وبلاگ

برای دسترسی و مدیریت هر چه بهتر جنگل‌ها وجود جاده‌های جنگلی ضروری بوده ولی از طرفی جاده‌های جنگلی باعث تغییر الگوی طبیعی توزیع رواناب می شود. افزایش سرعت رواناب روی سطح جاده و تولید و  انتقال رسوب به آبراهه‌های پایین دست باعث آلودگی منابع و زیستگاه‌های آبی و خاکی می‌شود.امروزه مدل­های مختلفی برای پیش­بینی میزان رسوب­دهی وجود دارد که می­توانند به کارشناسان جهت پیش­بینی میزان تولید رسوب در جاده­های جنگلی کمک کنند. این تحقیق با هدف ارزیابی و مقایسه ی میزان رسوب برآورد شده روی سطح جاده جنگلی توسط دو مدل WARSEMو SEDMODL در سری یک  جنگل آموزشی و پژوهشی دارابکلا به اجرا درآمد. کل جاده­های منطقه به واحدهای همگن تقسیم گردید و سپس برای هر واحد، طول جاده، عرض جاده، میزان فرسایش زمین­شناسی، عامل‌های مربوط به سطح جاده، ترافیک، شیب، بارندگی و تحویل رسوب از طریق جداول مربوطه استخراج گردید و برخی از این عامل‌ها از طریق اندازه­گیری و مشاهدات میدانی بدست آمد و در مدل قرار داده شد. برای برداشت میزان رسوب واقعی سطح جاده، در انتهای هر واحد با قرار دادن ظرف مناسب پس از هر بارندگی اقدام به برداشت نمونه شد. نتایج نشان داد که میزان رسوب­دهی در  جاده­های منطقه با توجه به خروجی مدل­هایWARSEMو SEDMODEL به ترتیب 14/13 و 29/18 تن در سالمی­باشد. به طور کلی، بین مقدار رسوب برآورد شده توسط WARSEM و SEDMODL تفاوت معنی­داری وجود نداشت اما این مقادیر برآوردی در سطح احتمال 5 درصد بیشتر از مقدار اندازه­گیری شده بودند. شیب طولی جاده بر مقدار رسوب برآورد شده توسط مدل­های تجربی در سطح احتمال 5 درصد تأثیر معنی­دار داشت. به کارگیری این مدل­ها و ارزیابی قابلیت آنها در برآورد رسوب جاده جنگلی می تواند درتعمیر و نگهداری جاده های جنگلی به نحوی كه میزان رسوب تولیدی به حداقل برسد، به مدیران و طراحان این جاده‌ها كمك كند.

واژه­های کلیدی: مدل‌های برآورد رسوب، جاده جنگلی، رسوب، دارابکلا

 

فهرست 

فصل اول: کلیات

عنوان

مقدمه

 

 

……………………………………………………………………………………………………………………………………

1-1-1-‌ مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………….

1-1-2-  فرضیات ………………………………………………………………………………………………………………………

1-1-3- اهداف …………………………………………………………………………………………………………………………….

• تعاریف و مفاهیم ……………………………………………………………………………………………………………………..

1-2-1- جاده جنگلی …………………………………………………………………………………………………………….

1-2-2- یک قطعه جاده ………………………………………………………………………………………………………..

1-2-3- فرسایش پذیری خاک ……………………………………………………………………………………………..

1-2-4- هدر رفت خاک ………………………………………………………………………………………………………..

1-2-5- نقش بافت، ساختمان و مواد آلی در هدر رفت خاک …………………………………………..

1-2-6- نقش سازند زمین شناسی در هدر رفت خاک ……………………………………………………..

1-2-7- نقش درجه شیب در هدر رفت خاک …………………………………………………………………..

1-2-8- نقش جهت شیب در هدر رفت خاک …………………………………………………………………..

1-2-9- رواناب ……………………………………………………………………………………………………………………..

1-2-10- الگوی جریان رواناب روی ساختمان جاده جنگلی …………………………………………..

1-2-11- مدل برآورد رسوب SEDMODL………………………………………………………………….

1-2-12- مدل برآورد رسوب WARSEM …………………………………………………………………..

1-2-13- سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) …………………………………………………………………..

فصل دوم: پیشینه تحقیق

2-1- سابقه تحقیق در داخل کشور …………………………………………………………………………………….

2-2- سابقه تحقیق در خارج از کشور ………………………………………………………………………………….

2-2-3- جمع بندی نظرات ارائه شده …………………………………………………………………………………

فصل سوم: مواد وروش‌ها

3-1- مواد …………………………………………………………………………………………………………………………

3-1-1- مشخصات کلی منطقه مورد مطالعه …………………………………………………………

3-1-2- شیب و ارتفاع از سطح دریا ……………………………………………………………………..

3-1-3- خصوصیات اقلیمی …………………………………………………………………………………..

3-1-4- خصوصیات زمین شناسی ………………………………………………………………………..

3-1-5- مشخصات خاکشناسی ………………………………………………………………………………

3-1-6- راه‌های دسترسی ………………………………………………………………………………………

3-2- روش پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………

3-2-1- جمع آوری اطلاعات و برداشت مقدماتی ……………………………………………………..

3-2-2- برآورد رسوب جاده با SEDMODL ………………………………………………………..

3-2-3- برآورد رسوب جاده با WARSEM …………………………………………………………..

3-2-4- اندازه‌گیری میدانی رسوب ……………………………………………………………………………..

3-2-5- محاسبات آماری …………………………………………………………………………………………….

فصل چهارم: نتایج

4-1-موقعیت جاده وسگمنت‌ها ………………………………………………………………………………………..

4-2- مقایسه و ارزیابی دو مدل WARSEM و SEDMODL ……………………………………

4-2-1- محاسبه فرسایش …………………………………………………………………………………………………..

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

5-1- بحث…………………………………………………………………………………………………………………………..

5-2- نتیجه‌گیری …………………………………………………………………………………………………………….

5-3- پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………..

 

 

مقدمه

در سطح جهانی پس از دهه‌های 60 و 70 میلادی علاوه بر ارزیابی‌ها و مطالعات فنی و اقتصادی برای پروژه‌های عمرانی از جمله راه‌سازی، ارزیابی زیست محیطی آغاز گردید. اما در کشور ما جز در سال‌های اخیر توجه چندانی به شناخت و ارزیابی‌ پیامد‌های اجتماعی – اقتصادی و زیست محیطی نشده است. با توجه به اینکه انجام ارزیابی زیست محیطی پروژه‌های راه‌سازی باعث شناخت و پیش‌بینی هرچه دقیق‌تر پیامد‌ها و اثرات اجرای این پروژها بر جوانب مختلف اجتماعی- اقتصادی وبه خصوص محیط‌های طبیعی، گیاهی، جانوری، آب، خاک و هوا گزینه‌‌های مناسب‌تر برای کاهش این اثرات نامطلوب را ارائه می‌نماید و برنامه‌های مدیریت و پایش زیست‌محیطی را مد نظر قرار می‌دهد (بی نام،1386).

جنگل‌های پهن برگ مناطق معتدله دارای اهمیت فراوانی از جهت بهبود كیفیت آب و تولید چوب هستند. برای دسترسی و مدیریت هر چه بهتر این جنگل‌ها وجود جاده‌های جنگلی ضروری بوده ولی از طرفی جاده‌های جنگلی با عملكرد اكولوژیكی و هیدرولوژیكی این جنگل‌ها در تضاد می‌باشد. جاده‌های جنگلی باعث به هم خوردن مسیر و سرعت آب‌های سطحی و زیر سطحی شده و سبب تغییر الگوی توزیع آب می شوند. افزایش سرعت رواناب در سطح جاده‌ها و كاهش پوشش گیاهی باعث تولید رسوب و انتقال آن به آبراهه‌های پایین دست شده و در نتیجه باعث آلودگی منابع و زیستگاه‌های آبی می‌شود (راهبری سی سخت و عبدی، 1389). هدر رفت خاک پدیده‌ای است که در صورت بروز در هر منطقه‌، حاصلخیزی خاک، دوام و پایداری ابنیه فنی و سازه‌های مختلف، پایداری دیواره‌های خاکی، کیفیت منابع آب سطحی، توازن بوم شناختی و منظره طبیعت را به مخاطره می‌اندازد (پارساخو 1391).

طراحی سطح جاده های جنگلی از اهمیت ویژهای برخوردار است به طوری که درجاده های تثبیت نشده سطح جاده پتانسیل تولید رسوب بالایی دارد، عبور و مرور وسایل نقلیه باعث خرد شدن مواد سطحی جاده می‌شود و آن‌ها را به ذرات ریز قابل حمل تبدیل می‌نماید. همچنین رد چرخ‌های وسایل نقلیه افزایش میزان فرسایش و حمل رسوبات را به دنبال دارد تمرکز آب در این مکان‌ها باعث افزایش انرژی رواناب و قدرت جریان رواناب شده و قدرت حمل ذرات درشت را افزایش می‌دهد، تناوب عملیات حفاظتی و نگهداری جاده نیز می‌تواند در افزایش و یا کاهش میزان تولید رسوب از سطح جاده‌ها موثر باشد عملیات مسطح سازی جاده می‌تواند مکان‌های تجمع هرز آب (شیارها و رد چرخ‌ها) را از بین ببرد و فرسایش را کاهش دهد. اما از طرف دیگر باعث خرد شدن مواد سخت سطح جاده شده و آن‌ها را به ذرات ریز قابل حمل تبدیل می‌کند(بهزادفر،1383).  سطح جاده می‌تواند به شکلی طراحی شود که شیب داخلی یا شیب خارجی داشته باشد و یا به شکل گرده ماهی باشد جاده‌هایی که دارای شیب داخلی هستند رواناب را به سمت جوی کناری هدایت می‌کنند در حالی شیب بیرونی رواناب را به سمت دیواره خاکریزی هدایت می‌کند و شکل گرده ماهی تلفیقی از دو عمل بالا را انجام می‌دهد تا رواناب کمتری در سطح جاده جریان داشته باشد (ارهان کاسکن، 2012).