وبلاگ

دکتر مجتبی جعفر زاده کنارسری
استاد مشاور:
دکتر حمید دهقان زاده
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست 
عنوان
صفحه
چکیده
1
فصل اول 

کلیات
2
1-1- مقدمه
3
1-2- منشأ و اهمیت گلرنگ
5
1-3- خصوصیات گیاهی
6
1-4- هدف
9
فصل دوم 

بررسی منابع
10
2-1- مراحل نمو گلرنگ
11
2- 2- واکنش­های گیاه به تنش
13
2-3- عناصر ریز مغذی
14
2-4- فرم های روی در خاک
15
2-5- نقش روی در گیاه
16
2-6- مکانیسم های جذب و انتقال روی
17
2-7- تاثیر تنش خشکی بر عملکرد واجزای عملکرد
20
2-8- تاثیر تنش خشکی بر درصد روغن و عملکرد روغن
23
2-9-تاثیر غلظت و زمان مصرف کود “روی” بر عملکرد و اجزای عملکرد
23
2-10- تاثیر غلظت و زمان مصرف کود “روی” بر درصد روغن و عملکرد روغن
25
2- 11- شاخص برداشت
25
فصل سوم 

مواد و روش­ها
27
3- 1-  مشخصات محل اجرای آزمایش
28
3- 2- عملیات زراعی و روش اجرای آزمایش
28
3- 3- صفات مورد بررسی و نحوه اندازه­گیری آنها
29
3-3-1- ارتفاع بوته:
29
3-3-2- کلروفیل کل:
31
3-3-3- عملکرد دانه:
31
3-3-4- تعداد غوزه در بوته:
31
3-3-5- تعداد دانه در غوزه:
31
3-3-6- وزن هزار دانه:
31
3-3-7-  عملکرد بیولوژیک:
31
3-3-8- شاخص برداشت:
32
3-3-9- درصد روغن
32
3-3-10- عملکرد روغن
32
3- 4- تجزیه و تحلیل های آماری
32
فصل چهارم 

نتایج و بحث
33
4-1- ارتفاع بوته
34
4-2-تعداد غوزه در بوته
39
4-3- تعداد دانه در غوزه
42
4-4- وزن هزار دانه
45
4-5- عملکرد بیولوژیک
48
4-6- عملکرد دانه
50
4-7- شاخص برداشت
53
4-8- میزان کلروفیل کل
57
4-9- درصد روغن
59
4-10- عملکرد روغن دانه
61
نتیجه­گیری و پیشنهادها
63
نتیجه گیری
64
پیشنهادها
66
پیوست ها
67
منابع
70
چکیده انگلیسی
76
چکیده:

خشکی از جمله تنش­های محیطی است که به­عنوان مهمترین عامل محدود کننده رشد و تولید گیاهان زراعی در اکثر نقاط جهان و ایران شناخته شده است. از آنجایی كه بیشتر نقاط كشورمان در مناطق خشك

ونیمه خشك قرار گرفته است که دارای منابع آب محدودی است، كشت گیاهان متحمل به خشكی حائز اهمیت است و از طرفی خاك های زراعی كشورما به دلایل متعددی دچار كمبود شدید ریز مغذی ها و ازجمله روی(Zn) می باشند . از این رو این تحقیق با هدف مطالعه تاثیر زمان و میزان کاربرد Zn به همراه بررسی تاثیر تنش رطوبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ تابستانه در سال زراعی 1391 در استان اصفهان انجام گرفت. این بررسی با استفاده از طرح کرت­های دو بار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد که فاکتور های آزمایش شامل سه سطح آبیاری( آبیاری کامل(آبیاری در مراحل کاشت، رشد رزت، رشد طولی، گلدهی، گرده افشانی و پر شدن دانه)، قطع یک دور آبیاری در مرحله گلدهی و قطع یک دور آبیاری در مرحله دانه بندی) به عنوان فاکتور اصلی، و سه زمان کاربرد عنصر روی (محلول پاشی سولفات روی در هنگام کاشت،  محلول پاشی در زمان گلدهی و محلول پاشی در زمان شروع دانه بندی) به عنوان فاکتور فرعی و سه غلظت مصرف کود روی (صفر، سه در هزار و شش در هزار)  به عنوان فاکتور فرعی فرعی بود. بررسی ها نشان داد که تیمار آبیاری تاثیر معنی داری بر ارتفاع، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و کلروفیل در سطح احتمال یک درصد و بر وزن هزار دانه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. نتایج تجزیه واریانس همچنین نشان داد که زمان کاربرد سولفات روی بر تعداد غوزه، دانه در غوزه و کلروفیل در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد و صفات وزن هزار دانه، عملکرد دانه و درصد روغن در سطح 5 درصد معنی دار بود و غلظت سولفات روی بر تعداد غوزه، دانه در غوزه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک و کلروفیل در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد، به طوری که بهترین بازده را غلظت 3 در هزار سولفات روی داشت. به طور کلی عملکرد دانه تحت تنش خشکی کاهش یافت ولی محلول پاشی سولفات روی باعث افزایش عملکرد شد، بنابراین محلول پاشی این عنصر به ویژه در مرحله آغاز گلدهی در تحمل گلرنگ به تنش خشکی و افزایش عملکرد تحت تنش مفید می باشد.

کلمات کلیدی: گلرنگ، تنش خشکی، مراحل رشد، غلظت و زمان کاربرد سولفات روی.

مقدمه

تنش­های محیطی، یکی از مهمترین عوامل کاهش دهنده عملکرد محصولات زراعی در سطح جهان هستند. چنانچه تنش­های محیطی وجود نداشت ، عملکرد های واقعی باید برابر با پتانسیل عملکرد های بالقوه گیاهان بود، در حالی که در بسیاری از گیا هان زراعی متوسط عملکرد واقعی گیاهان کمتر از 10-20 درصد ظرفیت عملکرد آنان است(کافی و رستمی، 1386). در نقاط خاصی از کره زمین به دلیل موقعیت جغرافیایی، عوامل تنش زا در تولید محصولات کشاورزی تاثیر منفی بیشتری دارند و کشاورزی در آن مناطق با تحمل هزینه بیشتر و در نتیجه بازده کمتری صورت می گیرد. در این میان می توان به خشکی که یکی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد وتولید گیاهان زراعی است، اشاره داشت. خشكی در ایران پدیده ای اجتناب ناپذیر است كه همه ساله با شدت متفاوتی، تولید موفقیت آمیز محصولات كشاورزی را با مخاطره روبرو می­سازد.  رشد گیاهی توسط چند عامل مهم كنترل می­شود كه در این میان آب نقش حیاتی دارد. بسته به مرحله فیزیولوژیكی كه گیاه درآن به سر می­برد و شدت تنش، كم آبی اثرات مختلفی برگیاه می­گذارد (کافی و دامغانی، 1379).

با وجود تولید سالیانه 271 هزار تن دانه روغنی در کشور، بخش عمده ای از روغن مصرفی ار منابع خارجی تامین می شود. بنابراین توسعه کشت دانه های روغنی از اهمیت بسزایی برخوردار است(یونس سینکی، 1387).

گلرنگ از قدیم الایام در استان های آذر بایجان، خراسان و اصفهان به صورت زراعت فرعی و با هدف برداشت گل كشت می‌شده است. روغن دانه این گیاه كیفیت قابل ملاحظه ای دارد. میزان اسید لینولئیك آن بین 73 تا 85 درصد است كه بالاترین مقدار در بین نباتات روغنی می‌باشد (خواجه پور، 1380) . وجود توده های محلی و انواع تیپ وحشی این گیاه كه در سراسر ایران پراكنده اند، نشان از سازگاری این گیاه با شرایط آب و هوایی متنوع دارد. با اینكه كشور ایران نیز در محدوده جغرافیایی اهلی شدن گلرنگ قرار دارد، ولی متأسفانه در ایران مورد توجه شایسته ای قرار نگرفته است . سازگاری وسیع گلرنگ به اقلیم مختلف و تحمل زیاد آن به شرایط نامساعد ایجاب می‌نماید كه مطالعات به نژادی و به زراعی در جهت گسترش كشت آن در کشور عمل آید(فروزان، 1378).

کمبود آب و بروز تنش خشکی در محیط رشد گلرنگ باعث کاهش اندازه گیاه، تغییر رنگ برگها، کم شدن دوام سطح برگ و کاهش عملکرد می شود. آبیاری از طریق تغییر اجزای عملکرد می تواند عملکرد را تحت تاثیر قرار دهد (یزدی صمدی، 1375).

خاك های زراعی كشورما به دلایل متعددی دچار كمبود شدید ریز مغذی ها به ویژه روی(Zn) می باشند . برخی از این دلایل عبارتند از :آهكی بودن خاك ها ،بی كربانته  بودن آب آبیاری ، تنش  خشكی در مزارع كشور و پایین بودن مواد آلی در خاك های زراعی.بنا دلایل فوق جذب عناصر ریز مغذی ، به ویژه روی (Zn) و آهن(Fe) ، به وسیله ی ریشه ی گیاهان یا اصلاً انجام نمی گیرد ویا در صورت جذب نیز ، به دلیل  PHبالای شیره ی سلولی با رسوب در درون آوند ها ، به قسمت های خوراكی (برگ،میوه ودانه) نمی رسند.در صورت مصرف دام یا انسان از این قسمت های خوراكی ابتلا به كمبود عناصر ریز مغذی بدیهی است.

تغذیه مناسب تحت شرایط تنش می تواند تا حدی به گیاه در تحمل تنش ها کمک کند. روی از عناصر کم مصرف ضروری است که برای رشد طبیعی و تولید مثل گیاهان زراعی ضروری است (آلووی، 2004) و در سنتز پروتئین ها و هورمون گیاهی اکسین به کار می رود (استمپر و همکاران، 1998). نیاز به روی برای رشد بهینه و مراحل فیزیولوژیکی و غلظت بحرانی آن برای عملکرد روغن ضروری گزارش شده است (مسیرا و شارما، 1991).

روی در چند آنزیم موجود در گیاهان شرکت داشته و بنابراین می تواند در امر سنتز پروتئین ها و کربوهیدراتها، متابولیسم سلول، محافظت غشا از رادیکال های آزاد اکسیژن و سایر فرایند های مرتبط با امر سازگاری گیاهان به تنش ها، نقش مهمی ایفا کند(همانترانجان، 1996).

1-2- منشأ و اهمیت گلرنگ

کشت و کار گلرنگ در ایران، افغانستان، پاکستان، هند و بسیاری از مناطق دنیای قدیم قدمتی دیرینه دارد (زینلی، 1378). به طوری که سابقه کشت آن در مصر به حدود 4000 سال و در چین به حدود 2000 سال پیش بر می­گردد (فروزان، 1378). به نظر می­رسد این گیاه در شمال شرق هندوستان و ایران یا ترکیه اهلی گردیده است. علی­رغم اینکه گلرنگ بومی ایران بوده و امکان زراعت آن در بسیاری از مناطق کشور فراهم است کشت آن در کشور رواج چندانی نداشته است (اهدایی و نورمحمدی، 1362).

در حال حاضر اهمیت تولید گلرنگ در درجه اول صرفاً برای تولید روغن خوراکی و در درجه بعد به عنوان دانه پرندگان دست آموز و مقدار کمی برای استفاده در صنایع است (خواجه پور، 1370). تا اواخر دهه 70 میلادی، همه تلاشهای صورت گرفته برای کشت گلرنگ در نقاط مختلف دنیا به شکست انجامید زیرا مقدار روغن دانه گلرنگ کمتر از 30 درصد بود. میزان روغن گلرنگ جهت موفقیت آن در رقابت با سایر گیاهان روغنی باید بیشتر از40 درصد باشد (نولس، 1958). بالا بودن درصد پوسته باعث عدم اولویت گلرنگ در کشت‌های تجاری گردیده است. زیرا این عامل علاوه بر کاهش درصد روغن دانه و ایجاد اشکال در استخراج روغن، باعث کاهش پروتئین کنجاله و کاهش کیفیت مصرف آن می­شود. این عامل سبب می­شود که کنجاله گلرنگ نتواند رقیب جدی برای کنجاله‌های دارای پروتئین باشد. از کنجاله گلرنگ می­توان در تغذیه گاوهای شیری و نیز مرغ­های تخم‌گذار استفاده کرد اما جهت تغذیه جوجه‌های جوان مناسب نیست (زینلی، 1380).

از دانه گلرنگ می­توان به صورت خالص در تغذیه گاوها استفاده کرد. هنگامی که جو به صورت علف هرز در مزرعه گلرنگ زیاد باشد، به علت سختی جدا کردن دانه‌های این دو از یکدیگر می­توان دانه‌ها را مستقیماً به مصرف خوراک دام رساند (نولس، 1958). کنجاله حاصل از گلرنگ دارای 24-20 درصد پروتئین، 33 درصد الیاف خام و 10 درصد روغن است که به علت کم بودن درصد پروتئین و زیاد بودن الیاف خام، ارزش آن در تغذیه طیور کم است. هم‌چنین این کنجاله دارای کمبود‌هایی در اسید‌های آمینه لایسین و متیونین است که در صورت افزودن این اسید‌های آمینه و پوست زدائی می­تواند جایگزین کنجاله سویا در تغذیه طیور گردد (کاظمی، 1358).

روغن گلرنگ دارای ارزش بسیار­است زیرا دارای مقادیر قابل توجهی اسیدهای چرب غیر‌اشباع یا ضروری است (فروزان، 1378) مهمترین اسید چرب از لحاظ تغذیه­ای، اسید لینولئیک است که بیش از 73 درصد اسیدهای چرب روغن گلرنگ را تشکیل می­دهد (میرنظامی، 1374). البته ارقامی هم وجود دارد که دارای مقادیر بالایی (بیش از 70 درصد) اسید اولئیک هستند. این نوع روغن گلرنگ، قابلیت حرارت پذیری بالایی دارد و قابل رقابت با روغن زیتون می­باشد (آلیاری و شکاری، 1379). استخراج روغن گلرنگ در مقایسه با سایر گیاهان روغنی بسیار مشکل است زیرا دانه این گیاه دارای پوسته سختی است که باعث مقاومت در استخراج روغن می­شود (ویس،1999). موارد مصرف روغن گلرنگ شامل تهیه روغن­سالاد و مارگارین سبک، استفاده در فرمولاسیون غذای کودکان، مصرف در طباخی،­تهیه موادآرایشی، مصارف داروئی و در نقاشی است (خواجه پور، 1370)

خصوصیات گیاهی

گلرنگ گیاهی یکساله با نام علمی Carthamus tinctorius از تیره مرکبه ((Compositae است که دارای 12 جفت کروموزوم می­باشد. این گیاه معمولاً خاردار بوده ولی ارقام بی‌خار آن نیز وجود دارد. گلرنگ همانند بسیاری از گیاهان تیره مرکبه و طبیعتاً پائیزه ابتدا یک مرحله روزت را می­گذراند. در مرحله روزت، گلرنگ تعداد بسیاری برگ تولید می­نماید که معمولاً در یک محل به صورت مجتمع دیده می‌شود. مرحله روزت نوعی خصوصیات سازگاری گیاه با شرایط سرما بوده و می­تواند نتیجه انتخاب طبیعی در طی تکامل گیاه باشد. معمولاً طول دوره روزت با افزایش درجه حرارت همبستگی منفی دارد. باآغاز تحریکات گلدهی، رشد سریع و طولی میانگره‌ها آغاز شده و گیاه به ساقه می­رود (خواجه پور، 1380)

گلرنگ پس از به ساقه رفتن به صورت بوته‌ای استوار با ساقه اصلی محکم، خشن و چوبی رشد می­کند. ارتفاع بوته معمولاً 50 تا 150 سانتی متر می­باشد. طول میانگره‌ها از پایین به طرف بالا، به تدریج کوتاهتر می­شود به طوری که برگهای انتهایی ساقه به صورت برگها یا براکته‌هایی در اطراف گل آذین مشاهده می‌گردند. شاخه دادن گلرنگ بر حسب ارقام، فاصله کاشت، زمان کاشت و سایر شرایط متفاوت است. معمولاً پس از‌­آنکه ارتفاع بوته به بیش از 20 سانتی متر رسید، ساقه اصلی در نیمه فوقانی گیاه تولید چندین شاخه جانبی می­کند. هر ساقه فرعی اولیه نیز ممکن است تولید ساقه‌های فرعی ثانویه نماید. در صورتی که فاصله بوته‌ها در روی ردیف کاشت زیاد باشد ساقه‌های فرعی ثانویه نیز منشعب می­گردند (فروزان، 1378). گیاه گلرنگ دارای یک ریشه اصلی عمودی است و به طور معمول ریشه های افقی فرعی نازکی تولید می­نماید. ریشه عمودی گلرنگ ممکن است تا عمق 2 تا 3 متری در خاک نفوذ کند. واضح است که عمق توسعه بالفعل و بالقوه ریشه در هر