وبلاگ

رفتن خاک و پوشش گیاهی و در نتیجه محیا کردن شرایط برای جولان دادن باد و بالاخره برداشت ذرات گرد و غبار شود(فراصت، 1390). مطالعات نشان می­دهد که متأسفانه مدیریت ناپایدار و ارزیابی نشده در کشورهای خاورمیانه منجر به رشد مضاعف سرعت تغییر اقلیم و گسترش بحران­های زیست­محیطی[6] در منطقه شده است. از این رو کشورهای منطقه نیازمند باز تعریفی از مدیریت بر مبنای توسعه پایدار[7] و برنامه­ریزی ارزیابی شده هستند(مصباح زاده و همکاران، 1392). کشور ایران نیز به دلیل داشتن اقلیم خشک از بی نظمی اقلیمی شدید برخوردار است بدین جهت مخاطرات اقلیمی[8] در ایران فراوان­تر و شدیدتر هستند. هر سال در هر نقطه از کشور مخاطرات اقلیمی رخ می­دهند و عامل مهمی در توسعه و برنامه­ریزی کشور می­باشند که شناخت این مخاطرات از اهمیت بالایی برخوردار است(علیجانی،1390). تغییرات مشهودی که به تدریج پس از انقلاب صنعتی در اقلیم کره زمین به وجود آمد، زمینه ساز وقوع پدیده­های جدی اقلیمی از جمله رخدادهای گرد و غباری[9] شد. این رخدادها در دهه اخیر به بزرگترین چالش زیست­محیطی در جنوب غرب ایران تبدیل شده­اند. گرد و غبار یکی از مخاطرات اقلیمی در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا می­باشد و به  عنوان یکی از اشکال مهم آلودگی جو همواره مورد توجه محققین در سراسر دنیا بوده و از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است(ناصر پور و همکاران، 1392). گاهی اوقات، نظام­های اجتماعی[10](جامعه، گروه­ها و افراد) در طول فرایند توسعه و تحولشان تحت تأثیر نیروهای مخرب گوناگونی قرار می­گیرند، که منشأ بعضی از این نیروهای مخرب در طبیعت یافت می­شود، اما برخی از آنها نیز، نتیجه ناسازگاری[11] فردی و گروهی در جماعات انسانی است، همانند عدم موفقیت­های شخصی یا عمل غیرمسئولانه نسبت به نظام­های تکنیکی[12] و محیطی. شرایط جدید زندگی بشری، متأثر از جهانی شدن و گرایشات غیرقابل پیش بینی(نسبت به عوامل اصلی محیط­های داخلی و خارجی) است که مخاطرات جدید را افزایش می­دهند. در حال حاضر این مسئله که” آینده بشر به میزان زیادی به آمادگی او برای مواجه با مخاطرات و بحران[13]­های گوناگون بستگی دارد” بیش از هر زمان دیگر ملموس و قابل رویت است. این مسئله همچنین به قابلیت­های جامعه جهانی برای بدست آوردن توسعه نظام­مند[14] در راستای آینده پایدار اجتماعی[15]، سیاسی[16]، اقتصادی[17] و اکولوژیکی[18] بستگی زیادی خواهد داشت(بهزادیان مهر،1392). پارسونز[19] معتقد است هر نظام از طریق تأمین یکسری شرایط و الزامات کارکردی دوام می­یابد که عبارتند از؛ انطباق[20]، توفیق[21]، یگانگی[22] و پایداری[23]. چنانچه یکی از این الزامات دچار مشکل گردد، از آن به عنوان بحران تلقی می گردد. بنابراین مدیریت بحران[24] با نمودهای ذهنی[25] و مفهومی[26]، عینیت می­یابد. با توجه به اینکه “پایداری بخش اصلی و حیاتی از فرایند آمادگی بشر در مقابل بحران­ها و چالش­های جدید است” ما باید در جستجوی راه­های رسیدن بدین پایداری باشیم و آنچه مسلم است اینکه؛ مسیر دستیابی به چنین آرمانی از درون اجتماع می­گذرد(فضلی و همکاران،1392). در سال­های اخیر این پدیده در ایران ابعاد تازه­ای گرفته و از یک معضل محلی، به مسئله­ای ملی تبدیل شده است. کشور ایران به دلیل همجوار بودن با بخش وسیعی از پهنه­های بیابانی تحت آثار نامطلوب این پدیده قرار می­گیرد. بدلیل تاثیرات مهمی که طوفان­[27]های گرد و

غبار بر روی تغییر شرایط اقلیمی می­گذارند، بررسی این پدیده ها امری ضروری می­باشد(آخوندزاده و همکاران، 1392).

2-1- بیان مسئله
مشکلات مربوط به مسائل زیست­محیطی بسیار گسترده می­باشند، اما اکثر آنها منجر به کاستن از منابع، آلودگی هوا[28] و یا تخریب کیفیت اصلی طبیعت و در نتیجه تهدید طبیعت می­گردند. مسائل زیست­محیطی بصورت محلی اتفاق می­افتند اما اثرات­شان ممکن است جهانی باشد. از این جهت، برخی مسائل زیست محیطی از قبیل تغییرات آب و هوا[29] و اقلیم، باران اسیدی و تخریب لایه ازن و…، به­عنوان مسائل زیست­محیطی فرامرزی نامیده می­شوند. یکی از این مسائل پدیده گرد و غبار می­باشد(مرفع و همکاران،1390). گرد و غبار ممکن است برای روزهای متوالی در جو منطقه به صورت معلق باقی مانده و اثرات زیانباری را ایجاد نماید. در این حالت علاوه بر آلودگی­­های زیست­محیطی و بهداشتی فعالیت روزمره انسانی، حمل و نقل و فعالیت بسیاری از صنایع با مشکل مواجه می­شود. ایجاد و توسعه توفان­های گرد و غبار به سه عامل فراهم بودن خاک، سرعت باد و ناپایداری هوا بستگی دارد. علل طبیعی در ایجاد گردوغبار به­طور عمده نشأت گرفته از نه منطقه بیابانی در جهان می­باشد که عبارتند­از: شمال آفریقا(صحرای صحارا)، جنوب آفریقا، شرق چین، شمال آمریکا، جنوب آمریکا و استرالیا، شبه جزیره عربستان و آسیای مرکزی. (عبدویس و همکاران،1390). منشأ گرد و غبارهای وارده به استان خوزستان بیشتر فرامحلی بوده و از بیابان­های کشورهای همجوار شکل می­گیرند( طاووسی و همکاران،1387). ) البته در سالهای اخیر به دلایل اقلیمی و بشری کانون­های متعدد گرد و غبار در استان تشکیل شده و به منشا طوفان­های خاکی در استان تبدیل شده­اند همچنین تحقیقات دانشمندان بر روی رسوبات کف اقیانوس­­ها نشان می­دهد که طوفان­های گردوغبار از 70 میلیون سال( قبل از دوره کرتاسه[30] زمین شناسی) اتفاق می­افتاده است(رواحی نژاد و خسروی پور،1391؛ ندافی، 2010)، بعلت فقدان پوشش گیاهی در مناطق مستعد گرد و غبار، هوای بالای این مناطق شروع به گرم شدن کرده و به سمت بالا حرکت می­کند، و زمانیکه به بادهایی با سرعت بالای تروپوسفری برخورد نماید، در نتیجه یک جریان چرخشی متمایل به سمت پایین ایجاد می­شود، که این بادهای با شدت بالا در برخورد با سطح زمین باعث ایجاد طوفان­های گرد و غباری می­شوند. میزان بارش سالانه در این مناطق کمتر از 50 میلی­متر در سال است(جمالی و بیات،1390). روند صنعتی شدن کنونی، افزایش در آلودگی هوا منجر به افزایش چهار برابری در مرگ و میر افراد نابالغ به علت بیماری­های برنشیت[31] و کشمکش­های مربوط به علائم امراض تنفسی می­شود. در کل از همه مرگ و میرهای جهانی مربوط به آلودگی هوا یک دهم به محیط­های خارجی نسبت داده می­شود. بیشترین مرگ و میرها، مرگ و میرهای پیش از بلوغ ناشی از آلودگی هوا به علت در معرض قرار گرفتن زیاد در برابر آلودگی هوا در نواحی روستایی و سکونت­گاه­های حومه شهری است. تمرکز ذرات قابل استنشاق، هزار برابر بیشتر از ذرات در هوای بیرون شهری است.