محدودیت های بهره مندی از حیوانات
اهمیت بحث حاضر هم اکنون بیش از گذشته به چشم می‌خورد چرا که استفاده از حیوانات در تحقیقات علوم پزشکی جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است .
امروزه بدون انجام دادن آزمایش‌های مقدماتی بر روی حیوانات ، کمتر میتوان روش های جدید را درباره انسان بکار بست . در واقع حیوانات عصای دست محققان علوم پزشکی و زیستی هستند . چنان که در مورد بیماریهایی که برای آنها مدل حیوانی وجود ندارد ، تحقیقات با اشکال زیادی مواجه میشود . اما حد مجاز این تصرفات مسأله مهمی است که از دیدگاه اخلاق در پژوهش باید به آن توجه کرد . با توجه به اصل «عبث نبودن جهان خلقت» و احادیث منقول از ائمه معصومین و سیره آنان به نظر می‌رسد تصرف انسان در حیات موجودات مطلق نیست و سلب حیات از آنان باید در حد ضروریات باشد .[1]
مبحث اول : تحقیقات علمی و پزشکی بر روی حیوانات
یکی از مواردی که امروزه در مورد حقوق حیوانات بسیار چالش برانگیز می باشد نحوه استفاده از حیوانات در مسائل علمی بخصوص استفاده در آزمایشگاه ها به منظور تست و آزمایش دارو های درمانی و همچنین مواد شیمیایی است . بسیاری از کشورها خود را ملزم به اعلام آمار آزمایشات نمیدانند به همین دلیل آمار سالیانۀ دقیقی از تعداد حیوانات آزمایش شده درجهان وجود ندارد .
با این وجود ، با توجه به آمار سالانۀ اعلام شده در برخی کشورها میتوان این تعداد را تخمین زد مثلا در هر یک از کشورهای اروپایی مانند انگلستان و آلمان هر ساله بر روی ۲ تا ۳ میلیون حیوان آزمایش میشود . این تعداد تنها حیوانات پستاندار را شامل میشود و ماهیها ، خزندگان ، خرچنگها و حشرات را در بر نمیگیرد . در آمریکا هر ساله حدود ۱۱۵ میلیون حیوان مهره دار (همۀ حیوانات به جز خرچنگها و حشرات) در آزمایشات مورد استفاده قرار میگیرند . آمار اعلام شده تنها حیواناتی را شامل میشوند که در آزمایشات استفاده شده اند . تعداد بسیار زیادی از حیوانات در مرحلۀ پرورش یا حمل و نقل یا شکار کشته میشوند . با یک حساب سرانگشتی میتوان تخمین زد سالانه حدود پانصد میلیون حیوان قربانی این آزمایشات میشوند به عبارت دیگر در هر ثانیه ۳۳ حیوان در آزمایشگاههای دنیا کشته میشوند .
گفتار اول : اخلاق زیستی
حیوانات به اندازۀ انسانها باهوش نیستند . اخلاق و معنویتی که ما برای گونۀ خود تعریف کردهایم ، در حیوانات دیگر تعریف نشده است در واقع ، ما انسانها نیستیم که باید برای حیوانات حقوق تعریف کنیم . تمام موجودات زنده با حقوق تعریف شدهای به دنیا میآیند ، حقوقی که طبیعت برای آنها تعریف کرده است و ما انسانها با خودخواهی تمام آنها را از موجودات دیگر گرفتهایم . انسان ، قدم کج اول را چند هزار سال پیش هنگامی که حیوانات وحشی را با نام حیوانات پرورشی و حیوانات کار به بردگی خود کشاند برداشت .
در طول چند هزار سال گذشته ابعاد سوء استفاده از حیوانات آنچنان وسیع شده است که امروز به هر گوشهای از زندگی انسانها نگاه کنیم مستقیم یا غیر مستقیم به نمونههای بارزی از زیر پا گذاشتن حقوق طبیعی حیوانات میرسیم در زمانی که در هر ثانیه ۱۶۸۰ حیوان بعد از یک زندگی نکبت بار در کشتارگاههای دنیا کشته میشوند یا در راه کشتارگاه جان میبازند یا بر اثر شرایط بسیار ناهنجار دامداریها میمیرند .
همانطور که در فصل های قبلی هم بیان گردید در حقیقت ، وقتی از حقوق حیوانات صحبت میکنیم ، صحبت از ” دادن ” به معنای ” اعطا کردن ” نیست بلکه صحبت از ” پس دادن ” است و آن هم نه ” پس دادن کامل ” . ما حتی اگر بخواهیم نمیتوانیم تمام حقوقی را که در طول چند هزار سال از حیوانات گرفتهایم به آنها پس دهیم ، ما نمیتوانیم رنج و شکنجه و وحشتی را که سالیانه بر میلیاردها حیوان تحمیل کردهایم جبران کنیم ، ما نمیتوانیم زندگی و جان از دست رفتگان را برگردانیم ، ما حتی نمیتوانیم حیوانات به اصطلاح ” پرورشی ” یا ” خانگی ” که قابلیت خود را برای زندگی در طبیعت از دست دادهاند به طبیعت برگردانیم . . .
[1] . نایینی ، علیرضا ، ربانی ، محمد ، « حقوق حیوانات از دیدگاه قرآن و احادیث » ، فصلنامه دانشور ، سال هفتم ، تهران ، دانشگاه شاهد ، 1378 ، ش 26، ص 47 .