وبلاگ

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..2

بیان مسأله…………………………………………………………………………………………………………………………….3

ضرورت و اهمیت تحقیق………………………………………………………………………………………………………….4

اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………5

سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….5

تعریف واژه ها و اصطلاحات……………………………………………………………………………………………………..5

فصل دوم- مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..8

مبانی نظری تحقیق………………………………………………………………………………………………………………..8

برنامه­ریزی…………………………………………………………………………………………………………………………….8

مزایای برنامه ریزی…………………………………………………………………………………………………………………8

موانع و مشکلات برنامه ریزی…………………………………………………………………………………………………..9

انواع برنامه ریزی…………………………………………………………………………………………………………………….9

تعاریف استراتژی……………………………………………………………………………………………………………………..9

برنامه­ریزی استراتژیک……………………………………………………………………………………………………………10

تعاریف برنامه­ریزی استراتژیک………………………………………………………………………………………………..11

ویژگیهای برنامه ریزی استراتژیک…………………………………………………………………………………………..12

مزایای برنامه ریزی استراتژیک……………………………………………………………………………………………….12

محدودیت های برنامه ریزی استراتژیک……………………………………………………………………………………13

سبک­های مختلف برنامه­ ریزی جامع و تعیین استراتژی­ های سازمانی…………………………………………..14

تعریف مدیریت استراتژیک…………………………………………………………………………………………………….14

مراحل مدیریت استراتژیک…………………………………………………………………………………………………….14

تدوین استراتژی…………………………………………………………………………………………………………………….16

فرآیند برنامه­ریزی استراتژیک…………………………………………………………………………………………………17

مدل­های تدوین برنامه­ریزی استراتژیک………………………………………………………………………………..24

مدل استونر و فریمن………………………………………………………………………………………………………….25

مدل برایسون…………………………………………………………………………………………………………………….25

مدل دیوید………………………………………………………………………………………………………………………..26

مدل DISM…………………………………………………………………………………………………………………….

مدل Goal- Based…………………………………………………………………………………………………………

مدل برنامه ­ریزی استراتژیک گوداشتاین و همکاران…………………………………………………………………28

مدل استراتژیک دانکن و   همکاران………………………………………………………………………………………..28

مدل استراتژیک وایتمن………………………………………………………………………………………………………29

مدل تیلور…………………………………………………………………………………………………………………………29

مدل کاربردی……………………………………………………………………………………………………………………29

مدل اسلک……………………………………………………………………………………………………………………….30

مدل کمیسیون ورزش استرالیا…………………………………………………………………………………………….30

رویکرد فرآیند پایه برنامه­ریزی استراتژیک…………………………………………………………………………….31

ماتریس SWOT………………………………………………………………………………………………………………

فوتبال در جهان…………………………………………………………………………………………………………………49

فوتبال در آسیا………………………………………………………………………………………………………………….49

فوتبال در ایران………………………………………………………………………………………………………………….50

فوتبال در گیلان…………………………………………………………………………………………………………………50

مروری بر پژوهش­های خارجی………………………………………………………………………………………………52

مروری بر پژوهش­های داخلی……………………………………………………………………………………………….58

فصل سوم-روش شناسی پژوهش

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….62

روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….62

جامعه و نونه آماری………………………………………………………………………………………………………………..62

روش گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………………….62

ابزار پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………62

روش تجزیه تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………………..65

متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………..66

فصل4- یافته های پژوهش

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..68

توصیف یافته ­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………….68

ماتریس نقاط قوت فوتبال استان گیلان…………………………………………………………………………………..71

ماتریس نقاط ضعف فوتبال استان گیلان………………………………………………………………………………….72

ماتریس فرصت­های فوتبال استان گیلان…………………………………………………………………………………..73

ماتریس تهدیدهای فوتبال استان گیلان…………………………………………………………………………………..74

تعیین موقعیت استراتژیک فوتبال گیلان………………………………………………………………………………….75

ماتریس عوامل درونی فوتبال استان گیلان………………………………………………………………………………76

ماتریس عوامل بیرونی فوتبال استان گیلان……………………………………………………………………………..78

نمره نهایی ماتریس ارزیابی عوامل داخلی……………………………………………………………………………….80

استراتژی­های فوتبال استان گیلان………………………………………………………………………………………..80

استراتژی هایSO…………………………………………………………………………………………………………..

استراتژی هایST……………………………………………………………………………………………………………

استراتژی هایWO…………………………………………………………………………………………………………..

استراتژی هایWT…………………………………………………………………………………………………………..

فصل5- بحث و نتیجه گیری

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………..88

خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………88

بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………….90

پیشنهادات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..109

منابع و ماخذ…………………………………………………………………………………………………………………….110

پیوست…………………………………………………………………………………………………………………………….123

چکیده:

هدف از این پژوهش طراحی استراتژی توسعة فوتبال استان گیلان بر اساس تحلیل SWOT بود. این تحقیق کاربردی با روش توصیفی – تحلیلی اجرا شده است . جامعه آماری پژوهش، شامل تمام صاحب­نظران فوتبال استان گیلان بود و نمونة موردنظر به صورت هدفمند از مدیران و کارشناسان ادارات و هیأت­ها، مدرسان ورزش مدارس و دانشگاه، مربیان و بازیکنان پیشکسوت انتخاب شدند (50n=). ابزار پژوهش براساس مطالعه اکتشافی و بازنویسی از مبانی و مطالعات مشابه توسط محقق ساخته شد که روایی محتوایی آن براساس نظر متخصصان و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ (95/0=α) تأیید گردید. از آزمون فریدمن، روش وزن دهی، ماتریس ارزیابی عوامل درونی و بیرونی جهت تحلیل یافته ­ها و استراتژی های مناسب استفاده شد.

نتایج پژوهش نشان داد مطلوبیت فناوری اطلاعات، عدم مطلوبیت کیفیت زمین­ و اماکن، سیاست­گذاری خصوصی­سازی باشگاه‌ها و گرایش مردم به سبک زندگی غیرفعال به ترتیب به عنوان مهم­ترین قوت، ضعف، فرصت و تهدید شناسایی شدند. همچنین براساس نمرة ماتریس عوامل درونی (38/2) و عوامل بیرونی (49/2) وضعیت راهبردی فوتبال استان گیلان در منطقه WT قرار دارد. ضمناً بر اساس تحلیل SWOT، در مجموع 20 استراتژی شامل شش استراتژی SO، شش استراتژی ST، شش استراتژی WO، و دو استراتژی WT برای فوتبال گیلان تدوین شد. بنابراین با توجه به نتایج ماتریس تحلیل سوات لازم است که بیشتر از استراتژی تدافعی یا ثبات جهت مدیریت توسعه فوتبال استان گیلان استفاده شود.

فصل اول: طرح تحقیق

1-1- مقدمه

امروزه ورزش از انجام فعالیت بدنی صرف فراتر رفته و در کشورهای مختلف، بسیارتوسعه یافته است تا جایی که ورزش در بیشتر کشورها به عنوان ابزاری برای تجارت و تولید سرمایه به حساب می­آید (13). در عصر حاضر تقریباً ورزش در زندگی افراد رسوخ كرده و در بین ورزش­ها، فوتبال به دلیل جذابیت خاص، یكی از بیشترین جمعیت­های ورزشی دنیا را تشكیل می ­دهد و جایگاه منحصر به فردی دارد، به گونه­ای كه به پدیده فراگیر و جهانی ­بدل شده و برای آن حد و مرزی نمی توان قائل شد. این رشته به­ دلیل برخورداری از ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، به طور كامل از حالت بازی ساده خارج شده است، این نكته دلیل توجه به ارتقای این رشته ورزشی در سطح جهان را آشكار می­سازد. امروزه فوتبال با داشتن بیش از 209 عضو در فدراسیون بین المللی فوتبال،207 هزار فوتبالیست حرفه ای،245 میلیون بازیکن آماتور و 4/3 میلیارد طرفدار، یکی از رایج ترین و محبوب ترین ورزش ها در جهان محسوب می شود (59).

در جامعه ی امروز نمی توان از ورزش فوتبال دور ماند. بسیاری از مردم در این ورزش و امور مربوط به آن احاطه شده اند، به تماشای مسابقات و رویدادها می روند، در این ورزش مشارکت کرده و با دوستان خود درباره ی فوتبال بحث می کنند. به همین ترتیب این ورزش توانسته در کشور های پیشرفته ی جهان به صورت یک صنعت مهم و درآمد زا درآید که گاه رتبه ی آن در برخی کشورها بالاتر از صنایع اتومبیل سازی با بیش از 50 سال پیشینه قرار می گیرد.به طوری که به صورت یک صنعت بین المللی و جهانی درآمده و شاغلان متعددی را به طور مستقیم و غیرمستقیم به خود جذب نموده است (52).

امروزه سازمان­ها ناگزیرند به طور دائم بر رویدادهای داخلی و خارجی نظارت کنند تا بتوانند در زمان مناسب و بر حسب ضرورت، خود را با تغییرات وفق دهند. سازمان­ها بایستی به شیوه­ای اصولی این تغییرات را شناسایی کنند و خود را با آن­ها وفق دهند.در دنیای کنونی که با سرعتی سرسام آور در حال تغییر است، دیگر نمی­توان از تصمیم گیری­های یکباره و مبتنی بر قضاوت­های شهودی و تجربی استفاده کرد.امروزه سازمان­هایی موفق خواهند بود که بتوانند از علم و مدیریت استراتژیک استفاده کنند. بنابراین همة سازمان­ها ناگزیرند که عهده دار مدیریت راهبرد یا راهبردی شوند.گاهی راهبردهایی از موضع قدرت تعریف می­شوند و زمانی برای فایق آمدن بر مسائل بروز می­کنند.

دانشمندان بسیاری اهمیت برنامه­ریزی استراتژیک را از جنبه ­های مختلف مورد بررسی قرار داده­اند و همگی روی همبستگی برنامه ریزی استراتژیک با عملکرد مطلوب سازمان­ها توافق نظر دارند.به اعتقاد آن­ها برنامه ریزی استراتژیک فرایندی پویا و منطقی است.

فرای و استونر و فرد دیوید برنامه­ریزی استراتژیک را ابزار مدیریتی توانمندی تعریف می­کنند که برای کمک به سازمان­های کوچک طراحی می­شود تا آن­ها به صورت رقابتی خود را با تغییرات پیش بینی شدة محیط تطبیق دهند. از نظر لرنر برنامه ریزی استراتژیک فرایند تغییر سازمانی مستمر و پیچیده است که نگاه به آینده دارد و بر پیش بینی آینده تمرکز می­کند (60).

به عقیدة ماچادو[1] برنامه­ریزی استراتژیک عنصری کلیدی برای برتری سازمانی است. این فرآیند روی اهداف استراتژیک و عملیاتی، اهداف و استراتژی­های مبتنی بر خط­ مشی­های سازمانی، برنامه ­ها و فعالیت­های تدوین شده برای دستیابی به اهداف و نتایج مورد انتظار سازمان تمرکز دارد و ابزاری بسیار مهم برای اثربخشی سازمانی است (29).

پفر[2] برنامه ­ریزی استراتژیک را فرآیند ایجاد و توسعه رویه­ها و عملیات ضروری برای دستیابی به آینده تعریف می­کند. وی بین برنامه­ ریزی بلندمدت که به صورت واکنشی است و برنامه­ریزی استراتژیک که سازمان

فصل یک

مقدمه. ….. 2

 

فصل دو

اهمیت رسوب واکس

2-1- مشکلات رسوب واکس.. 5

2-2- توصیف واکس.. 7

2-2-1 – تبلور واکس.. 7

2-2-2- رسوب واکس(wax deposition) 8

2-3- ماهیت واکس.. 11

2-4- عوامل موثر در تشکیل رسوب واکس.. 19

 

فصل سه

تئوری های واکس

3-1- تئوری هیدرودینامیکی واکس.. 24

3-1-1 نفوذ مولکولی.. 25

3-1-2- نفوذ براونین.. 25

3-1-3- پراکندگی برشی.. 26

3-1-4- نشست گرانشی.. 26

3-1-۵- ورقه ورقه شدن رسوبات واکسی.. 27

3-2- مدل دینامیکی رسوب.. 27

3-3- رسوب پارافین در سیستم های جریان تکفازی.. 29

3-4- رسوب پارافین در سیستم های جریان چند فازی.. 30

3-4-1-اثر ترکیب سیال.. 32

3-4-2- اثر الگوی جریان.. 32

3-5- مروری بر روش های ته نشینی واکس.. 34

3-5-1- معرفی مدل ریگ، رایدال و رونینگسن.. 34

3-5-2- مدل متزین(Matzain) 37

3-5-3- مدل هیدرو(Hydro) 40

3-5-4- مدل دانشگاه میشیگان(University of Michigan Model) 42

3-6- شبیه سازی واکس توسط نرم افزار الگا(OLGA) 43

3-7- پارامترهای واکس.. 44

 

فصل چهار

تئوری های مختلف تعادل ترمودینامیکی رسوب واکس

4-1- تعادل فازی.. 48

4-2- بررسی ترمودینامیکی تشکیل رسوبات واکس.. 53

4-2-1 مدل لیرا-گالنا.. 54

4-2-2-مدل اریکسون.. 55

4-2-3-مدل پدرسن و مدل های تصحیح شده ی آن.. 55

4-2-4-مدل وُن.. 56

4-2-5-مدل کوتینیو.. 56

4-3-بررسی تفصیلی مدل های ارائه شده.. 57

4-4- ترمودینامیک تعادل بخار،مایع و جامد.. 64

 

فصل پنج

پیشینه ی تحقیق

مقدمه.. 67

5-1- پیشینه ی تحقیق.. 67

 

فصل شش

انجام کار

مقدمه.. 74

6-1-مدل وُون(Won’s model) 74

6-1-1-فرضیات مدل وُن.. 74

6-2- توصیف مدل وون(وون 1986).. 75

6-3-مدل پدرسن(Pedersen ) 80

6-3-1- مفروضات مدل پدرسن.. 82

6-3-2- توصیف مدل پدرسن.. 83

6-4- محاسبات جداسازی آنی سه فازی.. 86

6-5- ارائه الگوریتم.. 88

6-5-1- محاسبات جداسازی آنی دو فازی.. 88

6-5-2 مقادیر حدس اولیه ی …… 89

6-5-3- محاسبات جداسازی آنی دو فازی با استفاده از مدل وون   90

6-5-4- محاسبات جداسازی آنی 3 فازی.. 91

6-5-5- محاسبات تعادل سه فازی.. 95

6-6- اصلاح مدل وون.. 96

6-6-1- مفروضات مدل اصلاح شده.. 97

6-6-2- مدل اصلاح شده وون.. 98

6-6-3- روش حل برای استفاده از مدل اصلاح شده وون.. 103

6-7- محاسبات دینامیکی مدل ارائه شده.. 104

 

6-7-1-تغییر متغیر.. 114

6-8- مشخصه هپتان.. 116

6-8-1- ضریب شکست نور.. 117

6-8-2-ثابت گرانروی ثقلی.. 118

6-8-3- روش ریاضی-دابرت جهت تعیین مشخصه هپتان در محاسبات جداسازی آنی سه فازی                 119

6-8-4-خواص بحرانی و ضریب بی مرکزی.. 121

6-9- بررسی اثر حضور آب بر دمای تشکیل واکس.. 123

6-9-1-شرح برنامه نویسی.. 124

 

فصل هفت

نتایج

7-1- بهینه سازی مدل وُون.. 129

7-2- پیش بینی محاسبات حاصل از جداسازی آنی سه فازی.. 137

7-3- شرح نتایج بررسی اثر حضور آب بر روی دمای تشکیل واکس.. 142

7-4- نتایج حاصل از مدلسازی دینامیکی جریان.. 148

 

فصل هشت

نتیجه گیری و پیشنهادات

8-1- نتیجه گیری.. 155

پیشنهادات……………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 158

 

فهرست منابع.. 160

 

پیوست ها

پیوست (1)……………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 172

پیوست (2)……………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 175

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

 

 

عنوان                                                   صفحه

 

جدول 2-1: خواص فیزیکی و شیمیایی واکس های پارافینی-میکروکریستال و پترولاتوم،   10

جدول 2-2: ترکیب درصد و خواص گروه های تشکیل دهنده واکس.. 14

جدول 2-3 :نقاط شناخته شده و تعریف شده در گذار فازهای مواد نفتی   22

جدول 6-1: ثابت های معادله ی 6-22.. 82

جدول 7-1: ترکیب اجزاء نفت.. 130

جدول 7-2: اجزاء نفت استفاده شده در جداسازی آنی سه فازی.. 138

جدول 7-3: جدول 1: نفت شماره 2 هوآن کوآن و همکاران… 141

جدول 7-4: دمای تجربی تشکیل واکس برای [(1-x)nC14+xnC16]… 143

جدول 7-5: نتایج مدل جدیدبر مبنای محاسبه ضرایب فعالیت NRTL برای فاز مایع و UNIQUAC  برای فاز جامد(16C–14C).. 144

جدول 7-6: دمای تجربی تشکیل واکس برای[(1-x)nC14+xnC15]… 145

جدول 7-7: نتایج مدل جدیدبر مبنای محاسبه ضرایب فعالیت NRTL برای فاز مایع و UNIQUAC  برای فاز جامد(15C–14C).. 145

 

 

فهرست شکل ها

 

 

عنوان                                                   صفحه

 

شکل 2-1- شدت رسوب واکس.. 6

شکل 2-2- نمونه های مولکول های تشکیل دهنده واکس.. 13

شکل 2-3- نحوه تشخیص دمای تشکیل.. 15

شکل 2-4- نمودار فازی دما-فشار برای رسوب واکس محاسبه شده توسط نرم افزار WAXModel 16

شکل 2-5- نمودار فشار-دما-ترکیب برای یک نمونه رسوب واکس، محاسبه شده توسط نرم افزار WAXModel،.. 17

شکل 2-6- یک نمونه از نمودار فازی نفت که ممکن است انواع انتقال فازها را تجربه کند.. 21

شکل 4-1- اختلاف پتانسیل شیمیایی جزء خالص i. 49

شکل 4-2- دسته بندی مدلهای ترسیب واکس.. 54

شکل 4-3- مدل چند جامدی ارائه شده توسط لیرا گالنا و فیروزآبادی   58

شکل 6-1- تعادل جامد-مایع در مدل وون.. 75

شکل 6-2- تعادل جامد-مایع پدرسن.. 83

شکل 6-3- جداسازی آنی 3 فازی.. 86

شکل 6-4- حلالیت food grade wax در حلال.. 115

شکل 6-5- مشکل تجمیع کردن.. 117

شکل 6-6- میزان کیفی سه فاز در حال تعادل در فرآیند تشکیل واکس   124

شکل 7-1- درصد واکس رسوب کرده بر حسب تابعیت دما برای نفت سیستمA   131

شکل7-2-مقایسه میزان درصد واکس برای سیستم A حاصل از مدل اصلاح شده و مدل های دیگر.. 132

شکل 7-3- میزان درصد واکس نفت B بر حسب دما.. 133

شکل 7-4- مقایسه میزان درصد واکس نفت B از مدل های مختلف.. 134

شکل 7-5- میزان درصد رسوب در دما های مختلف برای نفت سیستم C   135

شکل 7-6- مقایسه درصد رسوب واکس نفت C بر حسب دما برای مدل های مختلف   136

شکل 7-7- مقایسه پیش بینی حاصل از معادلات حالت PR و  SRK.. 139

شکل 7-8- مقایسه پیش بینی حاصل از معادلات PR و ER.. 140

شکل 7-9- محاسبات میزان واکس رسوب کرده و فازهای موجود بر حسب دما   142

شکل 7-10-تغییرات در دمای تشکیل واکس با کسر مولی گلیکول در فاز آبی در کسرهای مولی مختلف C14برای حداکثر آب در نظر گرفته شده در کنار فاز آلی   146

شکل 7-11-تغییرات در دمای تشکیل واکس بر حسب میزان فاز آبی برای کسر مولی های مختلف C14 در فاز آلی (این اختلاف دما، اختلاف دمای تشکیل واکس در شرایط معلوم و حداقل حضور فاز آبی است.).. 147

شکل7-12-تغییرات در حلالیت گلیکول در فاز آلی نسبت به میزان حداقل فاز آبی بر حسب مقدار فاز آبی برای کسر مولی های مختلف C14 در فاز آلی   148

شکل7-13-میزان نهایی آلفا(aspect ratio) برای کریستال های واکس در لایه ژل رسوب کرده به عنوان تابعی از شدت جریان و دمای دیواره.. 149

شکل7-14-تأثیرات دما بر روی ضخامت لایه رسوب برای540 Re=، نتایج مدلسازی در مقابل داده های آزمایشگاهی سینگ و همکاران.. 150

شکل7-15-تأثیر نرخ جریان بر روی ضخامت لایه برای دمای دیواره 3/8 سانتی گراد، نتایج مدلسازی در مقابل داده های آزمایشگاهی سینگ و همکاران   150

شکل7-16-تأثیر نرخ جریان بر روی ضخامت لایه برای دمای دیواره 3/8 سانتی گراد، نتایج مدلسازی در مقابل داده های آزمایشگاهی سینگ و همکاران   151

شکل 7-17-مقادیر آلفا برای دماهای مختلف دیواره جهت بهینه سازی نتایج کار حاضر   152

شکل7-18-نتایج مدلسازی پس از انجام بهینه سازی مقادیر آلفا و در نظر گرفتن انتقال حرارت با محیط.. 153

 

 

مقدمه

 

 

یکی از مهمترین مسائل در صنایع نفت، رسوب مواد آلی سنگین موجود در نفت خام است، که طی مراحل تولید، حمل و نقل و فرآوری نفت رخ می‌دهد. رسوب این مواد در مخازن، چاههای نفت، پمپ‌ها، تانک‌های ذخیره‌سازی، لوله‌های انتقال و تجهیزات پالایش، باعث اتلاف هزینه‌های فراوان می‌گردد. با پیش‌بینی مکان تشکیل رسوب می‌توان به کمک روش‌های مکانیکی، شیمیایی و یا تغییر شرایط محیطی، برای از بین بردن یا کاهش رسوب اقدام نمود. کریستالیزاسیون و رسوب ترکیبات واکسی منجر به بروز مشکلات زیادی در مراحل تولید، انتقال، ذخیره سازی و انجام فرآیندهای مختلف مربوط به نفت خام و یا مشتقات آن می‌شود.  شرکت‌های نفتی در سراسر دنیا به دلیل کاهش تولید، هزینه‌ مواد شیمیایی مورد نیاز، انسداد خطوط لوله و افزایش انرژی مصرفی ناشی از ایجاد رسوبات، سالیانه میلیاردها دلار  زیان می‌بینند. با کاهش ذخایر موجود و افزایش بهره‌برداری از مخازن نفت‌های سنگین و مخازن نفتی دور از ساحل، استفاده از روش‌های جدید و کارآمد برای رفع این مشکلات به یک ضرورت تبدیل شده است.

نفت خامی که از اعماق زمین استخراج می شود، شامل هیدروکربورهای سنگین و نیمه سنگین است که اشکال مختلف و خصوصیات متفاوت دارد. هیدروکربورهای سنگین شامل واکس ها، مواد آسفالتنی و رزین ها هستند که

سمینار برای دریافت درجه كارشناسی ارشد“M.Sc” مهندسی برق گرایش کنترل
عنوان:
بررسی روش های كنترل پدیده سرج در كمپرسورها
برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما،استاد مشاور و نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چكیده:

ناپایداری های آئرودینامیكی فلو می توانند كمپرسور را بطور جدی آسیب رسانند و ناحیه عملكرد سیستم را محدود نمایند بنابراین بایستی برای اجتناب از آنها چاره ای اندیشید. ناپایداری سرج عبارتست از نوسانات یكبعدی كه منجر به افـزایش فـشار و فلـوی جرمـی كمپرسـور مـی گردد.سرج ناحیه كاری سیستم را به شدت تحت تاثیر قرار داده و راندمان آن را كاهش می دهد و نهایتـا منجر به آسیب جدی كل سیستم می گردد. این پدیده در نرخ های فلوی جرمـی كـم كمپرسـور رخ مـی دهد و نتیجه آن ایجاد نوسانات با دامنه بزرگ در فشار و نرخ فلوی جرمی خروجی از كمپرسور است. تاكنون كارهای زیادی برای حذف مشكل سرج انجام شده است و بیشتر این كارها بر اساس كـار گرایتـزر (1976) و موره (1986) می با  شند. زیرا این افراد اولین كسانی بودند كه مدلهای دینامیكی را برای آنـالیز و طراحی سیستمهای كنترل جهت سیستمهای فـشرده سـازی و پایدارسـازی آنهـا ، پیـشنهاد نمودنـد و مدلهای ارائه شده توسط آنها بطور گسترده ای مورد استفاده و بهـره بـرداری سـایر محققـین ایـن زمینـه كاری قرار گرفته است. در این مجموعه هدف ما بررسی مدلهای مختلف و همچنین كنترلرهای بكار رفتـه جهت كنترل پدیده های ناپایداری فلو در كمپرسورها می باشد.

مقدمه:

نیاز به ضرورت آن در محافل فکری دینی. در نتیجه، این تصور نادرست است که تحولات اساسی فکری و فلسفی در اروپا صرفاً خاستگاهی پروتستانی داشته است یا این که پروتستانتیزم اسلامی بدون در نظر گرفتن مقدمات و معدات فکری آن، در جهان اسلام ممکن است؛ گر چه در سودمندی و ضرورتش نباید تردید کرد.

کلمات کلیدی، اصلاحات دینی، جهان اسلام، اروپا، الهیات و کلام اسلامی

 

فهرست

پیشگفتار

مناسبات تاریخی اسلام و غرب…. 1

پرسش اصلی در این رساله.. 8

اصطلاحات…. 11

پیشینه بحث از پروتستانتیزم اسلامی… 15

.. 29

فصل دوم: عصر اصلاحات دینی29

وقوع جنگهای صلیبی… 35

دوره آباء. 45

قرون وسطی… 47

دو انتقاد اساسی… 48

کشف دوباره ارسطو.. 60

ادوار قرون وسطی… 61

دوره رنسانس….. 67

اومانیسم.. 69

دسیدرئوس اراسموس (1466-1536). 74

دورۀ مدرن (1700- تا امروز). 79

ملاحظات مهم در مورد نهضت اصلاحات دینی… 83

فصل سوم: دوره اصلاحات دینی

آناباپتیستها یا جناح چپ نهضت اصلاح دینی. 92

الف. برگزاری شورای ترنت…. 93

ب. راه­اندازی دوبارۀ دستگاه تفتیش عقاید یا انکیزاسیون.. 98

ج. تاسیس جامعه یسوعیان.. 99

مروری بر زندگی اصلاحگران دینی در قرن شانزدهم.. 100

مارتین لوتر (1483- 1546). 102

لوتر و سایر ادیان.. 119

اولریخ تسوینگلی… 122

ژان کالون (1509-1564). 124

مقایسه جریان لوتری با جریان کالونی… 129

فصل سوم: حولات اصلاحی در جهان اسلام155

ستیز با اندیشه در جهان اسلام. 161

جریان اصلاحات دینی در کشورهای عربی (مصر و شامات)  183

شیخ محمد عبده (1266-1323). 192

محمد رشید رضا (1865-1935). 193

عبدالرحمن کواکبی (1295-1320). 193

حسن البنا (1906-1948). 195

سید قطب (1906-1966). 196

جریان اصلاحات دینی در ترکیه. 196

بدیع الزمان سعید نورسی (1873-1960). 197

جریان اصلاحات دینی در ایران.. 200

محمدحسین نائینی (1277-1355ق). 202

امام خمینی (1281-1368). 203

منطقه شبه جزیره هند.. 218

جماعت تبلیغ.. 220

احتمالات در باب علل انحطاط مسلمانان. 221

 

فصل چهارم: شباهتها و تفاوتها224

محور تشابهات: 227

محور تفاوتها و مفارقات: 252

 

فصل پنجم: خاتمه281

ضمائم.. 306

اعلامیه نود و پنج ماده­اى لوتر.. 306

یادداشتى بر “اعلامیه نود و پنج ماده­اى لوتر”.. 322

کتابنامه. 330

 

پیشگفتار
مناسبات تاریخی اسلام و غرب
روابط و مناسبات میان اسلام و غرب مسیحی از دیر زمان فراز و نشیبهای زیادی داشته و این بدان سبب است که هر دو سوی این داستان کمابیش از نقاط قوت و ضعف دیگری آگاه بوده­اند و در پی آن بوده­اند که ضمن استفاده از جهات مثبت همدیگر، از جهات ضعف نیز در چیرگی بر رقیب خود بهره برند. اسلام و تمدن برخاسته از آن، پیشینه­ای درخشان دارد و توانسته است در برهه مهمی از تاریخ، فرهنگ و تمدن بشری را به خوبی رهبری کند و هم اکنون نیز توانمندیهای فراوانی را در خود جای داده که می­تواند برای آینده بشر بس مفید باشد. از سوی دیگر، فرهنگ و تمدن غرب چنان است که هیچ ملتی نیست که از مزایای و عیوب آن در امان باشد؛ خشن و بی­رحم، ماده­پرست و متهاجم که بنیان خانواده­اش سست و لرزان است؛   ولی همین فرهنگ رویه دیگری دارد؛ حکیمان و دانشوران و عالمان و فیلسوفان هنرمندان و صنعتگرانی پرورده که بینان فکری بشر را دگرگون کرده­اند. این فرهنگ به مردم خود سخت­کوشی و نظم و انضباط و وظیفه­شناسی و انتقاد­پذیری را آموخته و از ریاکاری و چاپلوسی فاصله گرفته است؛ جزئی­نگر و قانونگراست؛ به همه استعدادها میدان داده و سیلی از ابداعات و اختراعات نیک و بد را راه انداخته است.[1]

افزون بر این، هم اسلام و هم غرب داعیه­ای جهانی داشته و دارد و نگرانیهایی هم در هر دو سوی این داستان وجود داشته­ است. هجوم قبایل عرب مسلمان به قلمروی امپراتوری روم ایران و پیروزیهای خیره­کنندۀ آنان تا قلب اروپا در فرانسه و نیز در شرق تا دیوارهای چین، موضوعی بوده که همیشه غرب مسیحی را نگران کرده است. جنگهای طولانی و دویست­سالۀ صلیبی در واکنش به این موضوع درگرفت و حتی گفته می­شود که هجوم مغولان نیز به تحریک و تشجیع آنان بود.[2] بدگمانی و سوءظن غرب به همسایگان مسلمان خود در شرق حتی با شکست غرب در جنگهای صلیبی[3] و نیز مواجهه و ملاحظه جهات مثبت در تمدن اسلامی نیز نه تنها کاسته نشد که افزون­تر نیز شد. غرب با اسلام و پیامبر (ص) و کتاب آن و نیز معتقدان به این دیانت جدید به شکلی موهن برخورد کرد و برای مثال از الفاظ موهنی چون ساراسنها[4] و ترکها برای اشاره به انبوه پیروان و هواداران اسلام که اقوام مختلف و با درجات متفاوت فرهنگی و علمی بود، استفاده کرد. این موضوع خاص دوره قرون وسطی نبوده و بعد از آن هم ادامه داشته است.[5]

در این سو نیز به غرب و پدیده­ها و دستاوردهای آن بدبینانه نگریسته می­شد تا جایی که همه نمادهای غرب و سمبلها و نمادهای آن گمراه­کننده و ویرانگر و اغواگر دانسته شد و حتی جمع کثیری از اهل دانش ومعرفت، به پدیدۀ مدرنیته که مزایا و فواید فراوانش در دسترس همگان بود، به مخالفت و عناد پرداختند. هیچ پدیدۀ نو از غرب نبود که آن را دامی مهلک برای ساکنان این سوی جهان ندانند.[6] البته اگر بخواهیم قدری با این گروه همدلی کنیم و به آنها حق دهیم، باید بپذیریم که ورود مظاهر تمدن جدید در جوامعی مثل جوامع ما با این مشکل مواجه بوده که افراد صرفاً به استفاده از آن اکتفا نمی­کردند، بلکه آن را نشانۀ نوعی برتری ساحتهای دیگر می­دانستند و همین موجب نگرانی متدینان شده و شاهد بر این مطلب، آنکه کسانی که برای اولین بار با این مظاهر و پدیده­ها روبرو شدند، از میزان تعهد و التزام دینی­شان کاسته شد و حتی عده­ای از دین خود نیز برگشتند و همین بود که زنگ خطر را برای متولیان امر دین و دینداران مسلمان به صدا درآورد.

در مقام مقایسه جهان اسلام و غرب باید گفت که تمایلات استعماری هم در میان حاکمان مسلمان و هم در میان حاکمان مسیحی هر دو وجود داشته است و چنین نیست که این بدنامی خاص غرب بوده باشد. رفتار فاتحانی مثل سلطان محمود غزنوی،‌ نادرشاه افشار، آقامحمدخان قاجار، در هند و قفقاز و غیره در یغماگری و به تاراج بردن، به سان استعمارگران جدید بود. در عین حال، غرب و شرق تعاملات و داد­و­ستدهای سودمندی در مجموع داشته­اند که اگر این مناسبات از حواشی منفی­اش جدا می­شد، در مجموع وضعیت بشر به شکلی بهتر از وضعیت کنونی بود. امروزه نیز گر چه کسانی چون هانتینگتون پیش­بینی می­کنند (و شاید نه توصیه) که غرب و اسلام سرانجام رو در روی یکدیگر قرار می­گیرند،[7] اما این مواجهه از نظر او میان تمدنهاست نه ملتها.[8] به نظر او، اسلام رقیب سیاسی غرب است. ولی منتقدان فراوانی نیز در مغرب­زمین وجود داشته و دارند که بر این باورند که میان تمدن اسلامی و غربی قرابتهای بسیاری می­توان یافت. هر دو تمدن خاستگاههای نیرومند دینی دارند که از قضا در گذشته با هم رابطه داشته و وامدار یکدیگرند و ریشه­های هر دو تمدن در ادیان ابراهیمی است. بگذریم که کسانی چون یاسپرس از اسلام چنان سخن گفته­اند که گویا اسلام از ظهورات تمدن غربی است[9] (گرچه به یک معنا که مبنایی علمی هم دارد. اسلام دینی غربی است، زیرا از شبه­جزیره عربستان تا سواحل مدیترانه که خاستگاه پیامبران بزرگ آسمانی است، بخشی از غرب دانسته می­شود، همچنان که شرق به نقاط دورتری چون هند، چین و ژاپن اطلاق می‌شود.‌)

نکته دیگری که در مناسبات میان شرق به طور کلی و جهان اسلام[10] به خصوص با غرب باید بدان توجه داشت، آن است که غرب – که عمدتاً مرادمان سیاسیون آن است- از دیرزمان نگرشی خاص به شرق داشته است و به آن، به عالمی برابر و مساوی نگاه نکرده است و به بیان دیگر، آن را «جایی» و «چیزی» می­دانسته که باید شناخت و بر آن غلبه یافت و همین مشکل­ساز شد. شاید بتوان این را یکی از ویژگیهای استشراق بدانیم که هر چند شاید فرهیختگانی که دست­اندرکار شناخت شرق بودند، (و به همین دلیل باید نظر افراطی کسانی را که شرق­شناسان را صرفاً عوامل و پیشقراولان استعمار دانسته­اند، خارج از مرز انصاف دانست) انگیزه­های متفاوتی داشتند ولی سیاست و روح حاکم بر کار آنها تا حدی این­گونه بود.[11]

البته این نگاه نیز در میان بعضی هم در ناحیۀ شرق و هم در ناحیۀ غرب وجود داشته که شرق و غرب دو ماهیت متمایزند و نه شرق می­تواند ازغرب الهام گیرد و نه غرب، و هرگونه تلاش برای سازگاری و هماهنگی میان آنان، سرانجام مطلوبی ندارد. اما این نگرش خوشبختانه در حاشیه است و نگرش غالب آن است که میان دو فرهنگ و تمدن می­توان به نوعی تلائم و سازگاری و داد و ستد دست یافت.[12] از همین روست که در دو سده اخیر در جهان اسلام این موضوع در کانون تأملات متفکران و دلسوزان جهان اسلام قرار گرفته است که چرا جهان اسلام به بلیۀ انحطاط و عقب­ماندگی گرفتار شده است. مگر جهان اسلام با فعال کردن آن تواناییهای بالقوه خود در دوره­‌ای، سرآمد اندیشه و علم و فن در جهان نبود؟

حال با صرف نظر از هر گونه نگرش منفی و بدبینانه به دو طرف این موضوع، این پرسش مطرح می­شود که چرا امروزه جهان اسلام به وضعیت کنونی درآمده است. پیش­فرض هر گونه مقایسه، پذیرش پاره­ای شباهتها و همسانیها میان دو طرف تشبیه و مقایسه است. واقعیت این است که شرق و غرب از دیرزمان و به رغم همه مشکلات و موانع بر سر ارتباطات، تعاملات فکری و غیرفکری عمیق و سودمندی داشته­اند. غرب را نمی­توان جهانی کاملاً متفاوت و بریده و بیگانه از شرق دانست. تا آنجا که شواهد دینی و تاریخی بیان می­کند، همۀ پیامبران بزرگ از شرق برخاستند[13] و خاورمیانه خاستگاه بزرگترین پیامبران و مؤسسان ادیانی بوده است که در غرب شهرت و رواج دارند و از همین مناطق بود که مبلغان و مبشران زیادی به مناطق مختلف اروپا عزم سفر کردند و ضمن تبشیر مردم را به پذیرش مسیحیت ترغیب کردند و البته موفق هم شدند. از این گذشته، شرق و غرب مناسبات تجاری قویی داشته­اند که نمی­توان تأثیر آن را در صرف مراودات اقتصادی و تجاری دانست. تبادل اندیشه از راههای زیادی صورت گرفته و می­گیرد که یکی از آنها سفرهای تجاری و ارتباطات اقتصادی مردمانی بوده که نگرشهای فکری و دینی گوناگونی داشتند. به شهادت تاریخ، تحولات تمدنی در جهان اسلام و پیشرفتهای علمی و فرهنگی تأثیر عمیقی بر غرب نهاد، تا جایی که بزرگترین دستاورد مثبت جنگهای صلیبی برای غربیهایی که به ظاهر در این جنگها شکست خوردند و خسارتهای انسانی و مالی فراوانی متحمل شدند، آشنایی با جهان پیشرفته اسلام بود که غرب را از خواب بیدار کرد و مشتاق جنبه­های اثباتی تمدن خود کرد.

از سوی دیگر، شرق به رغم همه عقب­ماندگیها، صدها سال است که به طور جسته و گریخته از اخبار غرب و دستاوردهای آن آگاه شده و کوشیده است که برای حل مشکلات خود و دفع تعرضات همسایگان ِمتجاوز، از سازو کارهای نظامی مغرب­زمین آگاه شود و از آن به سان برگ برنده­ای استفاده کند. به جرأت می­توان گفت که در جهان اسلام تنها ابزار­های نظامی و برگهای نیرومند جنگی بود که برای فرمانروایان شرقی جذابیت داشته و البته جنبه­های دیگری از هنر که می­توانست اسباب عیش و خوشی اصحاب دربار را فراهم کند. اما به رغم سابقه طولانی این مناسبات و ارتباطات، متأسفانه در جهان اسلام گروهی خود را از نظر منطق نظری و عملی هیچگاه نیازمند غرب ندانستند و گاه با غروری جاهلانه گمان کردند با بی­ارزش کردن ارزشهای واقعی به­دست­آمده در مغرب­زمین که حاصل و دسترنج زحمات فراوان کسانی بود که زندگی و رفاه خود را صرف دانستن و یافتن کرده بودند، می­توانند تشخصی برای خود قائل شوند. این گروه خوش­خیال و ساده­انگار که گویی از همه اخبارعالم بی­خبرند، تصور کرده­اند که همه آنچه غرب به دست آورده، محصول مصادره و غارتگری است. اینان، بر خلاف گروهی دیگرند که تصور می­کنند که در مبادی فکری و عقلی (به ویژه الهیاتی و کلامی) مردمان آن سوی عالم تحولی رخ داده است و همه دستاوردهای امروزی ناشی و ناتج از همان تحول فکری است.

با ملاحظه همه این جوانب، بسیاری از کسانی که بنا به علایق دینی یا سلایق ملی، در اندیشه اعتلای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جهان اسلام و ایران بوده­اند، این پرسش را مطرح کرده­اند که چرا جهان اسلام، به رغم گذشته درخشان و سوابق تمدنی در وضعیت نامطلوبی به سر می­برد و هنوز هم دورنمای مطمئن و روشنی برای این مناطق وجود ندارد. این گروه کسانی­اند که دیگر صرف افتخار به گذشته نمی­تواند آنان را اقناع کند و بر این نکته تأکید دارند که اگر این بخش از جهان فاقد سابق درخشانی بود، شاید وضعیت موجود را راحت­تر می­پذیرفتیم ولی آن گذشته درخشان و این شرایط فعلی هم به لحاظ نظری وهم به لحاظ عملی ناپذیرفتنی است. به بیان دیگر، رشد و شکوفایی تمدن و فرهنگ غرب طی سده­های اخیر که شکلی اعجاب­انگیز و خیره­کننده و فراگیر داشته، همیشه این پرسش را در سطوح مختلف نخبگان و توده­های مردم مطرح کرده است که راز این تحول بزرگ در چیست. این مسئله آن قدر واضح و انکارناپذیر است که هیچ یک از نقاط منفی یا منفی­بافیها علیه این تمدن نمی­تواند سئوال و پرسش مذکور را بلا­محل کند. قطعاً کسانی که در این سوی گیتی رخدادهای آن سوی جهان را نظاره می­کنند، بنا به سوائق فکری، دینی و ملی خود دیدگاههای متفاوتی دارند. این مسئله زمانی برای ما جنبه جدیتری می­یابد که سوابق تمدنی درخشان خود را در نظر می­گیریم و با حسرت از گذشته و تأسف بر حال بدان می­نگریم.

حال اگر نگاهمان را به شرایط خاص ایران معطوف کنیم، در صد و پنجاه سال اخیر این سؤال همواره فراروی اندیشوران ما بوده است. وقوع جنگهای خانمان­سوز با روسیه و انعقاد دو قرارداد گلستان و ترکمانچای هر چند از دیدگاه بسیاری فقط حامل پیامدهای منفی و ویرانگر بود، ولی از منظری دیگر باید همین جنگها و شکستهای خوارکننده را به سال سیلی­های سختی بدانیم که جامعۀ عقب­مانده و راکد ایران را به بیداری واداشت. کافی است نگاهی به یادداشتهای مختلف جهانگردان یا ایرانیان سفرکرده به فرنگ بیندازیم وعمق عقب­ماندگی و ناامیدی و استیصال آنان از بهبود وضعیت را دریابیم. با این نگاه، شاید بتوانیم این حملات و شکستهای پی در پی را – در عین تلخی و ناگواری – موهبتها و الطافی بدانیم که شکلی مخوف وهولناک داشت، ولی سرآغازی بود برای بیداری ایرانیان و اندیشیدن آنان در باب علل وعوامل عقب­ماندگی.

در مواجهه با این وضعیت اسفبار، عده­ای تنها آیه یأس خوانده­اند و هر گونه امیدی را نابجا دانسته­اند. کسان دیگری که کور سویی از امید داشته­اند، در حل این مشکل تاریخی راه­حلهای متفاوتی ارائه کرده­اند. جمعی بر این باور بوده­اند که ما باید یکسره از تمام ارزشها و سنتهای دینی و ملی­مان دست برداریم و پس از وداع کامل با گذشته، همچون لوح سپیدی شویم در اختیار ارزشهای تمدنی مغرب زمین. در نظر این گروه، میراث تمدنی ما امروزه کاملاً عقیم است و مغرب­زمین بستۀ کاملی است که باید یکسره آن را پذیرفت تا به دستاوردهایی مشابه دست یابیم. شاید عده­ای تصور کنند که این گروه لزوماً و تنها برای تحقیر ملی شعارهایی مثل این که «از فرق سر تا نوک پا باید غربی شد،» داده­اند.[14] شاید این مطلب در مورد عده­ای نیز به واقع صادق باشد، ولی نباید آن را به همه تعمیم داد. وجه دیگر این انگاره، ناشی از مبانی فلسفی و معرفت­شناسانه غرب است که بر این نکته تأکید دارد که آنچه غرب را غرب کرد، مجموعه­ای از مؤلفه­هاست که به سان منظومه­ای در کنار یکدیگر قرار گرفته­اند و چون اجزای یک مرکب در یک فرایند شیمی، عمل می­کنند. اما در سوی دیگر نیز کسانی بوده­اند که حل مشکل را در خود جستجو می­کرده­اند و بر این باور بوده­اند که خطاست که نسخه بیماری را به بیمار دیگری بدهیم و ساده­دلانه منتظر بهبود بیمار باشیم. حال آیا این دو دیدگاه را نمی­توان دیدگاههایی افراطی دانست که هر یک حظی از صواب و بهره­ای از درستی را در خود جای داده است؟ اگر چنین باشد ما زمانی خواهیم توانست به بازسازی هویت ملی و دینی خود موفق شویم که ابتدا عناصر مثبت خودی را با عناصر مثبت بیرونی درهم آمیزیم و سپس با همتی همگانی، خواهان زندگی بهتری باشیم.

در اینجا دیدگاه افراطی دیگری هست که تمامی گناه و تقصیر را به گردن دیگرانی می­اندازد که ضمن بستن همۀ راههای تعالی و رشد، به یغماگری و چپاول دیگران از جمله کشور ما پرداختند. در تحلیلی واقع­بینانه هرگز نباید نقش منفی و ویرانگر عوامل بیرونی را دست کم گرفت و از آزمندی و ولع آنان برای غارتگری و چپاول غافل شد. رقابتها و حسادتها که خاستگاههای شخصی، ملی و دینی و غیره دارد و چه بسا کار را به خشونت و وحشیگری و جنگ و جنایت بکشاند، موضوعی است که همیشه وجود داشته است، اما نباید فراموش کرد که بسیاری از اوقات همین دشمنان عاقل بوده­اند که کسانی یا قومی را بلند کرده­اند و به همین دلیل بوده که در ادبیات کهن ما نیز به درستی و زیرکی گفته­اند که دشمن دانا بلندت می­کند و دوست نادان بر زمینت می­زند. با این حساب، نباید اولاً وجود دشمنی­ها و رقابتهای ناسالم را انکار کرد – موضوعی که عده­ای آن را انکار کرده­اند و یکی از عوامل مهم عقب­ماندگی را نادیده گرفته­اند و در نتیجه، نقش عامل درونی را چنان پررنگ کرده­اند که گاه موضوع تا مرز سرخوردگی و نومیدی پیش رفته است – و از سوی دیگر، نباید دچار آفت خودفریبی شد و همه عیبها و مشکلات را از چشم دیگران دید. آدمی اگر بیمار شد، نباید دچار عارضه انکار بیماری شود یا از آن شرم داشته باشد و نیز نباید اگر محیط ناسالم و غیربهداشتی است، بدان بی­اعتنا باشد. در نتیجه، هم باید واقع­بینانه به درون و عارضه حاصله بپردازد و هم به فکر پاک­سازی بیرون و نفی عوامل مزاحم و مخرب باشد.

*     *      *

پرسش اصلی در این رساله
آنچه در این نوشته در صدد بررسی آنیم، این پرسش است که کدام مبادی فکری، نقطه آغاز تحولات و سنگ زیربنا در مغرب زمین در دوره مورد بحث بوده است؟ آیا تحولات «درون­دینی» موجب تحولات عمیق در سایر عرصه­های اندیشه شد یا، به عکس، تحولات فلسفی و تطورات اجتماعی موجب بروز تحولاتی در نگرش دینی شد؟ یا آن که ارتباطی دو سویه و نوعی تقارن میان آن دو برقرار بوده و هر دو بر یکدیگر تأثیرگذار بوده­اند؟ به بیان دیگر، آیا نهضت اصلاح دینی به طور عام و اصلاحات پروتستانی به معنای خاص، علت و سرمنشأ تحولات اساسی در غرب در این دوره و دوره متأخر بود و همو بود که غرب را غرب کرد یا آنکه خودش معلول تحولات فکری و اجتماعی بود؟ یا آن که هر دو،‌ دو جریان موازی بودند که گاه بر یکدیگر تأثیر و تأثر داشتند. اگر فرض نخست را بپذیریم، آیا لزوماً چنین است که در جوامع به خصوص جوامع دینی هر گونه تحول در ساحتهای مختلف اجتماع باید از مسیر تحولات در اندیشه دینی رخ دهد؟ اصلاً چرا اصلاحات دینی و پروتستانی در قرن شانزدهم رخ داد؟‌ وقوع این امر بر حسب صدفه و اتفاق بود یا آن که لازمه جبری شرایط محیطی بود؟ آیا در غرب نهضت اصلاح دینی در صد سال قبل از دوره اصلاحات امکان وقوع داشت یا نه؟‌ اگر نداشت – گو اینکه بعضی از محققان گفته­اند-[15] چرا نداشت؟ حرفهای لوتر و امثال او، تقریباً همان حرفهایی است که از دویست سال قبل کسانی با همان خلوص و رسایی در جهان مغرب زده بودند و چنان بر آن اصرار ورزیده بودند که کلیسای کاتولیک چاره­ای کنار گذشتن قاعده محبت و عشق، و توسل به داغ و درفش و چوبه دار و سوزاندن ندید. آن جریان به راحتی سرکوب شد و نتوانست دوران­ساز باشد، گرچه الهام­بخش بود.

پرسش دیگر آن است که آیا تحولات دینی در اسلام معاصر، تحولاتی «درون­دینی» است که می­تواند بر ساحت فکر و اندیشه در جهان اسلام اثر بگذارد، یا آن که «برون دینی» و ناشی از تحولات دیگری است و در این صورت، اگر تحولاتی در اندیشه رخ دهد، باید منتظر بازتابهای آن در اندیشه دینی باشیم و گر نه، یا تفکر دینی ما عقیم و نازاست یا چندان بی­عیب و نقص که نیازمند هیچ تحولی نیست.

به هر تقدیر، در میان کسانی که تجربیات بیرونی را پیش روی نهاده­اند و معتقدند باید از آن بهره گرفت، عده­ای تصور کرده­اند که توفیقات تمدن مغرب­زمین از آن زمان رخ داد که غرب در اندیشه دینی خود تجدید نظر کرد و الهیات خاصی را جانشین الهیاتی دیگر کرد. در هر جامعه­ای که جامعه دینی تلقی شود و دین در جامعه، فرهنگ و سیاست تأثیرگذار باشد، نگاه الهیاتی بر همه چیز تأثیرگذار خواهد بود و هر گونه پیشرفت یا پسرفت تحت تأثیر آن خواهد بود. با این نگاه تصور شده است که غرب تا زمانی که نگاه دینی کاتولیکی و اسکولاستیکی بر آن فرمانروایی می­کرد، به دستاوردی بیش از استبداد دینی، عقب­ماندگی اجتماعی و اقتصادی دست نیافت و همین که از این نگرش خسته و سرخورده شد، و نگاهی اصلاح­طلبانه و پروتستانی با مبانی محکم الهیاتی را پذیرفت، به ناگاه افقهای امید وپیشرفت را در برابر خود مشاهده کرد. حال در جهان اسلام و در کشور ایران اگر خواهان تحولی اساسی در ساحت فرهنگ، اجتماع، سیاست و اقتصاد هستیم عین همین داستان باید تکرار شود، زیرا به قول حکیمان، حکم الامثال فیما یجوز و فیما لایجوز واحد. از همین روست که این گروه معتقدند یگانه حل مشکل ما روی آوردن به اسلامٍ پروتستانی است. کسانی که تجربه اصلاحات پروتستانی را تنها نسخه مفید برای تحولات فکری در جهان اسلام در دوره معاصر می­بینند، دو پیش­فرض در کلامشان هست که اثبات نشده و شاید اصلاً به مرحله اثبات نرسد یا خلافش صدق کند که عبارتند از:

 

نخست آن که غرب را نوع نگاه دینی – یعنی پروتستانی­اش- متحول کرد و تا زمانی که این نگاه پدید نیامد، حتی با گذشت صدها سال و تحولات فراوان اجتماعی، سیاسی و دینی، اتفاقی نیفتاد.
و دوم آن که ما نیز برای دست­یافتن به آنچه غرب به دست آورد، باید راه آنان را طی کنیم و هیچ راهی فرارویمان نیست جز این راه.
 

ما در این نوشته در صدد بررسی و کاوش ابعاد دو نکته هستیم:

نخست آن که آیا شکوفایی کنونی تمدن غرب (و در نقطه مقابل، عقب­ماندگیش در قبل از دوره مدرن) صرفاً معلول نگاه دینی و الهیاتی­اش بود؟ آیا نمی­توان گفت که جریانی فکری و نیرومند در غرب شکل گرفت که در گذشته دیرینه­اش ریشه داشت و همین جریان بر تفکر دینی هم تأثیر گذاشت و آن را دگرگون کرد؟ البته از آنجا که همۀ تحولات در ساحت اجتماع بر یکدیگر تأثیرگذارند، تفکر دینی هم در عین تأثیرپذیری، بر تفکر فلسفی­اش تأثیر گذاشت و بدین سان، رابطه­ای دو سویه میان فلسفه و الهیات برقرار شد و هر دو در نیرومندشدن همدیگر سهیم شدند. رابطه میان این دو بخش چنان قوی است که امروزه نیز نمی­توان فلسفه غربی را بدون الهیات مسیحی به خوبی درک کرد، زیرا این فلسفه در خاستگاهی الهیاتی نشو و نما یافته است و از سوی دیگر، الهیات نیز در بستری کاملاً فلسفی رشد کرد تا جایی که اولین سخن در یکی از مهمترین منابع تفکر مسیحی، سخنی است که از ساحت فلسفه به عاریت گرفته شده است.[16]

دوم آن که همان نگاه به عینه برای ما کافی و ضروری است و نسخه­ای که برای آن بیمار نوشته شده است، عیناً برای بیمار دیگر هم باید استفاده شود؟ در این صورت، هر دو جامعه، به رغم تفاوتها در باورها و نگرشها و منش و اخلاق در شرایط یکسانی هستند یا آنکه شاید آن نسخه شفابخش، سم مهلکی برای دیگری یا دارویی فاقد تاثیر باشد؟

*   *   *

اصطلاحات
اصلاح/رفرم: اصلاح از ریشة صلح به معنای بسامان کردن است، چنانکه در کتب لغت آمده است:‌ «الصلاح ضد الفساد»[17] یا «صلح، زال عنه الفساد و صلح الشیی کان نافعاً او مناسباً و اصلح فی عمله و امره اتی بما هو صالح نافع» (معجم الوسیط). کلمه رفرم نیز گرچه معنای متفاوتی دارد (شکل دادن مجدد به چیزی) ولی در مجموع، موارد استعمال آن یکی است. البته در اینجا میان دو کلمه reformist و کلمه reformer باید فرق است که شاید در مورد اولی، تعبیر به «معتقد به اصلاح» و در مورد دومی «اصلاحگر» یا کسی که وارد عرصه اصلاح می­شود، مناسب باشد.

اصلاح دین یا دینی: به هنگام بحث در باره اصلاح دین یا اصلاحات دینی یا مصلحان دینی باید دید که این اصلاحات، وصف دین است و این دین است که به عارضه­ای گرفتار آمده و لاجرم باید اصلاح و درمانش کرد یا چیز دیگری باید هدف اصلاح قرار گیرد و با استفاده از دین و با برخورداری از ابزار دین به اصلاح امر دیگری بپردازیم. در این صورت دین نقش یک طبیب را دارد، ولی در حالت اول دین به سان بیمار است. قاعدتاً برای کسانی که ایمانی وفادارانه به دین دارند، اصلاح دین امری نادرست و خطاست اما کسی که به دین به سان پدیده­ای مانند سایر پدیده­های اجتماعی می­نگرند، و به وحیانی بودن و آسمانی بودن تعلق خاطری ندارند، منطقی است که اینگونه تصور کند که خود دین باید درمان شود؛ چنانکه گاهی اوقات این نهاد خانواده است که آفت­زده می­شود و باید از آن آفت­زدایی کرد. البته گاهی این اصطلاح برای اصلاح «تفکر دینی» به جای خود دین به کار می­رود. در این صورت، احیا و اصلاح تفکر دینی گاهی به معنای زدودن بدعتها و رسوباتی است که به جان دین افتاده است و گاهی به معنای احیای معنویت دین و گاهی نیز به معنای بازگشت به کتاب و سنت به منظور ساختن بنای فکری و اعتقادی جدیدی است که متناسب با تصویر و تجربه­ای که انسان امروز از جهان و انسان است. از هواداران تفسیر اول می­توان به ابن­تیمیه و سلفیون اشاره کرد و از هواداران تفسیر دوم به امام محمد غزالی، و از هواداران تفسیر سوم به کسانی چون اقبال لاهوری (1256-1317)، ابوالکلام آزاد (1888-1958) و امین الخولی. اصلاح دین نیز که با ابزار نقد صورت می­گیرد، گاهی به شکل نقد درونی است و گاهی به شکل نقد بیرونی. نقد درونی آن است که از موضع ایمان و با هدف توانمند کردن هر چه بیشتر دین در ساحت اجتماع و ضمن همدلی با دین صورت می­گیرد و نتیجه­اش نیز تقویت جایگاه دین است. اما نقد بیرونی از ناحیۀ نامومنان به دین و با هدف زدودن اندیشه­های دینی و دینداران و بی­اعتبار کردن اندیشه دینی است که از مهمترین منتقدان از این دست می­توان از فویرباخ، راسل و فروید نام برد.[18]

احیا/احیاگری: احیا به معنای زنده کردن، اصطلاحی فقهی است که مراد از آن، آبادکردن زمینهای موات و بایر است. در حدیث آمده است من احیا ارضا میتاً فهی له (….). اصطلاح احیاگری هم اکنون هم مفادی اجتماعی دارد و هم مفادی دینی. در گذشته از واژه اصلاح کمتر استفاده می­شد، گر چه در احادیث مواردی مثل «و لکن ارید الاصلاح فی امتی جدی و ابی» کم نیست و بیشتر از واژه احیا استفاده می­شد. این واژه نام کتاب بسیار مهم ابوحامد غزالی (450- 505) است. اثر مذکور پس از تألیف، به سرعت در جهان اسلام از هندوستان تا قرطبه در آندلس منتشر شد و موافقان و مخالفان فراوانی داشته و دارد و از این جهت از معدود کتابهای تاثیرگذار و موج­آفرین در جهان اسلام تاکنون است. مخالفت با کتاب در حدی بود که کسانی در غرب اسلامی (مغرب و آندلس) کفر و زندقه­اش دانستند و دست به دامن حاکمان شدند تا نسخه­های آن از دسترس مردمان خارج و از جمله در مسحد جامع قرطبه سوزانده شود و کسان دیگری چندان بدان ارج نهادند که این مثل معروف شد که «بیع اللحیه و اشر الاحیا.» این کتاب بارها، شرح، تلخیص و ترجمه شده است که از مهمترین آثار در این باب از کتاب المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء اثر فیض کاشانی باید نام برد.[19]

شرق و غرب: شرق به دو معنای متفاوت در سیاقهای مختلف به کار می­رود. در حوزه ادیان و اصطلاح­شناسی آن، هنگامی که صحبت از شرق و غرب می­شود مراد شرق و غرب آسیاست و لذا ادیان شرق، شامل هندوئیسم وبودیسم و امثال آن می­شود ولی ادیان ابراهیمی که همگی در غرب آسیا ظهور یافتند، ادیان غربی به حساب می­آیند؛ اما اصطلاح شرق و غرب امروزه در دانش جغرافیا مفهوم متفاوتی دارد که همگان آگاهند و در این صورت، همه ادیان مذکور در شرق نشو و نما یافتند. اما شرق­شناسی به معنای مطالعه شرق توسط غربیان به عنوان چیزی دیگر با روش عینیت علمی و به دور از پیش­داوریها و هرگونه دستکاری ذهنی، به عنوان مجموعه فرهنگها و تمدنهایی است که نه تنها از نظر جغرافیایی درجای دیگری قرار دارند، بلکه فرقی ماهیتی با تمدن غرب دارند.[20] این رشته علمی در دهه­های قبل، چهره­های شاخص و بسیار مهمی داشته است و تحقیقات ارزشمند و گاه منحصر به فردی توسط مستشرقان صورت گرفته است؛ گر چه به نظر می­رسد که شرق­شناسی[21] و نسل مستشرقان در حال انقراض است و البته این موضوع به دلایل مختلفی می­تواند باشد، ولی لزوماً به معنای پایان تحقیقات غربیان در حوزه­های مذکور نیست.

غرب مسیحی: به منطقه­ای گفته می­شود که تحت هدایت دینی کلیسای رم بود و از نظر معنوی و سیاسی، نقطۀ مقابل کلیسای ارتدوکس شرق است که رهبری کلیسای شرق از جمله در روسیه و بالکان را به عهده داشته است.

سلفی: عنوانی است که به هواداران تفکری در جهان اسلام داده می­شود که تنها راه نجات در جهان معاصر را در بازگشت به گذشته و پیروی از سلف صالح و اندیشه های آنان با حذف زواید و اضافات در دورانها مختلف می­داند. البته هواداران این تفکر لزوماً نظرگاههای واحدی نداشته­اند و افراد و گروههایی مختلفی چون وهابیت، اخوان المسلمین و غیره را فرا می­گیرد.

روحانی:[22] کسی که جایگاه مهمی نزد خداوند دارد و می­تواند به نوعی واسطه­گری کند. البته موقعیت و اعتبار این دسته در ادیان مختلف متفاوت است و حتی در یک دین نیز ممکن است افرادی شان بالاتر و والاتری داشته باشند. البته این گونه نیست که همیشه، متولیان امر دین، روحانی به معنای فوق باشند. به همین جهت، در کلیسای پروتستان از واژه خدمتگذار[23] و در جهان اسلام از واژه عالم استفاده شده است که فاقد بار معنایی فوق است.

پروتستانتیزم: جریان و نهضتی دینی در غرب مسیحی در قرن شانزدهم که مهمترین نتیجه و حاصل نهضت اصلاحات دینی بود. این کلمه در اصل از ریشه پروتست به معنای اعتراض گرفته شده است که اشاره به اعتراض جمعی از امیران آلمان به تصمیمات گرفته­شده در مجمعی در آلمان علیه جریان اصلاحات دینی دارد.

نهضت اصلاح دینی: جریانی تحول­خواه در قرن شانزدهم که خواستار تغییر و تحول اساسی در منش و روش کلیسای کاتولیک با بازگشت و الگو گرفتن از گذشته بود. معمولاً آغاز نهضت اصلاح دینی در غرب را نصب مواد نود و پنج­گانه[24] به دست لوتر بر در کلیسای ویتنبرگ می­دانند. باید توجه داشت که آیین پروتستان محصول و نتیجه نهضت اصلاح دینی قرن شانزدهم است.

بنیادگرایی: بنیادگرایی یا اصول­گرایی در غرب و جهان اسلام با معانی و فحواهای نسبتاً متفاوتی به کار می­رود. در جهان اسلام، بنیادگرایان از یک سو تحت تأثیر اندیشه­های وهابی بودند که داعیه تطهیر و پیراستن عقاید داشتند و نیز تعالیم سلفی کسانی مانند عبده که اسلام اولیه را با مطلوب امروز که اسلامی عقلگرا و انسانی است، سازگار می­دید. البته این دو رگه اصولگرایی بعدها از یکدیگر دور شدند؛ چه سلفیه هر چه بیشتر پرچمدار فعالیت انقلابی شد و وهابی­گری مظهر محافظه­کاری سفت و سخت.[25] اما بنیادگرایی در غرب عنوان عام جنبشی الهیاتی در قرن بیستم است که در میان پروتستانهای محافظه­کار شمال امریکا پدید آمد که از ویژگیهای آن، تأکید بر وحی و مرجعیت ظاهری کتاب مقدس و خطاناپذیری آن، جدایی از سایر شاخه­های مسیحی و نوعی استقلال­طلبی و تأکید بر تقدس و پارسایی شخصی در برابر مسائل اجتماعی است. این اصطلاح در دهه 1920 برای توصیف کسانی به کار می­رفت که به نوعی به پروژه «بنیادها»ی ایمان مسیحی کمک مالی می­کردند، به ویژه آن دسته از باورهایی که در مجموعه دوازه جلدی «بنیادها» چاپ شد و برای هزاران کشیش و غیره فرستاده شد. این جریان در امریکا نفوذ زیادی دارد و از پرنفوذترین هوادارانش، بت رابرتسون، چهره سرشناس تلویزیونی و نامزد ریاست جمهوری حزب جمهوری­خواه در سال 1988 است. [26]

مدرنیته و مدرنیسم: اصطلاح مدرنیته به لحاظ مفهومی از مدرنیسم متفاوت است. مدرنیته «رویداد» و واقعه­ای خاص است که در زمانی در غرب رخ داده است و مخصوص کسانی است که جهان­نگری خاصی داشتند، اما مدرنیسم فرایندی است که در نهایت به مدرنیته انجامید یا به عبارتی، نوعی «نگاه» است که خاص یک منطقه جغرافیایی یا محدوده زمانی نیست. با تفکیک میان این دو باید دید این مدرنیته بود که مدرنیسم را پدید آورد یا به عکس؟ در فرض دوم جامعه ما هم می­تواند مدرن شود اما اگر مدرنیته، مدرنیسم را به وجود آورد، باید همان واقعه را تکرار کرد تا تفکر خاص آن ایجاد شود و مدرنیسم از آن نتیجه گرفته شود.

 

[1] داوری، درباره غرب، فصل اول و دوم.

[2] مغولها غیر از کشتار مردم و نیروهای جوان کاری، بسیاری را نیز که کاردان بودند به مناطق خود گسیل کردند و عده­ای دیگر را نیز در قشون­کشیهای خود به کار گرفتند و بسیاری موارد، از سپر انسانی برای پیشبرد اهداف خود استفاده کردند. به نظر عده­ای از محققان، ‌حمله مغول یکی از عواملی بود که موجب شد برتری علمی و فرهنگی شرق به غرب انتقال یابد. گفته می­شود که اگر جهان اسلام سپر بلای مغولها نشده بود، سپاهیان آنان به مرزهای ایتالیا و آلمان رسیده بودند، و شاید هرگز رنسانس اتفاق نمی­افتاد و کی­یف و فلورانس نیز به سرنوشت مسکو و بغداد گرفتار می­شد (زیباکلام، ما چگونه ما شدیم؟ ص 187).

[3] . اسلام از ابتدا نزد اروپائیان به مثابه یک مشکل و تهدید نگریسته می­شد و این نگرش همیشه بر روابط و تصمیم­گیریهای دو طرف به طور محسوس و نامحسوس سایه­افکن بوده است. در قرن شانزدهم نیز اسلام در لباس ترکهای عثمانی و نه اعراب سابق، مشکل بزرگی برای اروپا به حساب می­آمد، به گونه­ای که به گفته برنارد لوس (Bernard Lohse, p. 4): «تاریخ لوتر و نهضت اصلاح دینی باید در این سیاق و بستر عامتر بررسی شود» (31ّFrancisco, Martin Luther and Islam, p. ). لوتر سه دهه بعد از فتح قسطنطنیه به دست سپاهیان عثمانی در سال 1453 دیده به جهان گشود. هجوم همه جانبه و بی­امان ترکان عثمانی، کاتولیکها را متقاعد کرده بود که باید جنگ صلیبی دیگری به قصد فتح قسطنطنیه و سرزمین مقدس در فلسطین به راه انداخت. اومانیستها و پروتستانهای اولیه علاوه بر پذیرش موضوع جنگ دفاعی، به مطالعه عثمانیها و دینشان پرداختند و حتی عده­ای خوشبینانه موضوع فعالیتهای میسیونری در میان آنان را به پیش کشیدند (Ibid, p. 32). همین ترس و وحشت عمیق از اسلام، از پذیرش اهمیت شایان تبادلات غنی فرهنگی و علمی میان جهان اسلام و مسیحیت مانع شد. تنها به وسیله تأثیر اسلام بود که غرب مسیحی امکان آشنایی با بخش عظیمی از میراث فرهنگی یونان باستان را یافت که مدتها به شکلی ناشناخته در صومعه­ها بدون استفاده مانده بود و بر آن رنگ شرک و کفر زده بودند. افزون بر این، اعراب اروپا را به استفاده از کاغذ آشنا کردند که تأثیرش بر جنبش رنسانس و اصلاحات زیاد بود.

 

[4]  ساراسن (Saracen) در فرهنگ اروپایی به معنای اعراب بادیه­نشین است. در دایره­المعارف فارسی ص 1220 آمده است: «نامی که یونانیان و رومیان متأخر به مردم چادرنشین بیابان سوریه و عربستان که مزاحم مرزهای امپراتوری روم در جانب سوریه بودند، اطلاق می­کردند و سپس به عربها و توسعاً – خاصه در موارد مربوط به جنگهای صلیبی – به مسلمانان به طور کلی اطلاق می­شد (اصطلاح غالب در مورد مسلمانان اسپانیا و پرتغال مورها بود.)…عاقبت اعراب شمالی و عربهای بین­النهرین و مرزهای ایران تحت این عنوان درآمدند. پس از تأسیس دولت اسلامی، بیزانسها همه اتباع مسلمان تابع خلفا را ساراسن خواندند و این تسمیه تا اواخر قرون وسطی و حتی پس از سقوط خلافت بغداد هم معمول بود و به وسیله بیزانسیها از طریق جنگهای صلیبی وارد اروپای غربی گردید و در مورد همه عربها و محصولات ممالک شرقی رواج یافت.»

[5] در این خصوص مقاله تحقیقی زیر قابل اهمیت است:

Talat, Asad, “Euroe against Islam: Islam in Europe” in Addrow Rippin (ed.), World Islam, pp. 15-28, Quoted in The Muslim World 87 (2) (1997): 183-95.

[6]  جالب این که ابتدا این پدیده­ها با دشمنی و خصومت سخت مواجه شد و رفته­رفته از دامنۀ مخالفتها کاسته شد تا جایی که استفاده از آن واجب و لازم دانسته شد.

[7] nations

[8]  فرانسیس فوکویاما در کتاب پایان تاریخ­؟ با استفاده از نظریه هگل، معتقد بود که فرو ریختن دیوار برلین به طور اجتناب­ناپذیری به پیروزی جهانی لیبرال دموکراسی و مصرف­گرایی سرمایه­داری می­انجامد؛ اما چند سال بعد و به دنبال حوادث خونین در بالکان بوسنی و هرزگوین و بروز اختلافات میان صربها و مسلمانان، ساموئل هانتینگتون با نظریه مذکور مخالفت کرد و از نبرد تمدنها خبر داد (نگاه کنید به:Mojeeb R. Khan, “The Western Worlds: ‘End of History’, or the ‘Clash of Civilizations?’” in Qureshi, E. (ed.), The News Crusades; constructing the Muslim Enemy. New York: Columbia University: 2003. P. 170). هانتینگتون برای اولین بار در سال 1993 در مقاله­ای در مجله معتبر فارن افیرز زیر عنوان «برخورد تمدنها» به طرح این موضوع پرداخت. واکنشها به این مقاله از دهه 1940 تا آن زمان بی­سابقه بود. این مقاله نگرانیهای زیادی بابت پیامدهای احتمالی آن، در میان هواداران صلح در جهان ایجاد کرد: «استدلال من درباره اینکه مهمترین و خطرناکترین بعد سیاست جهانی که در حال شکل­گیری است، برخورد میان گروههایی از تمدنهای گوناگون خواهد بود، برخی افراد را تحت تأثیر قرار داده بود، توجه گروهی را به موضوع جلب کرده بود، عده­ای را ترسانده یا عصبانی کرده بود و باعث حیرت جمعی دیگر شده بود (هانتینگتون، برخورد تمدنها و بازسازی نظم جهانی، ص 22). وی در تحلیلی از جهان پس از جنگ سرد، معتقد است که اگر در گذشته نزدیک، چالشها ویژگی ایدئولوژیک، سیاسی و اقتصادی داشت، در دوره پس از جنگ سرد، چالشهای دیگری در سطح بین‌المللی بین تمدنها و فرهنگها رخ خواهد داد که یک سر این مناقشه تمدن غربی است و یک سر دیگر تمدن اسلامی و تمدن کنفوسیوسی و پنج تمدن دیگر و این برخورد اجتناب­ناپذیر است. (هانتینگتون، مقاله اصلی «برخورد تمدنها»، ص 25). این دیدگاه مخالفان سرسختی در جهان اسلام داشته که از جمله آنها ادوارد سعید، نویسنده کتاب شرق­شناسی، است که نظریه وی را چالش نادانیها دانسته است.

[9] یاسپرس، آغاز و انجام تاریخ، فصول ششم و هفتم، صص 31- 102 و داوری اردکانی، درباره غرب، ص 12

[10] در سراسر این نوشته، مراد ما از شرق و جهان اسلام یکی است، مگر مواردی خاص که شرق معنای عامتری دارد و تمدنهای هندی، چینی، ژاپنی و غیر را شامل می­شود که در این موارد توضیحات و قرائن لازم

کلید واژه ها: سهم بازار،تکنولوژی،کیفیت محصول، نیاز مشتری،گرایشات بازار

  فهرست مطالب

عنوان                                                    صفحه

چکیده ‌د

فصل اول: کلیات وطرح تحقیق 1

1-1مقدمه 2

1- 2بیان مسئله 2

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش 4

1-4 اهداف پژوهش 4

1-5سوأل اصلی تحقیق 5

1-6  سؤال های فرعی تحقیق 5

1-7 قلمرو پژوهش 5

1-8 ابزار گرد آوری اطلاعات 6

1-9روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 6

1-10تعاریف مفهومی و عملیاتی 8

1-10-1تعریف مفهومی 8

1-10-2تعاریف عملیاتی 10

فصل دوم : مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق 11

2-1 مقدمه 12

2-2 تعریف بازار 12

2-3 تعریف سهم بازار 13

2-4 انواع سهم بازار 14

2-5 سهم فروش و سهم بازار 16

2-6 شاخص های مدل مفهومی 17

2-6-1 تکنولوژی 17

2-6-2 توجه به نیاز مشتری 17

2-6-3 تاثیر رضایت مشتری در سهم بازار 19

2-6-3-1 مزایای مشتریان وفادار 20

2-6-4 وفاداری مشتری در سهم بازار 21

2-6-4-1 وفاداری 21

2-6-5 وفاداری مشتری 23

2-6-6 عوامل مؤثر بر وفاداری 24

2-6-7  ارائه محصول با کیفیت 25

2-6-7-1 کیفیت محصول با رویکرد تمایز 25

2-6-7-2 کیفیت محصول با رویکرد هزینه 26

2-6-8 توجه به گرایشات بازار 27

2-6-8-1خصوصیات الزامی جهت توجه به گرایشات بازار در بازار مصرفی 28

2-6-8-1-1 خصوصیات جغرافیایی 29

2-6-8-1-2 خصوصیات جمعیتی 29

2-6-8-2 خصوصیات الزامی جهت توجه به گرایشات بازار در بازار صنعتی 30

2-7 معرفی مختصر کارخانه ای کابل مخابراتی ولیعصر 32

2-8 پیشینه تحقیق 34

فصل سوم: روش شناسی تحقیق 37

3-1 روش تحقیق 38

3-2 جامعه آماری 39

3-3 حجم نمونه و روش اندازه گیری 39

3-4 ابزارگرد آوری داده ها 40

3-4-1 مراحل طراحی پرسشنامه 41

4– 4-2 نرخ برگشت پرسشنامه 41

3-4-3 محتوای پرسشنامه 42

3-4-4 روایی پرسشنامه (اعتبار) 42

3-4-5 پایایی پرسشنامه (اعتماد) 43

3-5متغیرهای تحقیق 44

3-6 روش تجزیه و تحلیل داده ها 45

3-6-1آمار توصیفی 45

3-6-2آمار استنباطی 45

3-7 روشهای آماری مورد استفاده در این تحقیق 45

3-7-1 روش تاپسیس 45

3-7-2 ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن 49

3-7-3 تجزیه وتحلیل عاملی تأییدی 49

فصل چهارم: یافته های تحقیق 52

4-1 مقدمه 53

4-2 آمار توصیفی 53

4- 3 بررسی های جمعیت شناختی پژوهش 53

4-3-1 تحصیلات 54

4-3-2 موقعیت کاری 54

4-3-3 سابقه کاری 55

4-3-4 بررسی های جمعیت شناختی پژوهش 57

4-4 آمار استنباطی 57

4-4-1 روش تا پسیس :به دست آوردن ماتریس تصمیم 57

4-4-2 گام اول: نرمالایز کردن ماتریس تصمیم 60

 

4-4-3 گام دوم: وزن دهی به ماتریس نرمالایز شده: 61

4-4-4 گام سوم: تعیین راه حل ایده آل و راه حل ایده آل منفی: 63

4-4-5 گام چهارم: به دست آوردن اندازه فاصله ها 64

4-4-6 گام پنجم : محاسبه نزدیکی نسبی به راه حل ایده آل 67

4-4-7 گام ششم: رتبه بندی گزینه ها 68

4-4-8 حذف شاخص های کم اهمیت 70

4-5 آزمون کولموگروف- اسمیرنوف 71

4-6  ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن 72

4-6-1 تاثیر تکنولوژی برافزایش سهم بازار 73

4-6-2 تاثیر توجه به نیاز مشتری بر افزایش سهم بازار 74

4-6-3 تاثیر ارائه محصول با کیفیت بر افزایش سهم بازار 74

4-6-4 تاثیر توجه به گرایشات بازار بر افزایش سهم بازار 75

4-7 تحلیل عاملی 75

4-8 تخمین مدل 82

4- 9تفسیر و تعبیر مدل 83

فصل پنجم: نتیجه گیری،بحث وپیشنهادهای تحقیق 86

5–1 مقدمه 87

5-2یافته‌های پژوهش 87

5-3 بررسی سئوالهای تحقیق 88

5-4  نتیجه گیری 89

5 -5 پیشنهادهای پژوهش 89

5-6  پیشنهادها برای تحقیق های آینده 90

5-7 محدودیت‌های پژوهش 91

منابع و مآخذ 92

پیوست ها 97

1مقدمه

محیط رقابتی توأم با تغییر و تحولات روز افزون است. تغییرات در بخش خدمات به ویژه در کارخانه کابل مخابراتی ولیعصر رفسنجان از اهمیت، پیچیدگی و سرعت بالایی برخوردار است. این تغییرات تأثیر شدیدی بر ساختار رقابتی این صنعت  می گذارد، به گونه ای که برای جلب رضایت مشتریان و به دنبال آن حفظ یا افزایش سهم بازار، روی آوردن به استراتژی و راهکار های جدید اجتناب ناپذیر است ( صادقی، 1386: 15). با بررسی مطالعات سهم بازار به طور کلی می توان گفت سهم بازار و رشد آن به عنوان شاخص های مهم عملکردی شرکت شناخته شده اند و هم چنین، رابطه ای مثبت بین سهم بازار با سود اقتصادی، فرصتهای رشد و قدرت رقابتی به اثبات رسیده است (رنجبران، 1388: 12).  

این پزوهش شامل پنج فصل است و در فصل حاضر پس از بیان مسئله و اهیمت و ضرورت موضوع ، اهداف و سوالات پژوهش ارائه می شود ، سپس با شرح فرضیه ها تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها بیان می گردد . فصل دوم تاریخچه و مفاهیم ، مدلهای مختلف و واکاوی ادبیات چارچوب نظری و مدل پژوهش را شامل می شود . در فصل سوم جامعه اماری و حجم نمونه ، ابزارهای اندازه گیری و روشهای تجزیه و تحلیل ارائه می شود .در فصل چهارم نتایج حاصل از آمار توصیفی و استنباطی و فصل پنجم به بحث و نتیجه گیری ، پیشنهادات و محدودیت های پژوهش اختصاص دارد .

1- 2بیان مسئله

سهم بازار  که معمولا بصورت نسبت فروش بنگاه به فروش صنعت تعریف می شود، یکی از متغیرهای ساختاری  بازارها محسوب می‌شود و عوامل موثر بر سهم بازار بنگاه ها، موضوع مطالعات مهمی در حوزه اقتصاد و سازمان صنعتی  طی دهه‌های اخیر بوده است. از سوی دیگر، بی ثباتی سهم بازار  که نوسانات سهم بازار بنگاه ها را در طول زمان اندازه گیری می نماید، یکی از شاخص های اندازه گیری میزان رقابت  و انحصار  و پویایی رقابت  در بازارها محسوب شده و از متغیرهای ساختاری بازار به شمار می رود که تحت تاثیر متغیرهای داخلی و خارجی زیادی می باشد ( اصغر پور، 1391: 5). اقتصاد صنعتی یکی از گرایشهای علم اقتصاد است که به مطالعه عناصر سه گانه ساختار، رفتار و عملکرد بازارها می پردازد. چگونگی ارتباط این عناصر سه گانه و عوامل مؤثر بر آنها، موضوع مطالعات متعدد نظری و تجربی بوده است. سهم بازاری به عنوان یک متغیر ساختاری بازار مطرح می باشد و میانگین بالای سهم بازار بنگاهها معمولا در صنایع دارای ساختار انحصاری مشاهده می شود و برعکس در بازارهای رقابتی شاهد متوسط سهم بازار کمتر برای بنگاهها می‌باشیم.  امروزه صاحب نظران بر این باورند که سهم بازار شرکتها نقش مؤثری در کاهش هزینه فعالیتها و موفقیت افراد در دستیابی به اهداف خود دارد (کوچصفهانی،1391: 9).

شرکتها به منظور کسب مزیت رقابتی، از منابع خود در جهت بهبود موقعیت نسبی خویش نسبت به رقبا استفاده می کنند و ارتقای موقعیت شرکت سبب شکل گیری فرصت‌های بهتری در آینده می شود. در مطالعات سازماندهی صنعتی، سهم بازا ر و رشد آن به عنوان شاخص‌های مهم عملکردی شرکت شناخته شده‌اند و همچنین رابطه‌ی مثبت بین سهم بازار و سود اقتصادی به اثبات رسیده است. در پارادایم ساختا ر- رفتار- عملکرد، دو رویکرد رقابتی برای توضیح این رابطه ارائه شده است. اولین رویکرد، نظریه‌ی تبانی است که بر مبنای آن، با متمرکز شدن سهم بازار در میان تعداد معدودی از شرکتهای مقتدر، آنان قیمت محصول را بالاتر از سطح قیمت بازار رقابت کامل تعیین می کنند و درنتیجه سود متعارف بالاتری دست می یابند. براساس دومین رویکرد که دیدگاه کار ایی است، کسب سهم بازار ناشی از افزایش کارایی شرکت و نوآوری بوده و صرفه جوییهای ناشی از مقیاس آن سودهای اقتصادی را بر ای شرکت به همراه می آورد. صرف نظر از این دو رویکرد، اگر هدف مطلوب شرکتها، کسب سهم بازا ر بیشتر باشد و انتظا ر می رود که در آینده افزایش سودآوری و فرصتهای رشد از آن شرکتهایی باشد که سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص داده اند، آنگاه تغییر در سهم بازار نشان دهنده‌ عملکرد آتی و فرصتهای رشد است (سینایی، 1388: 10). با توجه به نوع فعالیت کارخانه کابلهای مخابراتی ولیعصر رفسنجان ، این کارخانه جهت حفظ و افزایش سهم بازار با چالش هایی مواجه است، مانند عدم دسترسی به بازارهای خارجی جهت توسعه تکنولوژی، افزایش روز افزون بازرگانان وارد کننده محصولات نا مرغوب چینی، نوسانات ارزی و غیزه این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوأل است که عوامل مؤثر بر افزایش سهم بازارکارخانه ای کابل ولیعصرکدام است واز چه اهمیت ورتبه ای برخوردار می باشد.

 

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش

فرآیند افزایش سهم بازار اگر اصولی و حساب شده باشد مسلماً خوب و اگر بی هدف و تنها از روی رقابت کورکورانه و جاه طلبی های بی پایه سرچشمه گرفته باشد، قطعاً بد خواهد بود! سهم بازار  یکی از عوامل تاثیرگذار در موفقیت شرکت ها برای دوام آوردن و پیشرفتشان در بازار رقابتی است اما آنچه که مدیران تصمیم گیرنده بسیاری از شرکت های ایرانی از آن غافل هستند این است که افزایش سهم بازار به چه قیمتی و چگونه می بایست باشد. فرمول افزایش سهم بازار بسیار ساده است و هر شرکتی با بکار گیری این فرمول می تواند بلافاصله سهم بازار خود را در زمان کوتاهی تا درصد قابل توجهی به سرعت افزایش دهد. متاسفانه بسیاری از مدیران بازاریابی بدون بررسی و در نظر گرفتن عوارض جانبی برنامه هایی که تدوین می کنند، نسخه های جدیدی را برای موفقیت شرکتشان می پیچند و به جای آنکه به موفقیت شرکت در آینده نظر داشته باشند، صرفاً موفقیت فعلی و آنی را در نظر می گیرند. اگر افزایش سهم بازار به درستی و با تامل و صبر و دورنگری انجام شود قطعاً یکی از مهمترین عوامل موفقیت خواهد بود، اما اگر برای موفقیت آنی به سمت آن گرایش پیدا کرده اید به زودی شکست خواهد خورد. هدف این پژوهش بررسی فاکتورهای مهم و موثر برای افزایش سهم بازار است.

1-4 اهداف پژوهش

هدف اصلی :

شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر افزایش سهم با زار کارخانه کابلهای مخابراتی  ولیعصر

اهداف فرعی:

تعیین میزان تأثیر تکنولوژی بر افزایش سهم بازار در کارخانه کابل ولیعصر
تعیین میزان تأثیر کیفیت محصول بر افزایش سهم بازار در کارخانه کابل ولیعصر
تعیین میزان توجه به نیاز مشتری بر افزایش سهم بازار در کارخانه کابل ولیعصر
تعیین میزان توجه به گرایشات بازار بر افزایش سهم بازار در کارخانه کابل ولیعصر
 1-5سوأل اصلی تحقیق

عوامل مؤثربر افزایش سهم بازار کدامند و هر یک از عوامل شناسایی شده حائز چه رتبه بندی  است؟

1-6  سؤال های فرعی تحقیق

آیا به روز کردن تکنولوژی در کارخانه کابل ولیعصر بر افزایش سهم بازار موثر است؟

آیا توجه به نیاز مشتری در کارخانه کابل ولیعصر بر افزایش سهم بازار مؤثر است؟

آیا ارائه محصول با کیفیت در کارخانه کابل ولیعصر بر افزایش سهم بازار مؤثر است؟

آیا توجه به گرایشات بازار در کارخانه کابل ولیعصر بر افزایش سهم بازار مؤثراست ؟

 

1-7  قلمرو پژوهش

الف ) قلمرو موضوعی این تحقیق در حوزه بازارایابی و سهم بازار هدف می باشد.

ب ) دوره زمانی پژوهش :

دوره زمانی پژوهش ، از اول بهمن ماه 1392 تا آخر آذر ماه 1393 می باشد .

ج ) مکان پژوهش :

مکان پژوهش کارخانه کابل مخابراتی ولیعصر می باشد.

 

1-8   ابزار گرد آوری اطلاعات

در این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات از روش های زیر استفاده شده است:

1- روش کتابخانه ای: برای جمع آوری اطلاعات و پیشینه ی تحقیق و از کتاب ها و مقاله های تخصصی استفاده   شده است

2- مصاحبه : از روش مصاحبه خبرگی برای به دست آوردن شاخص های موثر بر سهم بازار استفاده شده است. (روش دلفی)

3- روش میدانی: ابزار گرد آوری  پرسشنامه محقق ساخته است؛ که پرسشنامه در بین 260 نفراز  کارشناسان، کارکنان، مدیران کارخانه ولیعصر توزیع شده است. تعداد نمونه بر اساس فرمول کوکران بدست آمده است. برای انتخاب آحاد نمونه ازروش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. فرمول کوکران یکی از پرکاربردترین روش‌ها برای محاسبه حجم نمونه آماری است.

1-9روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

با مطالعات انجام شده در خصوص پیشینه تحقیق و همچنین مطالعات کتابخانه ای و مقاله های تخصصی، شاخص های موثر بر سهم بازار به دست آمده و با استفاده از روش تاپسیس اولویت بندی شده است  . برای انجام آمار توصیفی از نرم افزار SPSS  و برای سنجش میزان تاثیر گذاری آزمون همبستگی به کار رفته است. از آزمون کرونباخ برای پایایی و از صاحب نظران اهل فن مدیران ،کارشناسان کارخانه ای ولیعصر واستاد رهنما برای تأید روایی پرسشنامه استفاده شده است. در پایان برای اطمینان از مدل به دست آمده با استفاده از معادلات ساختاری نتایج مقایسه شده است.

شکل 1-1مدل مفهومی

 متغیر مستقل :