1-3- پیدایش و پراکنش انار 6
1-4-موقعیت اقتصادی انار در ایران و جهان 6
1-5- ارزش غذایی و درمانی انار 8
1-6- اهمیت مدیریت تغذیه در باغات انار 10
1-7- روش های مختلف مدیریت تغذیه گیاهان 11
1-7-1- كشاورزی متداول (مرسوم) 11
1-7- 2- كشاورزی تلفیقی 12
1-7-3- كشاورزی ارگانیک 13
1-8- تاریخچه تولید میوههای ارگانیک 13
1-9- لازمۀ جایگزینی کشاورزی متداول با کشاورزی ارگانیک 14
1-10- خاک در کشاورزی ارگانیک 16
1-11- كود دامی و اهمیت آن درحاصلخیزی خاك 17
1-12- کشاورزی ارگانیک در ایران 18
1-13- جنبه اقتصادی کشاورزی ارگانیک 19
1-14- نحوه تغذیه ی باغهای انار 20
1-15- اثر مدیریت تغذیه بر کمیت و کیفیت محصولات 21
1-16- اثر مدیریت تغذیه بر کیفیت پس از برداشت میوهها 23
فصل دوم: مواد و روشها
2-1- مکان آزمایش و مواد گیاهی 26
2-2- اعمال تیمار 27
2-7- ارزیابی صفات 28
2-8-1- وزن میوه، وزن پوست و آریل (دانه) 28
نسبت وزن پوست به میوه و وزن پوست به آریل 28
2-8-2- طول دانه 28
2-8-3- سفتی یا سختی دانه 29
2-8-4- درصد آب پوست 29
2-8-5-کاهش وزن 29
2-8-6- مواد جامد محلول(TSS) 30
2-8-7- اسیدیته قابل تیتراسیون (TA) 30
2-8-7- آنتوسیانین کل 30
2-9- فنل کل 32
2-10- فلاونوئید کل 33
2-11- ظرفیت آنتیاکسیدانی 34
2-12- ترکیب عناصر معدنی پوست میوه و آریل 35
2-12-1- تهیه خاکستر خشک 35
2-12-2- نحوه تهیه عصاره از خاکستر خشک 35
2-12-3- اندازه گیری مجموع کلسیم و منیزیم 36
2-12-4- اندازه گیری کلسیم 36
2-12-5- اندازه گیری فسفر 37
2-12-6- اندازه گیری نیتروژن کل 38
2-13- تجزیه تحلیل داده ها 39
3-1- قسمت اول: ارزیابی کیفیت میوه زمان برداشت 41
3-1-1- وزن میوه 41
3-1-2- وزن آریل و نسبت آریل به میوه 41
3-1-3- وزن پوست به آریل 42
3-1-4- وزن پوست و نسبت پوست به میوه 42
3-1-5- طول آریل 43
فصل سوم: نتایج و بحث
3-1-6- سفتی دانه (سختی دانه) 43
3-1-7- درصد آب پوست 44
3-1-8- میزان اسیدیته ( pH) 44
3-1-9- مواد جامد محلول (TSS) 45
3-1-10- اسیدیته قابل تیتراسیون (TA) 45
3-1-11- شاخص برداشت (TSS/TA) 46
3-1-12- آنتوسیانین 46
3-1-13- فنل کل 47
3-1-14- فلاونوئید کل 48
3-1-15- ظرفیت آنتیاکسیدانی 49
3-1-16- مقدار و نسبت عناصر غذایی در پوست میوه و آریل 49
3-2- قسمت دوم: ارزیابی کیفیت پس از برداشت میوهها 53
3-2-1- کاهش وزن 53
3-2-2- فنل کل 54
3-2-3- فلاونوئید کل 55
3-2-4- مواد جامد محلول (TSS) 55
3-2-5- اسیدیته کل ((TA 57
3-2-6- شاخص برداشت (TSS/TA) 57
3-2-7- آنتیاکسیدان 57
3-2-8- آنتوسیانین کل 58
3-3- نتیجهگیری کلی 60
منابع 63
جدول 1-1- سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد انار در استان‌های مختلف کشور ،………………………………………………………..
7
جدول 1-2- میزان تولید و تجارت جهانی محصول انار ………………………………………………………………………………………………………….
8
جدول 1-3- تركیبات موجود در 100گرم قسمت خوراكی میوه انار………………………………………………………………………………………
10
جدول 1-4- مقایسه کشاورزی متداول با کشاورزی ارگانیک………………………………………………………………………………………………….
15
جدول 1-5- ترکیب مواد معدنی موجود در چند نوع کود دامی …………………………………………………………………………………………….
18
جدول2-1- خصوصیات فیزیکی و شیمایی خاک باغ انار مورد آزمایش…………………………………………………………………………………..
20
جدول3-1- مقایسه میانگین خصوصیات فیزیکی میوه و آریل انار رقم رباب در کشت ارگانیک، تلفیقی و متداول……………….
42
جدول 3-2- مقایسه میانگین های ویژگی های کیفی میوه انار رقم رباب درکشت ارگانیک،تلفیقی و مرسوم………………………
44
جدول3-3- مقایسه میانگین های مقدار عناصر معدنی در آریل میوه انار رقم رباب در روش مدیریت ارگانیک تلفیقی و مرسوم
50
جدول3-5- همبستگی بین ویژگیهای کمی و کیفی میوه و آریل انار رقم رباب در روش کشت ارگانیک، تلفیقی و مرسوم
53
جدول 3-6- نتایج مقایسه میانگین تاثیر سیستمهای کشت ارگانیک تلفیقی و ارگانیگ بر میزان کاهش وزن ، فنل و فلاونوئید میوه انار در زمان انبارداری
54
جدول 3-7- اثر مدیریتهای کشت متداول، تلفیقی و ارگاتیک بر برخی ویژگیهای کیفی میوه انار رباب شیراز در طی 3 ماه انبارداری در دمای 8 درجه سانتیگراد.
56
جدول 3-8- اثر مدت زمان انبارداری بر برخی ویژگی های کیفی میوه انار رقم رباب شیراز تولید شده به صورت متداول، تلفیقی و ارگانیک.
57
جدول ضمیمه 1 میانگین مربعات خصوصیات مورفولوزیک میوه انار رقم رباب در سیستم کشت ارگانیک تلفیقی و متداول
76
جدول ضمیمه 2 میانگین مربعات خصوصیات کیفی میوه انار رقم رباب در سیستم کشت ارگانیک تلفیقی و متداول ………..
77
جدول ضمیمه 3-میانگین مربعات خصوصیات کمی و کیفی میوه انار مدیریتهای کشت مرسوم تلفیقی و ارگاتیک در طی 3 ماه انبارداری در دمای 8 درجه
78
فهرست جدولها
شکل 2-1- منحنی و معادله استاندارد فنل کل بر حسب گالیکاسید …………………………………………………………………………..
32
شکل 2-2- معادله و منحنی استاندارد فلاونوئید کل بر حسب کاتچین ……………………………………………………………………….
34
شکل 2-3- منحنی و معادله استاندارد فسفر ………………………………………………………………………………………………………………….
38
فهرست شکلها
چکیده فارسی
مقایسه سیستم کشت ارگانیک، تلفیقی و متداول بر عملکرد، کیفیت و عمر انبار مانی میوه انار رقم رباب شیراز
میثم احمدی
تغذیه قبل از برداشت می تواند عملکرد و کیفیت میوه های در زمان برداشت و پس از برداشت را تحت تاثیر قرار دهد. در این پژوهش، اثر مدیریت تغذیه ارگانیک، تلفیقی و متداول بر عملکرد و کیفیت میوه ها در زمان برداشت و عمر انبارمانی میوه ها بررسی شد. خصوصیات فیزیکی میوه و آریل، مواد شیمیایی مرتبط با طعم میوه، ترکیبات آنتیاکسیدانی میوه و عناصر معدنی آریل و پوست میوه انار اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که نوع تیمار کودی بر وزن میوه، وزن پوست و وزن آریل تاثیر داشت، اما هیچ اختلاف معنی داری بین تیمارها روی نسبت پوست به میوه، و آریل به میوه مشاهده نشد. خصوصیات شیمیایی مانند میزان pH و TA و TSS/TAمیوه های ارگانیک، تلفیقی و متداول اختلاف معنیداری نداشتند، اما درصد TSS میوههای ارگانیک کمتر از سایر تیمارهای بود. مصرف کودهای شیمیایی تاثیری بر میزان آنتوسیانین کل و فلاونوئید کل نداشت، اما بر میزان فنل کل و ظرفیت آنتیاکسیدانی کل تاثیر منفی گذاشت. نسبتهای نیتروژن به کلسیم، پتاسیم به کلسیم، مجموع پتاسیم و منیزیم به کلسیم، مجموع پتاسیم و نیتروژن به کلسیم در آریل میوههای ارگانیک تولید کمتر بود. نتایج همچنین نشان داد که درختان اناری که با کود شیمیایی تیمار شدند کاهش وزن میوه بیشتری در مقایسه با میوههای ارگانیک در طی انبارداری نشان دادند. در طی دوره انبارداری میزان فنل کل و ظرفیت آنتیاکسیدانی کل میوههای ارگانیک به طور معنیداری بیشتر از کشت تلفیقی و مرسوم بود، اما از آنتوسیانین کل کمتری برخوردار بودند. بطورکلی، اگرچه اندازه میوههای ارگانیک انار اندکی کوچکتر شد، اما از ظرفیت آنتیاکسیدانی بالاتر و نسبت عناصر غذایی بهتری برخودار بود و در نتیجه عمر انبارمانی بالاتری داشتند.
واژه های کلیدی: انار، ارگانیک، ترکیبات آنتی اکسیدانی و عمر انبارمانی.
ABSTRACT
Comparision of organic, integrated and conventional cultural systems on yeild, quality and storage life of pomegranate fruits cv. Rabab Shiraz
Maisam Ahmadi
Preharvest fertilization could influence on yield, fruits quality at harvest and postharvest time. In this study, effect of organic, integrated and conventional fertilization management on yield, fruits quality at harvest and storage life was investigated. Physical characteristics of fruit and arils, taste related chemical compounds in fruits, antioxidant compounds, and mineral elements in pomegranate aril and rind was investigated. The results showed that fertilization treatments affected on fruit weight, rind and aril weight, but no significant difference was found among treatments for percentage of rind to fruit ratio, and aril to fruit ratio. There was no significant difference for chemical characteristics such as pH, TA, TSS/TA between organic, integrated and conventional treatments, but TSS percent of organic fruits was lower than other treatments. Chemical fertilizer application could not affect on total antocyanin and flavenoids, but had a negative effect on total phenolic and antioxidant content. Nitrogen to calcium, potassium to calcium, potassium and magnesium to calcium, potassium and nitrogen to calcium ratios organic fruit aril was lower. The results also showed that pomegranate tree which treated with chemical fertilizer showed the lower weight loss than organic fruits during storage. Total phenolic and antioxidant compounds of organic fruits was significantly higher than integrated and conventional fruits during storage, but had lower anthocyanin content. Overall, although organic fruit have lower size, but have been shown higher antioxidant and optimum mineral element ratios, which resulted to show longer storage life.
Key Words: Pomegranate, Organic, antioxidant compounds, and storage life.
مقدمه
مقدمه
مشکلات زیست محیطی متعدد ناشی از بکارگیری نهادهای کشاورزی از قبیل کودهای شیمایی و سموم شیمایی، اذهان را به خود مشغول داشته است که به سمت تولید کشاورزی ارگانیک و توسعه بازارهای عرضه محصولات ارگانیک حرکت کنند. کشاورزی ارگانیک یکی از سیستمهای کشاورزی است که بر حفظ منابع قابل دسترس و حفظ تعادل اکولوژیک و مراحل زیستی متکی است. این سیستم حاصلخیزی خاک را کلیدی برای تولید موفق معرفی می کند [محمودی و همکاران.، 1387].
سالم بودن مواد غذایی به عنوان اولین شاخص مهم در ارزیابی کیفیت آنها مورد توجه قرار میگیرد، به طوری كه محصولات تولید شده علاوه بر این كه میبایست فاقد عوامل بیماریزا و آفات باشند، وجود هر گونه باقیمانده شیمیایی در آنها قابل قبول نیست و استفاده از تركیبات شیمیایی مضر برای طبیعت و سلامتی انسان با علامت سوال جدی روبروست. از این رو تولید ارگانیگ محصولات باغبانی باید در اولویت كار تولیدكنندگان قرار گیرد و در تكنولوژی پس از برداشت از مواد شیمیایی مضر نیز استفاده نشود [راحمی، 1382]. از این رو تقاضا برای محصولات ارگانیک به سرعت رو به افزایش است، این امر به خاطر ارزش غذایی بالا، کیفیت بهتر و نگهداری خوب آنها نسبت به محصولات متداول است . بنابراین، اساساً یكی از خاستگاههای كشاورزی ارگانیك بهبود کیفیت محصولات و افزایش ارزش غذایی آنها است. چرا که کیفیت میوهها و سبزیها، به طور مستقیم با سلامتی انسانها در ارتباط است . طوری که مدیریت ارگانیک زمینهای كشاورزی، امروزه در کشورهای پیشرفته به سرعت در حال افزایش است، که این توسعه به خاطر سالم و بیخطر بودن غذاهای ارگانیك و حفظ محیط زیست است .
بررسیها نشان دادهاند که منابع زیستی (ارگانیک) مانند کود دامی در تلفیق با کود شیمیایی می تواند به حاصلخیزی خاک و افزایش تولید محصول منجر شود، زیرا این سیستم اکثر نیازهای غذایی گیاه را تأمین کرده و کارآیی جذب مواد غذایی توسط محصول را افزایش خواهد داد . کودهای دامی علاوه بر اثرات مثبت بیولوژیک و اصلاح خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک به علت این که عناصر غذایی آن به آهستگی آزاد شده و در اختیار گیاه قرار میگیرند، آلودگی کمتری را در محیط زیست ایجاد می کنند . گزینش مدیریت کودی به طور زیادی به برنامه های محیط زیست برای ممانعت از آلودگی زمین، آب و هوا بستگی دارد، بنابراین سیستم مدیریت کودی مناسب شایسته گسترش است [ملکوتی و همکاران.، 1387]. در طول دههی اخیر در جهان افزایش قابل توجهی در تولید تجاری انار به دلیل اهمیت آن در سلامتی مشاهده میشود [.[Ramezanian et al., 2009
در ایران انار یکی از میوههای با ارزشی است که در سطح تجاری وسیعی کشت شده است . قسمت خوراکی این میوه آریل نامیده میشود، که در واقع پوشش گوشتی شده بذر است و در حدود 52 درصد وزن میوه انار را تشکیل میدهد. آریل شامل78 درصد آب میوه و 22 درصد بذر است. آب انار از 4/85 درصد رطوبت و مقدار قابل توجهی قند، اسید آلی، ترکیبات فنلی، آنتوسیانین، آمینواسید، پروتئین، آسکوربیک اسید و مواد معدنی تشکیل شده است . همچنین انار منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌هاست که فعالیت آنتیاکسیدانی آن به ترکیبات فنلی، و آنتوسیانینها نسبت داده می شود . به‌دلیل نقش موثر انار در سلامتی انسان، در سالهای اخیر این میوه محبوبیت زیادی پیدا کرد و تولید جهانی آن نیز رو به افزایش است [Borochov-Neori et al., 2011]. انار میوهای با ارزش غذایی بالا و سرشار از ویتامینها، آنتیاکسیدانها و ترکیبات ضد سرطانی مهم دیگر است . خاصیت آنتیاکسیدانی میوه انار به علت دارا بودن فلاونوئیدها، فنلها، آنتوسیانینها و ویتامینها است . همچنین محصولات با فعالیت آنتیاکسیدانی بالاتر معمولا مقاومت بیشتری به تنشهای مختلف دارند،ارزش غذایی و خصوصیات انباری بهتری نیز دارند .
با وجود ارزش غذایی بالای میوه انار، مصرف بیش از اندازه سموم و کودهای شیمیایی باعث کاهش کیفیت میوه و صادرات ان شده است. طبق گزارشهای قبلی شرایط قبل از برداشت میوهها و بهخصوص کاربرد بیرویه سموم و کودهای شیمیایی موجب کاهش ترکیبات آنتیاکسیدانی و کیفیت میوه کیوی در زمان برداشت و پس از برداشت میوه میشود. در همین راستا در گزارشی ظرفیت آنتیاکسیدانی درمیوههای انگور و توتفرنگی در سیستم کشت ارگانیک نسبت به مرسوم بیشتر است . در مطالعهای که روی میوه سیب در دو سیستم کشت مرسوم و ارگانیک انجام شد تفاوت معنیداری در میزان ظرفیت آنتیاکسیدانی میوهها مشاهده شد، که نشان دهنده ارزش کیقی بیشتر میوههای است که سیستم کشت ارگانیک را دریافت کردهاند.
با توجه به اهمیت مصرف کمتر مواد شیمیایی جهت جلوگیری از آلودگی زیست محیطی، بالاتر بودن ارزش غذایی و همچنین به دلایل اقتصادی و ترغیب کشاورزان به روشهای مدیریت ارگانیک و استفاده از کودهای آلی، ضرورت بررسی دقبقتری ثاثر مدیریت تغذیه ارگانیک، تلفیقی و متداول بر ارزش غذایی و ماندگاری میوههای انار در این پژوهش دنیال گردید.
فصل اول
کلیات و مرور منابع
1- کلیات و مرور منایع
1-1- تاریخچه انار
انار یکی از میوه های خوراکی قدیمی است که تاریخچه‌ی طولانی استفاده در طب سنتی را درکشور‌های مختلف دارد [Caliskan, et al., 2012]. اگرچه تولید و مصرف انار در مقایسه با میوههای دیگر پایین است، اما بیش از هزار سال است که تولید میشود. انار به صورت وحشی در آسیای مرکزی و ایران رشد می کند و برای اولین بار از ایران به یونان راه یافت و از طرف مشرق به هندوستان و سپس به چین برده شد . گروهی از مورخین بیان کردند که انار به طور وحشی در جنوب قفقاز و جنگلهای شمال ایران، ساوه و پنجاب هندوستان وجود داشته و پس از آن به ترکیه و کرانههای مدیترانه خاوری برده شد. آثار میوه انار را در مصر باستان از 2500 سال قبل از میلاد تشخیص دادهاند. اعراب پس از فتح سرزمین اسپانیا، کشت آن را در آنجا معمول کردند . انار در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان به عنوان یک محصول باغبانی کشت و کار میشود. در واقع میوه شرایط آب و هوایی سخت است و در مناطق خشک و نیمه خشک بخوبی رونق پیدا کرده است [Kulkarni, et al. 2005]. بدیهی است که بخاطر داشتن طبیعت سخت، هزینه نگهداری پایین و بازده بالا است که در دراز مدت بخصوص در مناطقی که کمبود منابع وجود دارد باعث کشت پایدار آن شده است [Nripendra, et al., 2012]. علاوه بر استفاده خوراکی، استفاده دارویی و زینتی نیز دارد [Naik, et al., 1999].
1-2- مشخصات گیاهشناسی انار
انار با نام علمیPunica granatum L. یک گونه گیاهی مهم اقتصادی با میوه تجاری متعلق به خانواده Punicaceae
با تعداد کروموزوم 2n=2x=16, 18 میباشد .[Moslemi, et al. 2010; Norouzi, et al., 2012] جنس Punica شامل 3 گونهی P. protopunica، P. nanaو P. granatum L. است[Jbir, et al. 2008; Norouzi, et al., 2012]. انار به صورت درختچه با پاجوشهای فراوان و یا با حذف پاجوش به طور تك تنه رشد میكند. گلها و میوههای انار به صورت منفرد یا چندتایی در نوك شاخههای كوتاه كه میخچه نامیده میشوند، تشكیل میشود. گلهای انار قرمز مایل به نارنجی، به قطر ۳ سانتی متر و به شكل زنگوله است. درخت انار در اوایل فصل رشد، هر ۱۰-۱۵ روز یك بار ٤-۳ مرتبه گل میدهد، اما میوهها از گلهای بارآور بهار حاصل میشوند. میوه انار از نوع سته است. و در اطراف دانههای انار در حین رشد و نمو زائدهی گوشتی بهنام آریل حاصل میشود، که بخش خوراکی انار را تشکیل میدهد [جلیلی مرندی، 1386]. آریل 60-55 درصد کل وزن میوه را شامل میشود و متشکل از 85- 75 درصد آب میوه و 25-15 درصد دانه است .
1-3- پیدایش و پراکنش انار
اناردرگرمترین مناطق حوضه مدیترانه و جنوب آسیا گسترش یافته است، بر اساس شواهد تاریخی، به نظر می رسد که احتمالا ایران منشاء انار بوده است و از این منطقه به دیگر قسمتهای جهان [Norouzi, et al., 2012]، کشورهای مدیترانه،هند، چین، پاکستان و افغانستان احتمالا از طریق راه‌های تجاری باستانی گسترش یافتهاست [Narzary, et al. 2009]. نوع وحشی آسیای مرکزی در اندازه میوه، شیرینی، زمان رسیدن، آبدار بودن و نسبت دانه‌ها به گوشت تنوع زیادی دارد . امروزه انار‌های وحشی در بخش های از کشور هند، پاکستان، افغانستان و ایران پراکنده است [Narzary, et al. 2009; Parvaresh, et al., 2012]. این کشور‌ها سرزمین گسترده‌ای را تشکیل دادند که می‌تواند یکی دیگر از دلایل دخالت انسان برای مهاجرت انار از طریق راه‌های تجاری قدیمی از خواستگاه اولیه (ایران) به دیگر کشورهای همجوار مانند افغانستان، پاکستان و هند (مراکز ثانویه منشا و تنوع) باشد [Narzary, et al. 2009].
1-4-موقعیت اقتصادی انار در ایران و جهان
امروزه، ارقام انار در بسیاری از نقاط جهان شامل ایران، اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، تونس، یونان، افغانستان، هند، تا حدودی در امریکا (کالیفرنیا)، چین، ژاپن و روسیه گسترش یافته است [Parvaresh, et al., 2012]. انار یکی از مهم ترین گیاهان باغی بومی در ایران است و اراضی زیر کشت حدود 57.000 هکتار با تولیدی معادل 670.000 تن به کشت آن اختصاص داده شده است . ایران از نظر تولید مقام اول را در جهان دارا است. اما با وجود بازار بسیار خوب برای صادرات تولید آن کمتر از 2درصد است. بررسی صادرات انار در ایران نشان میدهد که علاوه بر میوه انار، آریل خشک شده انار (انار دانه) نیز به کشورهای پاکستان و ژاپن صادر گردید [طباطبایی. 1387]. استان‌های فارس، اصفهان، مرکزی،خراسان، یزد، کرمان و سمنان مناطق اصلی تولید انار هستند [Rahimi, 2011]. بطورکلی، سطح زیركشت، میزان تولید و عملكرد انار در ایران در جدول زیر خلاصه شده است.
جدول 1-1- سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد انار در استان‌های مختلف کشور [آمارنامه کشاورزی، 1390]
ردیف
نام استان
سطح زیر كشت (هكتار)
میزان تولید (تن)
عملكرد
(كیلوگرم در هكتار)
غیربارور
بارور
جمع
1
آذربایجان شرقی
37
329
366
2355
7158
2
آذربایجان غربی
21
97
118
899
9268
3
اردبیل
5/75
55
5/130
620
11273
4
اصفهان
1640
7930
9570
61588
7766
5
البرز
4
18
22
153
8500
6
ایلام
5/118
6/113
1/232
9/1653
14558
7
بوشهر
7/17
5/103
2/121
5/1453
14043
8
تهران
137
830
967
10950
13193
9
چهارمحال و بختیاری
5
159
164
1236
7774
10
خراسان جنوبی
688
3583
4270
24889
6947
11
خراسان رضوی
2482
7995
10476
120966
15131
12
خراسان شمالی
171
189
360
672
3561
13
خوزستان
1043
1270
2313
11627
9155
14
زنجان
242
1205
1447
13600
11286
15
سمنان
1268
2455
3723
51678
21050
16
سیستان و بلوچستان
279
1221
1500
17862
14634
17
فارس
5840
16332
22172
243509
14910
18
قزوین
20
747
767
5600
7497
19
قم
130
3000
3130
30000
10000
20
کردستان
115
131
246
1586
12107
21
کرمان
534
2931
3465
29545
10080
22
کرمانشاه
125
471
596
4710
10000
23
کهگیلویه و بویراحمد
151
469
5/619
4808
10251
24
گلستان
361
103
6/464
7/806
7817
25
گیلان
46
366
9/411
3311
9053
26
لرستان
1596
1589
3185
27000
16992
27
مازندران
127
1434
1561
12418
8660
28
مرکزی
643
8456
9099
126104
14913
29
هرمزگان
40
160
200
1206
7538
30
همدان
0
0
0
0
0
31
یزد
835
6182
7017
93794
15172
32
منطقه جیرفت
28
324
352
1950
6019
جمع
18820
70246
89066
908550
12934
انار در قسمتهای ساحلی مدیترانه‌ای اروپا و آفریقا، چین، هند، افغانستان، ایران، عربستان، آرژانتین، ایالات کالیفرنیا و آریزونا امریکا و جنوب مکزیک تولید میشود. بعد از ایران بالاترین سطح زیر كشت و تنوع ارقام انار مربوط به هندوستان، تركیه و اسپانیا است كه در سالهای اخیر كشورهای چین و آمریكا نیز مبادرت به احداث باغات انار در سطح گسترده نموده اند و كشورهای دیگری مانند استرالیا، آرژانتین و آفریقای جنوبی در صددكشت و سرمایه گذاری بر روی این میوه میباشند [محسنی، 1385]. اگرچه اطلاعات دقیق تولید جهانی انار به علت افزایش سریع در تولید، وجود ندارد؛ تولید کنونی انار سالانه بیش از 1.6 میلیون تن تخمن زده میشود (جدول 1-1) با توجه به افزایش آگاهی مصرف کنندگان از اهمیت و ارزش غذایی این میوه انتظار افزایش تقاضای این میوه رو به رشد خواهد بود[Arjmand, 2011].
جدول 1-2- میزان تولید و تجارت جهانی محصول انار [Arjomand., 2011]
میزان تولید و تجارت جهانی محصول انار
کشور
سطح زیر کشت
تولید
صادرات
ایران
65000
1470000
147000
هند
54750
500000
22000
چین
مشخص نیست
2147000
مشخص نیست
امریکا
6070
147000
27000
ترکیه
7600
90000
مشخص نیست
اسپانیا
2400
37000
14700
تونس
2600
25000
2000
فلسطین اشغالی
1500
17000
4000
مصر، مراکش، شیلی، آرژانتین و استرالیا
مشخص نیست
مشخص نیست
مشخص نیست
1-5- ارزش غذایی و درمانی انار
در سالهای اخیر توجه زیادی به نقش غذا در سلامتی انسان شده است، زیرا مصرف فرآوردههای گیاهی، خطر ابتلا به بسیاری از بیماریها، همچون سرطان را کاهش میدهد. این اثرات مفید تا حدودی مربوط به ترکیباتی با فعالیّت آنتیاکسیدانی هستند. ترکیبات آنتیاکسیدانی اولین خط دفاعی در برابر آسیب رادیکالهای آزاد بوده که برای حفظ سلامت و ساختار سلول ضروریاند . همچنین آب انار به عنوان یک منبع مهم آنتیاکسیدانهایی همچون آنتوسیانینها، فنلها، و تاننهای قابل هیدرولیز است. الاجیک اسید موجود در آب انار از بروز سرطان جلوگیری کرده و رشد تومورهای سرطانی را کند میسازد .آب انار خاصیت میکروبکشی و ضدعفونیکنندگی نیز دارد. انار برای کاهش فشار خون، جلوگیری از پیری زودرس، آلزایمر و سکته مفید است .
ترکیبات فنلی موجود در روغن هسته انار نیز اثر بازدارندگی از رگزایی[1] (مسدود شدن رگها از طریق تقسیم سلولی) از خود نشان میدهند، که عامل بسیار مهمی در جلوگیری از رشد سلولهای سرطانی نیز است. همچنین با افزایش مقاومت بدن به عوامل بیماریزا موجب بهبود سیستم ایمنی بدن میشوند . اسیدهای چرب غیر اشباع آن (اولئیک اسید، پوکنیکیک اسید[2] و تری کوزانیک اسید[3]) میزان لیپوپروتئینهای با چگالی پایین (LDL) خون را کاهش داده و غلظت کلسترول اکسید شده (HDL) خون را افزایش میدهند. همچنین از مسدود شدن رگها جلوگیری می کنند. ترکیبات فنلی، فلاونوئیدها، تاننها و ویتامینهای آب انار به دلیل خاصیت آنتیاکسیدانی بالا نقش مهمی در مهار رادیکالهای آزاد اکسیژن و اکسیداسون ایفا کرده و در درمان بیماریهای قلبی و عروقی موثر هستند . مواد و تركیبات موجود در میوه انار در ارقام مختلف اندكی متفاوت است. كه بهطور متوسط به شرح جدول زیر است:
جدول 1-3- تركیبات موجود در 100گرم قسمت خوراكی میوه انار[شناسنامه تصویری انار. 1389].
مواد غذایی
واحد
مقدار
مواد غذایی
واحد
مواد غذایی
آب
gr
3/82-80
كربوهیدارت
gr
4/16
انرژی
kcal
78-63
فیبر
gr
6/0- 2/0
پروتئین
gr
95/0-5/0
خاكستر
gr
5/0
چربی
gr
9/0- 3/0
فسفر (p)
mg
8
آهن (Fe)
mg
3/0
پتاسیم (k)
mg
259
كلسیم (Ca)
mg
3
منیزیم(Mg)
mg
3
سدیم (Na)
mg
3
روی (Zn)
mg
12/0
منگنز (Mn)
mg
15/0
مس (Cu)
mg
07/0
سلنیوم (Se)
µg
6/0
تیامین
(ویتامین B1 )
mg
03/0
ریبوفلاوین
(ویتامین B2 )
mg
03/0
نیاسین
(ویتامین B3 )
mg
3/0
ویتامین C
mg
6-4
پانتوتنیك اسید
mg
596/0
1-6- اهمیت مدیریت تغذیه در باغات انار
تغذیه صحیح محصولات باغی نقش مهمی در كاهش ضایعات و بهبود كیفیت و طولانی کردن عمر انباری محصولات برداشت شده دارد . کود از جنبه های مهم بررسی مقایسه کشاورزی ارگانیگ و متداول است، نوع کوددهی به مقدار زیادی روی میزان ترکیبات آنتیاکسیدانی میوه تاثیر میگذارد . اگرچه نیتروژن حاصل از كود شیمیایی با نیتروژن حاصل از كود آلی پس از جذب شدن از طریق ریشه دارای ماهیت یكسانی داخل محصولات باغی و زراعی دارا هستند، اما اثرات جانبی كودهای شیمیایی است كه در مواقعی موجب افت كیفیت محصول به خصو ارزش آنتیاکسیدانی آن میشود [محمودی و همکاران، 1387]. استفاده بیرویه از کودهای شیمیایی باعث شده است که چرخههای خود تنظیمی عناصر غذایی در خاک مختل شده و تولید محصولات کشاورزی کاملآ وابسته به مقدار مصرف کودهای شیمیایی شود. مصرف بیش از اندازه آن نه تنها کارائی تولید را کاهش میدهد، بلکه ورود مواد معدنی و ترکیبات زیانبار مثل نیتروژن به آبهای سطحی و زیرزمینی موجب آلودگی منابع آب و خاک نیز میشود [ملکوتی، 1379].
1-7- روشهای مختلف مدیریت تغذیه گیاهان
در پرورش درختان میوه و تولید محصول مناسب، حفظ حاصلخیزی و مدیریت چرخه عناصر غذایی از اهمیت ویژهای برخوردار است. لذا سه شیوه کلی شامل كشاورزی متداول (مرسوم)[4]، كشاورزی ارگانیك[5] و كشاورزی تلفیقی[6] وجود دارد. در این رابطه حفظ محیط زیست و جنبه های اقتصادی دو معیار مهم برای پذیرش هر یک از این شیوهها محسوب میشود . که در زیر به اختصار به هر یک از این شیوهها پرداخته میشود:
1-7-1- كشاورزی متداول (مرسوم)
كاهش حاصلخیزی خاك در بسیاری از كشورهای در حال توسعه و استفاده گیاهان از ذخایر خاك بدون جایگزینی مناسب و كافی باعث كاهش توان تولیدی مواد غذایی توسط خاك شده است. در این رابطه استفاده از كودهای شیمیایی به عنوان سریعترین راه جبران كمبود عناصر غذایی و افزایش حاصلخیزی خاك لازم به نظر میرسد. در این سیستم از كودهای شیمیایی برای تغذیه گیاهان استفاده می کنند و از كودهای آلی به لحاظ هزینه حمل و نقل و یا عدم دسترسی به آنها به ندرت استفاده میشود. همچنین در این نظام تثبیت بیولوژیكی نیتروژن در اثر به كارگیری زیاد كودهای نیتروژن كاهش مییابد. لذا مواد آلی موجود در خاك اغلب در کمترین مقدار خود قرار دارد. همچنین تلفات عناصر
