عنوان:
نقش مدیریت محلی در توسعه گردشگری روستاهای شهرستان صومعه سرا
تابستان 94
فهرست
چکیده 1
مقدمه. 2
1-1- بیان مسئله وضرورت تحقیق.. 3
1-2- اهداف تحقیق.. 6
1-3-سوالات تحقیق.. 6
1-4- فرضیه های تحقیق.. 6
1-5- محدوده ی مورد مطالعه و مقطع زمانی.. 6
1-6- تعاریف واژه ها و مفاهیم. 7
2-1- پیشینه ی تحقیق.. 11
2-2- مدیریت محلی.. 12
2-2-1- مفهوم مدیریت محلی.. 13
2-2-2-تاریخچه مدیریت محلی.. 15
2-2-3 سطوح مدیریت محلی.. 18
2-2-4 وظایف و مسئولیت های مدیریت محلی.. 19
2-2-5 مدیریت محلی و توسعه روستایی.. 23
2-2-6-محدودیت های اجرایی مدیریت محلی.. 23
2-3- گردشگری.. 24
2-3-1- مفهوم گردشگری.. 24
2-3-2- انواع گردشگری.. 25
2-3-3- گردشگری روستایی.. 29
2-3-3- 1- مفهوم گردشگری روستایی.. 29
2-3-3- 2- تاریخچه گردشگری روستایی.. 31
2-3-3- 3-جاذ به های گردشگری روستایی.. 31
2-3-3-4-پیامدهای گردشگری روستایی.. 33
2-3-3- 4-1- پیامدهای مثبت گردشگری روستایی.. 33
2-3-3- 4-2- پیامدهای منفی گردشگری روستایی.. 33
3-1 روش تحقیق و مراحل آن. 34
3-1-1 نوع روش تحقیق.. 37
3-1-2 روش گرد آوری اطلاعات.. 37
3-1-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 37
3-1-4 ابزار گردآوری اطلاعات.. 37
3-2 ویژگی های جغرافیایی.. 37
3-2-1 موقعیت.. 37
3-2-2 ویژگی های طبیعی.. 41
3-2-3 ویژگیهای جمعیتی.. 47
3-2-4 ویژگیهای کالبدی – فضایی.. 53
3-2-5 ویژگیهای اقتصادی.. 56
4-1 گردشگری در روستاهای شهرستان صومعه سرا 62
4-1-1 روستاهای گردشگری.. 62
4-1-3 سابقه گردشگری.. 71
4-1-5 تقویم گردشگری.. 72
4-1-6 گردشگران. 74
4-1-6-1 تعداد گردشگران. 72
4-1-6-2 مبدأ گردشگران. 73
4-1-6-3 مدت اقامت.. 74
4-2 نقش مدیریت محلی.. 76
4-2-1 معرفی جاذبه ها 76
4-2-2 اخذ مجوز. 75
4-2-3 صدور پروانه. 75
4-2-4 ساخت اماکن اقامتی- پذیرایی.. 75
4-2-5 برگزاری جشنواره 78
5-1 جمع بندی.. 78
5-2 آزمون فرضیه ها 83
5-3 پیشنهادات.. 82
5-4 نتیجه گیری.. 83
5-5-منابع. 87
پیوست.. 89
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 3-1-توپوگرافی روستاهای مورد مطالعه ………………………………………….. 43
جدول 3-2-میانگین دمای ماهانه بر حسب سانتی گراد در ایستگاه بندر انزلی……….. 43
جدول 3-3-میانگین بارش ماهیانه بر حسب میلی متردر ایستگاه بندر انزلی…………… 44
جدول 3-4-درصد رطوبت نسبی ماهانه ایستگاه بندر انزلی……………………………….. 45
جدول 3-5- تعداد و تراکم جمعیت روستاهای مورد مطالعه…………………………….. 48
جدول 3-6- توزیع جنسی جمعیت روستاهای مورد مطالعه…………………………….. 48
جدول 3-7- جمعیت با سواد روستاهای مورد مطالعه…………………………………… 49
جدول 3-8- وضعیت جمعیت فعال اقتصادی 50
جدول 3-9- برخورداری روستاهای مورد مطالعه از برق ،گاز ،آب………………… 54
جدول 3-10- برخورداری روستاهای مورد مطالعه از خدمات آموزشی سال ،1390…. 54
جدول 3-11-برخورداری روستاهای مورد مطالعه از خدمات فرهنگی ، ورزشی سال ،1390………………………………….. 55
جدول 3-12- برخورداری روستاهای مورد مطالعه از خدمات مذهبی ،سیاسی و اداری سال 1390…………………………………… 55
جدول 3-13- برخورداری روستاهای مورد مطالعه از خدمات بهداشتی و درمانی سال، 1390…………………………………… 56
جدول 3-14- برخورداری از خدمات و بازرگانی………………………………… 56
جدول 3-15- ارتباط و حمل و نقل روستاهای مورد مطالعه…………………………….. 57
جدول 3-16- محصولات کشاورزی روستاهای مورد مطالعه…………………………….. 58
فهرست نمودار
عنوان صفحه
نمودار 3-1- میانگین ماهیانه دما در ماه های مختلف سال بر حسب درجه‌ی سانتی گراد.. 43
نمودار 3-2- میانگین بارش ماهیانه بر حسب میلی متر…………………………………. 44
نمودار 3-3- درصد رطوبت نسبی ماهانه در ایستگاه هواشناسی بندر انزلی……………. 45
فهرست عکس ها
عنوان صفحه
عکس شماره (4-1) نمایی از رودخانه روستای ازگم……………………………………… 64
عکس شماره (4-7) نمایی از بقعه ملاء عیسی در روستای ازگم………………………… 65
عکس شماره ( 4-2) نمایی از ییلاق سرسبز روستای تنیان……………………………. 66
عکس شماره (4-3) نمایی از غار نارنج پره تنیان…………………………………….. 66
عکس شماره (4-8) نمایی از امام زاده دوال کوه در روستای تنیان……………………. 67
عکس شماره (4-4) نمایی از منطقه سیاه کشیم روستای چمثقال………………………….. 68
عکس شماره (4-5) نمایی منحصربه فرد از تالاب سیاه درویشان……………………… 69
عکس شماره (4-6) نمایی از طبیعت روستای صوفیانده………………………………… 69
عکس شماره (4-9) نمایی از امام زاده سیدزکی روستای صوفیانده………………. 70
عکس شماره (4-10) نمایی از جشنواره توت فرنگی در روستای صوفیاند……………… 70
چکیده
امروزه گردشگری روستایی در جهان به عنوان یکی از منابع درآمد و در عین حال از عوامل موثر در تبادلات فرهنگی بین کشورها و مناطق است از این رومورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران قرار گرفته است، با گسترش روزافزون مهاجرت های روستایی ،کاهش درآمد خانوازهای روستایی وکاهش فعالیت ها در بخش کشاورزی ، نیازی روزافزون به فعالیتی جایگزین و در عین حال مکمل برای کشاورزی ، در نواحی روستایی احساس می شود. توسعه گردشگری روستایی پیامدهای اقتصادی و درآمدی برای مردم روستا را بهمراه دارد طبق مطالب ذکر شده در این پایان نامه سعی شده به اهدافی نظیر شناسایی گردشگری روستایی در شهرستان صومعه سرا و شناسایی اقدامات صورتگرفته توسط مدیریت محلی برای توسعه گردشگری و ارائه راهکار برای ارتقاء نقش مدیریت محلی در فالیت های گردشگری پرداخته شده.وهمچنین نتایج تحقیق به این ترتیب می باشد.
طبق آمار بدست آمده از کل یافته های تحقیق به این نتیجه رسیده ایم که مدیریت محلی در روستاهای مورد مطالعه اقداماتی نظیر نصب تابلوهای راهنمای گردشگری ، تجهیز مدارس ومساجد روستا در ایام تعطیل مانند عیدنوروز برای گردشگران مرتبط است، آسفالت کردن بیشتر مسیرهای روستایی به منظور دسترسی راحت گردشگران به نقاط بکر و طبیعی روستا و احداث تاسیسات اقامتی – پذیرایی مانند خانه های ویلایی استیجاری برای راحتی گردشگرانی که به این روستا می آیند انجام داده اند.
طبق موارد فوق می توان نتیجه گرفت که مدیریت محلی در روستاهای ازگم وچمثقال در زمینه ی توسعه گردشگری ضعیف عمل کرده است و در مقابل مدیریت محلی در روستاهای تنیان ، سیاه درویشان و صوفیانده، اقدامات قابل توجهی انجا مداده اند که سرانجام به توسعه گردشگری در این روستا ها انجامیده است
مقدمه
با گسترش روز افزون مهاجرت های روستایی، کاهش درآمد خانوارهای روستایی و کاهش فعالیت‌ها در بخش کشاورزی،نیازی روز افزون به فعالیتی جایگزین و در عین حال مکمل برای کشاورزی، در نواحی روستایی احساس میشود تا در راستای توسعه پایدار روستایی، امکان بهره مندی روستاییان از معیشت پایدار که بهبود زندگی و رضایت مندی روستاییان را به همراه دارد، فراهم شود.
توریسم روستایی می تواند موجبات بهبود فرایند توسعه روستایی را با ایجاد فعالیت مکمل بخش کشاورزی، اشتغال زایی وافزایش درامد خانوارهای روستایی در بستر مشارکت سازی روستایی در فرایند توریسم پذیری ممکن کند.
امروزه گردشگری روستایی در جهان به عنوان یکی از منابع درامد و در عین حال از عوامل موثر در تبادلات فرهنگی بین کشورها و مناطق است از این رو مورد توجه برنامه ریزان وسیاست گذاران قرار گرفته است. کشورها در مقیاس بزرگ و نواحی جغرافیایی در مقیاس کوچکتر در رقابتی سخت و فشرده سعی در افزایش بیش از پیش منافع خود از این فعالیت هستند (کریمی و اقایی :1384،ص 424)
گردشگری روستایی در بر گیرنده ی زمینه های مختلف فعالیت های گردشگری همچون سکونتگا هها، رویدادها، جشنواره ها و ورزشها و تفریحات گوناگون دانست که در محیط روستا شکل میگیرند. با توجه به جاذبه های طبیعی و تاریخی در مناطق روستایی و نیز افزایش تمایل شهر نشینان به گریز از زندگی ماشینی از یک سو و کسب جاذبه های ناشناخته از سوی دیگر گردیده است. دهیار جدیدترین شخصیتی است که در سالهای اخیر پس از تصویب قانون تأسیس دهیاریهای خود کفا در روستاهای کشور برای اولین بار در سال 1375 پای به عرصه مدیریتی روستایی کشور نهاد. به این ترتیب دهیاری به عنوان اخرین حلقه در نهاد اجرایی کشور است و به عنوان یک نهاد محلی رابط میان نهادهای مردمی و دولتی قلمداد میشود که وظایف مختلفی از جمله صیانت و حفاظت از میراث فرهنگی و توسعه گردشگری را بر عهده دارد (بدری و موسوی :1388، ص 91)
سیر و سیاحت در سرزمین های مختلف همواره جزیی از نیازهای زندگی انسان و یکی از روش های پر رونق گذران اوقات فراغت است.(مومنی،1387،ص15)
در عصر سنت، جهانگردی به هدف کشف جهان و زیارت مکانهای مقدس ویا تجارت و غیره انجام می شده است. معمولآ در سراسر جهان، جهان گردان به هر هدفی که اقدام به جهانگردی می کردند سختی و مشقات راه و مقصد را تحمل می کردند. با شرئع عصر مدرن جهانگردان شناخت جهان را با اهداف استعمار و اقتصادی و علمی و حتی بشر دوستانه آغاز کردند. آنها نیز در این راه آماده تحمل هر گونه مشقتی بودند، اما عملآ از اواسط قرن نوزدهم میلادی و با گسترش خطوط راه آهن گردشگری به هدف استراحت، آسایش، تمدد اعصاب، و لذت بردن از طبیعت و مکانهای بکر گسترش یافت. بنابراین هدف گردشگر از گردشگری کاملآ متفاوت از هدف جهانگرد از جهانگردی است.(پاپلی یزدی و سقایی،1385،ص1)
فضاهای طبیعی بکر شهرستان صومعه سرا به سبب پتانسیلهای بسیار خوب و موقعیت جغرافیایی، از جاذبه های بالقوه طبیعی برخوردار است، که در جذب گردشگر و ایجاد اشتغال سالم حائز اهمیت است.
نتیجه گیری در ایران مسآله توریسم تاکنون جایگاه واقعه ای خود را نیافته است وعلیرغم موقعیت مناسب ومساعد جغرافیایی بین دنیای شرق وغربو وجود بسیاری از مواهب طبیعی، فرهنگی و اسلامی وانواع جاذبه های قابل عرضه به بازارهای توریستی بین المللی ودرآمد ارزی ایران از این بابت بسیار ناچیز بوده وقابل توجه نمی باشد .
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- بیان مسئله وضرورت تحقیق
امروزه گردشگری بخش بزرگی از اقتصاد جهانی را شکیل می دهد و در حال تبدیل شدن به بزرگترین و سودآورترین صنعت جهان است.
آب و هوا تأثیر بسیار قوی بر بخش توریسم و گذران اوقات فراغت اعمال می کند بطوری که در برخی از مناطق جهان، پیش بینی وضعیت گردشگری براساس آب و هوا صورت می گیرد. بنابرین می توان گفت که گردشگری فعالیتی علمی است که تحت تأثیر عوامل گوناگونی است که آب و هوا یکی از آنها محسوب می شود بنابراین آب و هوا و اقلیم شناسی نیز دانشی خواهد بود که در توسعه صنعت توریسم و گردشگری نقش علمی را ایفا می کند.
امروزه با گستردگی وسایل ارتباطی، جابجایی وسیع تر و سهل تر شده است. گذران اوقات فراغت به جهت تجدید قوا و برطرف کردن نیاز فطری به دلایل متفاوت صورت می گیرد ازجمله جهت شناخت هرچه بیشتر طبیعت آثار به جا مانده از گذشتگان و فرهنگ و ملل دیگران و امثال آن اشکال گردشگری در طول تاریخ با تکامل انسان در دوره های مختلف دچار تغییر وتحول گردیده است اخیرآ کشورهای جهان برنامه های اساسی برای توسعه این فعالیت تدارک دیده اند. بنحوی که گردشگری را یک صنعت مهم و درآمدزا به حساب می آورند.درآمد حاصل از گردشگری اخیر از اهمیت بالایی برخوردار بوده است و توجه همگان را به خود جلب کرده است. در برخی نقاط دنیا بیشترین سهم از رشد توریسم مربوط به اکوتوریسم و گردشگری در طبیعت بوده است.
استان گیلان نیز با داشتن آب و هوای معتدل، سواحل زیبا و مناطق کوهستانی وجنگلی و جلگه ای همچنین با وجود امام زاده های زیادی و همچنین دژها و قلعه های تاریخی دارای نقاط مستعد و جاذب برای امر گردشگری می باشد از چند دهه قبل در زمینه جذب توریست در این استان برنامه ریزی انجام گرفته است. اما این برنامه ها و سرمایه گذاریها منحصر به سواحل و کناره های دریا بوده است و به مناطق کوهستانی و جنگلی و جلگه ای توجه چندانی نشده است.
شهرستان صومعه سرا دارای جاذبه های یادمانی و تاریخی مانند: مناره بازار، حمام کسماء، جنگل هفت دغنان، استخرقدیمی، پل گازروبار، پل خشتی، تالاب ها، پناهگاها، حیات وحش، رودخانه های شهرستان و جاذبه های فرهنگی مانند: کشتی گیله مردی، لافند بازی، و جاذبه های اقتصادی مانند: بازارهای هفتگی، صنایع دستی محصولات کشاورزی در فصول مختلف می باشد که می تواند هربیننده ای را به سمت خود جلب نماید.
منطقه طبیعی تنیان که در تابستان دارای طبیعت زیبا و در زمستان دارای برف می باشد زیبایی خاصی دارد که در تمامی فصول سال با توجه به تغییر اقلیم قابل استفاده است اما از نظر اقلیمی دارای محدودیت بوده و فقط 3الی 4 ماه از سال قابلیت لازم برای جذب گردشگر را دارد بنابراین شهرستان صومعه سرا جاذبه های لازم برای جذب گردشگر را دارد ولی از نظر اقلیمی در برهی ماهها با محدودیت همراه است.
روستاهایی مانند ازگم، تنیان، چمثقال، سیاه درویشان و صوفیانده در شهرستان صومعه سرا از توان‌ها و جاذبه های بالقوه ای برخوردارند ولی هنوز جایگاه واقعه ای خود را در گردشگری و بحث جذب گردشگر نیافته اند. لذا در این پایان نامه تلاش می شود ضمن توصیف وضعیت فعلی گردشگری روستایی وشناسایی نقش مدیریت روستایی در گردشگری شهرستان پیشنهادهایی برای توسعه گردشگری در روستاهای شهرستان و هم چنین تقویت نقش مدیران محلی ارائه نماید بنا به اهمیت موضوع این تحقیق ضرورت دارد به این مسئله بپردازد که مدیریت محلی به خصوص دهیاریها به عنوان نهاد عمومی خود کفا تا میزان می توانند در توسعه گردشگری روستاهای شهرستان صومعه سرا نقش داشته باشند ؟
1-2- اهداف تحقیق
هدف اصلی این تحقیق، مشخص کردن نقش مدیریت محلی در توسعه‌ی گردشگری در روستاهای شهرستان صومعه‌سرا است دیگر اهداف تحقیق عبارتند از:
– شناسایی گردشگری روستایی در شهرستان صومعه سرا
– شناسایی اقدامات صورت گرفته توسط مدیریت محلی برای توسعه گردشگری
-ارائه راهکار برای ارتقاء نقش مدیریت محلی در فعالیت های گردشگری
1-3-سوالات تحقیق
-آیا بین فضاهای اقامتی-پذیرایی توسط دهیاری و توسعه گردشگری روستایی رابطه وجود دارد؟
-آیا بین شناسایی جاذبه های روستایی توسط مدیریت محلی و توسعه گردشگری روستایی رابطه وجود دارد؟
-آیا بین مشاغل مرتبط با گردشگری ایجاد شده در سطح روستا توسط دهیاری و توسعه گردشگری رابطه وجود دارد؟
1-4- فرضیه های تحقیق
برای این تحقیق، دو فرضیه مطرح شده است:
– مدیریت محلی در توسعه گردشگری در روستاهای شهرستان صومعه سرا تأثیر کمی داشته است.
– نقش مدیریت محلی در توسعه گردشگری بیش تر از طریق کمک به تغییر کاربری زمین و اخذ مجوز بوده است.
1-5- محدوده ی مورد مطالعه و مقطع زمانی
محدوده‌ی مورد مطالعه در این تحقیق، روستاهای گردشگری شهرستان صومعه‌سرا است که بر اساس استعلام از اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان و مطالعات میدانی، شامل 5 روستای ازگم، تنیان، چمثقال، سیاه‌درویشان و صوفیانده است.
مقطع زمانی انجام تحقیق، بهار و تابستان سال 1394 بوده است.
1-6- تعاریف واژه ها و مفاهیم
– نقش: در لغت به معنی نگه داشتن، نقش کردن، نگاه کردن و چیزی را به دو رنگ یا چند رنگ، رنگهای مختلف گویند. (فرهنگ دهخدا، ص 696) تعریف کاربردی نقش عبارت است از وظیفه، تأثیر ویا میزان کارایی یک پدیده، شئ، و یا چیز خاصی، یا افرادی در جامعه است. در اصطلاح دانش جامعه شناسی، نقش عنوان یا برچسبی است که با ان جایگاه و الگوهای رفتاری شخص در بین جامعه تعیین می گردد. نقش ها ممکن است توسط شرع، عرف و قانون تعریف گردند. این واژه یک اصطلاح جامعه شناسی است که کاربرد وسیعش مرزهای علم را در هم شکسته و وارد سایر علوم شده است.
در پژوهش حاظر نقش به معنی موقعیتی است که مدیریت محلی وبه ویژه دهیاری و شوراهای اسلامی روستا بر اساس وظایف و مأموریت های تعریف شده برای هریک از انها در توسعه گردشگری روستاهای شهرستان صومعه سرا ایفا می کنند.
مدیریت محلی: واژه ی مدیریت محلی یا حکومت محلی تقسیم بندی سیاسی یک کشور ویا امور محلی را در دست دارد و هیأت اداره کننده ی چنین موجودیتی بصورت محلی انتخاب می گردد ( سازمان ملل متحد، 1966 :4)
حکومت محلی شامل مدیریت امور عمومی هر محله به وسیله هیئت اجرایی از نمایندگان مردم محل است .چنین موجودیتی اگرچه در بسیاری از موارد تابع حکومت مرکزی است ولی از قدرت تصمیم گیری قابل ملاحضه ای برخوردار است (بایرن گریفتین،1983 :ص 1)
بنابراین حکومت محلی موجودیتی سازمان یافته است که دارای مشخصه های حکومتی بوده و از استقلال اداری و مالی ونه سیاسی قابل ملاحضه ای بر خوردار باشد وهدف از ایجاد ان ارائه خدمات عمومی به مردم محل با حداکثر کارایی و اثربخشی است ( مقیمی، 1382:ص40-41)
دهیاری به مدیریت روستایی اطلاق می شود و یک نهاد عمومی و غیر دولتی است که توسط سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور از لحاظ فنی و مالی وغیره، پشتیبانی می گردد و در حال حاضر منابع درامدی اصلی ان از محل عواید متمرکز تخصصی از وزارت کشور (سازمان شهرداریها و دهیاریها ) می باشد ( مولائی هشجین، 1387 :ص 30)
خلاصه اینکه دهیار در روستا بسان شهردار در شهر است. همانگونه که امروزه شهری بدون شهردار قابل تصور نیست در اینده نه چندان دور نیز امکان اداره روستاها بدون مدیر واحد سخت خواهد بود.
گردشگری روستایی: (( گردشگری روستایی )) از زمره مواردی است که اخیرآ در حوزه ی ادبیات صنعت
