الأستاذ المشرف المساعد:
الدکتور نصر الله شاملی
ربیع الأول 1433
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
الملخص
هدف القرآن، هدایه البشر کله على اختلاف أجناسهم وأزمانهم إلى الکمال والسعاده ویجب لهذه الهدایه، إبلاغ نداء الکتاب السماوی علی أساس سلائق المخاطبین وقدراتهم الفکریه، فحاول هذا البحث دراسه کیفیه بیان الرب إزاء الاتجاهات الفکریه منها المؤمنین والکافرین والمنافقین وأهل الکتاب بالاستفاده من القواعد البلاغیه بناء على المنهج الوصفی والتحلیلی وأن یقدم مجموعه منتظمه من الأسلوب البیانی وکیفیه الخطاب القرآنی. ومن أهم نتایج هذه الدراسه هی أن الخطاب القرآنی باعتباره خطاباً لغویاً من الله سبحانه وتعالى إلی العباد (المخاطَبین) عبر النص القرآنی بغیه لهدایتهم إلی الکمال، یخاطب فئات مختلفه من الناس فکان لکل فئه منهم خطاب یمیزها عن غیرها، حسب مقتضى الحال وداعیه المقام، فنجد فیه التنوع على حسب حال المخاطبین أی حالاتهم النفسیه والثقافیه والاجتماعیه. إن الله تعالى امتاز خطاب المؤمنین بالتعظیم والتشریف فجاءت العبارات واضحه سلسه عذبه خالیه من الشده والقوه فی حین امتاز خطاب الکفار بالزجر والترهیب والوعید بلهجه شدیده وألفاظ عنیفه قویه تنفیراً لنهم وتحذیراً لهم بخطاب غیر مباشر وبصیغه الغائب. فأکثر الخطاب القرآنی فی المنافقین،کان فی رسم معالمهم الشخصیه باعتبار أنهم کانوا صوره جدیده مجهوله للمؤمنین وهی فی حاجه إلى مزید من البیان حتى یتعرفوا بسماتها الکثیره المغلقه الملتویه. وهو خطاب مقرون بالوعد والوعید والزجر والتهدید والذم والاستهزاء بنسبه إلیهم بأسلوب قوی ولهجه شدیده وردّ حاسم وألفاظ عنیفه. ثم نجد فی القرآن الکریم خطاباً موجهاً إلى أهل الکتاب، وهم الیهود والنصارى على کثرته وتنوعه فی أسالیب الخطاب، حیناً یخاطبهم بالخطاب المباشر وحیناً آخر یخاطبهم عن طریق النبی (صلی الله علیه وآله) ومره یخاطبهم من قبیل الوصف. وکل نوع من هذه الخطابات، کانت مطابقه لحال المخاطب وغرض الخطاب ویستخدم فی الذم أو المدح أو کلیهما حسب سیاق الکلام. فإن القرآن الکریم یواجه السلائق المختلفه الفکریه حسب عقائدهم الفکریه وموقفهم من إجابه فطرتهم وهی التوحید، أی هذه المبادئ الفکریه کانت سبب إختلاف الخطاب ولم تکن الذات والقومیه.
المفردات الرئیسیه: الخطاب القرآنی، المؤمنون، الکافرون، المنافقون، أهل الکتاب.
چکیده
هدف قرآن، هدایت تمام انسان‌ها به سوی کمال و سعادت است. و لازمه‌ی این هدایت، رساندن پیام کتاب آسمانی فراخور سلیقه‌های فکری مخاطبان و قدرت اندیشه آنان است. این پژوهش سعی دارد چگونگی و نحوه‌ی بیان و گفتار خداوند در برابر این گرایش‌های فکری (مؤمنان، کافران، منافقان و اهل کتاب)، و خصوصیات و ویژه‌گی‌هایی که خطاب هر گروه را از گروه دیگر متمایز می‌سازد، بیان نماید و در پی آن یک جمع بندی مشخص از اسلوب بیانی و نحوه خطاب قرآن کریم در اختیار خواننده قرار دهد. از جمله دستاورد‌های پژوهش حاضر آن است که قرآن, گروه‌های مختلف مردم را با هدف هدایت ایشان به سوی کمال، مورد خطاب قرار داده است وکیفیت خطاب هر گروه متناسب با شرایط روحی، فرهنگی، شناختی و اجتماعی آنان متفاوت می‌باشد. خداوند سبحان مؤمنان را با خطاب تشریف و تعظیم گرامی داشته و با کلماتی لطیف، نرم و به دور از هر گونه شدت و خشونت آنان را مورد ندا قرار داده است و این در حالی است که خطاب خداوند به کفار غیر مستقیم ، زجر‌آور، تهدید کننده ، تهکمی و همراه با کلماتی خشن و کوبنده است که نشان از دوری جستن و برائت از ایشان دارد. شایان ذکر است که بیشترین خطاب قرآن نسبت به منافقان در بیان ویژگی‌های شخصیتی آنان است؛ چرا که این گروه برای مؤمنان چهره‌ای جدید و نا‌شناخته‌اند و نیاز به شرح و توضیح بیشتری دارند و از خصوصیات این خطاب می‌توان به زجر آور بودن، سرزنش کننده و بشارت دهنده به عذاب اشاره کرد که با بیانی تند و کوبنده و الفاظی قوی و خشن مخاطبان خود را مورد خطاب قرار می‌دهد. خطاب متعدد و متنوع قرآن نسبت به اهل کتاب در مواردی مستقیم است و در مواردی غیر مستقیم (به واسطه پیامبر). شایان ذکر است که این تعدد خطاب و تنوع آن, متناسب با حال مخاطب و غرض خطاب
است و مطابق با سیاق کلام گاهی برای ستایش وگاهی برای سرزنش مخاطب و یا هر دو به کار می‌رود.
بنابراین قرآن کریم سلیقه‌های مختلف فکری را متناسب با افکار و عقاید‌شان ، مورد خطاب قرار داده است و به عبارت دیگر این افکار و عقائد آنهاست که سبب اختلاف خطاب می‌شود نه شخصیت و قومیت آنان.
واژگان کلیدی: خطاب قرآنی ، مؤمنان، منافقان، کافران، اهل کتاب.
الفهرس
العنوان الصفحه
التمهید…………………………………………………………………………د
الفصل الأول: المقدمه
1-1-بیان المسأله……………………………………………………………….1
1-2- الأبحاث السابقه…………………………………………………………..2
1-3- أهداف البحث……………………………………………………………3
1-4-دوافع البحث وأهمیته……………………………………………………….3
1-5-فوائد البحث………………………………………………………………3
1-6- أسئله البحث …………………………………………………………….4
الفصل الثانی: فی الإطار النظری للدراسه
2-1- تعریف المصطلحات………………………………………………………..5
2-1-1- الخطاب……………………………………………………………5
2-1-1-1- الخطاب فی اللغه………………………………………………5
2-1-1-2- الخطاب فی الاصطلاح…………………………………………6
2-1-1-3- الخطاب فی القرآن…………………………………………….8
2-1-2- السیاق…………………………………………………………….9
2-1-2-1- السیاق فی اللغه……………………………………………….9
2-1-2-2- السیاق فی الاصطلاح…………………………………………10
2-1-2-3- أهمیه السیاق………………………………………………..17
2-1-3- البلاغه…………………………………………………………..21
2-1-3-1- البلاغه فی اللغه………………………………………………21
2-1-3-2- البلاغه فی الاصطلاح…………………………………………22
2-2- البلاغه والخطاب…………………………………………………………26
2-2-1- أهمیه علم البلاغه فی فهم الخطاب والوقوف علی أغراضه………………….26
2-2-2- البلاغه فی الخطاب…………………………………………………28
العنوان الصفحه 2-2-2-1- جمل الخطاب بین الخبر والإنشاء…………………………………..29
2-2-2-2- التقدیم والتأخیر وعلاقته بالخطاب………………………………34
2-2-2-3- التعریف والتنکیر وعلاقته بالخطاب……………………………..38
2-2-2-4- الفصل والوصل وعلاقته بالخطاب………………………………40
2-2-2-5- الحذف والذکر وعلاقته بالخطاب………………………………44
2-3- دور المخاطب فی صیاغه الخطاب……………………………………………46
الفصل الثالث: مستوى الخطاب القرآنی
3-1- تمهید………………………………………………………………….54
3-2- خطاب المؤمنین………………………………………………………….55
3-2-1- النتیجه…………………………………………………………..78
3-3- خطاب الکافرین…………………………………………………………79
3-3-1- النتیجه…………………………………………………………..99
3-4- خطاب المنافقین………………………………………………………..100
3-4-1- النتیجه…………………………………………………………119
3-5- خطاب أهل الکتاب…………………………………………………….119
3-5-1- الدعوه إلى المشترکات…………………………………………….128
3-5-2- الدعوه إلى تصحیح عقیده التوحید…………………………………..130
3-5-2-1-الیهود…………………………………………………….130
3-5-2-2- النصارى………………………………………………….137
3-5-3- الدعوه إلى نبوه محمد (صلى الله علیه وآله)…………………………..142
3-5-4- تذکیرهم بالنعم………………………………………………….146
3-5-5- تقسیم أهل الکتاب بالمشرک والمؤمن والمنافق…………………………149
3-5-6- الصفات الشخصیه……………………………………………….151
3-5-7- النتیجه…………………………………………………………153
الخاتمه……………………………………………………………………….154
فهرس المصادر والمراجع………………………………………………………..157
1-المراجع باللغه العربیه…………………………………………………….157
العنوان الصفحه
2-المراجع باللغه الفارسیه…………………………………………………..163
3- الرسائل الجامعیه……………………………………………………….163
4-المصادر الإلکترونیه……………………………………………………..163
بیان المسأله
إن البشر، یختلف بعضهم بعضاً إراده وفطره وذوقاً والموهبه الفکریه، وتتعدد أسالیبهم فی کشف الحقیـقه؛ لهذا ینبغی للقرآن وهو أکبر حجه ومعیار للحق أن یقنع اکثر الناس رغم الفروق السائده فی سلائقهم لیصدقوه ولا یستعصی أسلوبه الفکری والبیانی على أحد الدارسین.
هذا البحث یحاول أن یبین کیفیه بیان الرّب فی القرآن الکریم وخطابه للسلائق المختلفه الفکریه منها ( المؤمنون والمنافقون واهل الکتاب والکفار) أی ماذا یعنی ویهدف القرآن عندما یخاطب فئه خطاباً ساخراً، وما فرق هذا، مع خطابه غیر المباشر والتعجیزی والتلوینی وأنواع من الخطاب الآخر فی منظور القرآن؟ یهدف هذا البحث مع الأخذ من مضمون التفاسیر والاستفاده من القواعد البلاغیه، أن یقدم مجموعه منتظمه من الأسلوب البیانی وکیفیه الخطاب القرآنی.
هدف القرآن، هدایه البشر کله إلى النور والاسلام ویلزم لهذه الهدایه، إبلاغ نداء الکتاب السماوی علی أساس سلائق المخاطبین وقدراتهم الفکریه؛ لهذا یختلف خطاب القرآن بالنسبه للسلائق المختلفه والأفراد، فلهذا نرى أن الخطاب، مواقف؛ مباشر وصریح أو ایمائی وغیر مباشر ویبعث علی الأمل
والرجاء وتأیید المخاطب وفی مواقف، یدل علی الرفض وعدم الأمل.
وجدیر بالذکر، إن نقد السلائق الفکریه فی القرآن الکریم شکلاً وماهیه فی غایه الدقه ومتفاوت عن الأخری؛ کان هذا البحث بصدد دراسه أسالیب الخطاب وبیان الرّب فی القرآن لتلقی المسلمین المناهج الخطابیه القرآنیه لحیاتهم الراهنه.
1-2- الأبحاث السابقه
