وبلاگ

پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر یادگیری سازمانی کارکنان سازمان ناجا (مورد مطالعه: پایگاه دریابانی شهرستان بندر عباس) انجام شده و سوال اصلی آن این است که چه عواملی بر یادگیری سازمانی کارکنان پایگاه دریابانی نیروی انتظامی شهرستان بندرعباس تاثیر دارد؟ روش پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ چگونگی جمع آوری اطلاعات از جمله پژوهش های توصیفی-پیمایشی می باشد. جامعه آماری شامل كلیه کارکنان پایگاه دریابانی نیروی انتظامی شهرستان بندرعباس (304 N=) می باشد كه 170 نفر از کارکنان با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه پژوهش انتخاب گردید. همچنین قلمرو مکانی پژوهش حاضر شامل کارکنان پایگاه دریابانی نیروی انتظامی شهرستان بندر عباس می باشد و قلمرو زمانی در سال 1393 پیش بینی شده است. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته عوامل موثر بر یادگیری سازمانی ناجا و پرسشنامه استاندارد سنگه مبتنی بر طیف پنج درجه ای لیکرت بوده است که روایی و پایایی آن تایید شده است. عمده ترین یافته های پژوهش حاکی از آن بود که عوامل رهبری مناسب، فضای تعمیقی، بومی سازی، تعادل بین کار و خانواده، مدیریت زمان و تجربه اندوزی بر یادگیری سازمانی کارکنان پایگاه دریابانی نیروی انتظامی شهرستان بندرعباس تاثیر مثبت و معنی داری داشته است. همچنین از بین عوامل موثر بر یادگیری سازمانی کارکنان پایگاه دریابانی نیروی انتظامی شهرستان بندرعباس رهبری مناسب بیشترین تاثیر و مدیریت زمان کمترین تاثیر را داشته است.
واژگان کلیدی: یادگیری سازمانی، رهبری مناسب، فضای تعمیقی، بومی سازی، تعادل بین کار و خانواده، مدیریت زمان، تجربه اندوزی
 
فهرست مطالب
فصل اوّل: کلیات تحقیق 1
1-1- مقدمه 2
1-2- طرح مساله 3
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 6
1-4- اهداف تحقیق 8
1-4-1- هدف اصلی 8
1-4-2- اهداف فرعی 8
1-5-سوال های تحقیق 9
1-5-1- سوال اصلی تحقیق 9
1-5-2- سوال های فرعی تحقیق 9
1-6- قلمرو تحقیق 10
1-6-1- قلمرو موضوعی 10
1-6-2- قلمرو مکانی 10
1-6-3- قلمرو زمانی 10
1-7- متغیرهای تحقیق 10
1-7-1- تعاریف نظری 10
1-7-2- تعاریف عملیاتی 11
1-8) خلاصه فصل اول 12
فصل دوّم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق 13
مقدمه 14
2-1- یادگیری 14
2-2- نظریات یادگیری 16
2-2-1- نظریات رفتاری یادگیری 16
2-2-2- نظریات شناختی یادگیری 17
2-2-3- نظریه یادگیری گشتالت 17
2-2-4- نظریه یادگیری شناختی اجتماعی 18
2-3- انواع یادگیری 18
2-3-1- یادگیری برای بقاء 18
2-3-2- یادگیری انطباقی 19
2-3-3- یادگیری تعمیمی (مولد) 19
2-4- سطوح یادگیری 20
2-4-1- یادگیری فردی 20
2-4-2- یادگیری تیمی یا گروهی 21
2-4-3- یادگیری سازمانی 21
2-5- یادگیری سازمانی 21
2-6- سیر تاریخی یادگیری سازمانی 23
2-7- یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده 26
2-8- تاریخچه مفهوم پردازی سازمان یادگیرنده 29
2-9- سازمان یادگیرنده 31
2-10- دیدگاه صاحبنظران درباره سازمان یادگیرنده 36
2-10-1- پیتر سنگه 36
2-10-2- گاروین 39
2-10-3- ماركوارت 39
2-10-4- جفارت و مارسیک 40
2-10- 5- واتكینز و مارسیك 41
2-

 

10-6- آرجریس و شون 43
2-10-7- مامفورد 44
2-10-8- هریسون 46
2-10-9- کاپلان و نورتون 47
2-10-10- گاهه 48
2-11- انواع سازمان های یادگیرنده 51
2-11-1- سازمانهای فهمیده 51
2-11-2- سازمانهای ادراك كننده و متفكر 51
2-11-3- سازمان های یادگیرنده 51
2-12- اهمیت ایجاد سازمان یادگیرنده 53
2-13- طبقه بندی ویژگی های سازمان یادگیرنده 56
2-14- تفاوت سازمان یادگیرنده با سازمان های سنتی 57
2-15- ایجاد سازمان یاد گیرنده 60
2-16- پیشینه تحقیق و سوابق پژوهشی 65
2-16-1- پیشینه داخلی 65
2-16-2- پیشینه خارجی 68
2-17- نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران 71
2-18- الگوی مفهومی تحقیق 72
2-19) الگوی تحلیلی تحقیق 74
2-20) خلاصه فصل دوم 78
فصل سوم: روش تحقیق 79
3-1- مقدمه 80
3-2)نوع و روش پژوهش 80
3-3) جامعه آماری 81
3-4) نمونه و روش نمونه گیری 81
3-5) روش های گردآوری اطلاعات 82
3-6) ابزارهای گردآوری اطلاعات 82
3-6-1)روش سنجش روایی پرسشنامه 83
3-6-2) روش سنجش پایایی پرسشنامه 83
3-7) روش تجزیه و تحلیل داده ها 84
3-8) خلاصه فصل سوم 84
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 85
4-1) مقدمه 86
4-2) تحلیل توصیفی داده ها 86
4-2-1) متغیر جنسیت 86
4-2-2) متغیر تحصیلات 87
4-2-3) متغیر سابقه خدمت 88
4-3) تحلیل استنباطی داده ها 89
4-3-1) سوال اصلی پژوهش 89
4-3-2) سوال فرعی اول پژوهش 91
4-3-3) سوال فرعی دوم پژوهش 92
4-3-4) سوال فرعی سوم پژوهش 92
4-3-5) سوال فرعی چهارم پژوهش 93
4-3-6) سوال فرعی پنجم پژوهش 94
4-3-7) سوال فرعی ششم پژوهش 94
4-3-8) سوال فرعی هفتم پژوهش 95
4-4) خلاصه فصل چهارم 96
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 97
5-1) مقدمه 98
5-2) نتیجه گیری 98
5-2-1) نتیجه گیری از سوال اصلی 98
5-2-2) نتیجه گیری از سوال فرعی اول 99
5-2-3) نتیجه گیری از سوال فرعی دوم 100
5-2-4) نتیجه گیری از سوال فرعی سوم 100
5-2-5) نتیجه گیری از سوال فرعی چهارم 101
5-2-6) نتیجه گیری از سوال فرعی پنجم 101
5-2-7) نتیجه گیری از سوال فرعی ششم 102
5-2-8) نتیجه گیری از سوال فرعی هفتم 103
5-3) محدودیت های پژوهش 103
5-4) پیشنهادهای تحقیق 104
5-4-1) پیشنهادهای کاربردی برای سازمان مورد مطالعه 104
5-4-2) پیشنهادهای تجربی برای محققین 105
5-5) خلاصه فصل پنجم 105
منابع 106
منابع فارسی 107
منابع لاتین 110
پیوست 114
پرسشنامه 115
 
فهرست جدول ها
جدول 2- 1: تعاریف یادگیری سازمانی از دیدگاه صاحب نظران مختلف 22
جدول 2- 2: سیر تاریخی مفاهیم یادگیری سازمانی (قربانی زاده و مشبکی، 1385: 173) 25
جدول 2- 3: تفاوت بین سازمان یادگیرنده و یادگیری سازمانی (اورتنبلد، 2001) 28
جدول 2- 4: تعاریف صاحب نظران مختلف از سازمان یادگیرنده 34
جدول 2- 5: انواع سازمان های یادگیرنده (لات هنس ، 1998: 13) 52
جدول 2- 6: طبقه بندی ویژگیهای سازمان یادگیرنده (مک گیل و همکاران 1993) 57
جدول 4- 1: توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب متغیر جنسیت 86
جدول 4- 2: توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب متغیر تحصیلات 87
جدول 4- 3: توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب متغیر سابقه خدمت 88
جدول 4- 4: نتایج آزمون T تک نمونه ای عوامل مرتبط با یادگیری سازمانی 90
جدول 4- 5: نتایج رگرسیون همزمان تاثیر رهبری مناسب بر یادگیری سازمانی 92
جدول 4- 6: نتایج رگرسیون همزمان تاثیر فضای تعمیقی بر یادگیری سازمانی 92
جدول 4- 7: نتایج رگرسیون همزمان تاثیر بومی سازی بر یادگیری سازمانی 93
جدول 4- 8: نتایج رگرسیون همزمان تاثیر تعادل بین خانواده و کار بر یادگیری سازمانی 93
جدول 4- 9: نتایج رگرسیون همزمان تاثیر مدیریت زمان بر یادگیری سازمانی 94
جدول 4- 10: نتایج رگرسیون همزمان تاثیر تجربه اندوزی بر یادگیری سازمانی 95
جدول 4- 11: رتبه بندی عوامل مرتبط با یادگیری سازمانی 95
 
فهرست نمودارها
نمودار 4- 1: توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب متغیر جنسیت 87
نمودار 4- 2: توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب متغیر تحصیلات 88
نمودار 4- 3: توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب متغیر سابقه خدمت 89
 
فهرست شکل ها
شکل 2- 1: انواع سازمان ها (قهرمانی، 1380) 59
شکل 2- 2: مدل مرحله ای سازمان یادگیرنده (فلیپس، 2003) 62
شکل 2- 3: الگوی مفهومی تحقیق (سنگه، 1990) 73
 
 

فصل اوّل: کلیات تحقیق
 

1-1- مقدمه
ارزنده ترین دارایی هر سازمان، نیروی انسانی آن است. محیط متغیر امروز به سازمانها اجازه نخواهد داد در مقابل فشارهای ناشی از مهارتها، توانایی ها و تكنولوژی های رقیب، به صورت سنتی اداره شوند. به واقع در جهان رقابتی امروز، سازمانی شانس بقا دارد كه بتواند خود را پیوسته با تغییرات محیط پیرامون وفق دهد. تغییرات محیطی سازمانها را وادار ساخته تا پیوسته به منظور سازگاری با محیط به دنبال بهترین راهكارها و رویه‌ها باشند و بدین ترتیب به مزیت رقابتی دست خواهند یافت. یكی از راه های كسب مزیت رقابتی پایدار، تأكید بر یادگیری مستمر كاركنان به منظور نیل به اهداف سازمانی با حداكثر اثربخشی است (سبحانی نژاد و همکاران، 1385). امروزه مدیریت صحیح منابع انسانی آن‌چنان پراهمیت شده است که سایر مقولات مدیریتی در مراحل بعدی قرار گرفته‌اند و برای پرورش نیروی انسانی، ایجاد شرایطی که سازمان یادگیرنده را رشد دهد یک ضرورت اساسی است. به همین دلیل در عصر حاضر سازمان‌هائی موفق هستند که همه کارکنان آن‌ها برای بالا بردن توانمندی خود بکوشند، وظیفه مدیر نیز فراهم آوردن شرایط مناسب برای این روند آموزشی و توان‌افزائی است. اهمیت موضوع از آن جهت است که تلاش می شود یافته های این طرح به تسهیل فرهنگ یادگیری سازمانی در بین کارکنان نیروی انتظامی کمک نماید، ارائه بازخودهای مناسب از سوی کارکنان به فرماندهان در زمینه یادگیری سازمانی ارائه دهد، منجر به برنامه هایی برای بهسازی شغلی کارکنان نیروی انتظامی و موارد دیگری شود. با توجه به این شرایط، پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر یادگیری سازمانی کارکنان پایگاه دریابانی شهرستان بندر عباس انجام شده است و در این فصل به تشریح موضوع تحقیق، بیان مساله پژوهش، ضرورت و اهمیت انجام آن، اهداف و فرضیه های تحقیق و … پرداخته می شود.
 

1-2- طرح مساله
امروزه آنچه از واقعیات عصر حاضر درک می­شود عبارت است از اینکه یادگیری نه تنها ضروری است بلکه اجباری است و جوامع مختلف اگر خواهان محو شدن از گردونه رقابت نیستند باید به هر نحو ممکن در یادگیری بکوشند در واقع یکی از راه های کسب مزیت رقابتی پایدار، تأکید و توجه بر یادگیری مستمر کارکنان به منظور نیل به اهداف سازمانی با حداکثر اثربخشی است (شهائی، 1386). بقا و رشد سازمان ها در دنیای پر تغییر كنونی مستلزم توانایی برای واكنش به موقع و مناسب در برابر تغییر های پی در پی محیطی است و سازمان هایی می توانند ضرورت ها و تغییرات محیطی را به موقع پیش بینی نمایند و بقای خود را در محیط دائماً متغیر ادامه دهند كه بر یادگیری سازمانی تمركز و تأكید نمایند (خانعلیزاده و همکاران، 1389). امروزه در کشورهای پیشرفته، یادگیری صرفاً مختص کارکنان عملیاتی نیست بلکه همه افراد یک سازمان، از بالاترین تا پایین ترین سطح، نیاز به آموزش دارند. در جوامعی که نیل به یک وضعیت سازمانی سالم­تر و موفق­تر، از جمله اهداف اصلی سازمان­ها به شمار می­آید، یاددهی و یادگیری جزء عادات روزمره بوده و سعی در نهادینه کردن آن می­شود (ابزری و عباسی، 1384). امروزه به تدریج تغییرات مربوط به علم و فناوری، اقتصاد، فرهنگ و سیاست بسرعت سازمان ها را تحت تأثیر قرار داده است و رهبران سازمانی دریافته اندکه باید به «یادگیری» به عنوان پدیده‏ای ارزشمند بنگرند و برای موفقیت در ایجاد آینده‏ای بهتر، سازمانی را پرورش دهند كه به طور مستمر و اثربخش در پی فراگیری باشد و برای حفظ بقای خود با دگرگونی ها هماهنگ شده و در مقابل چالش ها منفعل و اثر پذیر عمل نکند (گاهه،2003). از سوی دیگر چالش های محیطی عصر حاضر از نظر پیشرفت سریع فن آوری، افزایش انتظارات ارباب رجوع و ضرورت انعطاف پذیری، سازمان ها را به جستجوی راهی برای تداوم بقای خود وادار كرده است. در این میان بسیاری از سازمان ها، راه حل را افزایش قابلیت یادگیری سازمانی تشخیص داده و تلاش كرده اند با اجرای این برنامه ها، با بهره گیری از یادگیری بر موانع درونی و بیرونی غلبه كرده و زمینه لازم برای پرورش مناسب كاركنان به وجود آورند (محمدی، 1382).
از طرف دیگر سازمان به جای رفتارها و حرکات سنتی خود که در بهترین شکل در برگیرنده آموزش است تبدیل به سازمانی شدند که همواره یاد می گیرند (بیک زاد و همکاران، 1389: 21). نكته كلیدی این است كه چگونه باید یاد گرفت؟ و دانایی جدید تولید کرد؟ در واقع سازمان هایی می توانند ضرورت ها و تغییرات محیطی را به موقع پیش بینی نمایند و بقای خود را در محیط دائماً متغیر ادامه دهند كه بر یادگیری سازمانی تمركز و تأكید كنند (خانعلیزاده و همکاران، 1389: 10). در واقع یادگیری سازمانی یکی از شاخص های كلیدی بقاء سازمان ها در محیط و در برابر رقبا است زیرا سازمان ها به ندرت، اگر چیزی نیازموزند، دوام می‌آورند. از طرفی، تنها یادگیری و توجه به آن بقاء و جاودانگی را ضمانت نمی‌كند. سازمان ها هم به دلیل ناتوانی در انتخاب و تنظیم شرایط تغییر، ناكامی در شكل‌دهی مجدد و ناكارآمدی در فرایند یادگیری و همچنین، به دلیل تأثیرپذیری از رویدادهای خارجی دور از كنترل در امر یادگیری غالباً با شكست مواجه می‌شوند (سبحانی نژاد و همکاران، 1385). در واقع موفق ترین سازمان ها در صورتی كه دچار فقر یادگیری باشند، با وجود اینكه به حیات خود ادامه خواهند داد، هرگز تمامی قابلیت های خود را به منصه ظهور نخواهند رساند و عامل كلیدی در موفقیت سازمان ها، توانایی آنها در جستجوی كسب و كار و فرصت‌های سازمانی جدیدی است كه منابع بالقوة جدیدی را برای رشد فراهم می آورند (دفت، ترجمه پارسائیان پارسائیان و اعرابی، 1382). محیط كار از اماكنی است كه در آن افراد در مورد زندگی‌شان، چیزهایی را می‌آموزند. این محیط‌ها دنیای معیشتی كاركنانی را شكل می‌دهند كه در آن هر فرد مشغول به كار بوده، اندیشیده، تصمیم گرفته و چیزهایی را می‌آموزد. هر چند این اماكن كاری در ظاهر، متفاوت به نظر می‌آیند و تمامی تجاربی كه افراد در محیط کار به دست می‌آورند، چارچوبی را برای یادگیری آنها فراهم می‌آورد (سبحانی نژاد و همکاران، 1385). و از از راه های كسب مزیت رقابتی پایدار در این محیط ها، تأكید بر یادگیری مستمر كاركنان سازمان به منظور نیل به اهداف سازمانی است.
با توجه به این شرایط و نقش مؤثر نیروی انتظامی در برقراری امنیت کشور و همچنین با توجه به اینکه نیروی انتظامی از سازمان هائی است که با خدمات گسترده و حفظ مسئولیت جان مردم، بایستی به صورت سازمانی پویا به تغییرات محیطی پاسخی مناسب ارائه دهد. پیشرفت های سریع تکنولوژی اطلاعات، گسترش بیش از پیش آگاهی وانتظارات مردم که نتیجه افزایش سطح دانش، گسترش ارتباطات و آگاهی مردم از حقوق اجتماعی خودشان می باشد و تعهد نیروی انتظامی به پاسخگوئی به مردم و ارائه خدمات بهتر، همه و همه وضعیت محیطی بسیار پیچیده و ناپایداری را برای این سازمان پدید آورده است و برای اینکه نیروی انتظامی بتواند در مقام سازمانی پویا در برابر محیط پر تنش خود به موقع عکس العمل نشان دهد و ماموریت خود را عملی سازد، لازم است بتواند چشم انداز روشنی از آنچه که می خواهد باشد ترسیم کند و از توان و تجربه سرمایه های انسانی در اختیار بهره بگیرد و در این راه یادگیری سازمانی حالتی است که در آن افراد قابلیت و توانایی های خود را به صورت مستمر گسترش می‌دهند تا به نتایجی دلخواه دست یابند و افراد فرا می گیرند که چگونه با یکدیگر یاد بگیرند، مساله مهمی برای نیروی انتظامی که سازمانی پویا و در ارتباط مستمر با افراد جامعه و شرایط روز جهانی است می باشد از این رو در این تحقیق در صدد هستیم تا به شناسایی عوامل مرتبط با یادگیری سازمانی در پایگاه دریابانی نیروی انتظامی شهرستان بندر عباس و اولویت بندی این عوامل از دیدگاه کارکنان سازمان متبوع بپردازیم
 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
ضرورت شکل گیری یادگیری سازمانی از آنجا ناشی می شود که با افزایش پیچیدگی و سرعت تغییرات محیطی، عدم اطمینان در محیط سازمانی فزونی یافته است و سازمان ها نیاز بیشتری به دانش و آگاهی گسترده از عوامل محیطی دارند تا بتوانند خود را با تغییر و تحولات محیطی تطبیق دهند. در حقیقت، در دنیای متغیر، فرآیند یادگیری نیز متحول شده است (دراکر، 1999، ص 50). در واقع یکی از مهمترین مشکلات سازمان ها در چگونگی مواجه شدن با مسئله یادگیری، فراهم کردن یک محیط مناسب یادگیری، تشخیص نیازهای یادگیری کارکنان و برآورده ساختن آنها است و سازمان ها باید به خلق محیط یادگیری برای کارکنان خود بپردازند تا بدین وسیله یادگیری خلاقانه و توانایی حل مسئله را در آنان ارتقاء دهند (نیفه، 2001). در واقع قابلیت یادگیری سازمانی برای سازمان ها یك امری حیاتی و مهم است و سازمان نیروی انتظامی کشور نه تنها از این قاعده مستثنی نبوده بلكه به عنوان یك سازمان پویا نیازمند گسترش قابلیت یادگیری سازمانی است که در ذیل به صورت مختصر ضرورت و اهمیت این پدیده بیان شده است:

بقا: افراد و سازمان هایی كه با تغییرات فراگیر همگام نباشند به سرعت منسوخ خواهند شد بنابراین، سازمان ها برای بقا و موفقیت همانند رهبران تجاری و برنامه ریزان بایستی ذهنیت كلاسیك خویش را كنار نهاده، دانش، مهارت ها، عادات و استراتژی هایی را كه برای زمان حال معتبر است یادگرفته و بازآموزی كنند و در عوض آن دسته از مهارت ها، عادات و استراتژی هایی را بیابند كه آنان را در آینده موفق خواهد كرد (جهاندیده كاظم پور، 1381).
بهبود كیفیت و بهره وری: همیشه راهی سریعتر، ارزانتر و بهتر جهت انجام كارها وجود دارد. می توان به این امر توفیق یافت، اگر هر فردی در سازمان بطور پیوسته روش های كاری خویش را به منظور افزایش استانداردهای عملكردی، مورد بازبینی قرار دهد. یادگیری سازمانی می تواند به اعضای خویش برای نیل به این هدف كمك كند (ارون تاج، 1381).
افزایش تعهد: سازمانی كه به نیازهای یادگیری افرادش توجه دارد، پیوسته در حال ارسال پیامی قوی به كاركنانش است :” ما به شما توجه داریم” این موضوع تعهد كاركنان را در جهت سازمان، اهداف آن و رفاه همه گیر افزایش می دهد. همچنین از طریق آموزش و تحصیل مناسب، افراد به انتظارات سازمان واقف شده و جهت برآورده ساختن آن انتظارات تلاش می‌كنند (جهاندیده كاظم پور، 1381).
پیشینه یادگیری: سازمان های موفق دارای پیشینة یادگیری هستند و موفقیت آنها در مراحل مختلف تكامل سازمانی بصورت غیر ارادی و اتفاقی نبوده است (اسپریتزر، 1992).
یکی از اهمیت های دیگر موضوع بدان جهت است که سازمان‌هایی كه به نیازهای یادگیری كاركنان‌شان توجه دارند، به طورضمنی این پیام را به آنان می‌رسانند كه  كارمندان برای سازمان مهمند و

الف: مفهوم نامشروع بودن در لغت……………………………………………………………………… 6
ب: مفهوم نامشروع بودن در فقه…………………………………………………………………………. 10
گفتار دوم: مفهوم تعهد……………………………………………………………………………………… 11
الف: مفهوم تعهد در لغت………………………………………………………………………………….. 11
ب: مفهوم تعهد در فقه و حقوق…………………………………………………………………………. 12

مبحث دوم: تقسیمات…………………………………………………………………………………….. 14
گفتار نخست: اقسام نامشروع بودن……………………………………………………………………… 14
الف: مفهوم نامشروع بودن در حقوق……………………………………………………………………. 16
ب: مفهوم نامشروع بودن در فقه…………………………………………………………………………. 19
گفتار دوم: اقسام تعهد……………………………………………………………………………………… 24
الف،تعهد به وسیله………………………………………………………………………………………… 24
ب،تعهد به نتیجه…………………………………………………………………………………………… 25
فصل دوم: تأثیر نامشروع بودن عمل مورد تعهد بر وضعیت عقد …………………………. 27
مبحث نخست: عمل نامشروع به عنوان موضوع اصلی قرارداد…………………………………….. 29
گفتار نخست: نظریه بطلان عقد و ادله‌ی آن…………………………………………………………. 29
ادله بطلان……………………………………………………………………………………………………… 40
الف: اجماع……………………………………………………………………………………………………. 40
ب: حرمت تسبیب به حرام………………………………………………………………………………. 43
ج: قبح عقلی استیجار و ایجار در معصیت……………………………………………………….. 47
د: فحوای ادله وجوب امر به معروف و نهی از منکر………………………………………………… 48
ه: عدم مالیت………………………………………………………………………………………………… 49
و: ادله حرمت………………………………………………………………………………………………… 51
ز: عدم قدرت بر تسلیم…………………………………………………………………………………… 52
ح: اکل مال به باطل………………………………………………………………………………………….. 54
ط: دلالت نهی بر فساد معامله…………………………………………………………………………….. 56
گفتار دوم: نقد نظریه بطلان و ادله‌ی آن ……………………………………………………………… 60
مبحث دوم: عمل نامشروع به عنوان موضوع شرط ضمن عقد…………………………………….. 61
گفتار نخست: نظریه بطلان شرط و عقد………………………………………………………………. 61
ادله‌ی حرمت…………………………………………………………………………………………………. 63
الف: اجماع……………………………………………………………………………………………………. 63
ب: اکل مال به

 

باطل…………………………………………………………………………………………. 64
ج: روایت ان الله اذا حرم شیئاً حرم ثمنه…………………………………………………………….. 65
د: مخالف بودن شرط با کتاب و سنت………………………………………………………………….. 66
ه: حرمت اعانه بر اثم………………………………………………………………………………………… 72
و: خبر جابر…………………………………………………………………………………………………… 74
ز: روایت عمرو بن حریث…………………………………………………………………………….. 74
ح: حرمت تسبیب به حرام……………………………………………………………………………….. 75
ط: وجوب دفع منکَر……………………………………………………………………………………….. 77
نقد و بررسی نظریه بطلان شرط و عقد………………………………………………………………. 79
گفتار دوم: نظریه بطلان شرط و صحت عقد………………………………………………………… 80
ادله:…………………………………………………………………………………………………………….. 83
الف: عدم ملازمه بین فساد شرط و عقد………………………………………………………………. 83
1: آیا در صورت فساد شرط، عقد نیز باطل می‏گردد؟………………………………………………. 83
2: چرا شرط فاسد مفسد عقد نیست؟…………………………………………………………………… 84
ب: جزء ارکان عقد نبودن شرط نامشروع………………………………………………………………. 87
گفتار سوم: نقد نظریه بطلان شرط و صحت عقد…………………………………………………… 90
فصل سوم: آثار و احکام نامشروع بودن عمل مورد تعهد………………………………. 92
مبحث نخست: آثار نامشروع بودن عمل مورد تعهد…………………………………………………. 93
گفتار نخست: عدم جواز تصرف…………………………………………………………………………. 93
گفتار دوم: ضمان…………………………………………………………………………………………….. 95
الف: ضمان خواهان انجام عمل نامشروع نسبت به عامل در معامله ای که موضوع آن عمل نامشروع است… 95
ب: عدم ضمان عامل نسبت به خواهان در معامله‌ای که موضوع آن عمل نامشروع است…………………… 98
گفتار سوم: وجوب رد به مالک…………………………………………………………………………… 100
گفتار چهارم: استحقاق اجره المثل به دلیل قاعده مایضمن………………………………………. 104
مبحث دوم: احکام نامشروع بودن عمل مورد تعهد…………………………………………………… 108
گفتار نخست: بار اثبات…………………………………………………………………………………….. 108
گفتار دوم: تردید در نامشروع بودن……………………………………………………………………. 112
الف: اصل قابل استناد در موارد تردید…………………………………………………………………. 113
ب: شبهه حکمیه……………………………………………………………………………………………. 115
ج: شبهه موضوعیه………………………………………………………………………………………….. 116
گفتار سوم: تأثیر علم و جهل…………………………………………………………………………….. 119
گفتار چهارم: مشروع بودن شرط است یا نامشروع بودن مانع……………………………………. 123
الف: تفکیک وجود شرط از مانع……………………………………………………………………….. 119
ب: تردید در وجود مانع عقد…………………………………………………………………………… 124
گفتار پنجم: امکان ثبوت خیار برای مشروط له………………………………………………………. 127
الف: وجود حق خیار برای مشروط له در صورت نامشروع بودن شرط……………………….. 127
ب: حق خیار فسخ بنا بر اینکه شرط فاسد مفسد نباشد…………………………………………….. 131
ج: وضعیت شرط فاسد غیر مذکور در عقد………………………………………………………….. 137
نتیجه گیری:……………………………………………………………………………………………….. 135
پیشنهاد:………………………………………………………………………………………………………. 137
منابع و مأخذ:…………………………………………………………………………………………………. 138
چکیده انگلیسی:………………………………………………………………………………………….. 144



مقدمه
الف ـ بیان مسئله؛

1-3- نحوه تشکیل تنش های پسماند…………………………………………………………..5
1-3-1- تشریح تنش پسماند در جوش……………………………………………………….6
1-3-2- روش های بهبود استحکام خستگی……………………………………………….9
1-4- روش های تنش زدایی و طبقه بندی آنها……………………………………………10
1-4-1- تنش زدایی طبیعی…………………………………………………………………….12
1-4-2- تنش زدایی حرارتی……………………………………………………………………12
1-4-3- تنش زدایی ارتعاشی…………………………………………………………………..16
1-4-4- روش اضافه باری………………………………………………………………….17
1-4-5- روش ساچمه کاری…………………………………………………………………..17
1-4-6- تنش زدایی جوش با ضربات آلتراسونیک (UIT)……………………………….18
1-5- روش های اندازه گیری تنش های پسماند…………………………………….19
1-5-1- روش سوراخ مرکزی………………………………………………………………24
1-5-2- روش پراش پرتو X…………………………………………………………………….
1-5-3- روش انحنا ولایه برداری…………………………………………………………31
1-5-4- روش تفرق الکترون…………………………………………………………….31
1-5-5- روش تفرق نوترون………………………………………………………………..32
1-5-6- روش رهاسازی ترک………………………………………………………….32
1-5-7- روش مغناطیسی…………………………………………………………………33
1-5-8- روش ماورا صوتی…………………………………………………………………..33
فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده
2-1- مقدمه……………………………………………………………………………36
2-2- مطالعات انجام شده در زمینه تنش زدایی و تنش های پسماند………… 36
فصل سوم: روش تحقیق
3-1-مقدمه …………………………………………………………………………………….42
3-2- آماده سازی نمونه ها جهت جوشکاری…………………………………………. 42
3-3- فرآیند جوشکاری نمونه ها به روش TIG…………………………………………..
3-4- آماده سازی نمونه ها جهت تنش زدایی………………………………………..45
3-5- عملیات تنش زدایی حرارتی بر روی نمونه A…………………………………
3-6- عملیات تنش زدایی با ضربات آلتراسونیک……………………………….. 48
3-6-1- مکانیزم رفتار دستگاه UIT بر روی جوش……………………………….. 49
3-6-2- معرفی دستگاه UP-500……………………………………………………..
3-6-3- مشخصات دستگاه UP-500………………………………………………..
3-6-4- عملیات تنش زدایی با ضربات آلتراسونیک برروی نمونه B…………..
3-7- نمونه بدون تنش زدایی (نمونه C)………………………………………… 56
 

/>3-8- اندازه گیری تنش پسماند به روش سوراخ مرکزی……………………. 56
3-8-1- مشخصات STRAIN GAUGE مورد استفاده………………………….. 57
3-8-2- مراحل نصب STRAIN GAUGE برروی نمونه و ارتباط آن با دستگاه….. 58
3-8-3- ثبت داده ها توسط دستگاه HOLE DRILLING…………………………….
3-9- اندازه گیری تنش پسماند به روش استاندارد پراش اشعه ایکس…………… 63
3-9-1- آماده سازی نمونه ها جهت نصب در دستگاه XRD………………………….
3-9-2- معرفی دستگاه اندازه گیری تنش پسماند به روش استاندارد پراش اشعه ایکس…….64
3-9-3- ثبت داده ها توسط دستگاه XRD……………………………………………..
فصل چهارم : نتایج
4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………… 69
4-2- نتایج به دست آمده از روش HOLE DRILLING……………………………….
4-3- بررسی و تحلیل نتایج به دست آمده از روش سوراخ مرکزی……………… 71
4-4- نتایج به دست آمده از روش استاندارد پراش اشعه ایکس………………. 72
4-5- بررسی و تحلیل نتایج به دست آمده از روش استاندارد پراش اشعه ایکس….. 74
4-6- اعتبار بخشی نتایج به دست آمده از روش سوراخ مرکزی با استفاده از روش استاندارد پرا.ش اشعه ایکس…….75
فصل پنجم: جمع بندی و پیشنهادات
5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………. 77
5-2- جمع بندی مطالب…………………………………………………… 77
5-3- پیشنهادات…………………………………………………………………….. 79
چکیده:
یکی از مباحث مهم در زمینه جوشکاری در سازه های مهندسی بحث کاهش تنشهای پسماند در خطوط جوش و بهبود کیفی جوش است. تنشهای پسماند باعث کاهش حد تحمل بار، عمر اتصالات جوشی و تغییر فرم هایی در سازه های جوشکاری شده می گردند. هدف از این تحقیق بررسی تنشهای پسماند، در نمونه های تنش زدایی شده به دو روش حرارتی و آلتراسونیک می­باشد. دراین تحقیق ابتدا دو ورق از جنس کربن استیل پس از آماده سازی و جوشکاری به سه قسمت مساوی تقسیم شده است. نمونه A به روش حرارتی و نمونه B با استفاده از ضربات آلتراسونیک تنش زدایی گردید. در مرحله بعد و پس از تنش زدایی دو نمونه A و B از روش سوراخ مرکزی جهت تعیین تنش پسماند هر یک از نمونه ها استفاده شد. نمونه C نیز نمونه دیگری است که برروی آن هیچ گونه عملیات تنش زدایی صورت نگرفته و مقدار تنش پسماند آن نیز با روش مذکور تعیین می گردد. پس از آن و در جهت اعتبار بخشی نتایج به دست آمده از روش سوراخ مرکزی، نمونه ها به روش پراش پرتو ایکس مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش زدایی با استفاده از ضربات آلتراسونیک نسبت به تنش زدایی به روش حرارتی نتایج مطلوب تر و تنش های باقیمانده در نمونه B نیز کمتر می باشد.
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
اغلب سازه ها در صنعت، از قطعـــات مختلفی که توسط فرآیند هایی مثل ریخته گـری، آهنگــــری، نورد، ماشینکاری، جوشکاری و…. تولید شده اند، تشکیل شده اند که با کمک فرآیند های گوناگونی به یکدیگر متصل می شوند. روش های مختلف اتصال را میتوان بر اساس فرآیند های عملی و علمی به گروه های زیر طبقه بندی کرد:
– اتصال های مکـانیکــــی (پیچ، پرچ، میخ، پین و…)
– اتصال های متالوژیکی (جوشکاری، لحیم کاری و…)
– اتصـال های شیمیایــــی (چسب های آلی و معدنی)
هر یک از این اتصالات با توجه به وظایفی که بر عهده دارند در یکی از دسته های زیر قرار می گیرند:
– اتصالات موقت مانندپیچ و مهره، پین و…
– اتصالات نیمه موقت مانند پرچ، لحیم کاری نرم و بعضی از چسب ها
– اتصالات دائمی مانند فرآیند های جوشکاری، لحیم کاری سخت و اغلب چسب ها با واکنش های شیمیایی
فرآیند های جوشکاری به عنوان فرآیند هایی جهت ایجاد پیوستگی مولکولی بین دو یا چند قطعه فلزی که حداقل یکی از آنها در اثر حرارت، ذوب موضعی شده یا به حالت خمیری در آمده باشد، برای هر دو منظورساخت قطعات اولیه و نیز اتصال آنها دارای کاربرد وسیعی در جوامع صنعتی است. صرفه اقتصادی این اتصالات در مقایسه با دیگر اتصالات به لحاظ طول عمر بیشتر و نیز اطمینان خاطری که به دلیل استفاده از مواد مشابه با ماده اصلی ایجاد می کند، برخی از دلایل ارجحیت این فرآیند است]1 [.
از جمله فرایندهایی که پس از انجام جوشکاری و به عبارتی در قطعات جوشکاری شده مد نظر قرار می گیرد تنش های پسماند می باشد که به علت گرم و سرد شدنهای متوالی جوش و مناطق نزدیک آن و عدم امکان جابجایی در بعضی جهات، تنشهای پسماند داخلی در جوش و مناطق مجاور آن بوجود می آید.
تنش پسماند تنشی است که بر اثر انجام عملیات خاص نظیر جوشکاری در جسم باقی می‌ماند و در حالی که جسم تحت هیچ بارگذاری خارجی نیست نیز وجود دارد]19[
تنش زدایی یا تنش گیری که در اصطلاح به آن PWHT یا عملیات پسگرم نیز می‌گویند فرآیندی است، جهت از بین بردن تنش های موجود که در عملیات و فرآیند تولید به وجود آمده است. روشهای مختلفی برای از بین بردن تنش های پسماند در نمونه های جوشکاری شده وجود دارد که از جمله آنها می توان به روش حرارتی و روش آلتراسونیک اشاره نمود.]16[
تکنیکهای متفاوتـی برای اندازه گیـری تنش پسماند وجود دارد که برای اندازه گیـری در هر روش به وسایل خاصی نیاز می باشد.
2-1- فصل بندی مطالب
با توجه به مطالب اشاره شده و موضوع پایان نامه تحت عنوان بررسی تنش های پسماند، در نمونه های جوشکاری شده به روش حرارتی و آلتراسونیک مطالب به چند فصل تقسیم بندی خواهند شد که در ادامه به توضیح هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
در این فصل ابتدا به معرفی انواع روش های تنش زدایی اشاره خواهیم کرد. پس از آن انواع روش های اندازه گیری تنش های پسماند را توضیح خواهیم داد.
فصل دوم مربوط به پیشینه پژوهشی و مروری بر تحقیقات انجام شده خواهد بود، بداین ترتیب که ابتدا به مطالعات انجام شده در زمینه تنش زدایی جوش اشاره خواهد نمود. مطالعات صورت گرفته در این بخش شامل دو قسمت عمده یعنی تنش زدایی جوش با ضربات آلتراسونیک و تنش زدایی حرارتی می باشد که در فصل مربوطه به تشریح آن خواهیم پرداخت. در ادامه فصل دوم نیز به مطالعات صورت گرفته در زمینه اندازه گیری تنش های پسماند به روش سوراخ مرکزی وروش استاندارد پراش اشعه ایکس اشاره خواهد شد.
فصل سوم مربوط به روش تحقیق شامل روش مورد استفاده جهت جوشکاری نمونه های مورد نظر و پارمترهای در نظر گرفته شده در حین فرآیند جوشکاری، معرفی دستگاه تنش زدایی در دو روش حرارتی و آلتراسونیک، نحوه آماده سازی نمونه ها جهت انجام تنش زدایی به روش حرارتی و آلتراسونیک، شرایط نمونـه و آماده سازی آن جهت اندازه گیـری تنش پسماند به روش سوراخ مرکزی و روش استاندارد پراش اشعه ایکس می باشد.
فصل چهارم به بررسی نتایج به دست آمده از روش سوراخ مرکزی، روش استاندارد پراش اشعه ایکس و همچنین مقدار تنش های پسماند موجود در هریک از نمونه ها خواهیم پرداخت.
فصل پنجم نیز به جمع بندی مطالب و پیشنهادات ارائه شده در زمینه تنش زدایی جوش و تنش های پسماند خواهد پرداخت.
3-1- نحوه تشکیل تنش های پسماند

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده 1
فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه. 4
1-2- بیان مسئله. 4
1- 3- اهمیت و ضرورت اجرای تحقیق. 7
1-4 – اهداف تحقیق. 8
هدف کلی تحقیق: 8
اهداف جزئی تحقیق: 8
اهداف علمی و کاربردی تحقیق: 9
اهداف علمی………………………………………………………………………………………………….. 9
اهداف کاربردی.. …………………………………………………………………………………………………………………………….9
1-5- سوالات و فرضیات پژوهش… ……………10
فرضیه اصلی. ………………………………………………………………………………………………………………………………10
فرضیات فرعی. ……………………………………………………………………………………………………………………………10
1-6- روش تحقیق: …………………………………………………………………………………………………………………….11
1-7 – تعاریف واژه ها و اصطلاحات.. 11
1-7-1- الف تعریف مفهومی متغیرها 11
1-7-2- تعریف عملیاتی متغیر ها 14
جدول 1-1 – ویژگی های پرسشنامه جبران خدمات.. 14
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه: 17
2-2- مدیریت استراتژیک : 18
2-3- استراتژی: 19
2-3-1-تعریف استراتژی: 19
2-3-2- تصمیم گیری استراتژیک: 19
2-3-3- مدیریت استراتژیک… 19
2-3-4 مراحل مدیریت استراتژیک… 20
2-3-5 انتخاب استراتژی.. 21
2-3-6- مدل‌های انتخاب استراتژی: 21
2-3-7- استراتژی‌های منابع انسانی. …..22
2-4- نظام جبران خدمت.. 27
2-4-1-تعریف نظام جبران خدمات.. 28
3-4-2 عوامل اثرگذار بر جبران خدمات: 30
2-4-3- عوامل تعیین کننده استراتژی جبران خدمات.. 32
2-4-6- اهداف سیستم جبران خدمات کارکنان : 41
2-4-7- مدلهای سیستم جبران خدمات : 44
2-5- نوآوری.. 48
2-4-1-تعاریف نوآوری.. 49
2-4-2- طبقه بندی عمومی نوآوری.. 56
2-4-3- انواع نوآوری.. 57
2-5- پیشینه تحقیق(مروری بر تحقیقات انجام گرفته قبلی). 61
2-5-1-تحقیقات خارجی. 61
2-5-2-تحقیقات داخلی. 64
فصل سوم: روش تحقیق
3-1-مقدمه. 68
3-2- روش تحقیق. 68
3-3- جامعه آماری.. 68
3-4- روش نمونه گیری.. 68
3-5- تعداد نمونه. 69
3-6- ابزار اندازه گیری.. 70
3-8- شیوه جمع آوری اطلاعات.. 72
3-9- تعیین روایی و پایایی فرم جمع آوری اطلاعات پرسشنامه. 73
3-10- روش تجزیه و تحلیل داده ها 73
فصل چهارم: تجزیه وتحلیل اطلاعات
مقدمه. 75
آزمون فرضیات تحقیق. 83
سایر یافته های تحقیق. 89
فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادات
5-1 مقدمه. 100
5-3 بحث و نتیجه گیری از فرضیات تحقیق: 101
آزمون فرضیات فرعی تحقیق. 102
5-4 بحث درباره سایر یافته های

 

تحقیق. 105
5-5 پیشنهادات تحقیق. 105
5-5-1- پیشنهادات کاربردی.. 105
5-6-2 پیشنهادات پژوهشی. 109
5-7 محدودیت های تحقیق. 110
محدودیتهای محقق. 111
منابع وماخذ
الف- کتاب ها 112
ب- فصلنامه ها ومجلات علمی پژوهشی. 113
ج- مقالات کنفرانس ها 116
د – منابع اینترنتی: 116
ه – منابع انگلیسی. 116
پیوست ها
پیوست1: معرفی بانک کشاورزی.. 119
پیوست 2: تکنیک های خلاقیت و نوآوری.. 127
پیوست 3: خروجی SPSS. 130
پیوست 4:پرسشنامه تحقیق 179
چکیده انگلیسی…. 184

فهرست شکل ها
شکل1-1- مدل مفهومی تحقیق 7
شکل2-1- عوامل تعیین کننده ممکن در سیاست های دولت.. 30
شکل2-2- محیط برنامه ریزی سیستم جبران خدمات کارکنان. 31
شکل2-3- عوامل موثر بر سیستم جبران خدمات.. 32
شکل2-4- عومل تعیین کننده جبران خدمات کارکنان. 33
شکل2-5- عناصر بازار نیروی کار تعیین کننده جبران خدمات کارکنان. 34
شکل 2–6 عوامل تعیین کننده جبران خدمات.. 38
شکل2- 8- تناسب تصمیمات جبران خدمات سازمان ومحیط آن. 40
شکل2-9 مدل مدیریت نوآوری 61

فهرست نمودارها
نمودار2-1: الگوی جامع مدیریت استراتژیک 20
نمودار2 –2: چارچوب تحلیلی برای تدوین وانتخاب استراتژی ها 22
نمودار2-3: استراتژی جبران خدمات از دیدگاه رابینز ودسنزو. 47
نمودار4-1: توزیع فراوانی کارکنان برحسب جنسیت.. 76
نمودار4-2: توزیع فراوانی کارکنان برحسب سن. 77
نمودار4-3:توزیع فراوانی کارکنان برحسب مدرک تحصیلی. 78
نمودار4-4: توزیع فراوانی کارکنان برحسب تاهل. 79
نمودار4-5: توزیع فراوانی کارکنان برحسب سنوات خدمت.. 80
نمودار4-6: توزیع فراوانی کارکنان برحسب پست سازمانی. 81

فهرست جداول
جدول 2-1:روندپرداخت.. 44
جدول2-2: مقایسه برنامه های جبران خدمات مبتنی بر دانش وشغل. 48
جدول 2-3: طبقه بندی عمومی نوآوری.. 57
جدول2- 4: تغییر مدل کسب وکار 60
جدول 3-1 – ویژگی های پرسشنامه جبران خدمات.. 71
جدول 3-2- شاخص های مختلف پرسشنامه جنبه های درونی جبران خدمت.. 71
جدول4-1 : توزیع فراوانی کارکنان برحسب جنسیت.. 76
جدول4-2 : توزیع فراوانی کارکنان برحسب سن. 77
جدول4-3 : توزیع فراوانی کارکنان برحسب مدرک تحصیلی. 78
جدول4-4 : توزیع فراوانی کارکنان بر حسب تاهل. 79
جدول4-5 : توزیع فراوانی سنوات خدمت.. 80
جدول4-6 : توزیع فراوانی ماهیت پست سازمانی. 81
جدول 4-7 : آمار توصیفی متغیرهای تحقیق. 82
جدول4-8 : آزمون رگرسیون (جدول کامل) 83
جدول 4-9: آزمون آنالیز واریانس… 85
جدول4-10: آزمون ضریب همبستگی پیرسون فرضیه فرعی شماره یک… 86
جدول4-11: آزمون ضریب همبستگی پیرسون فرضیه فرعی شماره دو. 86
جدول4-12: آزمون ضریب همبستگی پیرسون فرضیه فرعی شماره سه. 87
جدول4-13: آزمون ضریب همبستگی پیرسون فرضیه فرعی شماره چهار 87
جدول4-14: آزمون ضریب همبستگی پیرسون فرضیه فرعی شماره پنج. 88
جدول4-15: آزمون ضریب همبستگی پیرسون فرضیه فرعی شماره شش… 88
جدول4-16: آزمون t مقایسه نمرات توسعه ونوآوری در مردان و زنان. 89
جدول4-17: آزمون t مقایسه نمرات توسعه ونوآوری به تفکیک به وضعیت تاهل کارکنان. 89
جدول4-18: آزمون آنالیز واریانس مقایسه میانگین نمرات توسعه ونوآوری به تفکیک سن. 90
جدول 4-19: آزمون آنالیز واریانس میانگین نمرات توسعه ونوآوری درون گروهی به تفکیک سن. 90
جدول4-20: آزمون آنالیز واریانس مقایسه میانگین نمرات استراتژی جبران خدمات به تفکیک سن. 91
جدول 4-20: آزمون آنالیز واریانس استراتژی جبران خدمات درون گروهی به تفکیک سن. 91
جدول4-21: آزمون آنالیز واریانس مقایسه میانگین نمرات توسعه ونوآوری به تفکیک سنوات خدمت.. 92
جدول 4-22: آزمون آنالیز واریانس گروهی توسعه نوآوری به تفکیک سنوات خدمت.. 92
جدول4-23: آزمون آنالیز واریانس مقایسه میانگین نمرات استراتژی جبران خدمات به تفکیک سنوات خدمت.. 93
جدول 4-24: آزمون آنالیز واریانس گروهی استراتژی جبران خدمات به تفکیک سنوات خدمت.. 93
جدول4-25: آزمون آنالیز واریانس مقایسه میانگین نمرات توسعه ونوآوری به تفکیک تحصیلات.. 94
جدول 4-26: آزمون آنالیز واریانس گروهی توسعه نوآوری به تفکیک تحصیلات.. 94
جدول 4 -27: آزمون آنالیز واریانس مقایسه میانگین نمرات استراتژی جبران خدمات به تفکیک تحصیلات.. 95
جدول 4- 28 : آزمون آنالیز واریانس گروهی استراتژی جبران خدمات به تفکیک تحصیلات.. 95
جدول4-29: آزمون آنالیز واریانس مقایسه میانگین نمرات توسعه نوآوری به تفکیک پست سازمانی. 96
جدول 4-30: آزمون آنالیز واریانس گروهی توسعه نوآوری به تفکیک پست سازمانی. 96
جدول4-31: آزمون آنالیز واریانس مقایسه میانگین نمرات استراتژی جبران خدمات به تفکیک پست سازمانی. 97
جدول 4-32: آزمون آنالیز واریانس استراتژی جبران خدمات به تفکیک پست سازمانی. 97

چکیده:
در محیط پویا و در حال تغییر امروز، که سرمنشا آن رقابت ‌های فزاینده، جهانی سازی و ظهور تکنولوژی ‌های جدید است،‌ بیشتر کشورهای جهان، با تکیه بر نوآوری[1] در پی افزایش بهره‌وری و

 

چکیده:

آلیاژ های نیکل تیتانیم به خاطر خواص ترمومکانیکی، سوپرالاستیکی و حافظه داری ویژه ای که دارند، از شهرت زیادی برخوردارند. این آلیاژها به دلیل دارا بودن مقاومت به خوردگی بالاو سازگاری خوب با بدن، کاربرد گسترده ای در مصارف پزشکی مانند سیم های ارتودنسی و تجهیزات اورتوپدی و جراحی پیدا کرده اند. در سال های اخیر توسعه و رشد کاربردهای آلیاژهای نیکل تیتانیم در موارد صنعتی و تجاری نیز دیده می شود. قاب های عینک، آنتن تلفن همراه، پوشش سیل کننده فشار بالا در انژکتور سوخت دیزلی و محافظ باتری لیتیم از موارد این کاربردها هستند.رفتار حافظه داری گرمایی و مکانیکی در این آلیاژها بستگی مستقیم به استحاله مارتنزیتی آنها دارد. آلیاژهای نیکل تیتانیمی که بیش از 55 درصد وزنی نیکل دارند در طول پیرسازی رسوبات Ni4Ti3، Ni3Ti2 و Ni3Ti ایجاد می کنند. ذرات رسوب حاصل و تغییرات ترکیب شیمیایی زمینه، تاثیر زیادی بر استحاله مارتنزیتی و خواص مکانیکی آلیاژ دارند. هر رسوبی در آلیاژ غنی از نیکل برای ایجاد شدن، محدوده دمایی و زمانی خود را دارد. بنا براین می توان پیرسازی را به نحوی انجام داد که خواص مکانیکی و خواص حافظه داری مورد نظر حاصل شود. در این پروژه، اثر دما و زمان پیرسازی بر ریز ساختار و خواص مکانیکی آلیاژ نیکل تیتانیم با 5/57 درصد وزنی نیکل بررسی شد. به این منظور پس از ریخته گری آلیاژ مورد نظر و تهیه شمش، ابتدا به بررسی دما و زمان مناسب همگن سازی پرداخته شد که دمای oC1100 و زمان 4 ساعت برای این منظور انتخاب گردید. سپس شرایط بهینه عملیات محلولی بررسی گردید که در این حالت دمای oC1100 و زمان 1 ساعت نتیجه مطلوب را حاصل کرد. محدود دمایی 400 تا oC700 به عنوان محدوده دمایی عملیات پیرسازی انتخاب گردید و نمونه ها در زمان های 5/0، 1، 8 و 16 ساعت تحت عملیات پیرسازی قرار گرفتند. استحکام نهایی بهینه به همراه داکتیلیته مناسب در دمای oC 500 و زمان 16 ساعت حاصل شد. بررسی نتایج سختی نشان می دهد که با افزایش زمان عملیات حرارتی سختی نمونه ها کاهش یافته است و همچنین سختی نمونه های عملیات محلولی شده به دلیل ایجاد زمینه فوق اشباع از نیکل، بالاتر است.

 

کلمات کلیدی: آلیاژ نیکل تیتانیم غنی از نیکل، پیر سازی، خواص مکانیکی، استحاله مارتنزیتی، همگن سازی

 

 

فهرست مطالب

 

فصل اول

 

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل دوم مروری بر منابع…………………………………………………………………………………………………………..4

1-2 تاریخچه و کاربرد…………………………………………………………………………………………………..5

2-2 ذوب و ریخته گری آلیاژ NiTi……………………………………………………………………………….6

3-2 فازهای ثانویه در آلیاژهای NiTi غنی از Ni……………………………………………………………..7

4-2 رسوب Ni4Ti3 …………………………………………………………………………………………………..12

5-2 عملیات حرارتی(پیرسازی) …………………………………………………………………………………..15

1-5-2 مقدمه ای بر وجود فاز R……………………………………………………………………..15

2-5-2 استحاله فازی مارتنزیتی دو مرحله ای و سه مرحله ای……………………………..16

3-5-2 توضیحات ریز ساختاری و کریستالوگرافی……………………………………………….20

6-2 بررسی خواص مکانیکی………………………………………………………………………………………..23

1-6-2 خاصیت سوپرالاستیکی………………………………………………………………………….23

2-6-2 اثر حافظه داری…………………………………………………………………………………..24

3-6-2 بررسی رفتار سوپر الاستیسیته آلیاژ NiTi55…………………………………………..30

4-6-2 اثر دمای پیرسازی بر تنش تسلیم…………………………………………………………….36

5-6-2 اثر اندازه رسوبات بر رفتار تنش-کرنش………………………………………………….37

6-6-2 سختی در آلیاژ های NiTi غنی از نیکل………………………………………………….39

1-6-6-2 سختی در آلیاژ های NiTi غنی از نیکل………………………………….39          2-6-6-2 اثر عملیات حرارتی برروی سختی………………………………………….39

فصل سوم روش انجام آزمایش………………………………………………………………………………………………….42

    1-3 ریخته گری………………………………………………………………………………………………………….43

2-3 عملیات همگن سازی و محلول سازی…………………………………………………………………….46

3-3 تست DSC ……………………………………………………………………………………………………….47

4-3 نورد……………………………………………………………………………………………………………………48

5-3 نمونه سازی…………………………………………………………………………………………………………49

6-3 عملیات حرارتی……………………………………………………………………………………………………49

7-3 بررسی ریزساختاری……………………………………………………………………………………………..52

8-3 تست کشش و سختی……………………………………………………………………………………………52

فصل چهارم نتایج و بحث…………………………………………………………………………………………………………54

1-4 همگن سازی و بررسی ریزساختاری……………………………………………………………………….55

1-1-4 اثر محیط سرد کنندگی بر رفتار استحاله ای………………………………………………66

2-4 محلول سازی……………………………………………………………………………………………………….68

3-4 سختی نمونه های همگن شده و عملیات محلولی شده………………………………………………70

4-4 عملیات حرارتی پیرسازی………………………………………………………………………………………73

5-4 سختی……………………………………………………………………………………………………………….105

5- نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………..108

پیوست1: لیست مقالات ارائه شده……………………………………………………………………………………………111

مراجع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………….. 112

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………… 115

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها

شکل1-2 دیاگرام دیاگرام فازی آلیاژ دوتایی NiTi ………………………………………………………………………9

شکل2-2 دیاگرام TTT آلیاژ NiTi52 …………………………………………………………………………………….11

شکل3-2 تصویر الکترونی رسوبات Ni4Ti3 در آلیاژ Ti-51Ni پیرشده در k773 برای ks540………12

شکل4-2 توزیع همگن رسوبات Ni4Ti3 (براساس تعداد ذرات بر واحد حجم) بعد از 1 ساعت پیرسازی همراه با تنش در oC500 و MPa8. نواحی مرز دانه و داخل دانه توسط مونتاژ تصویر TEM نمایش داده شده اند……………………………………………………………………………………………………………….. 14

شکل5-2 شکل گیری واریانت های کریستالوگرافی Ni4Ti3 نزدیک و دور از مرز دانه………………….14

شکل6-2 پایداری فاز B2،R و B19’ در آلیاژ دوتایی NiTi غنی از نیکل. وجود موانع (رسوبات، نابجایی ها) شکل گیری B19’ را ازنظر انرژی مشکل می کند در حالی که بر شکل گیری فاز R تاثیری ندارد………………………………………………………………………………………………………………………………………17

شکل7-2 منحنی شماتیک DSC که دو پیک گرمازا در هنگام سرد کردن و یک پیک در هنگام گرم کردن از خود نشان می دهد…………………………………………………………………………………………………….. 18

شکل8-2 تغییر اجزای منحنی DSC از دو مرحله در زمان کوتاه پیرسازی به سه مرحله در زمان های متوسط و سپس برگشت به دو مرحله در زمان های خیلی طولانی پیرسازی…………………………………….19

شکل9-2 نمایش شماتیکی از تئوری های استحاله چند مرحله ای:a) تئوری ریزساختاری که در آن مرز دانه های فرعی باعث ایجاد مانع بر سر راه رشد B19’ می شود[28و27]. B) استحاله مارتنزیتی چند مرحله ای به دلیل میدان های تنشی پیوسته در اطراف رسوبات. حتی اگر تنش قوی نباشد، تغییر در مقدار نیکل می تواند دلیل این پدیده باشد…………………………………………………………………………………………. 21

شکل10-2a)ریزساختار TEM آلیاژ NiTi غنی از نیکل پلی کریستال با رسوبات نا همگن   b) منحنی DSC مربوطه که سه پیک را درهنگام سرد کردن نشان می دهد …………………………………………………..22

شکل 11-2 رسوب ترجیحی فاز Ni4Ti3 در مرز دانه و نزدیک Ti4Ni2O در داخل دانه بعد از پیرسازی در a) 1 ساعت و b) 10 ساعت…………………………………………………………………………………. 23

شکل12-2 نمایش شماتیک استحاله حافظه داری………………………………………………………………………. 24

شکل13-2 مدل ساده شده استحاله مارتنزیتی………………………………………………………………………………25

شکل14-2 دیاگرام سه بعدی تنش-کرنش-دما برای نایتینول…………………………………………………………26

شکل15-2 منحنی تنش کرنش نمونه NiTi51 آنیل محلولی شده………………………………………………….27

شکل16-2 منحنی های تنش کرنش نمونه های پیرسخت شده در زمان های a)10،b)20،c)30،d)60 و e)120 دقیقه…………………………………………………………………………………………………………………………. 29

شکل17-2a)تاثیر زمان پیرسختی بر تنش پلاتو بالایی b) تاثیر زمان پیرسختی بر تنش پلاتو پایینی……29

شکل18-2a)تصویراپتیکی نمونه NiTi55 AR. b,c) تصویر TEM رسوب Ni3Ti و d) حضور رسوب Ni3Ti در ساختار AR. به تغییر شکل شدید رسوبات Ni3Ti به دلیل نورد گرم اولیه توجه شود……………………………………………………………………………………………………………………………………….31

شکل19-2 تصویراپتیکی a)نمونه NiTi50 AR. b,) نمونه NiTi50 آنیل محلولی شده (oC1100) و کوئنچ شده در آب، به مارتنزیت دوقلویی توجه شود. c)نمونه NiTi55 محلولی شده (oC1100) و کوئنچ شده در آب d) نمونه NiTi55 محلولی شده (oC1100) و سرد شده در کوره. به رسوب Ni3Ti شکل گرفته در مرز و داخل دانه توجه شود…………………………………………………………………………………32

شکل20-2 منحنی های تنش کرنش کششی نیمه استاتیک برای NiTi55 و NiTi50 برای شرایط عملیات   حرارتی AR و ST. منحنی های فشار برای نیز برای NiTi55 ودر شرایط ST رسم شده است. …………………………………………………………………………………………………………………………………….33

شکل21-2 منحنی های تنش کرنش کششی تحت عملیات HT-1 برای نمونه های a) NiTi55 و b) NiTi50………………………………………………………………………………………………………………………………..34

شکل22-2 منحنی های تنش کرنش کششی برای NiTi55 تحت عملیات HT-2,3 در شرایط a)تک مرحله ای و b) دومرحله ای……………………………………………………………………………………………………..35

شکل23-2 a)منحنی تنش کرنش فشاری و کششی برای نمونه NiTi55 عملیات محلولی شده و پیرشده برای h24. اطلاعات کشش به صورت بزرگ شده نشان داده شده است. تصاویر نمونه های NiTi55 که ایتدا عملیات محلولی شده و سپس در زمان h24 و دردماهای b) oC600، c) oC700 و d) oC800 پیرشده اند. در شکل b و c به دلیل وجود رسوبات بسیار بزرگ کل دانه را فراگرفته اند. در شکل d مرز دانه به صورت بلوکی شکل است و رسوبات Ni3Ti سوزنی شکل در داخل دانه تشکیل شده اند و منطقه PFZ در نزدیکی مرزهای دانه دیده می شود……………………………………………………………………..36

شکل24-2 اثر عملیات حرارتی بر تنش تسلیم فاز مادر………………………………………………………………..37

شکل25-2 منحنی تنش کرنش کششی برای نمونه NiTi 50.9 نورد گرم شده، دردمای اتاق. دما برروی شکل مشخص است. خط چین مقدار کرنش قابل بازیابی را در هنگام گرم کردن نشان می دهد…………38

شکل26-2 فرآیند لازم برای رسیدن به سختی و خاصیت سوپرالاستیک برای آلیاژ NiTi55 ……………40

شکل27-2 سختی مارتنز به عنوان تابعی از دمای عملیات حرارتی برای دو حالت a)نورد گرم و b)کشش سیم سرد…………………………………………………………………………………………………………………. 41

شکل1- 3 تصویر بوته مورد استفاده (در حال چیدن مواد اولیه)…………………………………………………….44

شکل2-3 نحوه چیدمان مواد شارژ درون بوته (نیکل در کناره ها و تیتانیوم در وسط بوته)………………..45

شکل3-3 نمایی از شمش پله دار (اصلاح شده) با تغذیه (مشخص شده)………………………………………..45

شکل 4-3 فلوچارت انجام آزمایش های همگن سازی…………………………………………………………………46

شکل5-3 تیغه تهیه شده از شمش نورد شده……………………………………………………………………………….49

شکل6-3 نمونه تست کشش تهیه شده……………………………………………………………………………………….49

شکل7-3 مشخصات نمونه های پیرسازی شده و نام گذاری آنها……………………………………………………50

شکل8-3 سیکل پیرسازی اعمالی بر روی نمونه ها………………………………………………………………………51

شکل9-3 کوره مورد استفاده به منظور انجام عملیات آنیل انحلالی که لوله کوارتزی متصل به گاز آرگون داخل آن قرار می گیرد……………………………………………………………………………………………………………..51

شکل10-3 ابعاد داده شده در استاندارد ASTM E8 برای کشش نمونه های تخت…………………………53

شکل 1-4 ریز ساختار ریختگی آلیاژ………………………………………………………………………………………….56

شکل 2-4 تصویر SEM نمونه ریختگی…………………………………………………………………………………….57

شکل 3-4 آنالیز Map و منطقه ای که آنالیز در آن در نمونه ریختگی انجام شده است. نقاط قرمز رنگ در تصویر توزیع نیکل در ساختار را نشان می دهد…………………………………………………………………….. 58

شکل 4-4 تصویر متالوگرافی نمونه همگن شده در دمای oC1100 و زمانهای الف) 5/0، ب) 1، ج)2 و د)4 ساعت……………………………………………………………………………………………………………………………..59

شکل5-4 تصویر نمونه ای که مدت 4 ساعت همگن شده است(x400)…………………………………………60

شکل6-4 تصاویر مربوط به نمونه های الف) 5/0 و ب) 1 ساعت در بزرگنمایی x100………………….. 61

شکل7-4 تصاویر مربوط به نمونه های الف) 2 و ب) 4 ساعت در بزرگنمایی x400……………………….62

شکل 8-4 تصویر SEM نمونه ای که به مدت 5/0 همگن شده و در کوره سرد شده است با دو بزرگنمایی ……………………………………………………………………………………………………………………………..64

شکل 9-4 آنالیز خطی EDX از رسوب شکل 8-4 ……………………………………………………………………65

شکل 10-4 منحنی های DSC را برای نمونه های همگن شده A تا D ……………………………………….66

شکل 11-4 مراحل انجام عملیات محلولی …………………………………………………………………………………68

شکل 12-4 تصاویر متالوگرافی نمونه های عملیات محلولی: الف)5/0 ساعت، ب) 1 ساعت، ج) 2 ساعت عملیات محلولی…………………………………………………………………………………………………………….69

شکل13-4 نتایج سختی نمونه های همگن شده و سرد شده در هوا ………………………………………………71

شکل14-4 نتایج سختی نمونه های همگن شده و سرد شده در کوره……………………………………………..72

شکل15-4 نتایج سختی نمونه های عملیات محلولی شده…………………………………………………………….72

شکل16-4 مشخصات نمونه های پیرسازی شده و نام گذاری آنها ………………………………………………..75

شکل17-4 ریز ساختار مربوط به نمونه های: الف) As-received ب)A و ج)M در بزرگنماییx100……………. ……………………………………………………………………………………………………….76

شکل18-4 منحنی تنش کرنش مربوط به نمونه های: الف) As-received ب)A و ج)M …………….77

شکل 19-4 تصویر الف)ریزساختاری و ب) SEM و ج) منحنی تنش کرنش نمونه B …………………..78

شکل20-4 دیاگرام TTT آلیاژ NiTi57 …………………………………………………………………………………..80

شکل 21-4 ریز ساختار نمونه K در دو بزرگنمایی الف) x100 و ب) x500…………………………………81

شکل 22-4 ریز ساختار نمونه K در دو بزرگنمایی الف) x200 و ب) x500 ………………………………..82

شکل 23-4 تصویر SEM نمونه K …………………………………………………………………………………………83

شکل 24-4 آنالیز EDX از رسوبات مشخص شده در تصویر SEM شکل 23-4 ………………………..84

شکل 25-4 تصویر متالوگرافی نمونه N(عملیات محلولی +پیر سازی در دمای oC700 و زمان 1ساعت)…………………………………………………………………………………………………………………………………85

شکل 26-4 منحنی تنش کرنش نمونه: الف) K و ب)N ……………………………………………………………..86

شکل 27-4 ریزساختار نمونه عملیات حرارتی شده: الف)L و ب)O…………………………………………….87

شکل 28-4 نمودار تنش کرنش مربوط به نمونه الف) L و ب)O …………………………………………………88

شکل 29-4 تصویر SEM رسوب Ni3Ti2 را در نمونه L ………………………………………………………….89

شکل 30-4 تصویر متالوگرافی نمونهD: الف)x200 و ب)x500 و ج)تصویر SEM …………………….91

شکل 31-4 نمودار تنش کرنش نمونه D …………………………………………………………………………………..92

شکل 32-4 تصویر متالوگرافی نمونهE: الف)x200 و ب)x500 و ج)تصویر SEM ……………………..93

شکل 33-4 نمودار تنش کرنش نمونه E ……………………………………………………………………………………94

شکل 34-4 تصویر متالوگرافی نمونهF: الف)x200 و ب) تصویر SEM ………………………………………95

شکل 35-4 نمودار تنش کرنش نمونه F ……………………………………………………………………………………96

شکل 36-4 تصویر متالوگرافی نمونهH: الف)x200 و ب)x500 و ج)تصویر SEM …………………….97

شکل 37-4 نمودار تنش کرنش نمونه H …………………………………………………………………………………..98

شکل 38-4 تصویر متالوگرافی نمونهI: الف)x200 و ب)x500 و ج)تصویر SEM ………………………99

شکل 39-4 نمودار تنش کرنش نمونه I …………………………………………………………………………………..100

شکل 40-4 تصویر متالوگرافی نمونهJ: الف)x200 و ب)x500 و ج)تصویر SEM …………………….101

شکل 41-4 نمودار تنش کرنش نمونه j……………………………………………………………………………………102

شکل 42-4 مدول یانگ بر حسب دمای پیرسازی………………………………………………………………………104

شکل 43-4 منحنی تغییرات انرژی جذب شده تا شکست برای دو دمای 500 و oC600……………….104

شکل 44-4 تغییرات سختی در دمای ثابت oC600……………………………………………………………………106

شکل45-4 تغییرات سختی در زمان ثابت 1 ساعت و 8 ساعت …………………………………………………..106

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول:

جدول1-2 برنامه پیرسازی برای آلیاژهای NiTi55 و NiTi50 ……………………………………………………33

جدول2-2 سختی و وزن از دست رفته در اثر سایش برای درصد مختلف نیکل………………………………39

جدول1-3 مشخصات نیکل و تیتانیوم مورد استفاده……………………………………………………………………..43

جدول2-3 مشخصات سیستم قدرت کوره …………………………………………………………………………………44

جدول3-3 رژیم حرارتی استفاده شده در آنالیز DSC …………………………………………………………………47

جدول4-3 پارامترهای مربوط به نورد شمش از آلیاژ 5/57 درصد وزنی نیکل …………………………………48

جدول5-3 ابعاد استفاده شده برای ساخت نمونه کشش………………………………………………………………..53

جدول 1-4 دماهای استحاله برای نمونه های همگن شده و سرد شده در کوره………………………………..67

جدول2-4 نتایج سختی نمونه های همگن سرد شده در هوا(air) و کوره(Fur.) و نمونه های عملیات محلولی(Wat.) …………………………………………………………………………………………………………………….70

جدول3-4 نتایج خواص مکانیکی استخراج شده از نمودارهای تنش – کرنش……………………………….103

جدول 4-4 نتایج سختی نمونه های عملیات حرارتی شده………………………………………………………….105

 

 

فصل اول

 

 

مقدمه

 

 

1– مقدمه

آلیاژهای حافظه‌دار[1] دسته‌ای از آلیاژ‌ها با قابلیت منحصر به فرد بازیابی مقادیر قابل توجهی از تغییر فرم خود (تا حدود 8%) هستند. در این حالت نمونه می‌تواند تحت تنش‌های وارده در حد مجاز تغییر شکل دهد و مجدداً با حرارت دادن به شکل اولیه خود باز گردد؛ یا پس از برداشتن بار مکانیکی به صورت الاستیک به شکل نخستین خود باز گردد. در حالت اول پدیده حافظه‌داری[2] و در حالت دوم پدیده سوپر الاستیک[3] و یا شبه الاستیک[4] رخ داده است. وجود خواص حافظه‌داری و سوپرالاستیک در آلیاژهای با نسبت اتمی مساوی (معمولاً غنی‌تر از نیکل) از Ni و Ti دیده می‌شود. اما به علت پایداری فاز بین‌فلزی NiTi در یک محدوده ترکیبی، آلیاژهای متعددی با ترکیب‌های غیر استوکیومتری وجود دارند. مقاومت به سایش بالا، مقاومت به خوردگی مناسب و قابلیت سازگاری با بدن موجودات زنده از دیگر خواص آلیاژهای حافظه‌دار NiTi است. این آلیاژها همچنین به واسطه قابلیت میرایی[5] بالایی که دارند در کاربردهای مرتبط با جذب ارتعاشات نیز به فراوانی مورد استفاده قرار می‌گیرند .وجود این خواص مطلوب مهندسی در این ماده، نایتینول را به عنوان آلیاژی مناسب برای کاربرد‌های پیشرفته معرفی می­کند. خاصیت میرایی این آلیاژ اندکی کمتر از ویسکرهایی نظیر اکریلیک و لاستیک است ولی نسبت به مواد مذکور دارای استحکام و مدول الاستیک بالاتری می‌باشد. آلیاژهای با نسبت اتمی مساوی از نیکل و تیتانیم و معمولاً غنی‌تر از نیکل به علت امکان کنترل فرایند استحاله با استفاده ازعملیات حرارتی و پیرسازی، برای تولید آلیاژ نایتینول بیشتر مد نظر می‌باشند. پدیده حافظه­داری به علت سهولت انجام استحاله مارتنزیتی و برگشت­پذیری آسان آن می باشد. عملیات حرارتی آلیاژهای NiTi اغلب به منظور بهینه کردن خواص مکانیکی اجزا و قطعات ساخته شده از آن و نیز کنترل دماهای استحاله آن انجام می‌گیرد. انجام این فرآیند تاثیرات بسیاری بر روی ریزساختار این آلیاژها و در نتیجه روی خواص آنها خواهد داشت.

استفاده از آلیاژهای حافظه‌دار NiTi غنی از Ni همواره مورد توجه بوده است، چرا که با افزودن Ni به آنها امکان کنترل دماهای انتقالی فراهم می‌آید (با افزودن at. Ni %1/0 دماهای انتقالی حدود K20 کاهش پیدا می‌کنند). این آلیاژها به دلیل مقدار نیکل بالایی که دارند، سختی و مقاومت به سایش و خوردگی بالایی از خود نشان می دهند. همچنین در این آلیاژها می توان با عملیات حرارتی مناسب به خواص حافظه داری مناسب و استحکام و چقرمگی مورد نظر رسید. انتخاب سیکل عملیات حرارتی به عنوان روش کار آزمایش و همچنین تحلیل روابط حاکم بین کمیت های مکانیکی و ریز ساختاری با استفاده از نتایج بدست آمده از مجموعه مقالات و منابع مرتبط با موضوع آزمایش، از اهداف اصلی این پروژه است. این مقالات به همراه تحلیل و ارتباط بین آنها در فصل دوم آورده شده اند. دو هدف عمده از انجام این آزمایشات دنبال می شود:

ایجاد ارتباط بین خواص ریز ساختاری و خواص مکانیکی نمونه های عملیات حرارتی شده و چگونگی تاثیر این خواص بر یکدیگر.
بدست آوردن محدوده دمایی و زمانی بهینه عملیات حرارتی برای رسیدن به خواص مطلوب ریز ساختاری و مکانیکی آلیاژ نیکل تیتانیم غنی از نیکل.
شرح کامل روش تهیه نمونه ها، روش انجام عملیات حرارتی و تجهیزات مورد استفاده و تست های متالوگرافی و مکانیکی در فصل سوم آورده شده است.

 

فصل دوم

 

 

 

 

مروری بر منابع

 

 

1-2 تاریخچه و کاربرد

حافظه داری[6] پدیده ای منحصر به فرد در برخی از آلیاژ هاست که ماده پس از پذیرش یک تغییر فرم پلاستیک در دمای پایین توسط حرارت دادن به شکل اولیه خود باز می گردد. این خاصیت اولین باردر سال 1951 توسط چنگ و رید[7] در آلیاژهای Au-Cd مشاهده گردید[1]. در سال 1961 بوهلر و وایلی [2] در آزمایشگاه نظامی نیروی دریایی آمریکا این خاصیت را در سری آلیاژهای Ni و Ti ملاحظه کردند و نام آن را در حالت کلی 55 نایتینول[8] نهادند که در آن نیکل از مقادیر53 تا 60 در صد وزنی را می تواند دارا باشد. از آن پس این خاصیت در بعضی فلزات، سرامیک ها و حتی پلیمر ها نیز مشاهده شد. اما مواد حافظه دار فلزی که اکثراً آلیاژهای حافظه دار هستند، خاصیت حافظه داری بیشتری نسبت به مواد دیگر دارند. از مهمترین این آلیاژها می توان به غیر از آلیاژهای Ni-Ti، به آلیاژهای پایه مس مانند Cu-Zn-Al و Cu-Al-Ni نیز اشاره نمود. در میان این دو سیستم آلیاژی، آلیاژ های Ni-Ti دارای خواص مکانیکی و حافظه داری بهتری هستند به گونه ای که تا 8 درصد کرنش پلاستیک را بازیابی می کنند و نسبت به آلیاژهای پایه مس، پایداری حرارتی مطلوب تری را از خود نشان می دهند. این آلیاژ استحکام خستگی و چقرمگی بالایی دارد که بر اساس این خاصیت، این ترکیب کاربردهای فراوانی در صنایع نظامی و پزشکی یافته است[2].

اگرچه امروزه حجم بالایی از کاربردهای آلیاژهای حافظه دار در ارتباط با زمینه های پزشکی است، اما کاربردهای زیادی نیز در بخش های مختلف صنعتی در حجم بالا برای این آلیاژها بوجود آمده است. استفاده از این آلیاژها در صنعت بیشتر در بست ها و مفصل ها (کوپلینگ) و در بخش های نظامی بوده است. قاب عینک از موارد دیگری است که از خاصیت سوپرالاستیسیتی این آلیاژ ها استفاده می کند. آنتن تلفن همراه نیز یکی دیگر از موارد کاربرد سیم های سوپرالاستیک است. تقویت لحیم SnPdAg در مقابل شکست در اثر تنش های حرارتی، یکی دیگر از موارد کاربرد صنعتی پودر NiTi سوپرالاستیک می باشد. در قسمت اتومبیل سازی، تولید کننده های اروپایی اتومبیل، به مدت طولانی از آلیاژهای حافظه دار به عنوان فعال کننده برای انتقال سیال در جعبه دنده استفاده می کردند. امروزه از درپوش NiTiNb برای آب بندی مسیرهای سوخت با فشار بالا در موتورهای انژکتوری دیزلی استفاده می شود. محرک های حافظه دار همچنین در ساخت دریچه یا سوپاپ اطمینان در کاربردهای صنعتی نیز استفاده می شود. کاربرد محرکی جدید شامل یک قطع کننده حرارتی برای محافظت یون های لیتیم باتری در مقابل افزایش غیر قابل کنترل دما، در اثر شارژ زیاد و یا اتصال کوتاه می باشد[3].

 

2-2 ذوب و ریخته گری آلیاژ NiTi

برای تولید آلیاژ NiTi به روش ذوبی، به دلیل میل به واکنش بالایی که این آلیاژ دارد، ذوب باید در خلا انجام گیرد. به طور معمول دو روش ذوب القایی تحت خلا[9](VIM) و ذوب با قوس مصرف شونده [10](VAR) استفاده می شود[4]. در روش VIM معمولاً از بوته گرافیتی یا کلسیا استفاده می شود. در این حالت در صورت استفاده از بوته هایی از جنس مگنزیا و آلومینا، مذاب NiTi به اکسیژن آلوده می شود. مذاب NiTi در بوته گرافیتی دچار آلودگی با کربن می شود. با نگهداشتن دمای ذوب زیر oC1450 در هنگام استفاده از بوته گرافیتی می توان مقدار کربن را در شمش VIM بین 200 تا ppm500 کنترل کرد[5]. در روش VAR الکترودهای مصرفی NiTi ذوب می

[1]Shape memory alloy (SMA)

[2]Shape memory effect

[3]Super elastic