وبلاگ

دکتر محمد نریمانی                      
استاد مشاور:
دکتر توکل موسی زاده    
 
زمستان 1392
 

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 
فهرست مطالب
صفحه
عنوان
1
چکیده……………………………………………………………………………………………………………………………….
 
فصل اول:کلیات تحقیق
3
1-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………..
5
1-2- بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………..
6
1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………
8
1-4-اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..
8
1-5- فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………………
9
1-6-تعاریف نظری متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………
10
1-7-تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………….
 
فصل دوم:ادبیات تحقیق
12
2-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….
12
2-2-کمرویی……………………………………………………………………………………………………………………
14
2-2-1-علل کم رویی ………………………………………………………………………………………………………
16
2-2-2-کمرویی و انزوا طلبی……………………………………………………………………………………………..
17
2-2-3-سنین کمرویی………………………………………………………………………………………………………..
17
2-2-4-آثار و نشانه های کمرویی………………………………………………………………………………………..
19
2-2-5-ریشه و علل کمرویی …………………………………………………………………………………………….
22
2-2-6-خطرات مهم تر………………………………………………………………………………………………………
22
2-2-7-راه های پیشگیری از کمرویی در کودکان………………………………………………………………….

 

.
29
2-3-نارسایی هیجانی………………………………………………………………………………………………………….
30
2-4-واقعیت درمانی…………………………………………………………………………………………………………..
30
2-4-1-تاریخچه واقعیت درمانی…………………………………………………………………………………………
31
2-4-2- واقعیت درمانی و مفهوم آن…………………………………………………………………………………….
35
2-4-3-تعریف واقعیت درمانی……………………………………………………………………………………………
36
2-4-3-1-نیاز اول(پیوند عاطفی دوسویه)…………………………………………………………………………….
37
2-4-3-2-نیاز دوم (احساس ارزشمندی) …………………………………………………………………………….
38
2-4-4-مقایسه نظریه‌ها………………………………………………………………………………………………………
38
2-4-4-1-نظریه‌های درمانی سنتی (مخالف) ………………………………………………………………………
39
2-4-4-2-نظریه واقعیت گرایانه………………………………………………………………………………………….
39
2-4-4-3-عناصر اصلی نظریه واقعیت درمانی………………………………………………………………………
40
2-4-4-4- اصول اساسی نظریه واقعیت درمانی…………………………………………………………………….
40
2-4-4-5- عوامل مؤثر در رشد (درمان) ……………………………………………………………………………..
41
2-4-5-خلاصه‌ای از نظریات مرتبط……………………………………………………………………………………..
45
2-4-6-تفاوت واقعیت درمانی با روانکاری فروید…………………………………………………………………
46
2-4-7-انتظار از واقعیت درمانی یا هدف………………………………………………………………………………
46
2-4-8- فرآیند درمان………………………………………………………………………………………………………..
47
2-4-9-نتایج مثبت بکارگیری روش واقعیت درمانی ……………………………………………………………..
48
2-4-10-فرایند درمان…………………………………………………………………………………………………………
49
2-4-11-اصول واقعیت درمانی……………………………………………………………………………………………
51
2-4-12-ویژگی های دیگر واقعیت درمانی……………………………………………………………………………
52
2-5-پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..
 
فصل سوم:روش شناسی پژوهش
55
3-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….
55
3-2 روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….
55
3-3-طرح پژوهش……………………………………………………………………………………………………………..
55
3-4-جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………..
55
3-5-نمونه و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………..
56
3-6-ابزارهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………..
57
3-7-روش اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………………
58
3-8-روش تجزیه وتحلیل داده ها……………………………………………………………………………………….
  

60
فصل چهارم:یافته های پژوهش 

4-1-یافته‌های پژوهش……………………………………………………………………………………………………….
60
4-2-یافته های توصیفی……………………………………………………………………………………………………..
62
4-3-آمار استنباطی…………………………………………………………………………………………………………….
 
فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری
69
مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….
69
5-1- بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………..
72
5-2-محدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………………………….
73
5-3-پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………
74
فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………….
77
پیوست……………………………………………………………………………………………………………………………..
80
چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………
 

فهرست جداول
 
عنوان                                                                                  
صفحه
جدول شماره4-1: آمار توصیفی مربوط به گروه آزمایش و کنترل…………………………………………………….60

جدول شماره 4-2: آمار توصیفی مربوط به سن……………………………………………………………………………..61

جدول شماره 4-3: آمار توصیفی مربوط به ترتیب تولد…………………………………………………………………..61

جدول شماره 4-4: آمار توصیفی مربوط به رشته تحصیلی……………………………………………………………….62

جدول4-5- میانگین و انحراف معیار نمره ی کمرویی گروه های آزمایش و کنترل در مراحل پیش آزمون و پس آزمون………………………………………………………………………………………………………………………………..62

جدول4-6- تحلیل کوواریانس روی میانگین‌های نمره‌ی پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه‌های آزمایش و کنترل در متغیر کمرویی………………………………………………………………………………………………………………………..63

جدول4-7- میانگین وانحراف معیار نمره ی دشواری در توصیف احساسات  گروه های آزمایش و کنترل در مراحل پیش آزمون و پس آزمون………………………………………………………………………………………………63

جدول4-8- تحلیل کوواریانس روی میانگین‌های نمره‌ی پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه‌های آزمایش و کنترل در متغیر دشواری در توصیف احساسات………………………………………………………………………………………..64

جدول 4-9- میانگین وانحراف معیار نمره ی دشواری در شناسایی احساسات گروه های آزمایش و کنترل در مراحل پیش آزمون و پس آزمون……………………………………………………………………………………………….65

جدول4-10- تحلیل کوواریانس روی میانگین‌های نمره‌ی پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه‌های آزمایش و کنترل در متغیردشواری در شناسایی احساسات………………………………………………………………………………..65

جدول4-11- میانگین وانحراف معیار نمره ی تفکر عینی گروه های آزمایش و کنترل در مراحل پیش آزمون و پس آزمون……………………………………………………………………………………………………………………………….66

جدول4-12- تحلیل کوواریانس روی میانگین‌های نمره‌ی پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه‌های آزمایش و کنترل در متغیر تفکر عینی……………………………………………………………………………………………………………66

 

 

فصل اول

کلیات  تحقیق

 

 

1-1-مقدمه

گلاسر[1] در عصر بحران اجتماعی و از خود بیگانگی در آمریکا به این نکته پی برد که اساس تمام مشکلات مردم ناشی از کمرنگ شدن پیوند عاطفی بین آنهاست. افرادی که خود را گم کرده‌اند و سرگردان به هر تخته پاره‌ای چنگ می‌زنند تا چند صباحی زنده بمانند. اما باید به ساحل واقعی نجات رسید.

گلاسر به این نتیجه رسیده است که انسان‌ها بر خلاف دیدگاه‌های سنتی درمانی چیزی بیش از غرایز، امیال و عادات هستند. انسان‌ها انتخاب می‌کنند ، تصمیم می‌گیرند، تغییر می‌دهند، خودشان را بررسی می‌کنند.

گلاسر همچنین پی برد که چون با انسان طرف است، برای اجرای فن‌های درمانی به یک چیز دیگر هم احتیاج هست و آن رابطه است و دیگر یک درمانگر سرد و بی‌عاطفه‌ی متخصصِ مصلحت‌ اندیش نمی‌تواند موفق باشد. نقش مهم رابطه درمانی برای او یک فرض جدی در درمان لحاظ شد.

علاوه بر رابطه درمانی، نگاه گلاسر در آسیب‌شناسی روانی به فرد، نگاه مریضی یا نقص در رفتار نیست نگاه او به فرد این است که وی از توانایی‌های خود به درستی استفاده نمی‌کند تا به خودشکوفایی و کمال برسد. گلاسر همه آنچه را که در جنبش انسان‌گرایی وجود دارد با عقل و استدلال نیز همراه می‌کند اما همچنان فقدان «عبرت از گذشته» در نظریة وی وجود دارد. زیرا انسان‌ها فکر می‌کنند، احساس می‌کنند، تجربه می‌کنند، از گذشته عبرت می‌گیرند و برای آینده آرزوهایی دارند.(گلاسر،1389)

در بسیاری از کلاسهای درسی، دانش آموزانی دیده می شوند که آرام ، کمرو و خجالتی هستند. این افراد در زندگی روزمره­ی خود اغلب اوقات با اعضاء خانواده و همسالان آشنا بازی می کنند و از غریبه ها اجتناب می ورزند. شرم و خجالت این افراد ممکن است آنها را از اکتساب مهارت ها و آمادگی های لازم برای بسیاری از فعالیت هایی که همسالانشان از آن لذت می برند و یا اصولاً برای رشد شخصیت آن ها ضروری است ، بازدارد.ارزیابی والدین و معلمین از این گروه متفاوت است .

بعضاً آن ها را دانش آموزانی بی آزار و خوب می شناسند و گاه ممکن است با حالت دلسوزانه به آن ها بنگرند و با این گونه رفتار آن­ها را غیر عادی تلقی کنند، لیکن در مقایسه با اختلالات رفتاری دیگر کمتر اتفاق می افتد که این گروه افراد به عنوان موارد حاد مشکلات کلاس و مدرسه بر شمرده شوند .

این دانش آموزان گرچه برای معلم و همکلاسی ها ی خود مشکلی ایجاد نمی نمایند، ولی ممکن است به علت رنج ناشی از احساس نا امنی و بی کفایتی در خود ، یکی از ناشادترین کودکان باشند. اگر در مورد رفتار غیر اجتماعی آنان چاره ای اندیشیده نشود این کودکان احتمالاً در معرض بیماری های روانی قرار خواهند گرفت .(احمدوند ، 1380)

در واقع یكی از روش های مطرح برای كاهش و حل مسائل مربوط به کمرویی، استفاده از روش واقعیت درمانی گروهی گلاسر است. در این روش سعی می­شود با توجه به مفاهیم واقعیت، مسئولیت و امور درست و نادرست در زندگی فرد به رفع مشكلات او كمك شود ( شفیع آبادی،1389 ). تعداد زیاد دانش آموزان و كمبود مشاوران كارآمد در مدارس از یك سو و عدم توانایی برنامه راهنمایی و مشاوره در مدارس بر مشاوره­ی فردی صرف از سوی دیگر، ضرورت توجه و بهره گیری از روش های گروهی مشاوره را آشكار می سازد (نواب نژاد،1995). علاوه بر این، از میان نظریه های مشاوره و روان درمانی موجود، واقعیت درمانی بیش از سایر رویكردها بر موضوع  کمرویی تاكید كرده است .

آلکسی تایمیا[2] به ناتوانی در پردازش شناختی اطلاعات هیجان و تنظیم هیجان ها گفته می شود. آلکسی تایمیا سازه ای است چند وجهی متشکل از دشواری در شناسایی احساسات، دشواری در توصیف احساسات برای دیگران و جهت گیری فکری بیرونی. ویژگی های اصلی آلکسی تایمیا عبارتند از: ناتوانی در بازشناسی و توصیف کلامی هیجان های شخصی، فقر شدید تفکر نمادین که آشکار سازی برخورد ها، احساسات، تمایلات و سائق ها را محدود می کند، ناتوانی در به کارگیری احساسات به عنوان علایم مشکلات هیجانی، تفکر انتزاعی در مورد واقعیت های کم اهمیت بیرونی، کاهش یادآوری رویاها، دشواری در تمایز بین حالت های هیجانی و حس های بدنی، فقدان جلوه های عاطفی چهره، ظرفیت محدود برای همدلی و خودآگاهی. همچنین نارسایی در تنظیم و مدیریت هیجان ها (فرآیند گذار از پردازش به عمل ) نیز از ویژگی های نارسایی هیجانی است.

آلکسی تایمیا شامل تخریب سه حوزه بازشناسی، پردازش و ابراز احساسها می باشد که یکی ازنزدیکترین مفاهیم به هوش هیجانی است ( تیلور و بگبی، 2000؛ بشارت، 2008). مشخصه های بیرونی که سازه نارسایی هیجانی را تشکیل می دهند بیانگرنقایصی در پردازش شناختی و تنظیم هیجانات می باشند. از دیدگاه علوم شناختی، هیجان ها به عنوان دسته ای از طرح واره های مبتنی بر پردازش اطلاعات شناخته می شوند که شامل فرآیندها و تجسم های نمادین و غیر نمادین هستند کاهش ابراز هیجانات اساسا بیان گر نوعی فقدان یا بدتنظیمی هیجانات است. به همین صورت آسیب در ظرفیت های پردازش هیجانی مبتنی بر نارسایی هیجانی ممکن است یک عامل خطراحتمالی برای انواع مشکلات سلامت روان باشند.

در واقع، روش واقعیت درمانی تا حد زیادی مربوط به كار گروهی با نوجوانان و جوانان در موقعیتهای آموزشی می­باشد. معمولا نظریه ی گلاسر از سوی معلمانی كه قصد داشتند ایده های اساسی او را در زمینه­ واقعیت درمانی در كلاسهای درس به كار ببرند، پذیرفته شده است. اساس واقعیت درمانی گروهی از فرآیند خود ارزیابی تشكیل شده است چرا كه فضای حاكم بر گروه می تواند به اعضای گروه كمك كند تا ارزیابی درستی از رفتار خود به دست آورند(کوری،2001). هدف اصلی این پژوهش تعیین اثربخشی واقعیت درمانی بر کاهش کمرویی و نارسایی هیجانی در دانش آموزان می باشد.

 

1-2- بیان مسئله:

کمرویی در 30 سال گذشته موضوع مورد توجه روانشناسی بوده است و پژوهشگران برای درک آن پدیده مشارکت داشته اند. به هر حال، کمرویی به عنوان یک پدیده اجتماعی در نظر گرفته شده است که با اضطراب در موقعیت های اجتماعی، بازداری اجتماعی، یا رفتارهای بین فردی ناشی از نگرانی درباره ارزیابی بین فردی، مشخص می شوداگرچه تعریف متعدی ازکمرویی ارائه شده،ولی کمرویی عموماً به عنوان نا راحتی و بازداری درغیاب افراددیگر تعریف شده است. افراد کمرو، فاقد مهارت اجتماعی و عزت نفس هستند ولی در عین حال به شدت مایلند خودشان را به عنوان انسان های اجتماعی بشناسند، در نتیجه در روابط بین فردی غیر ماهرانه عمل می کنند. از مهم ترین علائم تشخیص کمرویی، اضطراب ذهنی و اجتناب از رفتارهای اجتماعی است.

اساس درمان کمرویی تغییر در حوزه ی شناختی (شناخت درمانی) و تحول در رویه ی زندگی و حیات اجتماعی فرد است، تغییر در شیوه ی تفکر، یافتن نگرش تازه نسبت به خود و محیط اطراف، برخورداری از قدرت انجام واکنش های نو در برابر اطرافیان و تعامل بین فردی، تغییر در باورها و نظام ارزش هایی که کمرویی را تقویت می کند و سرانجام دستیابی به کانون اصلی اضطراب، کاهش اضطراب در فرد کمرو، تقویت انگیزه و افزایش مهارت های اجتماعی و توانایی های تحصیلی، شغلی و حرفه ای، اصلی ترین روش درمان کمرویی است.(افروز،1381)

نارسایی هیجانی (آلکسی تایمیا[3] ) به دشواری در خود تنظیم گری هیجانی[4]  و به عبارت دیگر در پردازش شناختی[5] اطلاعات هیجانی و تنظیم هیجان ها[6]  گفته می شود. ویژگی های اصلی نارسایی هیجانی عبارتند از: ناتوانی در بازشناسی و توصیف کلامی هیجان های شخصی، فقر شدید، تفکر نمادین که آشکار سازی بازخورد ها، احساسات، تمایلات وسایق ها را محدود می کند، ناتوانی در بکارگیری احساسات به عنوان علایم مشکلات هیجانی، تفکر انتقادی در مورد واقعیت های کم اهمیت بیرونی، کاهش یادآوری رویاها، دشواری در تمایز بین حالت های هیجانی و حس های بدنی ، قیافه ی خشک و رسمی، فقدان جلوه های عاطفی چهره، ظرفیت محدود برای همدلی و خودآگاهی.(شه ناسی، 1382)

واقعیت درمانی، یکی از جدیدترین تلاش‌های درمانگران در راه توصیف انسان، تعیین قوانین رفتاری و چگونگی نیل به رضایت، خوشبختی و موفقیت محسوب می شود. در این شیوه درمان، مواجه شدن با واقعیت، قبول مسئولیت و قضاوت اخلاقی درباره درست و نادرست بودن رفتار و در نتیجه نیل به هویت توفیق مورد تاکید است. این نوع درمان را فقط در مورد اکثر رفتارهای غیرعادی به‌کار نمی‌بندند، بلکه در مورد تمام افراد عادی و مسائل مورد علاقه آنها و تدوین شیوه صحیح تعلیم و تربیت نیز از آن استفاده می کنند.(شفیع آبادی،1386)

هدف واقعیت درمانی، پرورش قبول مسئولیت در فرد و ایجاد هویتی موفق است. فرد بایستی رفتاری را که در صدد اصلاح آن است، شناسایی کند، تمام توجه خود را به آن معطوف سازد و عذر و بهانه ای برای رد مسئولیت خود نیاورد. در این رویکرد تلاش می شود تا فرد اهداف کوتاه مدت و دراز مدت زندگی خود را بشناسد. با صراحت آنها را تعریف کند، راه های رسیدن به اهدافش را ارزیابی نماید. از بین آنها روش هایی را که نتایج مطلوب تری خواهد انجامید انتخاب کند و احساس مثبت تری را نسبت به خود تجربه نماید. (رضایی،1385)

تعداد زیاد دانش آموزان و کمبود مشاوران کارآمد در مدارس از یک سو و عدم توانایی برنامه ی راهنمایی و مشاور در مدارس بر مشاوره ی فردی صرف از سوی دیگر، ضرورت توجه و بهره گیری از روش های گروهی مشاوره را آشکار می سازد. در واقع ، روش واقعیت درمانی تا حد زیادی مربوط به کار گروهی با نوجوانان و جوانان در موقعیت های آموزشی می باشد. بنابر آنچه گفته شد پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال می باشد که آیا آموزش واقعیت درمانی در کاهش کمرویی و نارسایی هیجانی دانش آموزان م‍ؤثر است؟

 

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق

روان شناسان، کمرویی و گوشه گیری را رفتاری ناسازگارانه تلقی می کنند که بعضاً مزمن و با دوام است. این رفتارها سازگاری کودک را با مشکلات زیادی مواجه می کند و برای زندگی سایر اشخاص که به نوعی با کودک در تماس هستند، عامل مزاحمی به حساب می آید.

کمرویی و کناره گیری کودک، کوششی برای خودداری از ارتباط با محیط اطراف است. کودک کمرو و گوشه گیر ممکن است از برقرارنمودن تماس با افراد و شرکت در فعالیت های اجتماعی، تقلیل یافتن علائق ذهنی و عاطفی به محیط خارج همراه باشد.

کودکان کمرو و گوشه گیر معمولاً از داشتن دوست محروم هستند و یا تک دوست بوده و بسیار به آن ها وابسته می باشند و به طور کلی از بودن در کنار هم سن های خود لذت نمی برند و به فعالیت های گروه علاقه نشان نمی دهند. متأسفانه کودکان کمرو و کناره گیر معمولاً موردتوجه قرار نمی گیرند، علت نیز آن است که نسبت به کودکان دیگر، کمتر توجه اطرافیان را به خود جذب می کنند. روابط اجتماعی این دسته از کودکان در مقایسه با همسالان در عملکردهایشان دچار کمبود و کاستی است و احتمالاً حالت هایی از افسردگی و ناشادی را تجربه خواهند کرد و با مشکلات آموزشی خود، مواجه خواهند گردید.(افروز،1385)

تعریف واقعیت درمانی كه مبدع آن گلاسر ( 1986 ) است از بسیاری جهات به گشتالت درمانی و درمان مراجع – محوری شباهت دارد . در همه ی نظریه های یاد شده نحوه ی دریافت واقعیت از