وبلاگ

فهرست مطالب
عنوان…………………………………………. صفحه
چکیده ………………………………………… 1
مقدمه…………………………………………. 2
 
بخش اول – بررسی اشتغال زنان از دیدگاه‌های مختلف
 
فصل اول – اشتغال زنان از دیدگاه اجتماعی و اقتصادی

گفتار اول- وضعیت اشتغال زنان ازنگاه آمار …………. 11
بند اول- اشتغال زنان در دنیا ……………. 14
الف – میزان اشتغال زنان در دنیا … 14
ب- اشتغال زنان دنیا در بخش‌های مختلف   19
بند دوم- اشتغال زنان درایران ……………. 23
الف – میزان اشتغال زنان در ایران… 23
ب- اشتغال زنان ایران دربخش‌های مختلف   26
 
گفتار دوم – موانع اشتغال زنان …………………… 30
بند اول- موانع اجتماعی …………………. 31
الف- طرز فکر وباورهای اجتماعی…… 31
ب – سنت‌ها وآداب و رسوم اجتماعی….. 32
ج – ازدواج ومسئولیت‌های خانوادگی … 34
د- عدم تمایل کارفرمایان نسبت به استخدام زنان……………………………………………… 35
بند دوم- موانع فرهنگی  …………………. 36
الف – موانع آموزشی ……………. 36
ب – ضعف خودباوری و اتکاء به نفس از سوی زنان ……………………………………………… 38
ج – عدم تمایل مردان به کار زنان در محیط های مختلط ………………………………………… 39
بند سوم- موانع اقتصادی …………………. 40
الف – رکود اقتصادی ……………. 40
ب – شغل محسوب نکردن برخی از فعالیت‌های زنان 40
ج – اختلاف دستمزد ……………… 41
 
فصل دوم – اشتغال زنان از دیدگاه اسلام واسناد بین المللی

گفتار اول- اشتغال زنان از دیدگاه اسلام ……………. 43
بند اول- کار در اسلام …………………… 44
الف – کار درآیات قرآن کریم …….. 44
ب- کار در سنت وروایات …………. 46
ج – کار از دیدگاه فقهی…………. 48
بند دوم – موضع اسلام در خصوص وضعیت شغلی زنان . 49
الف – اشتغال زنان درقرآن ………. 49
ب – اشتغال زنان در سنت وروایات….. 51
ج – اشتغال زنان در فقه ………… 54
1- ضرورت ملاحظه مقتضیات زمان ومکان در استنباط مقررات اسلامی  ……………………………… 56
2- عقل،مبنای استنباط منابع فقهی 58
 
گفتار دوم – اشتغال زنان در اسناد بین المللی ………. 59
بند اول – مقاوله نامه های سازمان بین المللی کار 60
الف – مقاوله نامه شماره «111»…… 61
ب- مقاوله نامه شماره «100»……… 62
ج – مقاوله نامه های شماره «142» و «122»‌   62
د- مقاوله نامه شماره «103»……… 63
بند دوم – اسناد بین المللی حقوق بشر ……… 65
الف – منشور سازمان ملل متحد…….. 65
ب – اعلامیه های حقوق بشر ……….. 65
1- اعلامیه جهانی حقوق بشر ….. 65
2- اعلامیه اسلامی حقوق بشر ….. 66
ج – میثاق های بین المللی حقوق بشر.. 67
1- میثاق بین المللی حقوق مدنی وسیاسی 67
2- میثاق بین المللی حقوق اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی………………………………… 67
د- کنوانسیون های بین المللی حقوق بشر 68
1- کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان ……………………………………………… 68
2- کنوانسیون حقوق سیاسی زنان . 70
 
بخش دوم – بررسی اصول مرتبط با حق اشتغال زنان در کنوانسیون (CEDAW)
و قوانین موضوعه ایران
 
فصل اول – بررسی اصول عمومی مرتبط با حق اشتغال زنان
گفتار اول – حق اشتغال به عنوان یک حق لاینفک حقوق انسانی 73
بند اول – حق اشتغال در کنوانسیون (CEDAW) …… 73
الف – رفع تبعیض و تساوی زن و مرد از دیدگاه کنوانسیون …………………………………….. 73
ب- مفهوم حق اشتغال از دیدگاه کنوانسیون    77
بند دوم-حق اشتغال در قانون اساسی ایران……. 78
الف – بررسی حقوق زن از منظر برخی اصول قانون اساسی ………………………………………… 78
1- رعایت کرامت انسانی و عدالت فردی واجتماعی در مورد زنان………………………………… 78
2- تساوی حقوق زن ومرد درقانون اساسی 80
ب- بررسی حق اشتغال زنان از دید اصولی از قانون اساسی…………………………………………. 81
گفتار دوم – حق برخورداری از فرصت‌های شغلی یکسان ……. 82
بند اول – حق برخورداری ازفرصت‌های شغلی یکسان درکنوانسیون  (CEDAW)…………………………………………. 82
بند دوم- حق برخورداری از فرصت‌های شغلی یکسان در قوانین موضوعه ایران ………………………………….. 83
الف – اصل برابری ورود به خدمت عمومی طبق قانون استخدام کشوری………………………………….. 84
ب – ایجاد فرصت‌های یکسان برای اشتغال زنان 85
 
گفتار سوم – حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل…………… 87
بند اول- حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل در کنوانسیون (CEDAW)……………………………………………… 87
بند دوم- حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل در قوانین موضوعه ایران ………………………………………… 89
بند سوم –  محدودیت‌های موجود بر آزادی انتخاب شغل زنان ……………………………………………… 90
الف – محدودیت‌های عمومی ………… 90
1- عدم مخالفت با اسلام …….. 90
2- عدم مخالفت با مصالح عمومی . 90
ب- محدودیت‌های اختصاصی………….. 91
1- اشتغال به کارهای زیان آور،خطرناک، سخت وحمل  بار بیش از حد …………………………… 91
2- اشتغال به شغل منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات زن …………………………………….. 92
 
گفتار چهارم – حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام وامنیت شغلی 96
بند اول- حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام .. 96
الف – حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام در کنوانسیون (CEDAW) ……………………………….. 96
ب- حق برخورداری برابر از ارتقاءمقام در قوانین موضوعه  ایران………………………………….. 97
بند دوم – حق برخورداری برابر از امنیت شغلی… 100
الف – حق برخورداری برابر از امنیت شغلی در کنوانسیون  (CEDAW) ………………………………. 100
ب – حق برخورداری برابر از امنیت شغلی در قوانین موضوعه  ایران………………………………….. 101
 
گفتار پنجم –حق دریافت مزد مساوی و برخورداری از تامین اجتماعی 103
بند اول – حق دریافت مزد مساوی در مقابل کارمساوی 103
الف – حق دریافت مزد مساوی در مقابل کار مساوی در کنوانسیون (CEDAW)……………………………… 103
ب – حق دریافت مزد مساوی در مقابل کارمساوی درقوانین موضوعه ایران…………………………… 105
بند دوم – حق برخورداری از تامین اجتماعی برابر 107
الف – حق برخورداری از تامین اجتماعی برابر در کنوانسیون (CEDAW) ……………………………….. 108
ب- حق برخورداری از تامین اجتماعی برابردرقوانین موضوعه ایران…………………………………… 109
 
فصل دوم – بررسی اصول اختصاصی مرتبط با حق اشتغال زنان
گفتار اول – ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان    117
/>بنداول- ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان در کنوانسیون (CEDAW)……………………………… 117
بند دوم- ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی‌ زایمان در قوانین موضوعه ایران………………………….. 119
 
گفتار دوم – استفاده از مرخصی وبرخورداری از حقوق ومزایای دوران بارداری و زایمان ………………………………. 120
بند اول – استفاده از مرخصی وبرخورداری از حقوق ومزایای دوران بارداری و
زایمان در کنوانسیون (CEDAW)……………….. 120
بند دوم – استفاده از مرخصی و برخورداری از حقوق و مزایای دوران بارداری و
زایمان در قوانین موضوعه ایران ………….. 124
 
گفتار سوم – ارائه خدمات حمایتی به والدین …………. 134
بند اول –ارائه خدمات حمایتی به والدین در کنوانسیون (CEDAW)……………………………………………… 134
بند دوم – ارائه خدمات حمایتی به والدین در قوانین موضوعه ایران…………………………………………. 139

 
گفتار چهارم- برخورداری از حمایت در زمان بارداری……. 143
بند اول- برخورداری از حمایت درزمان بارداری در کنوانسیون (CEDAW)…………………………………………. 143
بند دوم – برخورداری از حمایت درزمان بارداری در قوانین موضوعه ایران…………………………………… 145
 
بخش سوم – بررسی اشتغال زنان در مناصب مهم دولتی و سیاسی
در کنوانسیون (CEDAW) وقوانین موضوعه ایران
 
فصل اول- بررسی اشتغال زنان درمناصب مهم دولتی وسیاسی در کنوانسیون (CEDAW)…………………………………………. 150
گفتار اول – برابری زن و مرد به تصدی مشاغل مهم دولتی وسیاسی  در کنوانسیون(CEDAW)……………………………………… 151
بند اول- برابری زن به تصدی مشاغل مهم دولتی و سیاسی در سطح ملی ………………………………………. 151
بند دوم – برابری زن ومرد به تصدی مشاغل مهم دولتی و سیاسی در  سطح بین المللی …………………………….. 160
الف – توصیه کلی شماره 8………… 161
ب –توصیه کلی شماره 10………….. 164
 
گفتار دوم – اتخاذ تدابیری خاص درجهت گسترش حضور زنان در مناصب مهم دولتی و سیاسی ……………………………………………. 165

         بند اول- اتخاذ تدابیری خاص در سند کنفرانس جهانی زن- نایروبی………………………………………………………………………………………………………… 165
بند دوم- اتخاذ تدابیری خاص در سند کنفرانس جهانی زن- پکن……………………………………………… 167
 
فصل دوم- بررسی اشتغال زنان درمناصب مهم دولتی وسیاسی در قوانین موضوعه ایران
گفتار اول – جایگاه زنان در نهاد رهبری ……………. 178
بند اول – رهبری ……………………….. 178
بند دوم- شورای رهبری …………………… 179
بندسوم – مجلس خبرگان……………………. 182
 
گفتار دوم – جایگاه زنان در قوای سه گانه(مجریه، مقننه،قضائیه) 184
بند اول-قوه مجریه………………………. 184
الف – ریاست جمهوری…………….. 184
ب – وزارت ……………………. 189
بند دوم- قوه مقننه …………………….. 190
الف- مجلس شورای اسلامی …………. 190
ب- شورای نگهبان ………………. 191
بند سوم – قوه قضائیه …………………… 195
الف- قضاوت …………………… 195
ب – ریاست قوه قضائیه ………….. 202
 
گفتار سوم – جایگاه زنان در نیروهای مسلح ………….. 204
بند اول- ارتش………………………….. 206
بند دوم – نیروی انتظامی ………………… 207
بند سوم- سپاه پاسداران …………………. 209
 

نتیجه…………………………………………. 213
پیوست ………………………………………… 223
فهرست منابع  ………………………………….. 257
فهرست جداول
جدول شماره 1:
نرخ مشارکت نیروی کاربه تفکیک جنس در کشورهای مختلف جهان طی سال‌های 98-1989……………………………………….. 16
 
جدول شماره 2:
میزان فعالیت زنان (نرخ مشارکت) در مقاطع ده ساله در ایران 24
 
جدول شماره 3:
توزیع نسبی جمعیت فعال برحسب مناطق به تفکیک جنس طی سال‌های 75-1355……………………………………………… 26
 
جدول شماره 4:
توزیع نسبی جمعیت شاغـــــل دربخشهای عمده فعالیت برحسب مناطـــــق به تفکـــیک‌ جـــنس‌
طی سال‌های75-1355……………………………….. 28
 
جدول شماره 5:
توزیـــع مستخدمان کـشوری دروزارتخـــانه ها ومــــوسسات مشمول وغیـــــرمشمول قــانون
استخدام کشوری برحسب جنس درسال‌های 1365 و1374 ………. 29
چکیده
امروزه اشتغال زنان از جمله مباحثی است که مورد توجه متخصصان امر قرار گرفته است زیرا در دستیابی یک جامعه به اهداف توسعه، استفاده از نیروی کار نیمی از افراد جمعیت آن حائز اهمیت فراوان است. حقوق شغلی مندرج در اسناد بین المللی ازجمله حقوقی است که زنان در بیشتر جوامع در مضیقه آن به سر می‌برند، با این وجود می‌توان آنان را بهترین و بالاترین معیار به منظور نقد و بررسی وضعیت حقوقی اشتغال زنان محسوب کرد. «کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان» از مهم ترین اسنادی است که به طور مفصل به زوایای مختلف اشتغال زنان پرداخته و خواستار رفع نابرابری ها و محدودیت های موجود در این زمینه شده است. بنابراین، در جهت شناخت موانع و تنگناهای موجود  در قوانین ایران در خصوص احقاق وضعیت شغلی زنان در مقایسه با کنوانسیون مذکور، ابتدا وضعیت کلی اشتغال زنان به وسیله آمار نشان داده شده است، ضمن آنکه مباحثی پیرامون موانع اشتغال زنان نیز مطرح می‌گردد. همچنین دیدگاه اسلام و سایر اسناد بین المللی نیز در این خصوص، مورد بحث قرار گرفته است، سپس اصول حاکم بر اشتغال زنان که به اصول عمومی و اصول اختصاصی تقسیم می‌شوند در کنوانسیون و قوانین موضوعه ایران مورد بررسی قرار گرفته و بعد از آن به بررسی اشتغال زنان در مناصب مهم دولتی و سیاسی در کنوانسیون و قوانین موضوعه ایران پرداخته شده و در پایان ضمن نتیجه گیری، پیشنهاداتی در جهت رفع محدودیت‌های حقوقی وغیرحقوقی اشتغال زنان ایرانی ارائه شده است.
 

مقدمه
ازآنجا که همواره توجه به موضوعات و پژوهش‌های علمی همراه با پدیده‌ها و نیازهای هر عصر بوده است، امروزه نیز توجه به مسایل زنان و مطالعات پیرامون آنها ونیاز به پژوهش علمی دررابطه با آن به صورت یک امر ضروری ظاهر شده است. موضوعی که تقریباً تا مدتی پیش به دلایل خاص فرهنگی، تاریخی وشاید به خاطر عدم شناخت و اهمیت آن نقش چندانی در مطالعات علوم انسانی نداشته است، اکنون بخشی از کل رشته‌های علوم انسانی را به خود اختصاص داده است و از مباحث پر رونق در محافل علمی و اجرایی در سطح ملی و بین‌المللی گردیده است.
در این راستا توجه به حقوق زن، به عنوان بخشی از مطالعات زنان به دلیل اهمیت بنیادی که در وضعیت زنان در عرصه‌های گوناگون دارد، قابل تتبع بیشتری می‌باشد.از طرفی حقوق زن در مقایسه با سایر نظام‌های حقوقی مربوط به افراد، شکل خاص خود را نیز دارد و آن به دلیل تنوع جنبه‌های حقوقی مربوط به آن است. به طوری که درمیان کلیه شاخه‌های علم حقوق برای خود جایگاه ویژه‌ای دارد؛ زیرا زنان علاوه بر اینکه نیمی از جمعیت هر جامعه را تشکیل می‌دهند، طیف وسیعی از اقشار گوناگون جامعه را نیز در بر می‌گیرند.بدین ترتیب حقوق زن ضمن اینکه از جنبه حقوق بین‌الملل و حقوق داخلی قابل بررسی است، به طور مستقیم و غیرمستقیم با تمام زمینه‌های حقوقی و به عبارتی با کل علم حقوق در ارتباط است.
در تعریف حقوق زن می‌توان گفت در سطح کلی، جزیی از حقوق بشر است که به عنوان حقوق اساسی و غیرقابل انتقالی تلقی شده که برای زندگی زن به عنوان یک انسان ضروری است و به صورت جزیی تر، حقوق زن عبارت است از آن حقوقی  که برای زندگی انسانی زن به واسطه زن بودن؛ یعنی جنسیت اوضرورت دارد.بنابراین ضمن اینکه عنصر اساسی مفهوم حقوق زن، تساوی با مردان و رفع تبعیض نسبت به زنان به سبب جنسیت آنها است،از طرف دیگر عنصری وجود دارد که بدون آن با اجرای عنصر اول به مقصود اصلی نخواهیم رسید وآن تدابیر حمایتی است که باعث ایجاد شرایط لازم جهت تساوی زن و مرد می‌گردد.
مبنای اصلی برابری زن و مرد به عنوان یکی از مصادیق حقوق بشر به حقوق طبیعی بر می‌گردد، حقوقی که به صرف انسان‌بودن برای انسان حاصل می‌شود و اراده انسانی در ایجاد آن دخالتی ندارد و قواعد آن ثابت و غیرقابل تغییر می‌باشد؛ بدین معنا که اگر صاحب حق بودن برخاسته از ذات انسان ولازم و ملزوم انسانیت اوست، پس نابرابری‌های فیزیکی واختلافات مبتنی بر نژاد،زبان، جنس، آداب و سنن، محیط زندگی و غیره نمی‌توانند درحقوق انسانی وی موثر افتد.
در سال‌های اخیر، طرفداران حقوق زن در جهت برابری و رفع تبعیض نسبت به زنان تلاش‌های بسیاری نموده‌اند، لکن علی رغم موفقیت‌های نسبی، زنان در جهت رسیدن به تساوی حقوق انسانی با مردان راه طولانی در پیش دارند زیرا هنوز تبعیضات زیادی بین زنان ومردان به چشم می‌خورد که یکی ازآنها تبعیض در زمینه حق اشتغال وداشتن کار می‌باشد.
«حق اشتغال»، یکی از حقوق بنیادین انسان‌ها است که جزء حقوق فطری محسوب می‌گردد. این حق، مقوله‌ای با اهمیت بسیار است که در به ثمر نشستن نیازهای مادی و غیرمادی نقش اساسی دارد؛ زیرا کار علاوه بر اینکه