یافته ها: در سه آزمون پرش عمودی، مهارت اسپک، و مهارت سرویس تفاوت بین گروهی و تعاملی گروهها غیر معنادار بود (05/0 ≤ P). این به معنای همسانی دو گروه تجربی و شاهد از ابتدا تا انتهای تحقیق است. به هرحال، تفاوتهای درون گروهی هر سه آزمون مهارتی معنادار و به معنای پیشرفت معنادار دو گروه بود. در پرش عمودی، گروه با مانع 9/2 و گروه بدون مانع 9/1 سانتیمتر پیشرفت نمود (006/0=P و 66/9=(18و1)F). در انواع اسپک، گروه با مانع حدود 40% و گروه بدون مانع حدود 22% پیشرفت نمود (032/0≥P و 41/5≤(18و1)F). در مهارت سرویس، گروه با مانع 47% و گروه بدون مانع 31% پیشرفت نمود (000/0=P و 96/27=(18و1)F). در طول 8 هفته تمرین، هر دو گروه از حیث تقلا مشابه بودند و تقلایی در حدنسبتاً سخت انجام داده بودند. هیچ یک از مقایسههای بین گروهی، درون گروهی، و تعاملی برای عامل تقلا معنادار نبود (05/0 ≤ P). از حیث کوفتگی، دو گروه در طول 8 هفته تمرین حداقل کوفتگی ممکن را داشتند. برای این عامل، فقط مقایسه درون گروهی معنادار بود (006/0=P و 66/9=(18و1)F) و نشان میداد که در طول تمرینات کوفتگی هر دو گروه کاهش معناداری داشته است.
بحث و نتیجهگیری: غیر معنادار بودن تفاوتهای بین گروهی و تعاملی دو گروه نشان از موفقیت محقق در معادل سازی دو گروه شاهد و تجربی در ابتدای تحقیق دارد. بالا بودن سطح تقلا و پایین بودن سطح کوفتگی نیز دلالت بر موفقیت محقق در تنظیم بار جلسات تمرینی دارد. نتایج نشان داد که، در هر سه عامل مهارتی، هر دو گروه پیشرفت معنادار داشتند. بنابراین، هر دو سبک تمرینی برای مربیان قابل توصیه است. در هر سه عامل مهارتی اندازهگیری شده، گروه تمرین با مانع پیشرفت بیشتری داشت، ولی این تعامل در سطح 50/0 معنادار نبود. بنابراین، هنوز نمیتوان با قاطعیت گفت که استفاده از مانع کم ارتفاع مطلوبتر است. افزایش حجم نمونه و یا حجم و دوره تمرینی در مطالعات بعدی ممکن است صحت و سقم این مدعا را بهتر نشان دهد.
واژه های کلیدی: والیبال، پیشپرش، عملکرد ورزشی، کوفتگی عضلانی تأخیری، تقلای درک شده.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: طرح پژوهش
مقدمه……………………………………….. 1
1-1 شرح و بیان مسئلهی پژوهش …………………… 2
1-2 ضرورت و اهمیت پژوهش……………………….. 4
1-3 اهداف پژوهش………………………………. 5
1-3-1 هدف کلی پژوهش…………………………… 5
1-3-2 اهداف جزئی پژوهش………………………… 5
1-4 فرضیههای پژوهش……………………………. 5
1-5 پیش فرضهای پژوهش………………………….. 6
1-6 محدودیتهای پژوهش………………………….. 6
1-6-1 محدودیتهای محقق خواسته…………………… 6
1-6-2 محدودیتهای غیر قابل کنترل ……………….. 6
1-7 تعریف واژهها و اصطلاحات کلیدی……………….. 7
1-7-1 تعاریف نظری…………………………….. 7
1-7-1-1پیش پرش……………………………….. 7
1-7-1-2 پرش عمودی…………………………….. 7
1-7-1-3 کوفتگی عضلانی تأخیری …………………… 7
1-7-1-3-1تقلا…………………………………. 7
1-7-2تعاریف عملیاتی…………………………… 7
1-7-2-1 پیش پرش………………………………. 7
1-7-2-2 پرش عمودی…………………………….. 7
1-7-2-3 کوفتگی عضلانی تأخیری……………………. 7
1-7-1-3-1 تقلا………………………………… 7
1-8 قلمرو تحقیق………………………………. 8
عنوان صفحه
فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات پیشینه
مقدمه ………………………………………. .9
2-1 مبانی نظری پژوهش …………………………. 10
2-1-1 دستگاههای انرژی ………………………… 10
2-1-2 انواع انقباض عضلانی در فعالیتهای ورزشی …….. 11
2-1-2-1 انقباض هم طول ………………………… 11
2-1-2-2 انقباض هم تنش ………………………… 11
2-1-3 توان ………………………………….. 12
2-1-4 پرش عمودی ……………………………… 12
2-1-5 عوامل مؤثر بر پرش عمودی …………………. 13
2-1-6 روشهای بهبود توان عضلانی………………….. 13
2-1-7 عوامل مؤثر بر بهبود پرش عمودی ……………. 14
2-1-8 تمرینات پلایومتریک ………………………. 15
2-1-9 ویژگی فیزیولوژیکی تمرینات پلایومتریک ………. 16
2-1-10 ویژگی مکانیکی تمرینات پلایومتریک………….. 21
2-1-11 طراحی تمرینات پلایومتریک…………………. 22
2-1-11-1 نوع تمرین ………………………….. 22
2-1-11-2 حجم تمرین …………………………… 22
2-1-11-3 شدت تمرین …………………………… 23
2-1-11-4 تعداد جلسات در هفته ………………….. 23
2-1-12 کوفتگی عضلانی تأخیری ……………………. 23
2-1-13 انواع کوفتگی عضلانی …………………….. 23
2-1- 14 علل بروز کوفتگی عضلانی تأخیری …………… 25
2-1-14-1 نظریه اسیدلاکتیک………………………. 25
2-1-14-2 نظریه اسپاسم یا تشنج موضعی ……………. 25
2-1-14-3 نظریه آسیب بافت همبند ………………… .26
2-1-14-4 نظریه ترشح آنزیمها……………………. 26
عنوان صفحه
2-1-14-5 نظریه التهاب ………………………… .26
2-1-14-6 نظریه آسیب عضلانی ………………………………………………………………………………………………………………27
2-1-15 مطالعات و تحقیقات انجام شده در داخل کشور….. 28
2-1-15-1 مطالعات و تحقیقات انجام شده در داخل کشور در زمینه تمرینات پلایومتریک……………………………………. 28
2-1-15-2 مطالعات و تحقیقات انجام شده در داخل کشور در زمینه کوفتگی عضلانی تأخیری………………………………………. 29
2-1- 16 مطالعات و تحقیقات انجام شده در خارج کشور…. 30
2-1-16-1 مطالعات و تحقیقات انجام شده در خارج کشور در زمینه تمرینات پلایومتریک……………………………………. 30
2-1-16-2 مطالعات و تحقیقات انجام شده در داخل کشور در زمینه کوفتگی عضلانی تأخیری………………………………………. 34
2-1-17 نتیجهگیری از تحقیقات گذشته ……………… 35
فصل سوم: روششناسی پژوهش
مقدمه……………………………………….. 37
3-1 روش پژوهش………………………………… 38
3-2 جامعهی آماری پژوهش ……………………….. 38
3-3 حجم نمونه و روش نمونهگیری …………………. 38
3-4 طرح پژوهش………………………………… 38
3-5 متغیرهای پژوهش……………………………. 39
3-5-1 متغیر مستقل…………………………….. 39
3-5-2 متغیر وابسته……………………………. 39
3-6 ابزار اندازهگیری متغییرهای پژوهش……………. 39
3-6-1 ابزار مورد استفاده جهت اندازهگیری ویژگیهای آنتروپومتریکی 39
3-6-2 ابزار مورد استفاده جهت اندازهگیری پرش عمودی… 39
3-6-3 ابزار مورد استفاده جهت اندازهگیری کوفتگی عضلانی تأخیری 39
3-6-4 ابزار مورد استفاده جهت اندازهگیری تقلا……… 39
3-6-5 دیگر ابزار مورد استفاده………………….. 39
3-7 مواد یا موارد اندازهگیری شده……………….. 40
3-7-1 قد…………………………………….. 40
3-7-2 وزن……………………………………. 40
عنوان صفحه
3-7-3 شاخص تودهی بدنی…………………………. 40
3-7-4 اندازهگیری میزان پرش عمودی……………….. 40
3-7-5 اندازهگیری کیفیت مهارت ایپک و سرویس(آزمون محقق ساخته) 41
3-7-6 اندازهگیری کوفتگی عضلانی تأخیری……………. 42
3-7-7 اندازه گیری تقلا……………………………………………………………………………………………………………………………………42
3-8 روش اجرای پژوهش…………………………… 43
3-9 روش های جمعآوری دادهها ……………………. 44
3-10 روشهای آماری ……………………………. 45
فصل چهارم: یافتههای پژوهش
مقدمه……………………………………….. 46
4-1 مقایسه شاخصهای جمعیتشناسی دو گروه پژوهش …….. 47
4-2 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث پرش عمودی ….. 48
4-3 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث کیفیت مهارت اسپک منطقه چهار 51
4-4 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث کیفیت مهارت اسپک منطقه دو 52
4-5 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث مهارت سرویس … 54
4-6 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث کوفتگی عضلانی تأخیری 55
4-7 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث میزان تقلا…… 56
4-8 خلاصه فصل ………………………………… 57
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
مقدمه……………………………………….. 59
5-1 خلاصهای از بیان مسئله و روش اجرای پژوهش………. 60
5-2 یافته ها بطور کلی و به تفکیک اهداف پژوهش…….. 61
5-3 بحث و نتیجهگیری و مقایسهی یافتههای همخوان و ناهمخوان 62
5-3-1 مقایسه شاخصهای جمعیتشناسی دو گروه پژوهش …… 62
5-3-2 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث پرش عمودی…. 62
5-3-3 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث کیفیت مهارت اسپک منطقه چهار و دو 63
5-3-4 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث مهارت سرویس.. 64
عنوان صفحه
5-3-5 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث کوفتگی عضلانی تأخیری 65
5-3-6 تحلیل تفاوت گروههای پژوهش از حیث میزان تقلا…. 66
5-4 پیشنهادهای عملی حاصل از پژوهش………………. 66
5-5 پیشنهادهای کاربردی ……………………….. 66
5-6 پیشنهادهای مطالعاتی……………………….. 67
پیوست 1……………………………………… 68
پیوست 2……………………………………… 69
پیوست 3……………………………………… 70
پیوست 4……………………………………… 71
منابع و مآخذ ………………………………… 72
مقدمه
نیرو و توانایی پاها در دویدن، جهیدن و یا پریدن در بیشتر رشتههای ورزشی مهم است، ولی این نکته در برخی از آنها اهمیت مضاعف مییابد. برای مثال در والیبال که توانایی پریدن جفت پا سهم بسیار زیادی در کسب پیروزی دارد. پلایومتریک تمرینی است که بر افزایش توانایی فرد درآمیختن سرعت و قدرت تکیه دارد. پلایومتریک مکانیزمی را به وجود میآورد که بوسیله آن ورزشکار میتواند شروع سریعتر، تغییر جهتی تندتر و شتابی بیشتر داشته باشد که این امر سبب بهبود سرعت حرکت میشود.
ازآنجا که تمرینات پلایومتریک، جدید و مؤثر میباشند، جایگاه خود را در برنامه تمرینی بسیاری از رشتههای ورزشی که به نحوی با سرعت و پرشها ارتباط دارند، پیدا نموده است. در این پژوهش در صورت مشخص شدن نقش پیش پرش در ارتفاع پرش عمودی، میتوان بر اساس یافتهها نسبت به معرفی تکنیک برتر پریدن اقدام نمود. در این صورت، دانشی مهیا میشود تا مربیان بتوانند به نحو مطلوبتری برای آماده ساختن هرچه بهتر ورزشکاران حرفهای خود اقدام کنند.
1-1. شرح و بیان مسئلهی پژوهشی
پریدن بالاتر همیشه یکی از آرزوهای بشر بوده است. در بسیاری از ورزشها ، پرش در جهات مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است. در اکثر بازیهای توپی (والیبال، فوتبال، هندبال، بسکتبال) و برخی بازیهای غیر توپی (ورزشهای رزمی، ژیمناستیک، و شیرجه) که در برگیرندهی انقباضهای برونگرا[1] و درونگرا[2] هستند و بعد از هر انقباض برونگرا، یک انقباض درونگرا در عضلات درگیر حرکت به وجود میآید، توانایی پرش جفت پا نقش تعیین کنندهای دارد (1). پریدن در اجرای بسیاری از مهارتهای ورزشی از جمله پرش ارتفاع، ریباند و سد کردن در بسکتبال و اسپک زدن و دفاع در والیبال حیاتی است. هماهنگی حرکت و سرعت انتقال نیرو توسط مفاصل و عضلات مچ پا، زانو و ران مهمترین مشخصههای اجرای پرش عمودی هستند (46).
امروزه والیبال به یکی از مهمترین و گستردهترین ورزشها در جهان تبدیل شده است و حضور در این ورزش به مهارتهای جسمانی و اجرا نیاز دارد که اغلب به تواناییهای فردی در پرش و فرود بستگی دارد. برای مثال، طبق تحلیل انجام شده از بازی والیبالیستهای زن، هر بازیکن در هر گیم از بازی به طور میانگین 22 پرش انجام میدهد. این پرشها به انواع پرشهای تک پا با پای راست و یا چپ و پرش به صورت جفت پا تقسیم میشوند. در پژوهش فوق، گزارش شده است که 84 درصد پرشهای حملهای به صورت جفت پا و 16 درصد بقیه به صورت تک پا انجام شده است. همچنین حدود 44 درصد پرشهای دفاعی به صورت جفت پا و بقیه به صورت تک پا انجام شد (87). در والیبال، پریدن یک حرکت انفجاری است که در آن دو عامل قدرت و سرعت عضلات درگیر؛ و تکنیک پرش مناسب ایفای نقش میکنند. در این میان تکنیک پرش نسبت به قدرت و سرعت از اهمیت بیشتری برخوردار است. تکنیک صحیح پریدن دارای دو بخش اساسی است: 1) حرکتهای پیش از پرش و 2) حرکات حین پرش. تحقیقات نشان داده است که پرش به همراه پیش پرش بهتر از پرش درجاست (66).
پرش عمودی یکی از مهارتهای ضروری برای موفقیت اجرای ورزشکار در انجام پاس پرشی، سرویس پرشی، دفاع و اسپک والیبالیستها میباشد که موفقیت ورزشکار فقط در زیاد پریدن نیست بلکه رسیدن به حداکثر ارتفاع پرش در کوتاهترین زمان ملاک است. یک مسابقهی والیبال تا 5 ست بازی میشود یعنی یک مسابقه حدود 90 دقیقه طول میکشد که در این زمان یک بازیکن حدود 250 تا 300 حرکت انفجاری را توسط عضلات پا اجرا میکند (43). بنابراین برای افزایش میزان پرش عمودی تلاشهای بسیاری انجام شده و در این راستا روشهای تمرینی زیادی ابداع شده است که یکی از آنها تمرینات پلایومتریک[3] است. تمرینات پلایومتریک به عنوان روشی برای بهبود توان انفجاری شناخته شده است (10). پلایومتریک نوعی تمرین جسمانی است که با هدف ویژه ورزشی برای افزایش توان یا قدرت انفجاری انجام میشود و ورزشکار را قادر میسازد حداکثر قدرت را در حداقل زمان بکار گیرد. برخلاف گذشتگان، از این نوع تمرین نباید انتظارات غیرمعقول داشت. پلایومتریک به ورزشکار نیروی خارق العاده نمیدهد ولی قدرت انفجاری عضلات را تقویت میکند (32). تمرینات پلایومتریک آن دسته از فعالیتهایی هستند که به عضله اجازه میدهند تا در کوتاهترین زمان ممکن به حداکثر نیروی انفجاری دست یابد. از نظر اجرایی حرکت پلایومتریک شامل یک حرکت سریع و قدرتمند با استفاده از پیش پرش یا کشش قبل از حرکت است که با استفاده از نیروی رفلکسی-کششی اجرا میشود. هدف تمرینات پلایومتریک افزایش توان حرکات اجرا شده با استفاده از اجزای الاستیک طبیعی عضله (تاندونها) و رفلکس کششی است (75). بسیاری از فعالیتهای ورزشی و بدنسازی (مانند تمرینات پلایومتریک) نیازمند فرود از پرشها است که منجر به بازگشت نیرو به بدن میشود و میتواند احتمال آسیب پذیری را افزایش دهد (28).
هر چند نشان داده شده است که تمرینات پلایومتریک متغیرهای اجرا را بهبود میبخشند، اما پتانسیل ایجاد آسیب را هم دارند. بخصوص وقتی که ورزشکاران تحت تمرینات جدید یا فشار تمرین قرار میگیرند. قرار گرفتن در معرض تمرینات جدید بخصوص در تمرینات برونگرا، تولید نیرو در سیستم اسکلتی- عضلانی را افزایش میدهد و میتواند منجر به کوفتگی عضلانی تأخیری[4] شود. با وجود اینکه استفاده از تمرینات پلایومتریک منجر به افزایش ارتفاع پرش عمودی میشود اما امکان ایجاد کوفتگی عضلانی و آسیب متعاقب این گونه تمرینات نشان داده شده است (90).
طبق تحقیق هرمن و همکاران پیش پرش موجب افزایش ارتفاع پرش میشود (52). در این پژوهش تمرکز بر روی حرکات قبل از پرش است و محقق سعی خواهد نمودکه به سؤالات زیر پاسخ دهد: 1) آیا پیش پرش باعث افزایش پرش عمودی میشود یا خیر؟ 2) آیا پیش پرش باعث بهبود مهارتهای والیبال (اسپک و سرویس) میشود؟ 3) آیا تمرین با پیش پرش باعث افزایش کوفتگی عضلانی تأخیری میشود؟
