضمنی_ 71
3-6-2 روش اجزا محدود صریح_ 71
3-7 اعتبارسنجی کار آزمایشگاهی_ 75
فصل چهارم مدلسازی و تحلیل مدلها 84
4-1 مقدمه_ 87
4-2 انتخاب معیار تسلیم_ 87
4-2-1 معیار ون میسز_ 87
4-3 مدلهای مورد مطالعه_ 88
4-3-1 شتاب نگاشت زلزله طبس__ 89
4-3-2 شتاب نگاشت زلزله بم_ 90
4-3-3 شتاب نگاشت زلزله منجیل_ 90
4-3-4 شتاب نگاشت زلزله السنترو 91
4-4 نتایج بارگذاری لرزه ای_ 91
4-4-1 زلزله طبس__ 91
4-4-2 نتایج لرزه ای دیگر_ 102
4-5 مدلهای تیپ دوم_ 110
فصل پنجم نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات__ 123
5-1 مقدمه_ 124
5- 2نتیجه گیری 124
5-3 پیشنهادها 126
منابع_ 127
اتصالات نیمه صلب[1] اتصالاتی هستند که سختی آنها بین دو حالت گیردارومفصلی قراردارد وبخشی از لنگر راانتقال می دهند وبه عبارت دیگردرجه صلبیت آن بین 20% تا90% می باشدکه در این اتصالات بویژه اتصالات پیچی از طریق شکل پذیری دورانی مناسب وایجاد مفصل پلاستیک در استهلاک انرژی ناشی از نیروهای زلزله موثر می باشد وبا افزیش میرایی باعث کاهش نیروهای زلزله می شود . دراین پایان نامه به بررسی رفتار لرزه ای اتصالات نیمه صلب درسازه های فولادی پرداخته شده است که در این راستا ابتدا یک نمونه آزمایشگاهی تحت بارگذاری چرخه ای مورد بررسی قرار گرفته و با نرم افزار اباکوس کالیبره می شود در ادامه برای بررسی مشخصات اتصالات نیمه صلب ، چندین نمونه، مدل سازی شده و مورد بررسی قرار می گیرد و مدل های ساخته شده ، تحت شرایط بارگذاری دینامیکی مختلف مورد تحلیل قرارگرفته و نتایج با یکدیگر مقایسه می شود که بطور خلاصه می توان گفت که با افزایش ضخامت ورق جان ستون مقاومت قاب افزایش یافته واین افزایش در حدود 7% می باشد ودر نتیجه سختی را در مدل ها افزایش می دهد وبا افزایش فاصله پیچها در جهت افقی افت 2.5 درصدی مقاومت را بهمراه خواهد داشت وبا افزایش مقدار آن بیش از mm50 تاثیر چندانی در مقاومت نخواهد داشت واز سختی مدل ها می کاهد ودر نهایت با نزدیک کردن پیچ ها به هم ودور کردن از لبه ها تا حدودی مقاومت را افزایش داده وسختی را به مقدار قابل ملاحظه ای افزایش می دهد.
کلید واژه ها: اتصالات ، نیمه صلب ، مفصل پلاستیک ، سختی ، مقاومت ، شکل پذیری
مقدمه
1-1-1 تاریخچه سازه های فولادی واتصالات
استفاده از فلز به عنوان مصالح سازه ای به ساخت یک پل قوسی در انگلستان به دهانه 30 متر با بهره گرفتن از اعضای چدنی بین سالهای 1777 تا 1779 برمی گردد. بین سالهای 1780 تا 1820 میلادی پل های چدنی متعددی به همین شیوه ساخته شد.حدوداً از سال 1840 به تدریج آهن کم کربن (چکش خوار) جایگزین چدن معمولی در امرساختمان سازی شد که قدیمی ترین نمونه آن پل چهاردهانه بریتانیا در ویلز[2] می باشد. باتولید ونورد نیمرخ های مختلف از جنس چدن وآهن کربن داراستفاده از این دو فلز گسترش بیشتری یافت ونهایتا” به نورد نیمرخ های I شکل در سال1870 انجامید واز سال 1890 به تدریج فولاد جایگزین آهن کربن داردر امر ساختمان سازی شدودر حال حاضر فولاد از عمده ترین مصالح ساختمانی می باشد که با تنش های جاری شدن (تسلیم) ، 2400 تا 7000 کیلوگرم برسانتی مترمربع به منظورهای مختلف تولید می شود .
آثار باقیمانده از گذشته های بسیار دور نشانگر این واقعیت است که انسان های اولیه با بهره گرفتن از اصول فیزیکـی که امـروزه اساس جوشکـاری مدرن را تشکیـل می دهد قطعـات فلزی را بـه یکدیگر متصل می کردند. در سال 1891 دانشمند روسی بنام اسلاویانیو[3]، روش الکترود ذوب شونده را اختراع نمود. در این روش به جای الکترود ذغالی از یک الکترود فلزی استفاده شده که همزمان وظیفه فلز پرکننده را نیز به عهده داشت. برای برطرف نمودن این عیوب در سال 1905 یک صنعتگر سوئدی بنام اسکارکیل برگ الکترود فلزی پوشش دار را اختراع نمود. پوشش این الکترود را مخلوطی از مواد معدنی مختلف تشکیل می داد که قادر بود با تولید گاز و ایجاد سرباره، مذاب حاصل از ذوب الکترود را در مقابل آثار نامطلوب تماس با هوا محافظت نماید (طاحونی,1385).
1-2 بیان مسئله
در این تحقیق به بررسی رفتار لرزه ای سازه های فولادی با اتصالات نیمه صلب پرداخته وسپس نتایج بدست آمده را با اتصالات صلب مقایسه نموده و در ادامه با طرح سوالاتی ازجمله اینکه آیا با وجود اتصالات نیمه صلب ازشکل پذیری سازه می توان درجهت بهبود عملکرد آن استفاده کنیم و طراحی اتصالات نیمه صلب در اسکلت فلزی تا چنددرصد می تواند برروی وزن تمام شده سازه تاثیرگذارباشد وهمچنین استفاده از اتصالات نیمه صلب از لحاظ اقتصادی می تواند جایگزینی برای اتصالات صلب باشد ونهایتاً اتصالات نیمه صلب می تواند بررفتار سازه از جمله تغییر درعکس العملهای انتهایی تیر، زمان تناوب ، رفتار لرزه ای سازه وغیره تاثیرداشته باشد.
1-2-1 طبقه بندی سازه های فولادی
سازه های فولادی به سه گروه اساسی طبقه بندی می شوند (طاحونی, 1389):
الف) سازه های قاب بندی شده[4]
این سازه ها ترکیبی از تیرها وستون ها می باشند که با بهره گرفتن از اتصالات صلب ویا ساده به یکدیگر متصل شده اند و ممکن است بصورت ساختمانهای چندطبقه و یا ساختمانهای صنعتی باشد .این سازه ها از ترکیب دوسری قاب صفحه ای عمود برهم بوجود آمده وتشکیل قاب فضایی را می دهند ،بگونه ای که عملکرد این قابها در هرامتداد تاثیری برعملکرد قابهای امتداد دیگر ندارد وتحلیل قابهای هرامتداد به طورمستقل وبه صورت صفحه ای انجام می شود.
شکل 1-1-نمونه هایی از سازه های قاب بندی شده
ب) سازه های پوسته ای[5]
این سازه ها به شکلهای گوناگون از قبیل منابع نگهداری مایعات وگازهای تحت فشار، سیلوها ، سقف های گنبدی وموارد مشابه مورد استفاده قرار می گیرد .مشخصه اصلی این سازه ها این است که فضاکار می باشند یعنی به علت اندرکنش اجزای موجود در امتدادهای مختلف نمی توان آنها را بصورت ترکیبی از سازه های صفحه ای در نظرگرفت وبرای تحلیل آن باید سازه رابه عنوان یک مجموعه واحدطراحی نمود. (شکل 1-2)
شکل 1-2- نمونه هایی از سازه های پوسته ای
ج) سازه های معلق[6]
سازه های معلق اغلب درپوششها (سقفها) وپل های دهانه بلند مورد استفاده قرارمی گیرند .در چنین سازه هایی یک اسکلت قاب بندی شده وجود دارد که توسط آویزهایی از کابل های کششی اصلی آویزان است.(شکل1-3)
شکل 1-3- نمونه هایی از سازه های معلق
1-2-2 معایب ومزایای سازه های فولادی(طاحونی,1389-فریدون ایرانی,1377):
الف)مزایا
1-مقاومت زیاد:
مقاومت قطعات فلزی زیاد بوده و نسبت مقاومت به وزن از مصالح بتن بزرگتر است به این علت در دهانه های بزرگ سوله ها و ساختمان های مرتفع ونیز ساختمان هایی که بر زمین های سست قرار میگیرند(بدلیل سبکی وکاهش وزن این سازه ها) حائز اهمیت فراوان می باشد.
2-خواص یکنواخت:
با توجه به اینکه فلز در کارخانجات بزرگ تحت نظارت دقیق تهیه می شود وبه یکنواخت بودن خواص آن می توان اطمینان کرد ، لذا بدلیل این خاصیت با انتخاب یک ضریب اطمینان کوچک می توان در مصرف مصالح صرفه جویی کرد .
3-دوام:
دوام فولاد بسیار خوب و مناسب است و اگر در نگهداری آن دقت گردد برای مدت طولانی قابل بهره برداری خواهد بود.
4-خواص ارتجاعی:
رفتار فولاد بهتر از اغلب مواد دیگر بر فرضیات طراحی منطبق است زیرا فولاد تا تنش بالایی از قانون هوک[7] به خوبی پیروی می کند بعنوان مثال ممان اینرسی[8] یک مقطع فولادی را بدلیل شکل پذیری ویکسان بودن مقاومت آن درفشار وکشش می توان با اطمینان در محاسبه وارد نمود حال آنکه در مقاطع بتنی بعضا”بدلیل عدم هماهنگی بتن
1-3- پیدایش و پراکنش انار 6
1-4-موقعیت اقتصادی انار در ایران و جهان 6
1-5- ارزش غذایی و درمانی انار 8
1-6- اهمیت مدیریت تغذیه در باغات انار 10
1-7- روش های مختلف مدیریت تغذیه گیاهان 11
1-7-1- كشاورزی متداول (مرسوم) 11
1-7- 2- كشاورزی تلفیقی 12
1-7-3- كشاورزی ارگانیک 13
1-8- تاریخچه تولید میوههای ارگانیک 13
1-9- لازمۀ جایگزینی کشاورزی متداول با کشاورزی ارگانیک 14
1-10- خاک در کشاورزی ارگانیک 16
1-11- كود دامی و اهمیت آن درحاصلخیزی خاك 17
1-12- کشاورزی ارگانیک در ایران 18
1-13- جنبه اقتصادی کشاورزی ارگانیک 19
1-14- نحوه تغذیه ی باغهای انار 20
1-15- اثر مدیریت تغذیه بر کمیت و کیفیت محصولات 21
1-16- اثر مدیریت تغذیه بر کیفیت پس از برداشت میوهها 23
فصل دوم: مواد و روشها
2-1- مکان آزمایش و مواد گیاهی 26
2-2- اعمال تیمار 27
2-7- ارزیابی صفات 28
2-8-1- وزن میوه، وزن پوست و آریل (دانه) 28
نسبت وزن پوست به میوه و وزن پوست به آریل 28
2-8-2- طول دانه 28
2-8-3- سفتی یا سختی دانه 29
2-8-4- درصد آب پوست 29
2-8-5-کاهش وزن 29
2-8-6- مواد جامد محلول(TSS) 30
2-8-7- اسیدیته قابل تیتراسیون (TA) 30
2-8-7- آنتوسیانین کل 30
2-9- فنل کل 32
2-10- فلاونوئید کل 33
2-11- ظرفیت آنتیاکسیدانی 34
2-12- ترکیب عناصر معدنی پوست میوه و آریل 35
2-12-1- تهیه خاکستر خشک 35
2-12-2- نحوه تهیه عصاره از خاکستر خشک 35
2-12-3- اندازه گیری مجموع کلسیم و منیزیم 36
2-12-4- اندازه گیری کلسیم 36
2-12-5- اندازه گیری فسفر 37
2-12-6- اندازه گیری نیتروژن کل 38
2-13- تجزیه تحلیل داده ها 39
3-1- قسمت اول: ارزیابی کیفیت میوه زمان برداشت 41
3-1-1- وزن میوه 41
3-1-2- وزن آریل و نسبت آریل به میوه 41
3-1-3- وزن پوست به آریل 42
3-1-4- وزن پوست و نسبت پوست به میوه 42
3-1-5- طول آریل 43
فصل سوم: نتایج و بحث
3-1-6- سفتی دانه (سختی دانه) 43
3-1-7- درصد آب پوست 44
3-1-8- میزان اسیدیته ( pH) 44
3-1-9- مواد جامد محلول (TSS) 45
3-1-10- اسیدیته قابل تیتراسیون (TA) 45
3-1-11- شاخص برداشت (TSS/TA) 46
3-1-12- آنتوسیانین 46
3-1-13- فنل کل 47
3-1-14- فلاونوئید کل 48
3-1-15- ظرفیت آنتیاکسیدانی 49
3-1-16- مقدار و نسبت عناصر غذایی در پوست میوه و آریل 49
3-2- قسمت دوم: ارزیابی کیفیت پس از برداشت میوهها 53
3-2-1- کاهش وزن 53
3-2-2- فنل کل 54
3-2-3- فلاونوئید کل 55
3-2-4- مواد جامد محلول (TSS) 55
3-2-5- اسیدیته کل ((TA 57
3-2-6- شاخص برداشت (TSS/TA) 57
3-2-7- آنتیاکسیدان 57
3-2-8- آنتوسیانین کل 58
3-3- نتیجهگیری کلی 60
منابع 63
جدول 1-1- سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد انار در استان‌های مختلف کشور ،………………………………………………………..
7
جدول 1-2- میزان تولید و تجارت جهانی محصول انار ………………………………………………………………………………………………………….
8
جدول 1-3- تركیبات موجود در 100گرم قسمت خوراكی میوه انار………………………………………………………………………………………
10
جدول 1-4- مقایسه کشاورزی متداول با کشاورزی ارگانیک………………………………………………………………………………………………….
15
جدول 1-5- ترکیب مواد معدنی موجود در چند نوع کود دامی …………………………………………………………………………………………….
18
جدول2-1- خصوصیات فیزیکی و شیمایی خاک باغ انار مورد آزمایش…………………………………………………………………………………..
20
جدول3-1- مقایسه میانگین خصوصیات فیزیکی میوه و آریل انار رقم رباب در کشت ارگانیک، تلفیقی و متداول……………….
42
جدول 3-2- مقایسه میانگین های ویژگی های کیفی میوه انار رقم رباب درکشت ارگانیک،تلفیقی و مرسوم………………………
44
جدول3-3- مقایسه میانگین های مقدار عناصر معدنی در آریل میوه انار رقم رباب در روش مدیریت ارگانیک تلفیقی و مرسوم
50
جدول3-5- همبستگی بین ویژگیهای کمی و کیفی میوه و آریل انار رقم رباب در روش کشت ارگانیک، تلفیقی و مرسوم
53
جدول 3-6- نتایج مقایسه میانگین تاثیر سیستمهای کشت ارگانیک تلفیقی و ارگانیگ بر میزان کاهش وزن ، فنل و فلاونوئید میوه انار در زمان انبارداری
54
جدول 3-7- اثر مدیریتهای کشت متداول، تلفیقی و ارگاتیک بر برخی ویژگیهای کیفی میوه انار رباب شیراز در طی 3 ماه انبارداری در دمای 8 درجه سانتیگراد.
56
جدول 3-8- اثر مدت زمان انبارداری بر برخی ویژگی های کیفی میوه انار رقم رباب شیراز تولید شده به صورت متداول، تلفیقی و ارگانیک.
57
جدول ضمیمه 1 میانگین مربعات خصوصیات مورفولوزیک میوه انار رقم رباب در سیستم کشت ارگانیک تلفیقی و متداول
76
جدول ضمیمه 2 میانگین مربعات خصوصیات کیفی میوه انار رقم رباب در سیستم کشت ارگانیک تلفیقی و متداول ………..
77
جدول ضمیمه 3-میانگین مربعات خصوصیات کمی و کیفی میوه انار مدیریتهای کشت مرسوم تلفیقی و ارگاتیک در طی 3 ماه انبارداری در دمای 8 درجه
78
فهرست جدولها
شکل 2-1- منحنی و معادله استاندارد فنل کل بر حسب گالیکاسید …………………………………………………………………………..
32
شکل 2-2- معادله و منحنی استاندارد فلاونوئید کل بر حسب کاتچین ……………………………………………………………………….
34
شکل 2-3- منحنی و معادله استاندارد فسفر ………………………………………………………………………………………………………………….
38
فهرست شکلها
چکیده فارسی
مقایسه سیستم کشت ارگانیک، تلفیقی و متداول بر عملکرد، کیفیت و عمر انبار مانی میوه انار رقم رباب شیراز
میثم احمدی
تغذیه قبل از برداشت می تواند عملکرد و کیفیت میوه های در زمان برداشت و پس از برداشت را تحت تاثیر قرار دهد. در این پژوهش، اثر مدیریت تغذیه ارگانیک، تلفیقی و متداول بر عملکرد و کیفیت میوه ها در زمان برداشت و عمر انبارمانی میوه ها بررسی شد. خصوصیات فیزیکی میوه و آریل، مواد شیمیایی مرتبط با طعم میوه، ترکیبات آنتیاکسیدانی میوه و عناصر معدنی آریل و پوست میوه انار اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که نوع تیمار کودی بر وزن میوه، وزن پوست و وزن آریل تاثیر داشت، اما هیچ اختلاف معنی داری بین تیمارها روی نسبت پوست به میوه، و آریل به میوه مشاهده نشد. خصوصیات شیمیایی مانند میزان pH و TA و TSS/TAمیوه های ارگانیک، تلفیقی و متداول اختلاف معنیداری نداشتند، اما درصد TSS میوههای ارگانیک کمتر از سایر تیمارهای بود. مصرف کودهای شیمیایی تاثیری بر میزان آنتوسیانین کل و فلاونوئید کل نداشت، اما بر میزان فنل کل و ظرفیت آنتیاکسیدانی کل تاثیر منفی گذاشت. نسبتهای نیتروژن به کلسیم، پتاسیم به کلسیم، مجموع پتاسیم و منیزیم به کلسیم، مجموع پتاسیم و نیتروژن به کلسیم در آریل میوههای ارگانیک تولید کمتر بود. نتایج همچنین نشان داد که درختان اناری که با کود شیمیایی تیمار شدند کاهش وزن میوه بیشتری در مقایسه با میوههای ارگانیک در طی انبارداری نشان دادند. در طی دوره انبارداری میزان فنل کل و ظرفیت آنتیاکسیدانی کل میوههای ارگانیک به طور معنیداری بیشتر از کشت تلفیقی و مرسوم بود، اما از آنتوسیانین کل کمتری برخوردار بودند. بطورکلی، اگرچه اندازه میوههای ارگانیک انار اندکی کوچکتر شد، اما از ظرفیت آنتیاکسیدانی بالاتر و نسبت عناصر غذایی بهتری برخودار بود و در نتیجه عمر انبارمانی بالاتری داشتند.
واژه های کلیدی: انار، ارگانیک، ترکیبات آنتی اکسیدانی و عمر انبارمانی.
ABSTRACT
Comparision of organic, integrated and conventional cultural systems on yeild, quality and storage life of pomegranate fruits cv. Rabab Shiraz
Maisam Ahmadi
Preharvest fertilization could influence on yield, fruits quality at harvest and postharvest time. In this study, effect of organic, integrated and conventional fertilization management on yield, fruits quality at harvest and storage life was investigated. Physical characteristics of fruit and arils, taste related chemical compounds in fruits, antioxidant compounds, and mineral elements in pomegranate aril and rind was investigated. The results showed that fertilization treatments affected on fruit weight, rind and aril weight, but no significant difference was found among treatments for percentage of rind to fruit ratio, and aril to fruit ratio. There was no significant difference for chemical characteristics such as pH, TA, TSS/TA between organic, integrated and conventional treatments, but TSS percent of organic fruits was lower than other treatments. Chemical fertilizer application could not affect on total antocyanin and flavenoids, but had a negative effect on total phenolic and antioxidant content. Nitrogen to calcium, potassium to calcium, potassium and magnesium to calcium, potassium and nitrogen to calcium ratios organic fruit aril was lower. The results also showed that pomegranate tree which treated with chemical fertilizer showed the lower weight loss than organic fruits during storage. Total phenolic and antioxidant compounds of organic fruits was significantly higher than integrated and conventional fruits during storage, but had lower anthocyanin content. Overall, although organic fruit have lower size, but have been shown higher antioxidant and optimum mineral element ratios, which resulted to show longer storage life.
Key Words: Pomegranate, Organic, antioxidant compounds, and storage life.
مقدمه
مقدمه
مشکلات زیست محیطی متعدد ناشی از بکارگیری نهادهای کشاورزی از قبیل کودهای شیمایی و سموم شیمایی، اذهان را به خود مشغول داشته است که به سمت تولید کشاورزی ارگانیک و توسعه بازارهای عرضه محصولات ارگانیک حرکت کنند. کشاورزی ارگانیک یکی از سیستمهای کشاورزی است که بر حفظ منابع قابل دسترس و حفظ تعادل اکولوژیک و مراحل زیستی متکی است. این سیستم حاصلخیزی خاک را کلیدی برای تولید موفق معرفی می کند [محمودی و همکاران.، 1387].
سالم بودن مواد غذایی به عنوان اولین شاخص مهم در ارزیابی کیفیت آنها مورد توجه قرار میگیرد، به طوری كه محصولات تولید شده علاوه بر این كه میبایست فاقد عوامل بیماریزا و آفات باشند، وجود هر گونه باقیمانده شیمیایی در آنها قابل قبول نیست و استفاده از تركیبات شیمیایی مضر برای طبیعت و سلامتی انسان با علامت سوال جدی روبروست. از این رو تولید ارگانیگ محصولات باغبانی باید در اولویت كار تولیدكنندگان قرار گیرد و در تكنولوژی پس از برداشت از مواد شیمیایی مضر نیز استفاده نشود [راحمی، 1382]. از این رو تقاضا برای محصولات ارگانیک به سرعت رو به افزایش است، این امر به خاطر ارزش غذایی بالا، کیفیت بهتر و نگهداری خوب آنها نسبت به محصولات متداول است . بنابراین، اساساً یكی از خاستگاههای كشاورزی ارگانیك بهبود کیفیت محصولات و افزایش ارزش غذایی آنها است. چرا که کیفیت میوهها و سبزیها، به طور مستقیم با سلامتی انسانها در ارتباط است . طوری که مدیریت ارگانیک زمینهای كشاورزی، امروزه در کشورهای پیشرفته به سرعت در حال افزایش است، که این توسعه به خاطر سالم و بیخطر بودن غذاهای ارگانیك و حفظ محیط زیست است .
بررسیها نشان دادهاند که منابع زیستی (ارگانیک) مانند کود دامی در تلفیق با کود شیمیایی می تواند به حاصلخیزی خاک و افزایش تولید محصول منجر شود، زیرا این سیستم اکثر نیازهای غذایی گیاه را تأمین کرده و کارآیی جذب مواد غذایی توسط محصول را افزایش خواهد داد . کودهای دامی علاوه بر اثرات مثبت بیولوژیک و اصلاح خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک به علت این که عناصر غذایی آن به آهستگی آزاد شده و در اختیار گیاه قرار میگیرند، آلودگی کمتری را در محیط زیست ایجاد می کنند . گزینش مدیریت کودی به طور زیادی به برنامه های محیط زیست برای ممانعت از آلودگی زمین، آب و هوا بستگی دارد، بنابراین سیستم مدیریت کودی مناسب شایسته گسترش است [ملکوتی و همکاران.، 1387]. در طول دههی اخیر در جهان افزایش قابل توجهی در تولید تجاری انار به دلیل اهمیت آن در سلامتی مشاهده میشود [.[Ramezanian et al., 2009
در ایران انار یکی از میوههای با ارزشی است که در سطح تجاری وسیعی کشت شده است . قسمت خوراکی این میوه آریل نامیده میشود، که در واقع پوشش گوشتی شده بذر است و در حدود 52 درصد وزن میوه انار را تشکیل میدهد. آریل شامل78 درصد آب میوه و 22 درصد بذر است. آب انار از 4/85 درصد رطوبت و مقدار قابل توجهی قند، اسید آلی، ترکیبات فنلی، آنتوسیانین، آمینواسید، پروتئین، آسکوربیک اسید و مواد معدنی تشکیل شده است . همچنین انار منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌هاست که فعالیت آنتیاکسیدانی آن به ترکیبات فنلی، و آنتوسیانینها نسبت داده می شود . به‌دلیل نقش موثر انار در سلامتی انسان، در سالهای اخیر این میوه محبوبیت زیادی پیدا کرد و تولید جهانی آن نیز رو به افزایش است [Borochov-Neori et al., 2011]. انار میوهای با ارزش غذایی بالا و سرشار از ویتامینها، آنتیاکسیدانها و ترکیبات ضد سرطانی مهم دیگر است . خاصیت آنتیاکسیدانی میوه انار به علت دارا بودن فلاونوئیدها، فنلها، آنتوسیانینها و ویتامینها است . همچنین محصولات با فعالیت آنتیاکسیدانی بالاتر معمولا مقاومت بیشتری به تنشهای مختلف دارند،ارزش غذایی و خصوصیات انباری بهتری نیز دارند .
با وجود ارزش غذایی بالای میوه انار، مصرف بیش از اندازه سموم و کودهای شیمیایی باعث کاهش کیفیت میوه و صادرات ان شده است. طبق گزارشهای قبلی شرایط قبل از برداشت میوهها و بهخصوص کاربرد بیرویه سموم و کودهای شیمیایی موجب کاهش ترکیبات آنتیاکسیدانی و کیفیت میوه کیوی در زمان برداشت و پس از برداشت میوه میشود. در همین راستا در گزارشی ظرفیت آنتیاکسیدانی درمیوههای انگور و توتفرنگی در سیستم کشت ارگانیک نسبت به مرسوم بیشتر است . در مطالعهای که روی میوه سیب در دو سیستم کشت مرسوم و ارگانیک انجام شد تفاوت معنیداری در میزان ظرفیت آنتیاکسیدانی میوهها مشاهده شد، که نشان دهنده ارزش کیقی بیشتر میوههای است که سیستم کشت ارگانیک را دریافت کردهاند.
با توجه به اهمیت مصرف کمتر مواد شیمیایی جهت جلوگیری از آلودگی زیست محیطی، بالاتر بودن ارزش غذایی و همچنین به دلایل اقتصادی و ترغیب کشاورزان به روشهای مدیریت ارگانیک و استفاده از کودهای آلی، ضرورت بررسی دقبقتری ثاثر مدیریت تغذیه ارگانیک، تلفیقی و متداول بر ارزش غذایی و ماندگاری میوههای انار در این پژوهش دنیال گردید.
فصل اول
کلیات و مرور منابع
1- کلیات و مرور منایع
1-1- تاریخچه انار
انار یکی از میوه های خوراکی قدیمی است که تاریخچه‌ی طولانی استفاده در طب سنتی را درکشور‌های مختلف دارد [Caliskan, et al., 2012]. اگرچه تولید و مصرف انار در مقایسه با میوههای دیگر پایین است، اما بیش از هزار سال است که تولید میشود. انار به صورت وحشی در آسیای مرکزی و ایران رشد می کند و برای اولین بار از ایران به یونان راه یافت و از طرف مشرق به هندوستان و سپس به چین برده شد . گروهی از مورخین بیان کردند که انار به طور وحشی در جنوب قفقاز و جنگلهای شمال ایران، ساوه و پنجاب هندوستان وجود داشته و پس از آن به ترکیه و کرانههای مدیترانه خاوری برده شد. آثار میوه انار را در مصر باستان از 2500 سال قبل از میلاد تشخیص دادهاند. اعراب پس از فتح سرزمین اسپانیا، کشت آن را در آنجا معمول کردند . انار در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان به عنوان یک محصول باغبانی کشت و کار میشود. در واقع میوه شرایط آب و هوایی سخت است و در مناطق خشک و نیمه خشک بخوبی رونق پیدا کرده است [Kulkarni, et al. 2005]. بدیهی است که بخاطر داشتن طبیعت سخت، هزینه نگهداری پایین و بازده بالا است که در دراز مدت بخصوص در مناطقی که کمبود منابع وجود دارد باعث کشت پایدار آن شده است [Nripendra, et al., 2012]. علاوه بر استفاده خوراکی، استفاده دارویی و زینتی نیز دارد [Naik, et al., 1999].
1-2- مشخصات گیاهشناسی انار
انار با نام علمیPunica granatum L. یک گونه گیاهی مهم اقتصادی با میوه تجاری متعلق به خانواده Punicaceae
با تعداد کروموزوم 2n=2x=16, 18 میباشد .[Moslemi, et al. 2010; Norouzi, et al., 2012] جنس Punica شامل 3 گونهی P. protopunica، P. nanaو P. granatum L. است[Jbir, et al. 2008; Norouzi, et al., 2012]. انار به صورت درختچه با پاجوشهای فراوان و یا با حذف پاجوش به طور تك تنه رشد میكند. گلها و میوههای انار به صورت منفرد یا چندتایی در نوك شاخههای كوتاه كه میخچه نامیده میشوند، تشكیل میشود. گلهای انار قرمز مایل به نارنجی، به قطر ۳ سانتی متر و به شكل زنگوله است. درخت انار در اوایل فصل رشد، هر ۱۰-۱۵ روز یك بار ٤-۳ مرتبه گل میدهد، اما میوهها از گلهای بارآور بهار حاصل میشوند. میوه انار از نوع سته است. و در اطراف دانههای انار در حین رشد و نمو زائدهی گوشتی بهنام آریل حاصل میشود، که بخش خوراکی انار را تشکیل میدهد [جلیلی مرندی، 1386]. آریل 60-55 درصد کل وزن میوه را شامل میشود و متشکل از 85- 75 درصد آب میوه و 25-15 درصد دانه است .
1-3- پیدایش و پراکنش انار
اناردرگرمترین مناطق حوضه مدیترانه و جنوب آسیا گسترش یافته است، بر اساس شواهد تاریخی، به نظر می رسد که احتمالا ایران منشاء انار بوده است و از این منطقه به دیگر قسمتهای جهان [Norouzi, et al., 2012]، کشورهای مدیترانه،هند، چین، پاکستان و افغانستان احتمالا از طریق راه‌های تجاری باستانی گسترش یافتهاست [Narzary, et al. 2009]. نوع وحشی آسیای مرکزی در اندازه میوه، شیرینی، زمان رسیدن، آبدار بودن و نسبت دانه‌ها به گوشت تنوع زیادی دارد . امروزه انار‌های وحشی در بخش های از کشور هند، پاکستان، افغانستان و ایران پراکنده است [Narzary, et al. 2009; Parvaresh, et al., 2012]. این کشور‌ها سرزمین گسترده‌ای را تشکیل دادند که می‌تواند یکی دیگر از دلایل دخالت انسان برای مهاجرت انار از طریق راه‌های تجاری قدیمی از خواستگاه اولیه (ایران) به دیگر کشورهای همجوار مانند افغانستان، پاکستان و هند (مراکز ثانویه منشا و تنوع) باشد [Narzary, et al. 2009].
1-4-موقعیت اقتصادی انار در ایران و جهان
امروزه، ارقام انار در بسیاری از نقاط جهان شامل ایران، اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، تونس، یونان، افغانستان، هند، تا حدودی در امریکا (کالیفرنیا)، چین، ژاپن و روسیه گسترش یافته است [Parvaresh, et al., 2012]. انار یکی از مهم ترین گیاهان باغی بومی در ایران است و اراضی زیر کشت حدود 57.000 هکتار با تولیدی معادل 670.000 تن به کشت آن اختصاص داده شده است . ایران از نظر تولید مقام اول را در جهان دارا است. اما با وجود بازار بسیار خوب برای صادرات تولید آن کمتر از 2درصد است. بررسی صادرات انار در ایران نشان میدهد که علاوه بر میوه انار، آریل خشک شده انار (انار دانه) نیز به کشورهای پاکستان و ژاپن صادر گردید [طباطبایی. 1387]. استان‌های فارس، اصفهان، مرکزی،خراسان، یزد، کرمان و سمنان مناطق اصلی تولید انار هستند [Rahimi, 2011]. بطورکلی، سطح زیركشت، میزان تولید و عملكرد انار در ایران در جدول زیر خلاصه شده است.
جدول 1-1- سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد انار در استان‌های مختلف کشور [آمارنامه کشاورزی، 1390]
ردیف
نام استان
سطح زیر كشت (هكتار)
میزان تولید (تن)
عملكرد
(كیلوگرم در هكتار)
غیربارور
بارور
جمع
1
آذربایجان شرقی
37
329
366
2355
7158
2
آذربایجان غربی
21
97
118
899
9268
3
اردبیل
5/75
55
5/130
620
11273
4
اصفهان
1640
7930
9570
61588
7766
5
البرز
4
18
22
153
8500
6
ایلام
5/118
6/113
1/232
9/1653
14558
7
بوشهر
7/17
5/103
2/121
5/1453
14043
8
تهران
137
830
967
10950
13193
9
چهارمحال و بختیاری
5
159
164
1236
7774
10
خراسان جنوبی
688
3583
4270
24889
6947
11
خراسان رضوی
2482
7995
10476
120966
15131
12
خراسان شمالی
171
189
360
672
3561
13
خوزستان
1043
1270
2313
11627
9155
14
زنجان
242
1205
1447
13600
11286
15
سمنان
1268
2455
3723
51678
21050
16
سیستان و بلوچستان
279
1221
1500
17862
14634
17
فارس
5840
16332
22172
243509
14910
18
قزوین
20
747
767
5600
7497
19
قم
130
3000
3130
30000
10000
20
کردستان
115
131
246
1586
12107
21
کرمان
534
2931
3465
29545
10080
22
کرمانشاه
125
471
596
4710
10000
23
کهگیلویه و بویراحمد
151
469
5/619
4808
10251
24
گلستان
361
103
6/464
7/806
7817
25
گیلان
46
366
9/411
3311
9053
26
لرستان
1596
1589
3185
27000
16992
27
مازندران
127
1434
1561
12418
8660
28
مرکزی
643
8456
9099
126104
14913
29
هرمزگان
40
160
200
1206
7538
30
همدان
0
0
0
0
0
31
یزد
835
6182
7017
93794
15172
32
منطقه جیرفت
28
324
352
1950
6019
جمع
18820
70246
89066
908550
12934
انار در قسمتهای ساحلی مدیترانه‌ای اروپا و آفریقا، چین، هند، افغانستان، ایران، عربستان، آرژانتین، ایالات کالیفرنیا و آریزونا امریکا و جنوب مکزیک تولید میشود. بعد از ایران بالاترین سطح زیر كشت و تنوع ارقام انار مربوط به هندوستان، تركیه و اسپانیا است كه در سالهای اخیر كشورهای چین و آمریكا نیز مبادرت به احداث باغات انار در سطح گسترده نموده اند و كشورهای دیگری مانند استرالیا، آرژانتین و آفریقای جنوبی در صددكشت و سرمایه گذاری بر روی این میوه میباشند [محسنی، 1385]. اگرچه اطلاعات دقیق تولید جهانی انار به علت افزایش سریع در تولید، وجود ندارد؛ تولید کنونی انار سالانه بیش از 1.6 میلیون تن تخمن زده میشود (جدول 1-1) با توجه به افزایش آگاهی مصرف کنندگان از اهمیت و ارزش غذایی این میوه انتظار افزایش تقاضای این میوه رو به رشد خواهد بود[Arjmand, 2011].
جدول 1-2- میزان تولید و تجارت جهانی محصول انار [Arjomand., 2011]
میزان تولید و تجارت جهانی محصول انار
کشور
سطح زیر کشت
تولید
صادرات
ایران
65000
1470000
147000
هند
54750
500000
22000
چین
مشخص نیست
2147000
مشخص نیست
امریکا
6070
147000
27000
ترکیه
7600
90000
مشخص نیست
اسپانیا
2400
37000
14700
تونس
2600
25000
2000
فلسطین اشغالی
1500
17000
4000
مصر، مراکش، شیلی، آرژانتین و استرالیا
مشخص نیست
مشخص نیست
مشخص نیست
1-5- ارزش غذایی و درمانی انار
در سالهای اخیر توجه زیادی به نقش غذا در سلامتی انسان شده است، زیرا مصرف فرآوردههای گیاهی، خطر ابتلا به بسیاری از بیماریها، همچون سرطان را کاهش میدهد. این اثرات مفید تا حدودی مربوط به ترکیباتی با فعالیّت آنتیاکسیدانی هستند. ترکیبات آنتیاکسیدانی اولین خط دفاعی در برابر آسیب رادیکالهای آزاد بوده که برای حفظ سلامت و ساختار سلول ضروریاند . همچنین آب انار به عنوان یک منبع مهم آنتیاکسیدانهایی همچون آنتوسیانینها، فنلها، و تاننهای قابل هیدرولیز است. الاجیک اسید موجود در آب انار از بروز سرطان جلوگیری کرده و رشد تومورهای سرطانی را کند میسازد .آب انار خاصیت میکروبکشی و ضدعفونیکنندگی نیز دارد. انار برای کاهش فشار خون، جلوگیری از پیری زودرس، آلزایمر و سکته مفید است .
ترکیبات فنلی موجود در روغن هسته انار نیز اثر بازدارندگی از رگزایی[1] (مسدود شدن رگها از طریق تقسیم سلولی) از خود نشان میدهند، که عامل بسیار مهمی در جلوگیری از رشد سلولهای سرطانی نیز است. همچنین با افزایش مقاومت بدن به عوامل بیماریزا موجب بهبود سیستم ایمنی بدن میشوند . اسیدهای چرب غیر اشباع آن (اولئیک اسید، پوکنیکیک اسید[2] و تری کوزانیک اسید[3]) میزان لیپوپروتئینهای با چگالی پایین (LDL) خون را کاهش داده و غلظت کلسترول اکسید شده (HDL) خون را افزایش میدهند. همچنین از مسدود شدن رگها جلوگیری می کنند. ترکیبات فنلی، فلاونوئیدها، تاننها و ویتامینهای آب انار به دلیل خاصیت آنتیاکسیدانی بالا نقش مهمی در مهار رادیکالهای آزاد اکسیژن و اکسیداسون ایفا کرده و در درمان بیماریهای قلبی و عروقی موثر هستند . مواد و تركیبات موجود در میوه انار در ارقام مختلف اندكی متفاوت است. كه بهطور متوسط به شرح جدول زیر است:
جدول 1-3- تركیبات موجود در 100گرم قسمت خوراكی میوه انار[شناسنامه تصویری انار. 1389].
مواد غذایی
واحد
مقدار
مواد غذایی
واحد
مواد غذایی
آب
gr
3/82-80
كربوهیدارت
gr
4/16
انرژی
kcal
78-63
فیبر
gr
6/0- 2/0
پروتئین
gr
95/0-5/0
خاكستر
gr
5/0
چربی
gr
9/0- 3/0
فسفر (p)
mg
8
آهن (Fe)
mg
3/0
پتاسیم (k)
mg
259
كلسیم (Ca)
mg
3
منیزیم(Mg)
mg
3
سدیم (Na)
mg
3
روی (Zn)
mg
12/0
منگنز (Mn)
mg
15/0
مس (Cu)
mg
07/0
سلنیوم (Se)
µg
6/0
تیامین
(ویتامین B1 )
mg
03/0
ریبوفلاوین
(ویتامین B2 )
mg
03/0
نیاسین
(ویتامین B3 )
mg
3/0
ویتامین C
mg
6-4
پانتوتنیك اسید
mg
596/0
1-6- اهمیت مدیریت تغذیه در باغات انار
تغذیه صحیح محصولات باغی نقش مهمی در كاهش ضایعات و بهبود كیفیت و طولانی کردن عمر انباری محصولات برداشت شده دارد . کود از جنبه های مهم بررسی مقایسه کشاورزی ارگانیگ و متداول است، نوع کوددهی به مقدار زیادی روی میزان ترکیبات آنتیاکسیدانی میوه تاثیر میگذارد . اگرچه نیتروژن حاصل از كود شیمیایی با نیتروژن حاصل از كود آلی پس از جذب شدن از طریق ریشه دارای ماهیت یكسانی داخل محصولات باغی و زراعی دارا هستند، اما اثرات جانبی كودهای شیمیایی است كه در مواقعی موجب افت كیفیت محصول به خصو ارزش آنتیاکسیدانی آن میشود [محمودی و همکاران، 1387]. استفاده بیرویه از کودهای شیمیایی باعث شده است که چرخههای خود تنظیمی عناصر غذایی در خاک مختل شده و تولید محصولات کشاورزی کاملآ وابسته به مقدار مصرف کودهای شیمیایی شود. مصرف بیش از اندازه آن نه تنها کارائی تولید را کاهش میدهد، بلکه ورود مواد معدنی و ترکیبات زیانبار مثل نیتروژن به آبهای سطحی و زیرزمینی موجب آلودگی منابع آب و خاک نیز میشود [ملکوتی، 1379].
1-7- روشهای مختلف مدیریت تغذیه گیاهان
در پرورش درختان میوه و تولید محصول مناسب، حفظ حاصلخیزی و مدیریت چرخه عناصر غذایی از اهمیت ویژهای برخوردار است. لذا سه شیوه کلی شامل كشاورزی متداول (مرسوم)[4]، كشاورزی ارگانیك[5] و كشاورزی تلفیقی[6] وجود دارد. در این رابطه حفظ محیط زیست و جنبه های اقتصادی دو معیار مهم برای پذیرش هر یک از این شیوهها محسوب میشود . که در زیر به اختصار به هر یک از این شیوهها پرداخته میشود:
1-7-1- كشاورزی متداول (مرسوم)
كاهش حاصلخیزی خاك در بسیاری از كشورهای در حال توسعه و استفاده گیاهان از ذخایر خاك بدون جایگزینی مناسب و كافی باعث كاهش توان تولیدی مواد غذایی توسط خاك شده است. در این رابطه استفاده از كودهای شیمیایی به عنوان سریعترین راه جبران كمبود عناصر غذایی و افزایش حاصلخیزی خاك لازم به نظر میرسد. در این سیستم از كودهای شیمیایی برای تغذیه گیاهان استفاده می کنند و از كودهای آلی به لحاظ هزینه حمل و نقل و یا عدم دسترسی به آنها به ندرت استفاده میشود. همچنین در این نظام تثبیت بیولوژیكی نیتروژن در اثر به كارگیری زیاد كودهای نیتروژن كاهش مییابد. لذا مواد آلی موجود در خاك اغلب در کمترین مقدار خود قرار دارد. همچنین تلفات عناصر
اهداف‌و‌کاربردهای‌تحقیق 6
فصل اول: مفهوم شناسی واژه ی «ظن»
1.ظن‌در‌لغت 8
1-1-1. ظن‌در‌نظر‌لغت‌شناسان 8
1-1-2. تحلیل‌و‌بررسی 11
3جمع بندی 13
1-2. ظن‌در‌قرآن 14
1.بررسی‌آیه46 بقره 15
1-2-2جمع بندی 17
1-3. ظن‌در‌اصطلاح‌علم‌اصول 18
1-3-1. تعریف‌ظن‌در‌علم‌اصول 20
1-3-2. عناوین‌مرتبط‌با‌ظن‌اصولی 21
1-4. ظن‌در‌اصطلاح‌علم‌اخلاق 24
1-4-1. تعریف‌ظن‌در‌علم‌اخلاق 24
1-4-2. عناوین‌مرتبط‌با‌ظن‌اخلاقی 25
1-5. اقسام ظن به حسب حکم تکلیفی 26
1-5-1. تقسیم‌ظن‌بر5حکم‌تکلیفی 26
2-5-1. تقسیم‌ظن‌بر4حکم‌تکلیفی 27
فصل دوم: عدم حجیت ظن اصولی
2-1. مقدمه 32
2-2. ادله‌ی‌قائلین‌به‌عدم‌حجیت‌مطلق‌ظن 35
2-2-1. کتاب 36
2-2-2. سنت 37
2-2-3. وجدان‌و‌حس 40
2-2-4. وجه‌الزامی 41
2-2-5. دلیل‌عقلی 43
2-3. رد‌ادله‌ی‌عدم‌حجیت‌ظن 44
2-3-1. رد‌کتاب 44
2-3-1-1. بررسی‌آیه«ان‌الظن‌لا‌یغنی‌من‌الحق‌شیئا» 46
2-3-1-1-1. معنای‌حق‌و‌ظن 46
2-3-1-1-2. حیطه‌ی‌موضوعی‌آیه 47
2-3-2. رد‌سنت 51
2-3-3. رد‌وجدان‌و‌حس 51
2-3-4. رد‌دلیل‌عقل 51
2-4. پاسخ‌قائلین‌به‌عدم‌حجیت‌مطلق‌ظن 52
2-5. جمع بندی 54
فصل سوم: حجیت ظن اصولی
3-1. دلیل‌برحجیت‌ظن فی الجمله 56
3-2. دلیل‌بر‌حجیت‌مطلق‌ظن 57
3-2-1. دلیل‌انسداد 58
3-2-2. لزوم‌ترجیح‌راجح 59
3-2-3. وجوب‌دفع‌ضرر‌مظنون 60
3-3. دلیل‌بر‌حجیت‌ظنون‌خاصه 61
3-3-1. دلیل‌عمل‌به‌ظن‌مظنون‌الحجیه 64
3-4. رد‌ادله‌ی‌حجیت‌ظن 65
3-4-1. رد‌دلیل‌برحجیت‌ظن فی الجمله 66
3-4-2. رد‌دلیل‌بر‌حجیت‌مطلق‌ظن 70
3-4-2-1. رد‌دلیل‌انسداد 70
3-4-2-1-1. رد‌صغرای‌دلیل 70
3-4-2-1-2. رد‌کبرای‌دلیل 72
3-4-2-2.رد‌لزوم‌ترجیح‌راجح 74
3-4-2-3. رد‌وجوب‌دفع‌ضرر‌مظنون 75
3-4-2-3-1. رد‌مقدمه‌ی‌دلیل 76
3-4-2-3-2. رد‌اجتهاد‌ظنی 78
3-5. جمع بندی 84
فصل چهارم: ظن اخلاقی
4-1. سوء‌ظن 89
4-1-1. تعریف‌سوء‌ظن 89
4-1-2. شاخه‌های‌سوء‌ظن‌و‌حجیت‌و‌عدم‌حجیت‌آن 90
4-1-2-1. سوء‌ظن‌به‌خدا‌و‌عدم‌حجیت‌آن 91
4-1-2-2. سوء‌ظن‌به‌پیامبر‌و‌اولیاء‌الهی‌و‌عدم‌حجیت‌آن 93
4-1-2-3. سوء‌ظن‌به‌مومنان‌و‌عدم‌حجیت‌آن 94
4-1-2-4. سوء‌ظن‌به‌غیر‌مومنان‌و‌حجیت‌آن 95
4-1-2-. 5سوء‌ظن‌نسبت‌به‌خود‌و‌حجیت‌آن 95
4-1-3. مراتب‌سوء‌ظن‌و‌حجیت‌آن 96
4-1-4. منشأ‌سوء‌ظن 97
4-1-5. پیامدها‌و‌آثار‌سوء‌ظن 99
4-1-6. موارد‌استثناء‌و‌حجیت‌آن 104
4-2. حسن‌ظن‌و‌ادله‌ی‌حجیت‌آن 108
4-3. مهم‌ترین‌دلیل‌عدم‌حجیت‌سوء‌ظن، بررسی‌آیه «إجتنبوا‌کثیرا من‌الظن ان بعض الظن اثم» 110
4-3-1. حیطه‌ی‌موضوعی‌آیه 110
4-3-2. نوع‌ظن‌منهی‌عنه 112
4-3-3. مراد‌از«کثیرا» 114
4-3-4. «إن‌بعض‌الظن‌اثم» 117
4-3-5. مراد‌از‌نهی 118
فصل پنجم: مقایسه ی حجیت ظن اصولی- فقهی با ظن اخلاقی
5-1. نتیجه‌حجیت‌ظن‌اصولی 121
5-2. نتیجه‌حجیت‌ظن‌اخلاقی 126
5-3. مقایسه‌حجیت‌ظن‌اصولی‌با‌ظن‌اخلاقی 128
4-5. مقایسه‌ادله ی حجیت‌ظن‌اصولی‌با‌ظن‌اخلاقی 130
نتیجه گیری 132
منابع‌و‌مآخذ 134
چکیده:
ظن حالتی نفسانی است که طبق آن فرد به چیزی اعتقاد پیدا می کند و این اعتقاد همراه با احتمال نقیض می باشد. گاهی حجت است و گاهی حجت نیست. در علم اصول فقه و اخلاق این واژه به کار رفته است و در هر یک حجیت آن مورد بررسی قرار گرفته است ودر بادی نظر حجیت در دوسوی مقابل قرار می گیرند. گروهی استناد به دلیل عدم حجیت ظن اخلاقی کرده اند و از آن عدم حجیت ظن اصولی را اثبات کرده اند، گروهی هم آن دلیل را متعلق به ظن اخلاقی نمی دانند که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است و به این مطلب می رسد که: ظن در هر دو علم عدم حجیتش غالب است. علت حجیت یا عدم حجیت آن هم در هر دو علم یکی است. پس ظن، اعتقادی راجح اما سیال است که در هر موضعی یک درجه از قوت را به خود اختصاص می دهد؛ گرچه در هر صورت بر طرف نقیضش غلبه دارد. این غلبه گاهی زیاد است، گاهی کم ولذا نمی تواند از منظر حجیت یک حکم کلی را به خود اختصاص دهد.اگر غلبه زیاد باشد حجت است و اگر غلبه کم باشد حجتیش در معرض تردید و تزلزل قرار می گیرد؛ البته این عدم حجیت منجربه حجیت پیدا کردن طرف نقیضش نمی شود. در علم اخلاق هم به همین صورت است: غلبه ی جانب خیر یا شر بر طرف دیگرش؛ که به حسن و سوء ظن تعبیر می شود. حجیت هم در آن به همین صورت است؛ یعنی سوء ظن به طور مطلق حرام نیست، حسن ظن هم به طور مطلق جایز نمی باشد. رابطه ی منطقی بین ظنون فقهی- اصولی
1-1.مقدمه……………………………………………………………………………………………3
1-2.بیان مسئله……………………………………………………………………………………..5
1-3. اهدافپژوهش……………………………………………………………………………………6
1-3-1. اهداف ویژه………………………………………………………………………………… 6
1-4. ضرورت و اهمیت پژوهش……………………………………………………………………… 7
1-5. سوالات پژوهش………………………………………………………………………………. 8
1-6. فرضیه پژوهش…………………………………………………………………………………..8
1-7.متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………………… 8
1-8.تعاریفمفهومیوعملیاتیاجزاء……………………………………………………………………..8
فصل دوم :مبانی نظری و پیشینه پژوهش
2-1. مقدمه………………………………………………………………………………………….12
2-2. مبانی نظری…………………………………………………………………………………….12
2-2-1. تاریخچه روند فنآوری اطلاعات در کتابخانه ………………………………………………..13
2-2-2. تعاریف کتابخانه دیجیتالی ………………………………………………………………….14
2-2-3. چرا کتابخانه دیجیتالی ؟…………………………………………………………………..16
2-2-4. اهداف کتابخانه دیجیتالی…………………………………………………………………18
2-2-5.کتابداران در کتابخانههای دیجیتالی………………………………………………………18
2-2-5-1.آموزشهای لازم برای کتابداران دیجیتالی ……………………………………………..19
2-2-6. انواع دیدگاه ها در مورد کتابخانه دیجیتال ………………………………………………. 20
2-2-7.ویژگیهای کتابخانههای دیجیتالی ………………………………………………………….22
2-2-8. مزایای کتابخانههای دیجیتالی ……………………………………………………………..23
2-2-9. خدمات کتابخانههای دیجیتالی ……………………………………………………………25
2-2-9-1. خدمات مرجع در کتابخانههای تخصصی……………………………………………….. 26
2-2-10. مجموعهسازی و توسعه منابع اطلاعاتی در کتابخانه های دیجیتالی………………..27
2-2- 11. مواد اطلاعاتی کتابخانه دیجیتالی ……………………………………………………..28
2-2-12. علل گرایش به کتابخانههای دیجیتالی…………………………………………………..29
2-2-13. چالشها در حوزه کتابخانههای دیجیتالی……………………………………………….30
2-2-13-1.چالشها و مسایل حوزه نگرش کتابخانههای دیجیتالی …………………………….30
2-2-13-2. چالشها و مسایل حوزه نیروی انسانی کتابخانه های دیجیتالی ………………….31
2-2-13-3.چالشها و مسایل حوزه ساخت مجموعه دیجیتالی ………………………………… 32
2-2-13-4.چالشها و مسایل تجهیزات و دستگاههای دیجیتالسازی………………………….. 34
2-2-14. اصول و پایه های ایجاد کتابخانههای دیجیتالی…………………………………………….35
2-2-15. مدیریت کتابخانه های دیجیتال………………………………………………………………37
2-2-15-1. آموزش……………………………………………………………………………………..38
2-2-16. سختافزارها و نرمافزارهای مورد نیاز کتابخانه دیجیتال……………………………………42
2-2-16-1. سختافزارها……………………………………………………………………………….42
2-2-16-02 نرمافزارها …………………………………………………………………………………42
2-2-16-3. تجهیزات دیجیتالی ………………………………………………………………………43
2-2-17. استانداردها در کتابخانههای دیجیتالی …………………………………………………..45
2-2-18. هزینه و مسایل مالی کتابخانههای دیجیتالی……………………………………………..45
2-2-18-1. موانع مالی………………………………………………………………………………….46
2-2- 18-2. مسایل حفاظت و نگهداری منابع دیجیتالی………………………………………….47
2-2-18-3. عدم وضوح قوانین مربوط به حق مولف………………………………………………47
2-2-18-4. نبود روابط عاطفی میان کاربر و کتابخانه………………………………………………50
2-2-18-5.استاندارد نبودن نظامهای ارتباطی………………………………………………………..50
2-2-18-6. عدم هماهنگی مابین متخصصان رایانهای و کتابداری و اطلاعرسانی……………….50
2-2-18-7. برخوردهای مقطعی و سطحی مدیران موسسات……………………………………..51
2-2-18-8. عدم توجه به استانداردهای مورد نیاز……………………………………………….51
2-2-18-9. هزینه نسبتا بالای ایجاد…………………………………………………………………51
2-2-18-10. لزوم داشتن مهارت جستوجو و بازیابی اطلاعات……………………………………..52
2-2-18-11. موانع مالی ………………………………………………………………………………52
2-2-18-12. حفاظت از منابع اطلاعاتی بودجه…………………………………………………..52
2-2-19. مدیریت کتابخانههای دیجیتالی ……………………………………………………………..52
2-2-19-1. کتابداران در عصر الکترونیک ………………………………………………………………53
2-2-19-2. کتابداران کتابخانههای دیجیتالی………………………………………………………54
2-2-19-2-1. وظایف کتابدار دیجیتالی ………………………………………………………………54
2-2-20. معرفی برخی از کتابخانههای دیجیتالی معروف جهان و ایران ………………………..55
2-2-20-1. معرفی چند نمونه از کتابخانههای دیجیتالی جهان…………………………………..55
2-2-20-2. معرفی چند نمونه از کتابخانههای دیجیتالی ایران………………………………….55
2-2-20-2-1. کتابخانه دیجیتالی تخصصی انستیتو پاستور…………………………………..55
2-2-20-2-2. کتابخانه مجازی فارسی قفسه…………………………………………………….56
2-2-20-2-3. کتابخانه مجازی ایران………………………………………………………………..56
2-2-20-2-4.موسسه فرهنگی و اطلاعرسانی تبیان……………………………………………..57
2-2-20-2-5. کتابخانه دیجیتال دانشگاه آزاد………………………………………………………57
2-2-20-2-5-1. کتابخانه دیجیتال دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد………………………..65
2-3. پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………..66
2-3-1. پژوهش های داخل کشور……………………………………………………………….66
2-3-2. پژوهش در خارج کشور…………………………………………………………………..68
2-3-3. نتایج پیشینه ها…………………………………………………………………………….74
فصل سوم :روش اجرای تحقیق
3-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………77
3-2. روش تحقیق……………………………………………………………………………………77
3-3. جامعه آماری…………………………………………………………………………………..77
3-4. ابزار و روش گردآوری داده ها……………………………………………………………….79
3-5. روایی و پایایی ابزار گردآوری داده های تحقیق ………………………………………….80
3-5-1. روایی……………………………………………………………………………………….80
3-5-2. پایایی………………………………………………………………………………………..80
3-6. روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………….81
3-6-1. آمارتوصیفی ………………………………………………………………………………81
3-6-2. آمار استنباطی …………………………………………………………………………….81
فصل چهارم :تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
4-1. مقدمه……………………………………………………………………………………….83
4-2.یافته های پژوهش…………………………………………………………………………..83
4-2-1.تحلیل داده های جمعیت شناسی………………………………………………………84
4-2-2. یافته ها بر اساس سوالات پژوهش……………………………………………………..86
4-3.بررسی فرضیه تحقیق………………………………………………………………………….94
4-3-1.بررسی نرمال بودن متغیرها………………………………………………………………..94
4-3-2.آزمون فرضیه تحقیق ……………………………………………………………………….94
فصل پنجم : نتیجه گیری،بحث و پیشنهادات
5-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………95
5-2. نتایج پژوهش ………………………………………………………………………………97
5-2-1.نتیجه جمعیت شناسی…………………………………………………………………….97
5-2-2. نتایج یافته به پرسش های اساسی پژوهش ………………………………………….97
5-3.نتایج آمار استنباطی ………………………………………………………………………….99
5-4.بحث…………………………………………………………………………………………….100
5-5.پیشنهادات ……………………………………………………………………………………101
5-5-1.پیشنهادات تحقیق ………………………………………………………………………..101
5-5-2. پیشنهادات تحقیق آتی ……………………………………………………………….101
منابع فارسی ……………………………………………………………………………………..102
منابع لاتین………………………………………………………………………………………. 104
پیوستها …………………………………………………………………………………………105
چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………..110
چکیده:
مقدمه: کتابخانه ها با هدف پاسخگویی به مراجعان و ارائه اطلاعات مورد نیاز آنان ایجاد گردیدهاند و خدمات دیجیتال راهموثری برای رسیدن به این هدف میباشد که امکان استفاده از راه دور به مراجعان و بدون حضور در کتابخانه و همچنین تهیه سریعتر اطلاعات مورد نیاز آنان را فراهممیآورد. امروزه مدلهای جدیدی برای طراحی کتابخانه در نظر گرفته می شود که در این میان کتابخانه دیجیتال جایگاه ویژه ای را در محیط مجازی دارد.
هدف: هدف تحقیق حاضر آگاهی از دیدگاههای مدیران و کتابداران کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی استان گیلان در مورد ایجاد کتابخانه دیجیتال است.
روششناسی : روش پژوهش توصیفی-پیمایشی است و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق را مدیران و کتابداران دانشگاه های آزاد استان گیلان تشکیل می دهند و برای تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش از نرمافزار اس. پی. اس. اس استفاده شده است .
نتایج : یافته های پژوهش نشان میدهد که مدیران و کتابداران کتابخانههایدانشگاه آزاد اسلامی استان گیلان شناخت و آگاهی نسبتا خوبی به کتابخانه دیجیتال دارند و نظرشان نسبت به دیجیتالی کردن منابع کتابخانهها مثبت بودهو انجام آنرا در کتابخانهها ضروری میدانند. همچنین مدیران و کتابداران، فقدان نیروی انسانی متخصص کتابدار، نداشتن تسلط به زبانهای خارجی، نبودن نیروی انسانی در علوم رایانهای، جایگاه نامناسب کتابخانه در تشکیلات اداری، نبود تجهیزات لازم، فقدان بودجه کافیرا از موانع ایجاد کتابخانه دیجیتال می دانند.
مدیران و کتابداران آشنایی بسیار خوبی نسبت به کتابخانه دیجیتالی دارند و 649/. آنها دیدگاه مثبتی برای تشکیل کتابخانه دیجیتالی دارند که این نگرش مثبت بیانگر تمایل آنها در بکارگیری فن آوری اطلاعات برای پاسخگویی به محققان و همکاری بین کتابخانه ای در راستای توسعه کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی استان گیلان می باشد.
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
امروزه دسترسی کاربران کتابخانههای دانشگاهی به روزآمدترین منابع علمی در کوتاهترین زمان ممکن، ضرورتی است که این کتابخانهها را در ارائه پیشرفتهترین خدمات اطلاعرسانی ناگزیر میسازد. کتابخانهها برای ایفای رسالت سنگینی که در جهت ارائه خدمات اطلاعرسانی نوین بر دوش دارند، نیازمند به کارگیری فنآوری اطلاعات در پیچیدهترین سطوح ممکن هستند. فنآوری اطلاعات که کتابخانه به مفهوم امروز، بدون آن معنا نمییابد، ضرورتا” متکی بر عناصر بنیادینی است که زیرساخت فنآوری اطلاعات را تشکیل میدهند.
کتابخانه دیجیتال، کتابخانهای است که منابع و خدمات کتابخانهای را بهصورت دیجیتال در اختیار کاربران قرار میدهد .
این کتابخانهها در راستای توسعه کتابخانهها از اواسط سده بیستم به بعد مطرح شدند و از اواخر همین سده پا به عرصه وجود گذاشتند. این کتابخانههادر امتداد توسعه و پیشرفت کتابخانههای سنتی مطرح شدند ونسل جدیدی از کتابخانههای دیجیتال را معرفی کردند.
بنابر این کتابخانههای دیجیتال نمیخواهند و نمیتوانندجایگزین کتابخانههای سنتی شوند،این کتابخانهها برای پاسخگویی به نیازهای نوین کاربران بهوجود آمدهاند.
آترتون در سال1977تعریف روشنی از زیر ساخت اطلاعات ارائه داده است. به تعبیر او، زیر ساخت اطلاعات هر کشوری تواناییهای ملی در دسترسی به دانش و اطلاعات و همچنین انتقال دانش و اطلاعات به منظور استفاده عملی از دانش است (آترتون، 1977).
کتابخانه دانشگاهی به عنوان مرکزی که مسئولیت ارائه خدمات اطلاعاتی به جامعه وسیعی از دانشجویان و اعضای هیات علمی را بر عهده دارد، نیازمند همگامی با نوآوریهای موجود در زمینه اطلاعرسانی است. افزایش تصاعدی تولیدات علمی و تاکید روزافزون دانشگاهها بر انجام پژوهشهای پربار علمی، روز به روز بر سنگینی وظایفی که بر دوش کتابخانههای دانشگاهی است، میافزاید(حریری، 1388).
باتوجه به رسالت اصلی کتابخانه در برآوردن نیازهای اطلاعات کاربران، امروزه مدلهای جدیدی برای طراحی کتابخانهها در نظر گرفته میشودکه در این میان ایجاد کتابخانههای دیجیتال جایگاه ویژهای را در محیط مجازی اینترنت به خود اختصاص داده است.این نوع کتابخانهها با داشتن قابلیتهای بیشتر و پیشرفتهتر برای مدیریت اطلاعات، از دیگر مراکز اطلاعاتی اینترنتی متمایز شدهاند(فدایی،1387).
کتابخانهها تنها زمانی میتوانند رضایت کاربران خود را جلب نمایند که خدمات اطلاع رسانی مورد تقاضای کاربران را در مطلوبترین سطح ممکن ارائه دهند و تحقق این هدف در گرو فراهم بودن امکاناتی مانند نیروی انسانی متخصص، بودجه کافی، تجهیزات سختافزاری مناسب و دیدگاه مثبت و پذیرای سازمانی و مدیریتی در رابطه با فنآوری اطلاعات است .
در مورد کتابخانههای دانشگاهی ایران نیز، امروز بیش از گذشته، دلایلی وجود دارد که استفاده از فنآوری اطلاعات در کتابخانه و خودکارسازی آنها را ضروری میسازد. افزایش رو به رشد کاربران، نیاز بیشتر به استفاده از مواد کتابخانهای در داخل و خارج از کتابخانهها، رشد میزان مواد منتشر شده، تغییر ماهیت مواد مطالعاتی(به معنی استفاده بیشتر از لوحهایفشرده، مجلات الکترونیکی، پایگاههای اطلاعاتی پیوسته) و توسعه کامپیوترهای جدیدتر و ارزانتر، تنها بخشی از دلایلی هستند که بر خودکارسازی تاکید دارند. علاوه بر فعالیتهای داخلی عادی مثل فهرستنویسی، فراهمآوری و کنترل امانت، فنآوریهای اطلاعاتی را میتوان در کتابخانه، برای سایر فعالیتها مثل پردازش اطلاعات به کار گرفت. از آنجا که اکثر کتابخانههای دانشگاهی به انجام فعالیتهای تحقیقاتی میپردازند، پردازش اطلاعات برای آنها بسیار اهمیت دارد.
کتابخانه در طول تاریخ همواره مرکز نگهداری، بهره برداری و اشاعه اطلاعات و دانش بشری بوده اند. افزایش روزافزوان حجم اطلاعات، گسترش سریع اینترنت تولید قالبهای گوناگون اطلاعاتی، پیدایش و تحول چند رسانهایها، و تمایل فزاینده پژوهشگران به دسترسی به قالبهای الکترونیکی اطلاعات، نقش و عملکرد کتابخانهها را در جهان امروز دستخوش تحول ساخته است. به گونهای که در حال حاضر، اینترنت گستردهترین و روزآمدترین منبع اطلاعاتی بوده و عمومیت آن همچنان رو به افزایش است(امینپور، 1385).
دانشگاه آزاداسلامی به عنوان دانشگاهی جوان و رو به گسترش به منظور تحقق اهدافش، ناگزیراز داشتن کتابخانههای توانمندی است که بتواند پاسخگوی نیازهای آموزشی و پژوهشی آن باشد، زیرا هدف اساسی این دانشگاه پرورش استعدادها و انتقال و پیشبرد دانش از طریق آموزش و پژوهشهای علمی است(دانشگاه آزاد،1374).
با نگاهی گذرا، به خوبی میتوان دریافت که همگام با تحولات نظام آموزش و حرکت به سوی آموزشهای الکترونیکی، کتابخانهها نیز باید مسیر خود را به سمت دیجیتالیشدن تغییر دهند تا بتوانند با تغییر نقش خود، جایگاه خود را حفظ نمایند و متناسب با نیاز جامعه خود، نسبت به ارائه خدمات جدید توانا باشند. پیوند کتابخانهها، فنآوری اطلاعات، و آموزش با یکدیگر اتحاد سه جانبهای است که کشورهای توسعه یافته در راه نیل به اهداف آموزش خود به لزوم آن واقف هستند و کشورهای در حال توسعه باید به آن عنایت بیشتری داشته باشند(رحیمینژاد،1385).
کتابخانههای دیجیتالی کتابخانههایی هستند با همان اهداف ، عملکردها و آرمانهای کتابخانه سنتی که لزوما برای جامعهای خاص از استفاده کنندگان سازماندهی شدهاند. در این تعریف “کتابخانههای دیجیتالی ” سازمانهای هستند متشکل از کارکنانی متخصص جهت سازماندهی و انتخاب منابع که امکان دسترسی فکری، تفسیر، توزیع و نگهداری بیعیب و نقض منابع مذکور را فراهم می کنند. کارکنان کتابخانه دیجیتالی اطمینان دارند که آثار دیجیتالی گردآوری شده در مجموعه به منظور دسترسی سریع و مقرون به صرفه برای استفاده جامعهای خاص از استفاده کنندگان یا مجموعه ای از چند جامعه در مدت زمان طولانی پایدار خواهند بود(کلوند،1998).
کتابخانههای دیجیتالی اطلاعات سازماندهیشده و با کیفیت بالا را فراهم می کنند بسیاری از ویژگیهای پیشرفته کتابخانه دیجیتالی متکی به فراداده است. کتابداران به منابع موجود در فهرستها یا مجموعههای دیگر از طریق فراداده ها توصیف می کنند که این امر دستیابی به اطلاعات را تسهیل می کند (گارسیا کرسیو، 2010).
یک کتابخانه دیجیتالی، چیزی جز خدمات اطلاعاتی کتابخانهای توزیعی نیست که به صورت فیزیکی، مجازی و با ترکیبی از هر دو ارائه شود و در آن حجم نسبتا” زیادی از منابع اطلاعاتی تنها در قالب دیجیتالی قابل دسترسی باشندکتابخانههای دیجیتالی، کتابخانههایی هستند که استفادهکنندگان از نقاط مختلف جهان میتوانند به آن دسترسی پیدا کرده و انواع مختلفی از اطلاعات را شامل متن،صوت، تصویر، ویدئو و …. را بازیابی کنند(سرینیراسل، 2000).
2-1- بیان مسئله
واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در استان گیلان به عنوان یکی از مراکز تحقیقاتی هستند که به منظور تامین نیروی متخصص در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسیارشد، و دکتری ازآذرماه سال 1361 تاکنون با کسب موافقت شورای عالی انقلاب فرهنگی شروع به کارکردهاند. اداره امور مربوط به کتابخانهها زیر نظر معاونت پژوهشی صورت میگیرد. اهداف کلی دانشگاه عبارتند از: آموزش نظری و عملی دانشجویان در رشتههای مختلف تحت پوشش دانشگاه، فراهم نمودن تسهیلات آموزشی و پژوهشی برای دانشجویان و کادر آموزشی جهت انجام تحقیقات نظری عملی، و انتشار منابع علمی است.
برآوردهشدن این اهداف و به کارگیری فنآوریهای اطلاعات در کتابخانههای دانشگاه آزاد، به نگرش و میزان آگاهی مدیران وکتابداران آن بستگی دارد؛ به عبارت دیگر، دیجیتالیکردن کتابخانههای دانشگاه آزاد استان گیلان، نه تنها به نیازها و امکانات این مرکز، بلکه به قدرت تفکر و بینش مدیران و کتابدارن و میزان آگاهی آنان نیز مربوط است. با دیجیتالی کردن منابع این امکان فراهم میشود که حجم عظیمی از منابع به نحوی ذخیره و بازیابی گردد که دسترسی به اطلاعات با صرف کمترین هزینه و در اسرع وقت ممکن گردد و در اختیار دانشجویان و استادان قرار گیرد. هزینه پیاده سازی اولیه اینگونه کتابخانه ها بسیار بالاست؛ ولی مدیران، کتابدارن و فنآوران از جمله افرادی
