1-3)اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………..6
1-4) اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………..8
1-4-1) هدف اصلی پژوهش………………………………………………………………………………………………….8
1-4-2) اهداف جزئی پژوهش………………………………………………………………………………………………..8
1-5) سؤالات پژوهش……………………………………………………………………………………………………………9
1-6) فرضیات پژوهش………………………………………………………………………………………………………….10
1-7) تعاریف مفهومی متغیرها و اصطلاحات……………………………………………………………………………12
1-8) تعاریف عملیاتی شاخص‌ها……………………………………………………………………………………………18
فصل دوم: ادبیات نظری و تجربی پژوهش
2-1) مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………….28
2-2) تعریف سیستم یا نظام …………………………………………………………………………………………………..29
2-3) آموزش و پرورش به مثابه یک سیستم یا نظام…………………………………………………………………..29
2-4) اهمیت آموزش و پرورش………………………………………………………………………………………………32
2-5) نقش آموزش و پرورش در ابعاد مختلف توسعه ………………………………………………………………32
2-5-1) نقش آموزش و پرورش در رشد و توسعه اجتماعی………………………………………………………33
2-5-2) نقش آموزش و پرورش در رشد و توسعه فرهنگی………………………………………………………..34
2-5-3) نقش آموزش و پرورش در رشد و توسعه اقتصاعی……………………………………………………….35
2-6) آموزش و پرورش و برابری فرصت‌های آموزشی……………………………………………………………..35
2-7) نظام آموزشی……………………………………………………………………………………………………………….38
2-7-1) انواع نظام آوزشی و سطوح آن ………………………………………………………………………………….39
2-8) ساختار آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران……………………………………………………….39
2-9) آموزش ابتدایی و جوانب مختلف رشد…………………………………………………………………………..40
2-9-1) رشد ارزش‌ها…………………………………………………………………………………………………………..42
2-9-2) رشد اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………..43
2-9-3) رشد عقلانی……………………………………………………………………………………………………………..43
2-10) آموزش ابتدایی در سند تحول بنیادی…………………………………………………………………………….44
2-11) اهداف آموزش ابتدایی…………………………………………………………………………………………………44
2-12) نظام های آموزشی در جهان…………………………………………………………………………………………46
2-13) چالش‌های اصلی نظام آموزشی در جهان و ایران……………………………………………………………..50
2-14) نارسایی‌های مقطع آموزش و پرورش ابتدایی ایران…………………………………………………………..52
2-14-1) مفهوم برنامه‌ریزی آموزشی……………………………………………………………………………………….53
2-14-2) تعاریف برنامه‌ریزی آموزشی……………………………………………………………………………………..53
2-15) كارایی………………………………………………………………………………………………………………………..55
2-15-1) معنی و مفهوم كارایی……………………………………………………………………………………………….56
2-15-2) تعاریف كارایی……………………………………………………………………………………………………….57
2-16) بهره وری……………………………………………………………………………………………………………………58
2-17) رابطه كارایی با بهره وری و اثربخشی…………………………………………………………………………….59
2-18) كارایی در نظام‌های آموزشی…………………………………………………………………………………………60
2-19) كارایی درونی و كارایی بیرونی……………………………………………………………………………………..61
2-19-1) كارایی درونی………………………………………………………………………………………………………..62
2-20) برنامه ریزی‌های توسعه بین‌المللی………………………………………………………………………………..65
2-20-1) برنامه‌ی توسعه‌ی هزاره یا اعلامیه هزاره ……………………………………………………………………65
2-20-1-1) آرمان و اهداف برنامه ریزی آموزشی در برنامه‌ی توسعه‌ی هزاره ……………………………..67
2-20-2) برنامه ریزی آموزش برای همه………………………………………………………………………………….67
2-20-2-1) تاریخچه……………………………………………………………………………………………………………67
2-20-2-2) اهداف و چارچوب برنامه ریزی در برنامه ملی آموزش برای همه…………………………….69
2-20-2-3) تدوین برنامه آموزش برای همه………………………………………………………………………….71
2-20-2-4) برنامه ملی آموزش برای همه در ایران…………………………………………………………………..72
2-20-2-5) استراتژی‌ها……………………………………………………………………………………………………….76
2-20-2-6) معرفی گروه‌های هدف برنامه در ایران…………………………………………………………………80
2-20-2-7) برنامه آموزش برای همه از منظر برنامه توسعه ملی…………………………………………………81
2-20-2-8) ارتباط برنامه های عمرانی و توسعه با برنامه ملی آموزش برای همه………………………….83
2-20-2-8-1) جایگاه برنامه ملی آموزش برای همه در برنامه چهارم…………………………………………80
2-20-2-8-2) جایگاه برنامه ملی آموزش برای همه در برنامه پنجم……………………………………………84
2-20-2-8-3) جایگاه برنامه ملی آموزش برای همه در سند برنامه راهبرد…………………………………..84
2-20-2-8-4) جایگاه برنامه ملی آموزش برای همه در سند تحول بنیادین…………………………………..85
2-21) ارتباط بین برنامه آموزش و پرورش و برنامه توسعه ملی………………………………………………….85
2-22) برنامه‌ها و اهداف دوره ابتدایی در طول برنامه در استان ………………………………………………….86
2-23) قوت‌ها و ضعف‌های توسعه آموزش ابتدایی استان………………………………………………………….87
2-24) تعریف شاخص آموزشی…………………………………………………………………………………………….88
2-25) نشانگرهای آموزشی برنامه ملی آموزش برای همه………………………………………………………….88
2-26) مروری بر تحقیقات انجام گرفته………………………………………………………………………………….90
2-26-1) پژوهش‌های داخلی………………………………………………………………………………………………90
2-26-2) تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………………….96
فصل سوم: روش تحقیق
3-1) روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….104
3-2) جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………….104
3-3) ابزار گرد آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………..104
3-4) شیوه تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات…………………………………………………………………………..104
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌های تحقیق
4-1)مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..106
4-2)یافته‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………… 106
4-2-1)تجزیه و تحلیل داده های مربوط به پرسش‌های پژوهش……………………………………………….106
3-4) فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………………………………….167
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
5-1) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..177
5-2) بحث ونتیجه‌گیری از پرسش‌های پژوهش……………………………………………………………………….177
5-3) نتایج کلی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… 195
5-4) خلاصه نتایج………………………………………………………………………………………………………………205
5-5) محدودیت‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………………..206
5-6) پیشنهادهای كاربردی …………………………………………………………………………………………………208
5-7) موضوعات پژوهشی برای تحقیقات بعدی……………………………………………………………………..209
فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………..212
فهرست منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………………..221
چكیده لاتین……………………………………………………………………………………………………………………….223
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 4-1)بررسی نرخ ارتقاء بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی 107
جدول 4-2) بررسی نرخ مردودی بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی 113
جدول4-3) بررسی نرخ ترک تحصیل بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی 119
جدول4-4) نرخ ماندگاری، …..نسبت اتلاف وضریب کارایی 125
جدول4-5) بررسی نرخ ماندگاری بر اساس پایه تحصیلی 127
جدول4-6) درصد فارغ التحصیلی پایه پنجم بر اساس جنسیت 130
جدول4-7) بررسی میانگین طول سال های تحصیل برای هر فارغ التحصیل 133
جدول4-7) بررسی نسبت اتلاف بر اساس جنسیت 135
جدول4-8) بررسی ضریب کارایی بر اساس جنسیت 138
جدول4-9) تعداد و میزان رشد دانش آموزان 141
جدول4-10) تعداد و سهم دانش آموزان دختر و پسر 144
جدول4-11) تعداد و سهم دانش آموزان شهری و روستایی 147
جدول4-12) تعداد و سهم دانش آموزان دولتی و غیر انتفاعی 150
جدول4-13) پوشش تحصیلی ظاهری دانش آموزان 153
جدول4-14) نسبت دانش آموز به معلم، میزان تحصیلات معلمان 156
جدول4-15) تراکم دانش آموز در کلاس دایر و… 161
جدول4-16) آزمون t مقایسه میانگین نرخ ارتقا ، نرخ مردودی و نرخ ترک تحصیل 167
جدول شماره 4-17: آزمون t مقایسه میانگین نسبت اتلاف و ضریب کارایی 168
جدول شماره 4-18: آزمون t مقایسه میانگین نرخ فارغ التحصیلی 168
جدول شماره 4-19: آزمون t مقایسه میانگین درصد رشد و هدف برنامه 169
جدول شماره4-20: آزمون t میانگین سهم دانش آموز دختر، غیر انتفاعی با هدف برنامه 170
جدول شماره4-21: آزمون t مقایسه میانگین سهم دانش آموز روستایی با هدف برنامه 171
جدول شماره4-22: آزمون t مقایسه میانگین پوشش تحصیلی ظاهری و هدف برنامه 171
جدول شماره4-23: آزمون t مقایسه نسبت دانش آموز به معلم با هدف برنامه 172
جدول شماره4-24: آزمون t مقایسه میانگین تحصیلات معلمان با هدف برنامه 173
جدول شماره4-25: آزمون t مقایسه ضریب بهره برداری از کلاس فیزیکی و هدف برنامه 174
جدول شماره4-26: آزمون t مقایسه ضریب بهره برداری از سرانه فضای آموزشی با هدف برنامه 175
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4-1)بررسی نرخ ارتقاء بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی 108
نمودار 4-2) بررسی نرخ مردودی بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی 114
نمودار 4-3) بررسی نرخ تکرار بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی 120
نمودار 4-4) بررسی نرخ ماندگاری بر اساس پایه تحصیلی 128
نمودار 4-5) بررسی درصد فارغ التحصیلی پایه پنجم بر اساس جنسیت 131
نمودار 4-6) بررسی میانگین طول سال های تحصیل برای هر فارغ التحصیل بر اساس جنسیت 133
نمودار 4-7) بررسی نسبت اتلاف بر اساس جنسیت 136
نمودار 4-8) بررسی ضریب کارایی بر اساس جنسیت 139
نمودار 4-9) تعداد و میزان رشد دانش آموزان 142
نمودار 4-10) تعداد و سهم دانش آموزان دختر و پسر 145
نمودار 4-11) تعداد و سهم دانش آموزان شهری و روستایی 148
نمودار 4-12) تعداد و سهم دانش آموزان دولتی و غیر انتفاعی 151
نمودار 4-13) پوشش تحصیلی ظاهری دانش آموزان 154
نمودار 4-14) نسبت دانش آموز به معلم، 157
نمودار 4-15) نسبت معلم به کلاس دایر 159
نمودار 4-16)میزان تحصیلات معلمان 160
نمودار 4-17) تراکم دانش آموز در کلاس دایر 162
نمودار4-18) تراکم کالبدی، 163
نمودار4-19) سرانه فضای آموزشی 164
نمودار 4-20)ضریب بهره برداری از کلاس فیزیکی 165
چکیده:
برای حل معضلات آموزشی و ارتقاء کارکردهای آن، در کشورهای جهان، تفکر هسته‌های آموزش برای همه را به وجود آورد. در کنفرانس جهانی جامتین تایلند در سال 1990 میلادی چارچوب و شاخص‌های کیفیت نظام‌های آموزشی مشخص گردید. با توجه به عدم وجود تحقیقاتی مبنی بر سنجش کیفیت مقطع ابتدایی در استان ایلام در مقایسه با یک چارچوب بین المللی، محقق برآن شده تا پژوهشی تحت عنوان بررسی کارایی درونی آموزش ابتدایی استان ایلام طی سالهای 84 تا89 در مقایسه با شاخص‌های برنامه ملی آموزش برای همه(E.F.A) انجام دهد. و با دسته بندی و بررسی شاخص‌های مربوطه، میزان تحقق اهداف پیش بینی شده در برنامه استانی آموزش برای همه را مشخص نماید. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ کنترل متغیر از نوع غیر آزمایشی است. جامعه و نمونه آماری به شیوه سرشماری انتخاب شده و شامل کلیه دانش آموزان مقطع ابتدایی استان در سال 84 تا 89 است. برای تحلیل داده‌ها از روشهای آمار توصیفی استفاده شده است.یافته‌های آن نشان می‌دهد که: نرخ‌های قبولی، مردودی، ترک تحصیل، ماندگاری، فارغ‌التحصیلی، میانگین طول تحصیل، نسبت اتلاف، ضریب کارایی، سهم دانش آموزان دخترو سهم دانش آموزان غیرانتفاعی، بهبود یافته است. نرخ رشد دانش آموزان ، سهم دانش آموزان روستایی کاهش و پوشش ظاهری در مقایسه با میزان پیش بینی در سند برنامه ملی آموزش برای همه طی دوره مذکور بیشتر است که نامطلوب است. مقدار نسبت دانش آموز به معلم، تقریباً برابر با هدف برنامه است. شاخص معلم به کلاس دایر همسو با هدف برنامه است. میزان سطح تحصیلات معلمان از هدف برنامه کمتر است. تراکم دانش آموز در کلاس دایر، کمتر از هدف برنامه بوده،تراکم کالبدی، در طول برنامه بالا بوده و سرانه فضای آموزشی پایین تر از هدف است، ضریب بهره برداری از کلاس فیزیکی برابر با هدف برنامه است.
کلید واژه ( کارایی درونی، برنامه ملی آموزش برای همه)
فصل اول
طرح تحقیق
- مقدمه:
عصری که در آن زندگی می‌کنیم عصر دگرگونی‌های متعدد و متنوع و عرصه‌ی خرد ورزی و پویایی اندیشه‌هایی است که بتوانند راه روشن گسترش و شکوفایی را فراهم آورند و تصویری گویا از آینده‌ی درخشان علم و دانش عرضه نمایند. لازمه این تلاش، تربیت انسان‌هایی است که خود به خوبی محیط پیرامونشان را بشناسند و با رویکردهای علمی روز آشنا باشند. که در این راستا آموزش و پرورش نقش خود را به عنوان عامل اساسی در سرشتن آینده افراد ایفا نموده است. زیرا آموزش و پرورش باید انسان‌ها را برای همساز شدن با تغییر و تبدیل، این خصیصه بارز هزاره‌ی سوم آماده سازد. دست یابی به آموزش و کیفیت بخشی به آن، آموزش در همه‌ی مکان‌ها و زمان‌ها و حفظ محیط زیست، بهداشت، دموکراسی، حقوق بشر و خلاصه دست یابی به حقوق انسانی همه‌ی افراد به ویژه در کشورهای عقب نگه داشته شده و در حال توسعه، سازمان بین المللی یونسکو را بر آن داشته است تا برنامه‌ی ملی آموزش برای همه [1] را برای دستیابی انسان‌ها به موارد یاد شده تدارک ببیند و از طریق تعهدات جهانی حکومت‌ها را ملزم به تلاش در راستای این اهداف نماید.
مقطع ابتدایی پایه و شالوده‌ی نظام آموزش عمومی کشور است و افراد تحت تعلیم این مقطع در آینده کشور تاثیر شگرف خواهند داشت. در برنامه ملی آموزش برای همه، نیز اساس و مبنای برخورداری از سواد، تکمیل تحصیلات این مقطع برای افراد می‌باشد. لذا بررسی کارایی آن نیز خالی از اهمیت نخواهد بود.و تحقیق در این زمینه نتایج ذیل را درپی خواهد داشت :
1- نمایان ساختن جایگاه نظام آموزشی در جهان 2- کمک کردن به پژوهندگانی که در این باب تمایل به پژوهش دارند، به طوری که به آنان این امکان را می‌دهد که با شناخت و سرعت بیشتری مصالح کار و اطلاعات مورد نیاز خود را فراهم آورند و کار تحقیق را شروع کنند و بر حسب هدف و زمینه‌ی کار، از این اطلاعات بهره گیرند. چه بسا این اطلاعات آنان را از مطالعه‌ی بعضی کتب بی نیاز کند یا به عکس به مطالعه‌ی کتاب‌های دیگر رهنمون سازد و مصالح تازه‌ای در اختیار آن‌ها بگذارد.
- بیان مسئله:
درجهان امروز، آموزش و پرورش کلید رشد و توسعه‌ی کشورهاست. و این در صورتی محقق خواهد بود که به رشد و توسعه‌ی همه جانبه و از جمله به زیر ساخت‌های آن توجه شود. اولین ساختار رسمی نظام آموزش و پرورش در کشور ما دوره یا مقطع آموزش ابتدایی می‌باشد. این سطح از آموزش، با توجه به رشد و تربیت و تکوین شخصیت انسان‌ها در دوره کودکی- 6تا10سالگی- دوره مهمی است( عصاره، 1386).
اهمیت این مقطع آموزشی به عنوان یک خرده سیستم، شناخت موقعیت کنونی، تعیین اهداف و ارزیابی عملکرد آن جهت سنجش موفقیت برنامه‌ها و هم چنین برنامه‌ریزی جهت افزایش اثر بخشی در آینده و کیفیت آموزشی، بر کمتر کسی پوشیده است. لذا در چند سال اخیر، کیفیت آموزشی به طور جدی در اکثر کشورهای در حال توسعه و بسیاری از کشورهای توسعه یافته مورد سؤال واقع شده است. این مسئله فقط دغدغه والدین، معلمان و کارفرمایان نبوده، بلکه سیاست گزاران و برنامه ریزان نیز نگران این مسئله هستند. این عبارت به خوبی نمایان گر مسئله و اهمیت گسترش مطالعات در خصوص کارایی نظام‌های آموزشی است و مشخص می‌سازد که این موضوع به صورت یک مسئله مهم جهانی مطرح است.
نظام آموزش و پرورش به زعم گلابی(1368)، در جوامع امروز به مثابه عامل اصلی و مؤثر در تحولات اقتصادی- اجتماعی وظیفه اساسی خود را بر آموزش و پرورش همه جانبه فرد و شکوفایی و رشد استعدادهای کلیه افراد جامعه و تربیت نیروی کار ماهر و متخصص و انتقال ارزش‌های فرهنگی و علمی و فنی متمرکز نموده است. از جمله اهداف کیفی نظام تعلیم و تربیت از نظر صاحب نظران (محسن پور، 1389)، افزایش کارایی در همه سطوح و انواع آموزش‌ها می‌باشد. پس لازم است اطلاعات و داده‌ها در این خصوص فراهم گردد و با ارائه تصویری روشن و واضح از وضع موجود نظام آموزشی، با استفاده از شاخص‌ها و معیارهای مربوط به تهیه یک برنامه توسعه، و گذراندن وضع موجود و رسیدن به وضع مطلوب اقدام کرد. با توجه به این که نظام آموزش و پرورش خیل کثیری از جمعیت کل کشور را زیر پوشش قرار می‌دهد، بدون برنامه ریزی نمی‌تواند از کارایی درونی و بیرونی برخوردار شود و در جهت بهبود بخشیدن به فعالیت‌هایش گام بردارد. از این رو به کارگیری شیوه‌های برنامه‌ریزی (مشاوران یونسکو،1379) امری اجتناب ناپذیر است. در این اثنا ارزیابی کارایی درونی، یکی از شیوه‌های برنامه‌ریزی است، که از طریق گردآوری داده‌های نرم و سخت در باره اثربخشی آن چه برنامه ریزی کرده‌اند، قضاوت می‌کند. آن چه باید تغییرکند و آن چه باید ادامه یابد، را مشخص می‌کند( کافمن[2] وهمکاران، 1387).
مشاوران یونسکو(1379)، کارایی را اصطلاحی دانسته‌اند که برای توصیف داده‌ها و ستاده‌ها به کار می‌رود و اساسا” با توجه به بازده حاصل از یک نظام در مقایسه با درون داد آن محاسبه می‌شود. در تحلیل‌های نظام آموزشی علاوه بر جنبه كمّی باید جنبه‌های كیفی از جمله نحوه یادگیری و موفقیت دانش آموزان در درون نظام باید مد نظر قرار گیرد كه تلفیق این دو« كارآیی درونی نظام» نامیده می‌شود. از آن جا که نظام آموزشی اهداف کوتاه مدت و بلند مدت دارد، کارایی نظام آموزشی از نظر درونی و برونی مطرح می‌شود. کارایی درونی نظام آموزشی طی سال و در پایان مقطع آموزشی و با توجه به اهداف تعیین شده مشخص می‌شود و منظور از کارایی درونی این است که دریابیم با توجه به امکانات، منابع و مدت زمانی که برای تحصیل دانش آموزان در هر پایه تحصیلی در نظر گرفته شده است، نحوه‌ی عبور دانش آموزان به چه صورت است، و از لحاظ اقتصادی چه تاثیری بر بازده نظام آموزشی دارد. برای سنجش کارایی نظام آموزشی از شاخص‌های گوناگون استفاده می‌شود. صراف اسماعیلی(1371)، شاخص را میزانی می‌داند که اگر در تصمیم گیری، برنامه ریزی، اجرا، نظارت و ارزشیابی مورد توجه قرار نگیرد باعث از هم پاشیدگی برنامه ریزی می‌گردد.
با وجود پیشرفت‌هایی که نظام‌های آموزشی در دهه‌های پایانی قرن بیستم در توسعه فعالیت‌هایشان و تحت پوشش بردن لازم التعلیم‌ها و واجدین شرایط استفاده از خدمات آموزشی داشته‌اند، شاخص‌ها یا نشانگرهایی که حاکی از عملکرد فعالیت‌های آموزشی می‌باشند، در حوزه‌های برابری فرصت‌های دستیابی به آموزش، وضعیت سواد، کیفیت آموزش، آموزش‌های مادام العمرو… وضعیت نگران کننده‌ای را به ویژه در کشورهای در حال توسعه نشان می‌دهند. آسیب شناسی نظام‌های آموزشی( موسوی، 1383) به منظور بررسی عوامل به وجود آورنده‌ی این وضعیت حاکی از آن است که مهمترین عامل، حاشیه‌ای شدن فعالیت‌های آموزشی در مقایسه با فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی است. هم چنین ایجاد تغییرات قابل توجه در نشانگرهای آموزشی(حتی در کشورهای توسعه یافته) نیز مستلزم تغییر برخی زیر ساخت‌های عملکردی نظام‌های آموزشی و فعالیت‌های مربوط به آن می‌باشد.
بدین ترتیب عمده کردن مسائل آموزش و پرورش و ضرورت بسیج امکانات عمومی یک کشور برای حل معضلات آموزشی و ارتقاء کارکردهای آن، تفکرایجاد هسته‌های آموزش برای همه را به وجود آورد و تمامی کشورهای عضو یونسکو متعهد شدند تا در زمینه توجه به گروه‌های هدف، فعالیت‌های آموزشی و ارتقاء کیفیت فعالیت‌ها همکاری نمایند. براین اساس کنفرانس آموزش برای همه در سال 1369 (1990میلادی) در جامتین تایلند به همت پنج سازمان بین المللی یونسکو[3]، یونیسف[4]، صندوق جمعیت سازمان ملل[5]، بانک جهانی[6] و برنامه عمران ملل متحد[7] با هدف گسترش سواد در جهان، افزایش فرصت‌های یادگیری برای همگان و بهبود کیفیت یادگیری برگزار شد و شاخص‌هایی نیز برای آن تعیین گردید. سپس در اردیبهشت 1379 مصادف با2000 میلادی در داکارسنگال، سران و وزیران آموزش و پرورش کشورها، جملگی متعهد شدند که با بسیج تمامی توان خود، در راه دست یابی به اهداف این اعلامیه بکوشند و تا سال 1394(2015میلادی) تمامی مفاد آن را در کشورهای خود جامه‌ی عمل بپوشانند (سند ملی آموزش برای همه،83).
- اهمیت و ضرورت تحقیق:
مهمترین عامل از میان عوامل متعدد توسعه منابع انسانی، آموزش است زیرا، بر سایر عوامل نیز تاثیر فراوان دارد. ژاک هلک[8](1371) در این باره می‌گوید: منابع نیرو با یکدیگر مرتبط بوده و به هم وابسته‌اند. اما، آموزش شالوده و بنیان سایر منابع شمرده می‌شود، و عامل اساسی در بهبود تغذیه و بهداشت، حفظ محیط زیستی با کیفیت بالا، بهبود ذخیره نیروی کار و حفظ و ارتقای مسئولیت پذیری، توسعه سیاسی و اقتصادی است.
امروزه آموزش و پرورش به عنوان یکی از سیستم‌های جامعه و متولی اصلی امر آموزش، نقش مهمی در فرآیند توسعه دارد، و با توجه به سرمایه گذاری در آموزش و پرورش انتظار می‌رود دانش آموزانی که وارد یک مقطع تحصیلی می‌شوند بدون تاخیر طی یک زمان معین آن دوره را با موفقیت به پایان برسانند. اما این آرزو هیچ گاه صد در صد محقق نشده و تعداد زیادی از دانش آموزان قبل از اتمام دوره دچار افت، مردودی و یا شکست تحصیلی می‌شوند که وقوع هر یک از موارد ذکر شده خسارت اقتصادی عظیمی برای کشورهاست. لذا سازمان تربیتی علمی و فرهنگی ملل متحد( یونسکو) از همان اوان تاسیس، کوشش‌هایی را در جهت تعمیم آموزش و پرورش و ریشه کنی بی سوادی در کشورهای در حال توسعه آغاز نمود و با ارائه کمک‌های فنی و مشورتی به کشورها و برگزار ی کنفرانس‌ها و دوره‌های کار آموزی، زمینه‌ی استفاده از فنون و روشهای برنامه ریزی در کشورهای مختلف را فراهم نمود که برنامه‌ی ملی آموزش برای همه از این نمونه است. اجرای برنامه ملی آموزش برای همه باعث برنامه ریزی برای یک مشارکت فراگیر در کشور می‌گردد که علت بسیاری از تحولات مثبت در کشور، همگام با سایر کشورهای هدف خواهد شد. و به تبع آن حساسیت مسئولان و برنامه ریزان ارشد چه در سطح ملی و چه در استان‌ها را برانگیخته و به جذب بودجه کلان جهت صرف در مدارس منجر خواهد شد. و در قدمی فراتر جایگاه نظام آموزشی کشور را در بین نظام‌های آموزشی کشورهای جهان مشخص می‌سازد. فقدان چنین برنامه‌ی منسجمی باعث می‌شود که سه شاخص عمده یعنی سواد آموزی و پوشش تحصیلی و سهم دختران در مناطق مختلف کشور افت نموده و رتبه‌ی کشور را نیز در مقایسه با کشورهای دیگر دچار افت نماید. لذا بررسی کارایی مقاطع مختلف تحصیلی( در این پژوهش مقطع ابتدایی) آن هم در مقایسه با شاخص های یک برنامه بین المللی ودر استان محرومی همانند ایلام که چنین تحقیقاتی کمتر در آن صورت گرفته است، ضروری به نظر می‌رسد. تا با تشخیص کم و کاستی‌های این مقطع از نظام آموزشی، مسئولان از کارایی و میزان شاخص‌های آن اطلاع دقیق یافته و در جهت بهبود وضع موجود و رفع موانع به برنامه ریزی بپردازند.
