شناسایی واولویت بندی عوامل موثر بر موفقیت کارآفرینان برتر استان هرمزگان
(با استفاه از تکنیک های MADM )
چکیده
این پژوهش یک تحقیق مساله مدار کاربردی است ودر صدد شناسایی عوامل موثر بر موفقیت کارآفرینان در صنایع تولیدی استان هرمزگان میباشد که میتواند برای متولیان کارآفرینی و صنعت در امر برنامه ریزی و قانون گذاری راه گشا باشد .
کارآفرینی بعنوان یک پدیده ی نوین در اقتصاد نقش موثری را در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشورها یافته است. می توان گفت کارآفرینی در اقتصاد رقابتی و مبتنی بر بازار امروز دارای نقش کلیدی است . بنابر این شناسایی عوامل موفقیت کارآفرینان و تسهیل روند کارآفرینی امری ضروری است .
هدف کلی از انجام این تحقیق فراهم نمودن بسترهای لازم برای تسریع روند رشد کارآفرینی در ایجاد و توسعه ی واحدهای صنعتی ودر نتیجه کمک به رشد اقتصادی استان می باشد . البته اهداف فرعی دیگری مانند : افزایش اشتغالزایی ، کمک به ایجاد محیطی پویا برای رشد کارآفرینان ، توسعه ی واحدهای صنعتی و ارائه ی راهکارهای عملی برای کارآفرینان جهت توسعه ی این عوامل مد نظر قرار گرفته است.
در این پژوهش ، کارآفرینان منتخب صنایع تولیدی استان هرمزگان در جشنواره کار آفرینان بر تر سال 87 ، جامعه آماری ما را تشکیل می دهند .
روش کلی این تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی است که با توجه به اهداف پژوهش و ماهیت تحقیق ، مناسبترین روش برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز ، استفاده از پرسشنامه است . نحوه ی جمع آوری داده ها ، کتابخانه ای – میدانی است . به منظورتجزیه وتحلیل داده های بدست آمده از پرسشنامه ، از تحلیل عاملی ، آمارتوصیفی و آمار استنباطی به فرا خور هر یک از بخش های پرسشنامه استفاده شده است . برای بررسی فرضیات تحقیق از آزمون فرض آماری با کمک نرم افزارSPSS 15 استفاده شده است .
در این پژوهش ، شش دسته ار عوامل فرهنگی- اجتماعی ، اداری ، قانونی وحقوقی ، اقتصادی ، تکنولوژیکی و فنی وشخصیتی مورد بررسی قرار گرفته اند . ودر آزمون میانگین این جامعه ، نتایج حاصله بیانگر این است که هر شش دسته عوامل ، تاثیر گذار می باشند . اما نتایج بدست آمده از تحلیل واریانس حاکی از آن است که میان میزان تاثیر این شش دسته عوامل تفاوت معنا داری وجود دارد . نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد ، از دیدگاه کار آفرینان برتر استان هرمزگان ، عوامل اقتصادی دارای بیشترین تاثیربر موفقیت کارآفرینان و پس از آن به ترتیب عوامل : تکنولوژیکی وفنی ، اداری ، فرهنگی – اجتماعی ، شخصیتی و در نهایت عوامل قانونی وحقوقی بر موفقیت کارآفرینان تاثیر گذار می باشند.
(کلید واژه: کارآفرینی، کارآفرینان برتر، MADM , Topsis , AHP)
فهرست مطالب
فصل اول.. 1
1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مسأله تحقیق… 2
1-3- ضرورت و اهمیت انجام پژوهش….. 4
1-4- اهداف تحقیق… 4
1-5- کاربرد نتایج تحقیق… 5
1-6- سئوالات پژوهشی… 5
1-6-1- قلمرو موضوعی… 5
1-6-2- قلمرو زمانی… 5
1-6-3- قلمرو مکانی… 5
1-7- نوع تحقیق… 6
1-8- روش تحقیق… 6
1-9- جامعه آماری… 6
1-10- روش گردآوری دادهها 6
1-11- روشها و ابزارهای مورد استفاده در تحقیق… 7
1-12- جمعبندی… 7
فصل دوم. 8
2-1- مقدمه. 9
2-2- کارآفرینی و روند پیدایش آن.. 10
2-3- تعاریفی از کارآفرینی… 10
2-3- تعاریفی از کارآفرین… 11
2-4- ویژگیها و مشخصات کارآفرینان.. 13
2-5- عناصر تشکیل دهنده کارآفرینی… 16
2-6- عوامل تأثیرگذار در شناسایی فرصتهای کارآفرینانه. 17
2-7- مدل شناسایی فرصت کارآفرینانه آنتونی اولویک….. 19
2-7- مدل ها و الگوهای کارآفرینی… 21
2-7-1- مدلهای محتوایی… 21
2-7-2- مدل های فرایندی… 21
2-7-2-1- مدل های فرایند رویدادی… 21
2-7-2-2- مدل های فرایند چند بعدی… 26
2-8- انواع کارآفرینی… 32
2-8-1- در قالب افراد مستقل و غیروابسته به سازمان(کارآفرینان شخصی کارآفرینی مستقل) 32
2-8-2- در قالب کارکنان سازمان (کارآفرینان سازمانی – کارآفرینی درون سازمانی) 32
2-8-3- در قالب سازمان (سازمان کارآفرین – کارآفرینی سازمانی) 32
2-9- عوامل و شاخصهای موثر بر موفقیت کارآفرینان.. 33
2-9-1- ویژگیهای شخصیتی… 34
2-9-2- عوامل جمعیتی… 37
2-9-3- عوامل محیطی… 37
2-10- چشماندازهای جدید در عوامل موفقیت کارآفرینی… 39
2-10-1- مذهب…. 39
2-10-2- شانس و سرنوشت…. 39
2-10-3- ارزش تصویری، ارزش زندگی و فلسفه زندگی… 39
2-11- تجارب کارآفرینی در کشورهای منتخب…. 49
2-11-1- آلمان.. 51
2-11-1-1- موانع آموزش….. 51
2-11-1-2- هنجارهای اجتماعی و فرهنگی… 52
2-11-2 – هلند.. 52
2-11-2-1- محدودیت های ساختار بازار. 52
2-11-2-2- قوانین و خدمات کسب و کار دولتی… 52
2-11-3- اتریش….. 53
2-11-3-1- مشکلات کارآفرینی در اتریش….. 53
2-11-4- سوئد.. 53
2-11-4-1- موانع عمده گسترش کارآفرینی در سوئد.. 53
2-11-5- موانع و محدودیت های توسعه کارآفرینی در کانادا 56
2-11-5-1- نگرش های کارآفرینانه. 56
2-11-5-2- بازارهای سرمایه. 56
2-11-5-3- ساز و کارهای حمایتی… 56
2-11-6- فنلاند.. 57
2-11-7- اسلوونی… 57
2-11-8- تحقیقی دیگر در اروپا 58
2-11-9- چین… 58
2-11-9-1- موانع محیطی… 58
2-11-9-2- مشکلات دسترسی به منابع.. 58
2-11-9-3- موانع اجتماعی… 59
2-11-10- قزاقستان.. 59
2-11-11- مشکلات کارآفرینان در اندونزی… 60
2-11-12- محدودیت های توسعه صنایع کوچک در بنگلادش….. 60
2-11-13- سنگاپور. 61
2-12- مطالعات انجام شده در ایران.. 61
2-13- جمعبندی… 68
فصل سوم. 69
3-1- مقدمه. 70
3-2- روش تحقیق… 70
3-3- جامعه آماری… 72
3-4- نمونه آماری… 72
3-5- روش گردآوری دادهها 73
3-6- ساختار پرسشنامه تحقیق… 74
3-7- روایی و پایایی ابزار گردآوری دادهها 75
3-7-1- روایی پرسشنامه. 75
3-7-2- پایایی پرسشنامه. 75
3-8- روش تجزیه و تحلیل دادهها 76
3-8-1- تکنیکهای تصمیم گیری چندمعیاره (MCDM). 76
3-8-2- ارزیابی و بررسی مدلهای MADM….. 77
3-9- معرفی تکنیک TOPSIS.. 78
3-10- معرفی تکنیک AHP.. 80
3-10-1- مراحل فرایند تحلیل سلسله مراتبی… 82
3-10-2 – ترسیم و تشریح درخت سلسله مراتبی… 82
3-10-3- تعیین معیارها، زیر معیارها و جایگزینها 83
3- 10- 3-1- کشف، شناسایی و دسته بندی معیارها، زیر معیارها و جایگزینها 83
3 – 10-3-2- استاندارد کردن معیارها، زیر معیارها و جایگزینها 83
3-10-3-3 – محاسبه اعتبار معیارها، زیرمعیارها و جایگزینها 85
3-10-3-4- جدول معیارها، زیرمعیارها و جایگزینهای نهایی و استاندارد شده. 85
3-11- جمعبندی… 85
فصل چهارم. 86
4-1- مقدمه. 87
4-2- متغیرهای توصیفی جمعیتشناختی پاسخدهندگان.. 87
4-3- تجزیه و تحلیل دادهها 90
4-3-1- آزمون قابلیت اعتماد پرسشنامه و تحلیل آماری دادههای تحقیق… 90
4-3-2- آزمون فرضیات پژوهش….. 92
4-3-2-1- فرضیه اول: عوامل فرهنگی- اجتماعی بر موفقیت کارآفرینان موثر میباشند. 93
4-3-2-2- فرضیه دوم: عوامل اداری بر موفقیت کارآفرینان موثر میباشند. 95
4-3-2-3- فرضیه سوم: عوامل قانونی و حقوقی بر موفقیت کارآفرینان موثر میباشند. 96
4-3-2-4- فرضیه چهارم: عوامل اقتصادی بر موفقیت کارآفرینان موثر میباشند. 97
4-3-2-5- فرضیه پنجم: عوامل تکنولوژیکی و فنی بر موفقیت کارآفرینان موثر میباشند. 98
4-3-2-6- فرضیه ششم: عوامل شخصیتی بر موفقیت کارآفرینان موثر میباشند. 99
4-3-2-7- فرضیه هفتم: میان تاثیر دسته عوامل فوق بر موفقیت کارآفرینان، اختلاف معناداری وجود ندارد. 100
4-4- رتبه بندی و تعیین درجه اهمیت عوامل و مؤلفههای عوامل موثر بر موفقیت کارآفرینان با روشهای MCDM….. 102
4-4-1- اولویتبندی عوامل شش گانه مؤثر بر موفقیت کارآفرینان با استفاده از تکنیک AHP.. 102
4-4-2- اولویتبندی مؤلفههای مؤثر بر موفقیت کارآفرینان با استفاده از تکنیک TOPSIS.. 104
4-5- جمعبندی… 107
فصل پنجم.. 108
5-1- مقدمه. 109
5-2- نتایج کلی پردازش دادههای پرسشنامه. 109
5-3- راهکارهای ارائه شده جهت ارتقاء کارآفرینی توسط کارآفرینان منتخب…. 113
5-4- پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده. 113
5-5- جمع بندی نهایی… 114
منابع: 115
منابع و مآخذ فارسی: 115
منابع و مآخذ انگلیسی: 116
فهرست اشکال
شکل 2-1: فرآیند شکل گیری فرآیند کارآفرینی از دیدگاه شاپیرو …………………………………………………………………………………….. 22
شکل 2-2: معادله کارآفرینی از دیدگاه فری ……………………………………………………………………………………………………………………………..25
شکل 2-3: فرایند کارآفرینی از دیدگاه فری ………………………………………………………………………………………………………………………….. 25
شکل 2-4: فرایند شکل گیری رویداد کارآفرینانه از دیدگاه بای گریو ……………………………………………………………………………………..26
شکل 2-5: نمودار کارآفرینی جفری ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27
شکل 2-6: متغیرهای ایجاد شرکت نوپا از دیدگاه گارتنر ………………………………………………………………………………………………………. 28
شکل 2-7: مدل فرایندی استیونسون و دیگران ……………………………………………………………………………………………………………………. 29
شکل 2-8: تأثیر شخص و وضعیت در کارآفرینی ………………………………………………………………………………………………………………… 31
شکل 2-9: عناصر اصلی در ایجاد یک شرکت نوپا از نگاه نیاوالی[1] و فوگل[2] ………………………………………………………………………… 32
شکل 2-10: انواع کارآفرینی و کارآفرینان ……………………………………………………………………………………………………………………………… 34
شکل 2-11: مدل موفقیت کارآفرینی ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 49
شکل 2-12: چهارچوب نظری تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 67
شکل2-13: الگوی توسعه کارآفرینی زنان ……………………………………………………………………………………………………………………………. 69
شکل 3-1: انواع مدل های تصمیم گیری در روش MADM ………………………………………………………………………………………………. 80
فهرست جداول
جدول 2-1: تحقیقات انجام شده در خصوص ویژگی های کارآفرینان ……………………………………………………………………………… 14
جدول 2-2: عناصر کارآفرینی از دیدگاه استیونسون ………………………………………………………………………………………………………… 30
جدول2-3: پیشینه تحقیق در زمینه رابطه بین ویژگیهای شخصی و عوامل موفقیت کارآفرینان ………………………………………….. 37
جدول 2-4: پیشینه تحقیق در زمینه رابطه بین عوامل جمعیتی و فاکتورهای موفقیت کارآفرینان ………………………………………………… 38
جدول 2-5: پیشینه پژوهش در زمینه ارتباط عوامل محیطی و فاکتورهای موفقیت کارآفرینی ……………………………………………. 39
جدول 2-6: رتبه بندی محدودیت های توسعه SMEs در بنگلادش ………………………………………………………………………………. 63
جدول3-1: ماتریس تصمیم گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 81
جدول 4-1: میزان تحصیلات پاسخدهندگان ……………………………………………………………………………………………………………………….90
جدول 4-2: سابقه مدیریت مصاحبه شوندگان ……………………………………………………………………………………………………………………91
جدول 4-3: تعداد کارکنان شرکتهای مصاحبه شوندگان ………………………………………………………………………………………………… 92
جدول 4-4: آزمون آلفای کرونباخ (قابلیت اعتماد پرسشنامه) ………………………………………………………………………………………. 94
جدول4-5 : یافتههای حاصل از بررسی فرضیه1 ………………………………………………………………………………………………………………. 97
جدول4-6: یافتههای حاصل از بررسی زیر مولفههای عوامل فرهنگی- اجتماعی …………………………………………………………….. 98
جدول 4-7: یافتههای حاصل از بررسی زیر مولفههای عوامل اداری …………………………………………………………………………………. 99
جدول4-8: یافتههای حاصل از بررسی فرضیه3 ………………………………………………………………………………………………………………. 100
جدول4-9: یافتههای حاصل از بررسی زیر مولفههای عوامل قانونی و حقوقی ………………………………………………………………. 100
جدول4-10: یافتههای حاصل از بررسی فرضیه4 ……………………………………………………………………………………………………………..101
جدول4-11: یافتههای حاصل از بررسی زیر مولفههای عوامل اقتصادی ………………………………………………………………………… 101
جدول4-12: یافتههای حاصل از بررسی فرضیه5 …………………………………………………………………………………………………………….102
جدول4-13: یافتههای حاصل از بررسی زیر مولفههای عوامل فنی و تکنولوژیکی ………………………………………………………… 102
جدول4-14: یافتههای حاصل از بررسی فرضیه6 …………………………………………………………………………………………………………….103
جدول4-15: یافتههای حاصل از بررسی زیر مولفههای عوامل شخصیتی ………………………………………………………………………..103
جدول (4-16): یافتههای حاصل از بررسی آزمون برابری و همگنی واریانس ………………………………………………………………… 104
جدول4-17: یافتههای حاصل از بررسی آزمون تحلیل واریانس ……………………………………………………………………………………. 105
جدول4-18: رتبه بندی دسته عوامل موثر بر موفقیت کارآفرینان با استفاده از AHP ………………………………………………….. 107
جدول4-19: رتبه بندی مولفههای عوامل اقتصادی ……………………………………………………………………………………………………………………. 108
جدول4-20: رتبه بندی مولفههای عوامل تکنولوژی و فنی ……………………………………………………………………………………………………… 109
جدول4-21: رتبه بندی مولفههای عوامل اداری ………………………………………………………………………………………………………………………….. 109
جدول4-22: رتبه بندی مولفههای عوامل فرهنگی- اجتماعی ………………………………………………………………………………………………… 109
جدول4-23: رتبه بندی مولفههای عوامل شخصیتی ……………………………………………………………………………………………………………….. 110
جدول4-24: رتبه بندی مولفههای عوامل قانونی و حقوقی …………………………………………………………………………………………………….. 110
فصل اول
1-1- مقدمه
کارآفرینی به عنوان یک پدیده نوین در اقتصاد نقش مؤثری را در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشورها یافته است. بهطوریکه میتوان گفت امروزه کارآفرینی در اقتصاد رقابتی و مبتنی بر بازار نقش کلیدی و بسزایی داراست. به عبارت دیگر در یک اقتصاد پویا، ایدهها، محصولات و خدمات همواره در حال تغییر میباشند و در این میان کارآفرین است که الگویی برای مقابله و سازگاری با شرایط جدید را به ارمغان میآورد. با توجه به اهمیت روزافزون این پدیده و نقش فزاینده آن در اقتصاد جهانی شناسایی عوامل موفقیت کارآفرینان و تسهیل امر کارآفرینی ضرورت دو چندان پیدا میکند.
این فصل به بررسی کلیات پژوهش اختصاص یافته است. ابتدا مسأله تحقیق و ضرورت انجام تحقیق بیان میگردد. سپس بهطور مختصر به اهمیت و ضرورت انجام تحقیق و اهداف و سؤالات پژوهشی پرداخته شده، و در ادامه بهطور خلاصه به نوع تحقیق، روش انجام تحقیق، جامعه آماری تحقیق، ابزار گردآوری دادهها و به روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات اشاره میشود.
1-2- بیان مسأله تحقیق
این امر مسلمی است که پژوهشهای کاربردی مسألهمدار هستند، بدین معنی که تمام فرایند پژوهش از اولین گامهای مشاهده تا آخرین مراحل نتیجه‌گیری می‌باید حول محور یک یا چند مسأله دور بزند. بنابراین روشن کردن مسأله در یک تحقیق علمی کاربردی یکی از ضروری‌ترین و اولین گامهای پژوهش است. اگر مسأله خوب روشن یا تبیین نشود، تمام مراحل بعدی فرایند تحقیق از جمله جمع‌آوری اطلاعات و نتیجه‌گیری دچار اشکالات و نواقصی خواهند شد که ناشی از خود آن مراحل نیست، بلکه ناشی از روشن نبودن و بیان نادرست مسأله است. بنابراین شاید اغراق نباشد که بعضی محققان معتقدند که خوب و درست روشن کردن مسأله معادل نیمی از فعالیتهای پژوهشی است (میرزایی اهرنجانی، 1371،ص5).
از طرف دیگر، نخستین گام جهت شناخت و تبیین درست هر مفهوم یا پدیده، ارائه تعریف روشنی از آن است. به طور کلی در تعاریفی که از کارآفرینی ارائه شده است، تناقضها و مغایرتهایی به چشم می خورد. وجود تفاوت در تعاریف کارآفرینی از سویی نشاندهنده گستردگی و اهمیت و از سوی دیگر نشاندهنده پویایی آن است (پورداریانی، 1381). ژوزف شومپیتر[3] میگوید: کارآفرین نیروی محرکه اصلی در توسعه اقتصادی است و نقش کارآفرین نوآوری با ایجاد ترکیب های تازه ای از مواد می باشد (خنیفر ، 1385).
در شرایطی که توسعه سریع اقتصادی اجتماعی، یک هدف کلان و آرزوی دیرینه برای تمامی کشورهاست، تحقق توسعه منوط به تولید انبوه و صادرات و به تبع آن افزایش درآمد ملی، توسعه عدالت اجتماعی و گسترش اشتغال مولد در کشورها میباشد. دستیابی به این هدف نیز در گرو ایجاد و توسعه فعالیتهای اقتصادی و افزایش بهره وری و خلاقیت است. تجربه موفق کشورهای صنعتی و کشورهای شتابدار در توسعه اقتصادی، نشان میدهد که مدیران کارآفرین، خلاق و ریسکپذیر در بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور میتوانند هدف های فوق را محقق سازند (امور مشاورین وزارت صنایع، 1376).
ایدههای مدیران کارآفرین در صورتی بر تولید، اشتغال و بهره وری عوامل تولید بنگاه اثرگذار هستند که شرایط اجرای آنها نیز فراهم گردد. شرط اینکه یک بنگاه تولیدی بتواند ایجاد و راهاندازی گردد و با اجرای ایدههای کارآفرینی فعالیت خود را تداوم بخشد و از این طریق امکان رشد و توسعه را بیابد، فراهم بودن بسترهای لازم در عرصه اقتصاد کشور است. از جمله نهادهایی که بر بسترسازی فعالیتهای اقتصادی نقش بارز و بی چون و چرایی دارد، نهاد دولت میباشد. دولت میتواند با قانون گذاری بستر لازم را برای موفقیت فعالیتهای تولیدی فراهم نماید و قوانین مصوب نیز میتوانند نقشی متفاوت را در عرصه اقتصاد ایفا نمایند. اگر درست به کار گرفته شوند بسترها و شرایط فعالیت و رقابت در عرصه اقتصادی را تسهیل و مهیا مینمایند و در غیر این صورت به عنوان مانعی برای بازیگران اقتصاد عمل میکنند. علاوه بر قوانین و مقررات، عواملی چون چگونگی شرایط اقتصادی، سیاسی حاکم بر کشور، بوروکراسی اداری، عوامل فرهنگی چون: فرهنگ خانواده و نگرش جامعه به کار و تولید، نگرش مصرفکنندگان نسبت به محصولات داخلی، بالا بودن میزان مخاطره پذیری برای ایجاد کسب و کار، سطح موفقیت طلبی در جامعه و عوامل آموزشی مانند: ارتباط بین دانشگاه و صنعت، تناسب بین آموزشهای دانشگاهی بر حسب نیازهای بازار کسب و کار، توانایی دانش آموختگان دانشگاهی، و … نیز بر موفقیت فعالیت کارآفرینان تأثیرگذار هستند که در فصل دوم به بررسی این عوامل می پردازیم.
این پژوهش نیز یک تحقیق مسألهمدار کاربردی است که درصدد شناسایی عوامل موفقیت کارآفرینان در صنایع تولیدی استان هرمزگان میباشد. شناسایی این عوامل و ارائه راهکارهایی کاربردی در جهت توسعه آنها، میتواند برای متولیان کارآفرینی و صنعت در سطح استان و حتی در سطح کشور در امر برنامهریزی و قانونگذاری راهگشا باشد.
