وبلاگ

کنش­های موجود بین ذرات، بخصوص بین کوارک­ها بیان شده، همچنین خواص نیروی بین نوکلئون­ها، که نیروی قوی هسته­ای نامیده می­شود، مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم همچنین روش­های هسته سازی، که بطور طبیعی در جهان صورت می­گردد، ارائه شده است. در فصل سوم مدل­های هسته­ای بیان شده است. هر مدل هسته­ای خود قادر است بخشی از خصوصیات هسته­ای را توضیح دهید. مدل­های که مورد بررسی قرار گرفته­اند عبارتند­ از: مدل گاز فرمی، مدل لایه­ای، مدل جمعی و مدل شبه کوارکی هسته­ها است. خصوصیاتی از هسته­ها که توسط مدل شبه کوارکی قابل توضیح است در اینجا بیان شده­اند. خصوصیاتی مانند اعداد جادویی هسته­ها که با در نظر گرفتن یک شبکه منظم بین کوارک­ها قابل باز تولید می­باشد. با در نظر گرفتن برخی خصوصیات هسته­ها رابطه­ای برای انرژی بستگی هسته­ها ارائه شده و با اعمال تغییراتی در این رابطه توانسته­ایم سهمی­های جرم اتمی هسته­های با عدد جرمی یکسان را به دست آوریم. انرژی بستگی هسته­ها را به تعداد پیوند­های کوارکی بین نوکلئون­ها ربط داده­ایم، که انرژی بستگی به ازای هر پیوند تقریباً مقداری ثابت به دست آمده است. در فصل چهارم گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدا با فرض اینکه دوترون تنها از دو نوکلئون ساخته شده، با به دست آوردن تابع موج دوترون و محاسبه مقدار انتظاری عملگر گشتاور دو قطبی مغناطیسی، مقدار گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون را به دست آورده­ایم. در مرحله بعد همین محاسبات را با فرض اینکه کوارک­های دوترون نه تنها تشکیل دو نوکلئون می­دهند، بلکه ممکن است باریون­ها­ی دلتا نیز تشکیل دهند، صورت گرفته و گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون را به دست آورده­ایم. با مقایسه نتایج با مدل پوسته­ای سازگاری بهتری با مقدار اندازه­گیری شده دیده می­شود. در فصل پنجم به منظور به دست آوردن دلیلی بر پایداری هسته­ها و به دست آوردن نسبت­های بین پروتون و نوترون در هسته­های پایدار، تشکیل هسته­ها را از کوارک­های سازنده آنها در نظر گرفته­ایم و با محاسبه تعداد راه­هایی که از تعداد­ی مشخص از  کوارک­های بالا و پایین می­توان یک هسته بسازیم و در نظر گرفتن اینکه هسته­ای که با بیشترین راه ممکن ساخته می­شود، پایدارتر است، نسبت پروتون و نوترون­های تشکیل دهنده هسته­ها را باز تولید کرده­ایم.

 

 

فهرست مطالب

 

فصل اول: مقدمه                                                                                                        1

فصل دوم: برهم­کنش­های مواد و نوکلئون­ها و هسته­سازی                                                     9

2-1- نیروهای چهارگانه                                                                              9

2-2- الکترودینامیک کوانتومی (QED)                                                             10

2-3- کرومودینامیک کوانتومی (QCD)                                                            12

2-4- برهم­کنش­های ضعیف                                                                        13

2-5- برهم­کنش­های نوکلئون­ها                                                                     14

2-5-1- خواص نیروی هسته­ای                                                          14

2-6- هسته­سازی                                                                                     16

2-7- فرایند هسته­سازی در مهبانگ                                                                16

2-8- فرایند هسته­سازی ستاره­ای                                                                             17

2-9- فرایند هسته­سازی انفجاری                                                                             18

2-10- فرایند هسته­سازی با اسپلاشی اشعه کیهانی                                                       19

2-11- تشکیل هسته­ها در جهان                                                                            19

فصل سوم: مدل­های هسته­ای و مدل شبه کوارکی هسته                                                      22

3-1- مقدمه                                                                                           22

3-2- مدل گاز فرمی                                                                                 23

3-3- مدل پوسته­ای هسته                                                                          28

3-3-1- مقدمه                                                                              28

3-3-2- پتانسیل مدل پوسته­ای                                                           30

3-3-3- پتانیسل اسپین– مدار                                                           31

3-4- مدل قطره مایعی و فرمول نیمه تجربی جرم                                                         35

3-5- ساختار جمعی هسته­ها و ارتعاشات و دوران­های هسته                                    38

3-6- مدل شبه کوارکی هسته                                                                      42

3-6-1- پلاسمای کوارک- گلوئونی و سرچشمه اعداد جادویی                        44

3-6-2- محاسبه انرژی بستگی به ازای هر پیوند کوارکی بین نوکلئون­ها              46

3-6-3- انرژی بستگی هسته­ها از دیدگاه مدل شبه کوارکی                                     53

3-6-4- بهبود انرژی بستگی هسته­ها در مدل شبه کوارکی                                     54

فصل چهارم: محاسبه گشتاور دو قطبی دوترون بر اساس ساختار کوارکی آن و مقایسه با مقدار

 آزمایشگاهی آن                                                                                                        57

4-1- مقدمه                                                                                           57

4-2- گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون در مدل پوسته­ای                                    60

4-3- محاسبه گشتاور دو قطبی مغناطیسی دیگر هسته­ها در مدل پوسته­ای                            63

4-4- محاسبه گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون با استفاده از مدل شبه کوارکی           65

4-4-1- مقدمه                                                                              65

4-4-2- محاسبه تابع موج دوترون                                                        66

 

4-4-3- محاسبه گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون                                  71

4-5- محاسبه گشتاور دو قطبی دوترون با در نظر گرفتن امکان تشکیل باریون­های

، ، ، ، p و n                                                                        73

فصل پنجم: بررسی پایداری هسته­ها در مدل شبه کوارکی هسته                                            82

5-1- مقدمه                                                                                           82

5-2- پایداری هسته­ها حول محور N=Z                                                           84

5-3- بررسی اثر نیروی الکترومغناطیسی در پایداری هسته­ها                                    88

فصل ششم: نتیجه­گیری و پیشنهادات                                                                             94

پیوست الف: تعداد راه­های تشکیل هسته­ها                                                                      96

پیوست ب: انرژی بستگی هسته­ها، نتایج آزمایشگاهی، نتایج مدل قطره مایع،نتایج مدل شبه کوارکی و نتایج مدل شبه کوارکی بهبود یافته                                                                                   104

پیوست پ: تابع موج دوترون                                                                             110

چکیده به زبان انگلیسی                                                                                       119

 

 

فهرست شکل­ها

 

صفحه
عنوان
1
شکل (1-1): تحولات زمانی و دمایی علم از ابتدا تا کنون.
7
شکل (1-2): تغییرات ثابت جفتیدگی قوی بر حسب انرژی
10
شکل (2-1): گسیل فوتون توسط یک ذره باردار. گره پایه در QED
11
شکل (2-2): نمودار فاینمن برهم­کنش الکترومغناطیسی دو الکترون.
12
شکل (2-3): نمودار a فرایند اصلی برهم­کنش قوی در نمودارهای فاینمن است و نمودار b برهم­کنش دو کوارک است که از طریق مبادله یک گلوئون بین آنها صورت گرفته است.
13
شکل (2-4): فرایند اصلی برهم­کنش ضعیف و برهم­کنش دو کوارک که از طریق ضعیف صورت می­گیرد.
14
شکل (2-5): فرایند واپاشی نوترون به پروتون که از طریق برهم­کنش ضعیف رخ می­دهد.
14
شکل (2-6): برهم­کنش قوی بین دو پروتون.
25
شکل (3-1): تعداد زوج مجاز  در فضای تکانه.
26
شکل (3-2): توزیع تکانه نوکلئون­ها در حالت پایه گاز فرمی.
28
شکل (3-3): توزیع چگالی فرض شده که بر اساس آن ضخامت پوست به دست آمده است.
31
شکل (3-4): پتانسیل هسته­ای بین نوکلئون­های هسته به همراه پتانسیل کولونی.
34
شکل (3-5): ترازهای انرژی هسته­ها.
37
شکل (3-6): انرژی بستگی هسته­ها که به صورت تجربی به دست آمده­اند.
37
شکل (3-7): انرژی بستگی هسته­ها بر اساس فرمول نیمه تجربی جرم.
41
شکل (3-8): ارتعاشات چند قطبی هسته­ها.
42
شکل (3-9): شکل تغییر شکل یافته هسته­ها، یک بیضی­وار پخت.
44
شکل (3-10): محیط یک پلاسمای کوارک- گلوئونی.
45
شکل (3-11): شبکه مکعبی پلاسمای کوارک– گلوئونی.
47
شکل (3-12): پیوند کوارکی بین دو نوکلئون تشکیل دهنده دوترون.
48
شکل (3-13): پیوند­های کوارکی بین نوکلئون­ها با ، هسته­های هلیوم-3 و تریتیم
48
شکل (3-14): 6 پیوند­ کوارکی موجود بین نوکلئون­های هسته هلیوم
49
شکل (3-15): نوکلئون­ها در هسته به صورت متقارن بر روی یک سری صفحات موازی قرار می­گیرند.
50
شکل (3-16): پیوند­های کوارکی بین نوکلئون­های تشکیل دهنده کلسیم .
51
شکل (3-17): پیوندهای کوارکی که بین دو نوکلئون در دو لایه مجاور قرار دارند.
56
شکل (3-18): سهمی­های جرم.
57
شکل (3-19): انرژی بستگی هسته­ها بر اساس داده­های مدل شبه کوارکی هسته­ها.
64
شکل (4-1): مقادیر تجربی گشتاور دو قطبی مغناطیسی هسته­های پروتون فرد و پیش­بینی مدل پوسته­ای
65
شکل (4-2): مقادیر تجربی گشتاور دو قطبی مغناطیسی هسته­های نوترون فرد و پیش بینی مدل پوسته­ای
84
شکل (5-1): هسته­های پایدار موجود در طبیعت.
90
شکل (5-2): شبکه چهار وجهی منتظم که نوکلئون­ها تشکیل می­دهند.
91
شکل (5-3): پیش­بینی رابطه (14-5) برای هسته های پایدار، در هسته­های با تعداد نوکلئون بالا انحراف از هسته­های پایدار موجود در طبیعت مشاهده می­شود.
93
شکل (5-4): نمودار هسته­های پایدار موجود در طبیعت و ماکزیمم­های به دست آمده از رابطه (14-5) و مقایسه آنها با همدیگر.
 
 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

صفحه
عنوان
3
جدول (1-1): اجزای بنیادی جهان و مشخصات آنها
50
جدول (3-1): تعداد پیوندهای کوارکی بین نوکلئون­های تشکیل دهنده کلسیوم
52
جدول (3-2): انرژی بستگی به ازای هر پیوند کوارکی بین نوکلئون­های هسته، برای 64 هسته مختلف.
79
جدول (4-1): تعداد راه­های ممکن تشکیل دوترون توسط هر زوج باریون
81
جدول (4-2): مقایسه گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون در روش­های مختلف
مقدمه
 

 

در این فصل ابتدا توضیحی در مورد ذرات تشکیل دهنده جهان و خصوصیات آنها داده شده و در انتها به صورت مختصر مطالبی که در فصول بعدی مورد بحث قرارگرفته آورده شده است.

نمودار شکل (1-1)، یک خط زمانی از ابتدای جهان، که به اصطلاح «مهبانگ[1]»  نامیده می­شود، تا به حال را نشان می­دهد و می­رساند که چگونه و طی چه مراحلی جهان سرد شده تا به دنیای کنونی رسیده­ایم. با نگاهی به اولین لحظات جهان، مشاهده می­شود که در ده میکرو­ثانیه اول بعد از مهبانگ و در دماهای بالاتر از  درجه کلوین، حالتی از ماده شامل کوارک­ها و گلوئون­ها به صورت یک پلاسمای کوارک- گلوئونی به نام «پلاسمای کوارک- گلوئونی[2]» (QGP) وجود داشته است. این حالت ناپایدار کوارک- گلوئونی در مدت بسیار کوتاهی سرد شده و پروتون­ها و نوترون­ها (هادرون­سازی[3])، سپس هسته­ها (هسته­سازی[4]) و به دنبال آن اتم­ها ایجاد شده­اند. در نهایت این اتم­ها در کنار یکدیگر مولکول­ها را تشکیل داده و دنیای کنونی را که در آن زندگی می­کنیم به وجود آورده­اند.

امروزه تحقیقات فیزیک ذرات نمایانگر جاه­طلبانه­­ترین و هماهنگ­ترین تلاش انسان برای پاسخ به این سوال است که جهان از چه ساخته شده است؟ به همین منظور ابتدا مروری بر فیزیک ذرات خواهیم داشت [2،1].

 

با نگاه به تاریخ می­توان آغاز فیزیک ذرات را در مورد ساختار بنیادی مواد به مدل آناکسیمنس میلتوس[1] نسبت داد. در مدل آناکسیمنس، چهار عنصر آب، آتش، هوا و خاک به عنوان ساختار بنیادی جهان در نظر گرفته شده است. 25 قرن بعد، مندلیف[2]  جدول تناوبی شامل حداقل بیش از یکصد عنصر شیمیایی را پیشنهاد کرد. جدول مندلیف پیچیده­تر از آن است که بتواند راه­حل نهایی و اساسی را ارائه دهد. تعدد عناصر و ترتیب ظاهری هماهنگ شدن در جدول، قویاً ساختاری درونی را پیشنهاد می­کند. امروزه می­دانیم که عناصر موجود در جدول مندلیف در حقیقت از الکترون­ها و نوکلئون­های بنیادی­تر ساخته شده­اند. جدول (1-1) پاسخ جاری ما به این سوال که جهان از چه چیزی ساخته شده است؟ می­باشد. این پاسخ، همان سادگی مفهومی راه­حل آناکسیمنس را دارد، ولی درست مثل پیشنهاد مندلیف حقیقتاً کمی و سازگار با واقعیات تجربی است. پاسخ جدول (1-1) در حقیقت از یک سری از آزمایش­ها، شامل زمینه­های مختلف فیزیک اتمی، فیزیک هسته­ای، تابش­های کیهانی و فیزیک انرژی­های بالا، بیرون کشیده شده است. این تلاش­های تجربی از ابتدای قرن کنونی آغاز شده، ولی یک سری از کشفیات بسیار مهم در دهه 1970 بود که ما را مستقیماً به دنیای کوارک­ها و لپتون­ها و بوزون­های پیمانه­ای رهنمون ساخت.

قانونمندی­های جدول مندلیف راهی بود به سوی هسته­ها و ذراتی به نام پروتون­ها و نوترون­ها (که مجموعاً به نام نوکلئون­ها خوانده می­شوند) که با نیروی قوی هسته­ای به هم چسبیده­اند تا هسته­ها را تشکیل دهند. اینها از طریق

الف) بیان موضوع: 1

ب) تبیین جایگاه موضوع: 1

ج) ضرورت و اهمیت موضوع: 2

د) هدف پژوهش: 2

هـ) پیشینه تحقیق: 3

و) سوالات پژوهش: 3

ت) روش پژوهش: 3

ن) فرآیند تحقیق: 3

فصل اول   5

کلیات   5

مبحث اول: مسئولیت   7

گفتار اول: مفهوم مسئولیت   7

گفتار دوم: اقسام مسئولیت   7

مبحث دوم: مبانی نظری مسئولیت مدنی   10

بند اول: نظریه تقصیر  13

بند دوم: نظریه خطر  14

بند سوم: نظریه تضمین حق   15

مبحث سوم: ارکان مسئولیت مدنی   17

گفتار اول: فعل زیانبار 17

الف) مسئولیت ناشی از فعل شخصی   18

ب) مسئولیت ناشی از فعل غیر  19

ج) مسئولیت ناشی از مالکیت بر اموال و اشیاء 20

بند اول: اقسام فعل زیانبار 20

بند دوم: نامشروع بودن فعل زیانبار 22

بند سوم: موانع انتساب فعل زیانبار به شخص (ناروا نبودن فعل زیانبار): 22

گفتار دوم: رابطه سببیت   24

بند اول: اهمیت رابطه سببیت   24

گفتار سوم: ضرر 29

بند اول: مفهوم لغوی ضرر 30

بند دوم: مفهوم فقهی ضرر 31

بند سوم: تعریف عرف از واژه ضرر 32

بند چهارم: تعریف دکترین حقوقی از ضرر 33

بند دوم: اقسام ضرر 34

بند چهارم: شرایط ضرر قابل جبران  37

فصل دوم  41

اهمیت مستقیم بودن ضرر  41

مبحث اول: شرط ضرر مستقیم  42

گفتار اول: مبانی شرط ضرر مستقیم در مسئولیت قراردادی   42

بند اول: اصل حاکمیت اراده 42

بند دوم: حمایت از منافع قراردادی   43

گفتار دوم: مبانی شرط ضرر مستقیم در مسئولیت غیر قراردادی   46

بند اول: قاعده فقهی لاضرر 46

بند دوم: حدیث رفع  47

بند سوم: اخلاق مدنی   48

بند چهارم: تقصیر  49

گفتار سوم: تعریف ضرر مستقیم  50

گفتار چهارم: تعریف ضرر غیرمستقیم  52

گفتار پنجم: ضرر مستقیم و عدم النفع  55

گفتار ششم: مستقیم بودن ضرر از دیدگاه فقه  58

گفتار هفتم: شرط ضرر مستقیم در قوانین موضوعه  60

بند اول: شرط ضرر مستقیم در قانون مدنی   60

بند دوم: آیین دادرسی مدنی   61

بند سوم: آییننامه اجرایی قانون بیمه اجباری   62

مبحث دوم: معیار و ضابطه تشخیص ضرر مستقیم  63

گفتار اول: طرح مطلب   63

گفتار دوم: قابل پیشبینی بودن ضرر 65

بند اول) پیشینه قاعده 67

بند سوم: سایر عوامل موثر در تعیین ضرر قابل پیشبینی   74

بند چهارم: منظور از انسان متعارف کیست؟  78

بند پنجم: زمان قابل پیشبینی بودن ضرر 79

بند ششم: قابلیت پیشبینی نوع یا میزان ضرر 80

بند هفتم: تفاوت رابطه سببیت با قاعده پیشبینی پذیری زیان  81

بند هشتم: جمعبندی   82

گفتار سوم: رابطه سببیت   83

بند اول: نظریه‌ سبب نزدیک و بی واسطه (آخرین سبب) 84

بند دوم: نظریه‌ سبب متعارف و اصلی   95

بند سوم: نتیجه  105

مبحث سوم: استثنائات شرط ضرر مستقیم  106

گفتار اول: سوء نیت   106

گفتار دوم: اکراه 108

بند اول: شرایط تحقق اکراه 109

 

بند دوم: اکراه و شرط «مستقیم بودن ضرر»  109

گفتار سوم: غرور 111

بند اول: اقسام غرور 112

بند دوم: غرور و تاثیر آن در شرط ضرر مستقیم در مسئولیت مدنی   112

گفتار چهارم: غصب و در حکم غصب   115

بند اول: غصب   115

بند دوم: در حکم غصب   116

گفتار پنجم: مسئولیت مطلق   118

گفتار ششم: شرط ضمان  119

گفتار هفتم: خسارات وارده بر شخص (خسارات شخصی) 120

بند اول: مفهوم خسارات شخصی   120

بند دوم: امکان ورود این استثنا در حقوق ایران  122

جمعبندی و نتیجهگیری   124

پیشنهاد  127

فهرست منابع  129

الف: منابع فارسی   129

ب: منابع عربی   132

ج: منابع انگلیسی   134

 علائم و اختصارات

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
مقدمه

الف) بیان موضوع:
لزوم فعالیت اقتصادی در زندگی بشر به عنوان عاملی که در تامین معیشت وی نقش حیاتی دارد، انکار­ناپذیر است. اما امری که ممکن است وی را در این فرآیند آزرده سازد، عدم ایفای وظایف اجتماعی و تعهداتی (قراردادی یا غیر قراردادی) است که افراد در اجتماع یا به واسطه­ قانون یا قرار داد و یا عرف در مقابل یکدیگر دارند. زندگی اجتماعی صحنه تبادل ضرر و منفعت است به­طوری که هر جا کسی نفعی می­برد، در مقابل سبب ورود زیان به دیگران می­گردد. اما همه این ضررها لزوماً قابل جبران نیستند، چرا که برخی ضررهایی که به افراد تحمیل می­شوند، لازمه­ زندگی اجتماعی است.

در واقع هدف و رسالت حقوق مسئولیت مدنی، جبران ضررهای ناروا و بازگرداندن وضع زیان­دیده به حالت قبل از متحمل شدن خسارت است. از منظر حقوق مسئولیت مدنی، ضرر ناروا دارای شرایطی است که شرط ضرر مستقیم یکی از این شرایط می­باشد. به این معنا که افراد در مقابل ضررهایی مسئولیت دارند که مستقیماً از عمل آنها بوجود آمده­باشد.  

ب) تبیین جایگاه موضوع:
همان­گونه که بیان شد، ضرری قابل جبران است و حقوق مسئولیت مدنی از زیان­دیده به خاطر متحمل شدن آن حمایت می­کند، که ناروا باشد. یکی از شرایط ضرر ناروا که دراین پایان­نامه مورد بررسی قرار می­گیرد، مستقیم بودن ضرر است که هم در مسئولیت قراردادی و هم در مسئولیت غیر قراردادی، محل گفتگو می­باشد.

در این خصوص، در حقوق مدنی ایران، هیچ­گونه متنی که به طور صریح دلالت بر وجود این شرط برای جبران خسارت باشد یافت نمی­شود.

سؤال‌های پژوهش…. 5

فرضیه‌ها 5

روش گردآوری و پژوهش…. 6

میراث كلامی امامیه. 6

ضرورت شناخت میراث کلامی.. 8

راه های بازشناسی جریانات درونی کوفه. 9

زمینه‌‌شناسی شخصیت و اندیشه جابر. 10

اوضاع سیاسی‌ـ اجتماعی.. 11

اوضاع علمی ـ فرهنگی.. 21

گروه‌های كلامی اصلی.. 23

كلام امامیه. 29

كلام امامیه در كوفه. 31

تاریخچه مدرسه كلامی شیعه در كوفه. 33

شرایط حاكم در فضای علمی كوفه. 34

جریان‌شناسی كلامی كوفه. 37

شخصیت‌شناسی جابر. 40

اسم و نسب… 41

تولد تا وفات.. 42

جایگاه اجتماعی.. 44

نوع ارتباط با حکومت… 45

آثار. 45

ارتباط با امام 49

اساتید و مشایخ.. 51

شاگردان و روایان. 52

اعتبار رجالی جابر. 54

بررسی اتهام به غلو. 61

اندیشه‌شناسی جابر. 67

خداشناسی.. 69

معرفت خدا 69

وجود و یگانگی خدا 71

توحید ذاتی.. 72

توحید صفاتی.. 73

توحید افعالی.. 73

 

صفات خدا 74

تقسیم‌بندی صفات الاهی.. 74

توقیفی بودن اسمای و صفات.. 75

تجسیم. 75

علم خدا 77

بداء 78

حیات.. 79

ازلیت و ابدیت… 79

راهنماشناسی.. 81

ضرورت وجود راهنما 81

اختصاصات و امتیازات راهنمایان.81

خلقت انبیا و اصیا 82

تفویض…. 83

عصمت… 84

علم. 85

منبع علم ائمه. 87

گستره علم معصومان. 88

تأویل قرآن. 89

فضائل.. 91

فضائل امیرمؤمنان. 91

فضائل دیگر معصومان. 98

نص و نصب… 99

نص كلی.. 99

نصوص خاص…. 101

تولّا 102

معرفت ائمه. 106

تبرّا 108

قائم. 110

تقیه. 113

فرجام‌شناسی.. 114

هنگام مرگ… 114

عالم قبر. 116

وقایع قبل از قیامت… 117

رفتار شهروندی سازمانی با ضریب  آلفای کرونباخ 821% است. جامعه آماری این پژوهش کلیه کارکنان مدارس شهر تهران است که تعداد کل آن‌ها که در سال1393مشغول به کار هستند، 59501   است و نمونه به‌دست‌آمده بر طبق جدول مورگان 382 است که موردبررسی قرار گرفتند. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌های آماری از شاخص‌های آمار توصیفی شامل میانگین، انحراف استاندارد، فراوانی-خطای استاندارد میانگین، استنباطی و به منظور بررسی فرضیه‌ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده‌شده است. نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، فرضیه مبتنی بر رابطه معنی‌دار بین اعتماد متقابل، شبکه‌ها و هنجارهای مشترک، تعاون و همکاری متقابل، انسجام و همبستگی جمعی، همدلی و درک و احترام متقابل (ارتباطات و حس تفاهم) و همیاری و مشارکت داوطلبانه با رفتار شهروندی سازمانی را تأیید کرد. همچنین ضریب همبستگی بین سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی 479/. به دست آمد.

 

کلمات کلیدی: سرمایه اجتماعی-رفتار شهروندی سازمانی

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                            صفحه

فصل اول: کلیات و طرح پژوهش

1-1- مقدمه 2

1-2- بیان مسئله 4

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق 6

1-4- اهداف تحقیق 7

1-4-1- هدف اصلی 7

1-4-2- اهداف جزئی 7

1-5- فرضیه‌های تحقیق 8

1-5-1- فرضیه اصلی 8

1-5-2- فرضیه‌های فرعی 8

1-6- متغیرهای تحقیق 8

1-7- تعاریف نظری 9

1-8- تعاریف عملیاتی 10

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه­ها

2-1- مقدمه 12

2-2- سرمایه اجتماعی 13

2-2-1- ریشه‌یابی مفهوم سرمایه اجتماعی 15

2-2-2- اهمیت سرمایه اجتماعی 18

2-2-3- دیدگاه‌ها و تئوری‌های سرمایه اجتماعی 22

2-2-3-1- سرمایه اجتماعی از دیدگاه فرانسیس فوکویاما 22

2-2-3-2- سرمایه اجتماعی از دیدگاه بوردیو 23

2-2-3-3- سرمایه اجتماعی از دیدگاه کلمن 23

2-2-3-4- سرمایه اجتماعی از دیدگاه پوتنام 24

2-2-4- تمایزات گوناگون در تعاریف سرمایه اجتماعی 25

2-2-4-1- تمایزات بر مبنای سطح تحلیل 25

2-2-4-2- تمایزات بر مبنای کاربردهای هنجاری 25

2-2-4-3- تمایزات بر اساس مزایای اصلی در مقابل مزایای ثانویه 25

2-2-5- دسته‌بندی سرمایه اجتماعی از دیدگاه گروه کندی 26

2-2-5-1- اعتماد 26

2-2-5-2- مشارکت سیاسی 27

2-2-5-3- مشارکت و رهبری مدنی 27

2-2-5-4- پیوندهای اجتماعی غیررسمی 27

2-2-6- دسته‌بندی لاک لی از سرمایه اجتماعی 27

2-2-7- مزایای سرمایه اجتماعی 28

2-2-8- سرمایه اجتماعی به‌ منزله ابزار اداره عمل جمعی 29

2-2-9- هزینه‌های بالقوه سرمایه اجتماعی 29

2-3- مقدمه‌ای بر رفتار شهروندی سازمانی 30

2-3-1- انواع رفتار شهروندی سازمانی 33

2-3-1-1- جوانمردی 33

2-3-1-2- وفاداری سازمانی 34

2-3-1-3- اطاعت سازمانی 34

2-3-1-4- ابتکار شخصی 34

2-3-1-5- رفتار مدنی 34

2-3-1-6- توسعه شخصی 35

2-3-1-7- ادب و ملاحظه 36

2-3-2- عوامل مؤثر در بروز رفتارهای شهروندی سازمانی 36

2-3-2-1- نگرش‌ها 36

2-3-2-2- رضایت شغلی 37

2-3-2-3- برابری: 37

2-3-2-4- عدالت سازمانی 38

2-3-2-5- تعهد سازمانی 38

2-3-2-6- فضای سیاسی سازمان 39

2-3-2-7- حمایت سازمانی درک شده 40

2-3-2-8- شخصیت 40

 

2-3-2-9- تفاوت‌های فردی 41

2-3-2-10- پیامدهای OCB 42

2-4- پیشینه‌ی تحقیق 44

2-4-1- پیشینه‌های انجام‌شده در داخل کشور 44

2-4-1-1- عوامل تأثیرگذار بر رفتار شهروندی سازمانی: 46

2-4-1-2- مهم‌ترین مؤلفه‌های رفتار شهروندی سازمانی 46

2-4-1-3- نتایج و پیامدهای رفتار شهروندی سازمانی 46

2-4-2- مطالعات خارجی 48

2-5- مدل مفهومی تحقیق 51

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1- مقدمه 53

3-2- روش تحقیق 53

3-2-1- جامعه آماری 53

3-2-2- حجم نمونه و روش نمونه‌گیری 53

3-2-3- روش‌های جمع‌آوری اطلاعات 53

3-2-4-   روایی ابزار پژوهش 54

3-2-5- تعیین پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه 56

3-2-6- روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 57

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

4-1- مقدمه 59

4-2- اطلاعات جمعیت شناختی شرکت‌کنندگان 60

4-3- اطلاعات شرکت‌کنندگان در متغیر سن 61

4-4- اطلاعات شرکت‌کنندگان در متغیر سابقه خدمت 62

4-5- تجزیه‌وتحلیل استنباطی فرضیه‌های پژوهش 64

4-5-1- فرضیه اصلی پژوهش 66

4-5-2- فرضیه‌های فرعی 66

4-5-3- فرضیه فرعی 2 67

4-5-4- فرضیه فرعی 3 68

4-5-5- فرضیه فرعی 4 69

4-5-6- فرضیه فرعی 5 70

4-5-7- فرضیه فرعی 6 71

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

5-1- مقدمه 73

5-2- نتایج به‌دست‌آمده از آمار استنباطی 74

5-2-1- آزمون اصلی 74

5-2-2- آزمون فرضیه فرعی اول 74

5-2-3- آزمون فرضیه فرعی دوم 75

5-2-4- آزمونی فردی فرعی سوم 75

5-2-5- آزمون فرضیه فرعی چهارم 76

5-2-6- آزمون فرضیه فرعی پنجم 76

5-2-7- آزمون فرضیه فرعی ششم 76

5-3- نتیجه‌گیری کلی 77

5-4- محدودیت تحقیق 78

5-5- پیشنهاد‌هایی برای پژوهش‌های آتی 80

منابع و مآخذ 81

 

 

             فهرست جدول­ها

عنوان                                                            صفحه

جدول ‏3‑1: ارزش مقداری و ارزش میزانی تعلق‌گرفته به هریک از مؤلفه‌های رفتار شهروندی سازمانی 55

جدول ‏3‑2: مؤلفه‌های نهایی رفتار شهروندی سازمانی به همراه شماره سؤالات 55

جدول ‏3‑3: مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی به همراه شماره سؤالات 56

جدول ‏3‑4: مقیاس طیف 5 درجه‌ای 56

جدول ‏4‑1: جنسیت افراد نمونه 59

جدول ‏4‑2: سطح تحصیلات افراد نمونه 60

جدول ‏4‑3: سن افراد نمونه 61

جدول ‏4‑4: سابقه خدمت افراد نمونه 62

جدول ‏4‑5: یافته‌های توصیفی متغیر سرمایه اجتماعی و ابعاد آن 63

جدول ‏4‑6: یافته‌های توصیفی متغیر رفتار شهروندی سازمانی و خرده مقیاس‌های آن 64

جدول ‏4‑7: آزمون کولموگروف- اسمیرنوف 65

جدول ‏4‑8: ضریب همبستگی بین سرمایه اجتماعی و رفتار شهروند سازمانی 66

جدول ‏4‑9: ضریب همبستگی بین اعتماد و رفتار شهروند سازمانی 66

جدول ‏4‑10: ضریب همبستگی بین هنجارها و رفتار شهروند سازمانی 67

جدول ‏4‑11: ضریب همبستگی بین تعاون و رفتار شهروند سازمانی 68

جدول ‏4‑12: ضریب همبستگی بین انسجام و رفتار شهروند سازمانی 69

جدول ‏4‑13: ضریب همبستگی بین همدلی و رفتار شهروند سازمانی 70

جدول ‏4‑14: ضریب همبستگی بین همیاری و رفتار شهروند سازمانی 71

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                            صفحه

نمودار ‏2‑1: مدل مفهومی تحقیق 51

نمودار ‏4‑1: پراکندگی نمونه‌ها ازنظر سطح تحصیلات 60

نمودار ‏4‑2: وضعیت نمونه‌ها از نظر سن 61

نمودار ‏4‑3: وضعیت نمونه‌ها ازنظر سابقه خدمت 62

 

 

 

 

 

 

1          ی
فصل اول 

کلیات و طرح پژوهش
 

 

 

 

 

 

1-1-     مقدمه
مفهوم سرمایه اجتماعی ابتدا توسط جامعه شناسان معرفی شد و در پژوهش‌های آنان موردبررسی قرار گرفت. این مفهوم به تدریج توجه اندیشمندان سایر رشته‌های علوم اجتماعی را به خود جلب کرد و در دهه‌های اخیر علاوه بر اینکه در جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و اقتصاد مورداستفاده قرارگرفته است در رشته‌های سازمان و مدیریت نیز طرفداران زیادی پیداکرده است (الوانی، شیروانی، 1383). مفهوم سرمایه اجتماعی، اشاره به ارتباطات اجتماعی میان گروهی از افراد و ارزش‌های مرتبطی دارد که درون و میان این روابط اجتماعی نهفته است (ژنگ[1] و وای[2]، 2009). به‌طورکلی می‌توان گفت که سنتی قوی در پژوهش‌های علوم اجتماعی وجود دارد که عملکرد افراد و گروه‌ها را به شبکه روابط اجتماعی آن‌ها وابسته می‌داند درحالی‌که بخشی از مبانی نظری بر چگونگی استفاده افراد از منابع موجود در شبکه و تماس‌های شخصی‌شان برای دستیابی به هدف‌های شخصی متمرکز می‌شود، بخشی دیگر بر استفاده از شبکه‌ها برای تلاش‌های جمعی، شامل مشارکت در گروه‌های مدنی و سیاسی متمرکز می‌شود. هر دو سنت پژوهشی یادشده به جنبه‌های متفاوتی از سرمایه اجتماعی می‌پردازند (گیل دو زونیگا[3]، 2010). محققان بر مفهوم سرمایه اجتماعی به‌منزله یک تشریح جامع برای بیان دلایل اینکه چرا بعضی جوامع قادرند تا مشکل‌های جمعی را با همکاری یکدیگر حل نمایند درحالی‌که بعضی جوامع در متحد کردن افراد حول هدف‌های مشترک، ناتوان هستند، متمرکز می‌گردند (برهم و رهن، 1977: 1000)

امروزه نقش سرمایه اجتماعی از سرمایه فیزیکی و انسانی در سازمان و جوامع بسیار مهم‌تر است و شبکه‌های روابط جمعی و گروهی به رابطه میان انسان‌ها، سازمان‌ها و انسان‌ها و سازمان‌ها با سازمان‌ها انسجام می‌بخشند. در صورت عدم وجود سرمایه اجتماعی سایر سرمایه‌ها اثربخش خود را از دست می‌دهند و پیمودن راه‌های توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی، ناهموار و دشوار می‌گردد. (الوانی و شیروانی، 1380)

مفهوم سرمایه اجتماعی برای اولین بار در سال‌های دهه 1920 از سوی لیدا جادسون هانیفن در کتابی با عنوان “مرکز اجتماع” (1920) و بعدها نیز در دهه 1960 توسط جین جاکوبز در کتاب تأثیرگذارش به نام “مرگ و زندگی در شهرهای بزرگ امریکا” (1961) به حوزه علوم اجتماعی معرفی شد (احمدی، محمدی بلبان آباد، 1392). گرچه از ظهور مفهوم سرمایه اجتماعی چندین دهه می‌گذرد، لیکن این مفهوم، تسلط قابل‌ملاحظه خود را از اوایل دهه 1990 در پژوهش‌های اجتماعی حفظ کرده است (هویلا[4]، 2010) بدین ترتیب که سرمایه اجتماعی در دهه 1990 تبدیل به مفهومی اثرگذار شد و در رشته‌های علوم اجتماعی بسیار موردتوجه واقع شد (فقیهی، فیضی 1385).

در دهه 1970 گلن لوری[5] اقتصاددان، برای مشخص نمودن دلایل عدم دسترسی آمریکایی‌ها آفریقایی‌تبار به پیوندهای اجتماعی وسیع، به‌منزله یکی از موذیانه‌ترین میراث‌های برده‌داری و تبعیض نژادی، از این اصطلاح بهره برد (والیس و کیلربی 249: 2004)

سرمایه اجتماعی نه تنها ریسمانی است که همه‌ی عوامل موجود هر جامعه را به هم پیوند می‌دهد بلکه افراد و کارگزاران را به‌طور مستقیم و غیرمستقیم چه در بخش خصوصی و چه در بخش عمومی تحت تأثیر قرار می‌دهد. (1) بر پایه و اساس تئوری‌ها و نظریه‌های سازمانی مسلماً رفتار شهروندی سازمانی به رقابت و عملکرد سازمان کمک می‌کند، به‌علاوه رغبت و تمایل به رفتار شهروندی سازمانی به علت رقابت‌های روزافزون جهانی اهمیت دارد.

ویگودا و همکاران معتقدند رفتار شهروندی سازمانی کمک‌های غیررسمی است که کارمند بدون توجه به تحریم‌ها و پاداش‌های رسمی به‌عنوان یک فرد، می‌تواند آزادانه آن‌ها را انجام دهد یا از انجامشان خودداری نماید. در تعریف دیگری لیپین و جانسون رفتار شهروندی سازمانی را تحت عنوان تمایل به تشریک‌مساعی و مفید بودن در محیط‌های سازمانی تعریف کرده‌اند (سبحانی نژاد، شاطری، ده سرخی، اکبری، 1389). یکی از معضلات سازمان‌ها وجود رفتارهایی همچون کم‌کاری- پرخاشگری – قلدری – لجبازی – ارعاب و کینه‌توزی است. این رفتارها نه تنها در عملکرد سازمان‌ها تأثیرگذار است، بلکه روابط بین شخصی و روحیه همکاری کارکنان را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. مسئله اصلی تحقیق، تبیین این رفتارها در سازمان‌های ایرانی است. همان‌قدر که ایجاد و تقویت رفتارهای شهروند سازمانی، به‌عنوان واکنش‌های مثبت ناشی از عوامل بیرونی و درونی می‌تواند بر عملکرد سازمان، به خصوص در شرایط بحرانی نقش مثبت و تأثیرگذاری داشته باشد. رفتارهای ضد شهروندی[6] نیز موجب خواهند شد تا عملکرد یک سازمان مخدوش و دامنه موفقیت‌های آن محدود گردد. طی دو دهه‌های گذشته، تحقیقات قابل‌توجهی در خصوص مفاهیم، پیشایندها و پیامدهای رفتارهای شهروندی سازمانی انجام‌گرفته است (پودساکف و همکاران 2000) که عمدتاً در حوزه‌ی مدیریت بازرگانی می‌باشد. لیکن در زمینه رفتارهای ضد شهروندی مطالعات کمی انجام‌شده است و این تحقیقات نیز در حوزه مدیریت بازرگانی بوده است و به خصوص هیچ سابقه‌ای در داخل کشور مشاهده نشد. بروز رفتارهایی همچون سرقت از منابع سازمان، تحمیل هزینه‌هایی شخصی و غیر مرتبط با کار به سازمان، پرخاشگری نسبت به همکاران و مدیران، به رسمیت نشناختن اختیار و اقتدار مدیران، زیر پا گذاشتن مقدرات سازمان و رفتارهایی از این دست که منابع فیزیکی، سرمایه انسانی و اعتبار سازمان‌ها را مورد تهدید قرار می‌دهد ناشی از عواملی است که شناخت آن­ها می‌تواند مدیران را در جلوگیری از تهدیدات فوق یاری دهد (جیلینک[7] و هارنی[8]، 2006) شهروند خوب سازمانی یک تفکر و ایده است وان مشتمل بر رفتارهای متنوع کارکنان نظیر: پذیرش و به عهده گرفتن وظایف و مسئولیت‌های اضافی، پیروی از مقررات و رویه‌های سازمان، حفظ توسعه نگرش مثبت شکیبایی و تحمل نارضایتی و مشکلات در کار است0بولینو، البرات مورمن، ارگان، نهیف، المیت –وان سکارتر، مارک سی، وان داین اسمیت تی بوت و ولگر) مؤلفه­های زیر را به‌عنوان شاخص‌های شهروندی سازمانی معرفی کردند که عبارت‌اند از: 1-فداکاری 2-اطاعت (وظیفه‌شناسی) 3-توجه 4-مشارکت (حمایتی – اجتماعی – وظیفه‌ای – مدنی) 5-وفاداری 6- شکیبایی (تحمل‌پذیری) رفتار شهروندی سازمانی یک پدیده جدید مدیریت رفتار سازمانی است.

1-2-     بیان مسئله
در جهان پرشتاب امروز سازمان‌های زیادی در تلاش‌اند تا برای رسیدن به اهداف سازمانی و اقتصادی و تداوم حیات خود از الگوها و شیوه‌های مختلف بهره ببرند و مزیت رقابتی جدیدی کسب نمایند تا از سقوط واژگونی و خطرات ناشی از دگرگونی‌های سریع محیطی در امان بمانند. تلاش برای بهبود عملکرد در روزهای اولیه شکل‌گیری رشته مدیریت، دغدغه اندیشمندان این رشته بوده است و این دغدغه نه تنها پایان نیافته است بلکه با گذر زمان ابعاد جدیدی به خود می‌گذرد و حوزه بیشتری را تسخیر می‌کند، در مکاتب اولیه مدیریت افراد با رفتارهایی ارزیابی می‌شدند که در شرح شغل و شرایط احراز شغل مشخص‌شده بود، لیکن امروزه رفتارهای فراتر از آن مدنظر قرار می‌گیرد (رابینز و جاج، 2010). این رفتارهای با عناوینی چون رفتارهای پیش اجتماعی، رفتارهای خودجوش، رفتارهای فرا نقش و به‌طورکلی رفتار شهروندی سازمانی شناخته می‌شوند (بختی و قلی پور، 1390). در دیدگاه‌های سنتی مدیریت توسعه سرمایه‌های فیزیکی و نیروی انسانی مهم‌ترین نقش را ایفا می‌کردند: برای توسعه در عصر حاضر به سرمایه اجتماعی بیشتر از سرمایه اقتصادی، فیزیکی و انسانی نیازمندیم – زیرا بدون این سرمایه استفاده بهینه از دیگر سرمایه‌های امکان‌پذیر نیست. در جامعه‌ای که فاقد سرمایه اجتماعی کافی است به‌احتمال‌زیاد سایر سرمایه‌ها تلف می‌شوند. از این روست که موضوع سرمایه اجتماعی محور اصلی مدیریت در سازمان‌ها محسوب شده و مدیرانی موفق قلمداد می‌گردند که بتوانند در ارتباط با جامعه به تولید و توسعه سرمایه اجتماعی بیشتری نائل گردند.

درگذشته سرمایه اجتماعی به‌صراحت موردتوجه قرار نمی‌گرفت اما در حال حاضر، تغییرات پرشتاب محیطی، فناوری اطلاعات، نیازهای رو به رشد به اطلاعات و آموزش، نیازهای فزاینده به نوآوری و خلاقیت و ضرورت پیشرفت مداوم سازمان، ایجاب می‌کند که رهبران سازمان‌ها، سرمایه اجتماعی را به منزله یک منبع ارزشمند سازمانی موردتوجه قرار دهند (رحمانپور 1382، 80).

سرمایه اجتماعی و مشکلات فردی ایجادشده ناشی از عدم وجود آن را در درجه دوم اهمیت قرار می‌دهند. الگوی دیگر که توسط محققان مورداستفاده قرار می‌گیرد، مدل منفعت شخصی از سرمایه اجتماعی است ؛ در این حالت به طور آشکاری بر افراد و دارایی‌های اجتماعی‌شان از قبیل منفعت و جایگاه اجتماعی، گواهی‌نامه‌های تحصیلی و غیره، تمرکز می‌شود و طور کلی در این مدل، تمرکز بر نتایج حاصل برای اشخاص یا واحد فردی مدنظر قرار می‌گیرد (لینا و وان بورن، 540: 1999).

 

بنابراین، مسئله عصر ما فقط این نیست که چگونه بهره‌وری افزایش یابد و سازمان‌ها کاراتر شوند ؛ بلکه باید در برابر افزایش و اهمیت روزافزون تعقل ابزاری و توجه روزافزون به بازدهی مادی، تعقل ارزشی هم مدنظر قرار گیرد ؛ به‌گونه‌ای که حقانیت و آزادی و کرامت انسانی از گزند و تهدید سازمان‌های کارا در امان بمانند ؛ انسان‌ها و روابط آن‌ها در سازمان‌ها مدنظر قرار گیرند و سیستم‌های اجتماعی به‌گونه‌ای سازمان‌دهی شوند که روح اعتماد و اطمینان در ساختار آن‌ها رسوخ نماید و موجد منابع ارزشمندی برای توسعه سرمایه اجتماعی آن‌ها گردد ؛ ضمن اینکه پایبندی مدیرانی که اصول اخلاقی را در عملکردها و تصمیم‌های سازمانی به کار می‌گیرند، با توسعه روابط مبتنی بر اخلاقیات، سرمایه اجتماعی ایجاد می‌کنند. در دنیای کنونی افراد، به سهم خود نقش‌آفرین و در تعاملات اجتماعی اثرگذار هستند. در این میان، میزان، کیفیت، دوام، حوزه و عمق این تأثیر به عوامل گوناگونی بستگی دارد. ازجمله این‌ها می‌توان به بزرگی، پیشرفت و توسعه و قدرت سازمان‌ها در زمینه‌های مختلف اشاره کرد. نقشی که سازمان‌ها در جامعه ایفا می‌کنند و یا اثری که در شکل دادن به ارتباطات از خود بر جای می‌گذارند عموماً می‌تواند فرهنگی، علمی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و یا نظامی و یا مجموعه‌ای از آن‌ها باشد. یک کشور توسعه‌یافته به لحاظ اقتصادی بیش از دیگران تولید کالا و خدمات می‌کند، از همین رو نیز، کیفیت کالا و خدمات تولیدیش بیانگر مناسبات اجتماعی ویژه‌ای نیز هست که مصرف‌کنندگان کالا و خدمات در سراسر جهان نیز بدان توجه می‌کنند. این سازمان‌ها با امکاناتی که در اختیاردارند می‌توانند در مناسبات میان سازمان‌ها و در شکل دادن به مناسبات اجتماعی نقش ایفا کنند. و این موفقیت به دلیل وفاداری، فداکاری، اطلاعات، مشارکت، توجه و تحمل‌پذیری و… در تعامل بین افراد و سازمان‌هاست. بر اساس شواهد موجود، رفتار شهروندی سازمانی عموماً پایین است. ما به دنبال آن هستیم که ببینیم برای توسعه آن چه‌کارهایی بایستی انجام شود. افزایش سرمایه اجتماعی می‌تواند یک راه‌حل بسیار مؤثر باشد. زیرا سرمایه اجتماعی به‌طورکلی شامل نهادها، روابط، گرایش‌ها، ارزش‌ها و هنجارهایی است که بر رفتار و تعاملات بین افراد حاکم است. (گروترت و ون بستلر، 2002).

در این تحقیق رفتار شهروندی سازمانی، سرمایه اجتماعی و انواع آن معرفی می‌گردند و مهم‌تر از آن بررسی  خواهد شد که آیا سرمایه اجتماعی مؤلفه‌های آن می‌توانند در رفتار شهروندی سازمانی در بین افراد مؤثر باشد. این قبیل امور در مراکز آموزشی بررسی خواهد شد؛ یعنی طی آن رفتار شهروند سازمانی سنجیده می‌شود و رابطه سرمایه اجتماعی در رفتار شهروندی سازمانی مشخص می‌گردد. لذا جنبه مجهول تحقیق این است که آیا رابطه‌ای بین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی وجود دارد؟

 

 

 

 

1-3-     ضرورت و اهمیت تحقیق
در عصر حاضر برای توسعه، مدیران بیشتر از آنکه به سرمایه فیزیکی و انسانی نیازمند باشند به سرمایه اجتماعی نیاز دارند. مدیران و کسانی که بتوانند سرمایه اجتماعی سازمان را توسعه دهند راه کامیابی شغلی و سازمانی را هموار  می‌سازند.

امروزه سازمان‌ها اغلب رهبرانی را استخدام می‌کنند که به سرمایه اجتماعی اعتقاد داشته و خود نیز دارای این سرمایه باشند. تعداد کارکنان موجود در سازمان‌ها که دارای سرمایه اجتماعی باشند کم و تقاضای سازمان برای به خدمت گرفتن آنان زیاد است ؛ ارزش آن‌ها سازمان را متوجه شکار مغزها نموده و بر این اساس مدیرانی که خواهان رشد و بقای شرکت‌ها هستند سعی دارند با جذب کارکنان برخوردار از سرمایه اجتماعی بالا، ثروت نامرئی سازمان خود را افزایش دهند  (تیمون[9] و استامف[10]، 2003: 16) همچنین حیات و قوام هر سیستم اجتماعی منوط به وجود پیوندی مستحکم میان عناصر شکل‌دهنده آن است.

درمجموع سرمایه اجتماعی مفهومی جدید، پیچیده و مهم در علوم اجتماعی است که امروزه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های رشد و توسعه در هر نظام مطرح است. شرط لازم برای پیشرفت جامعه، توسعه همه‌جانبه، ایجاد روابط گرم، گسترش انسجام و همبستگی اجتماعی، بسط مشارکت اجتماعی و اعتماد متقابل (فرد –جامعه-دولت) و سرمایه اجتماعی است که متأسفانه در کشورهای جهان سوم کمتر به این مقوله توجه می‌شود. این در حالی است که افول بیش‌ازحد سرمایه اجتماعی در هر جامعه به‌طور حتم جامعه را با مشکلات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی روبرو می‌سازد که نهایت آن فروپاشی اجتماعی است. یکی از بحث‌های بسیار مهم که همواره در جوامع جهان مطرح بوده، مشارکت اجتماعی است. مشارکت اجتماعی مردم در اداره امور جامعه همواره با چالش‌ها و فرصت‌هایی روبرو بوده است. به‌طورکلی میزان سرمایه اجتماعی در هر گروه یا جامعه‌ای نشان‌دهنده میزان اعتماد افراد به یکدیگر است همچنین وجود میزان قابل قبولی از سرمایه اجتماعی موجب تسهیل کنش‌های اجتماعی می‌شود. به‌طوری‌که در مواقع بحرانی می‌توان برای حل مشکلات از سرمایه اجتماعی به‌عنوان اصلی‌ترین منبع حل مشکلات و اصلاح فرایندهای موجود سود برد. ازاین‌رو شناسایی عوامل مؤثر در تقویت یا تضعیف سرمایه اجتماعی اهمیت بسزایی دارد. تعدادی از عناصر اصلی که می‌توان سرمایه اجتماعی را با آن مورداندازه‌گیری قرارداد عبارت‌اند از: آگاهی به امور عمومی، سیاسی، اجتماعی، وجود انگیزه در افراد جامعه که در پی کسب این دسته از آگاهی‌ها برآیند. اعتماد عمومی به یکدیگر، اعتماد به نهادهای مردمی و دوستی، مشارکت غیررسمی هم یارانه در فعالیت‌های داوطلبانه در شکل‌های غیر دوستی، خیریه‌ای، مذهبی، اتحادیه‌ها، انجمن‌های صنفی و علمی و… درمجموع می‌توان گفت که یکی از معیارهای اصلی در شناخت سرمایه اجتماعی شکل و شیوه روابط اجتماعی افراد با یکدیگر و نحوه همزیستی آن‌ها در جامعه موردمطالعه است. از دیگر معیارها می‌توان به احساس مردم نسبت به داشتن احساس خوشایند به امنیت، پیوندهای خانوادگی و اجتماعی و امیدواری نسبت به آینده از معیارهای مطرح محسوب می‌شود. رفتار شهروندی سازمانی نیز از زمانی که اورگن  در این زمینه اعلام کرد. این عامل که بر عملکردهای فردی و سازمانی تأثیرگذار است موردتوجه اغلب محققان در زمینه رفتار شهروندی قرارگرفته است. یافته‌های تجربی به‌دست‌آمده نشان می‌دهد این رفتارهای شهروندی تأثیر مثبتی بر افزایش عملکردهای سازمانی دارد. رفتار شهروندی سازمانی جنبه منحصربه‌فرد فعالیت فردی در محل کار محسوب می‌شود که از ابتدا در اوایل دهه 1980 ذکرشده بود. بنا به تعریف اصلی، این رفتار فردی، رفتار به صورت اختیاری است و مستقیماً و صراحتاً از طریق سیستم رسمی پاداش هدایت نمی‌شود و در مجموع باعث افزایش عملکرد مؤثر و کارآمد سازمان می‌شود. این رفتار ویژه زمینه‌ی تحقیقاتی به‌روزی را فراهم آورده است که توسط جامعه شناسان سازمانی، روان شناسان و پژوهشگران بخش مدیریت به تحقیق و تفحص پرداخته‌اند.

نظریه اینکه در بسیاری از تحقیقات انجام‌شده سرمایه اجتماعی به‌مثابه عامل اصلی و مؤثر بر روابط و هنجارها موردبررسی قرارگرفته است. به همین جهت نگارنده رابطه بین سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی را موضوع تحقیق خود قرار داده است.

1-4-     اهداف تحقیق
1-4-1-       هدف اصلی
بررسی رابطه بین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران

1-4-2-       اهداف جزئی
به‌منظور دسترسی به هدف کلی تحقیق اهداف زیر در این پژوهش موردبررسی قرار خواهد گرفت.

1-مشخص کردن رابطه بین اعتماد متقابل با رفتار شهروندی در بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران

2-مشخص کردن رابطه بین هنجارهای مشترک (گرمی اجتماع انسانی، الگوی رفتاری قوی) با رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران

3-مشخص کردن رابطه بین تعاون و همکاری متقابل با رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران

4-مشخص کردن رابطه بین ارتباطات (احترام متقابل و منافع مشترک) با رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران

5-مشخص کردن رابطه بین همیاری و مشارکت داوطلبانه با رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران

6-مشخص کردن رابطه بین انسجام و همبستگی جمعی با رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران

 

1-5-     فرضیه‌های تحقیق
1-5-1-       فرضیه اصلی
 بین سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان مدارس شهر تهران رابطه معنی‌داری وجود دارد.

1-5-2-       فرضیه‌های فرعی
1-بین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران رابطه وجود دارد.

2- بین اعتماد متقابل با رفتار شهروندی سازمانی بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران رابطه وجود دارد.

3- بین هنجارهای مشترک (گرمی اجتماع انسانی، الگوی رفتاری قوی) با رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران رابطه وجود دارد.

4- بین تعاون و همکاری متقابل با رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران رابطه وجود دارد.

5- بین ارتباطات (احترام متقابل و منافع مشترک) با رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران رابطه وجود دارد.

6- بین همیاری و مشارکت داوطلبانه با رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان مدارس متوسطه دخترانه شهر تهران رابطه وجود دارد.

1-6-     متغیرهای تحقیق
متغیر مستقل: سرمایه اجتماعی

متغیر وابسته: رفتار شهروندی سازمانی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-7-     تعاریف نظری
سرمایه اجتماعی [11]: مجموعه  بالقوه‌ای است که با عضویت در شبکه‌های اجتماعی کنشگران و سازمان‌ها به وجود می‌آید. به عبارتی مجموعه معینی از هنجارها یا ارزش‌های غیررسمی است که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میان آن‌ها مجاز است در آن سهیم هستند. (فوکویاما، 1385، ص10)

اعتماد متقابل [12]: اعتماد انتظاری است که از درون اجتماع برمی‌خیزد و در آن صداقت و رفتار و روحیه تعاون و همکاری مبتنی بر هنجارهای مشترک و عمومی شکل‌گرفته است. این رفتارها نیاز به قانون و تنظیمات در روابط ندارد، بلکه وجدان اخلاقی مبنای اعتماد متقابل بین اعضای گروه است.

تعاون و همکاری متقابل: این لغت در مقابل واژه رقابت به کار می‌رود و بیانگر یک عمل جمعی است که اعضای سازمان با دیگران در جامعه یا گروه خود در موارد مشترک اقدام می‌نمایند. (محمدی، 1384، ص158)

هنجارهای مشترک: در اصطلاح دانش جامعه‌شناسی، به یک الگوی رفتاری گفته می‌شود که فرد روابط و کنش‌های خود را  در اجتماع بر اساس آن تنظیم می‌کند. اکثریت جامعه خود را به آن پایند می‌دانند. هنجارها سبب تقویت استحکام نظام اجتماعی (عادات و رسوم) می‌شود. (رفیع پور، 1378)

همدلی و ارتباطات[13]: همدلی در مفهوم عام یعنی همان‌گونه که دیگران می‌فهمند ما هم بفهمیم و همان‌گونه که دیگران حس  می‌کنند، ما هم حس کنیم.

انسجام و همبستگی جمعی [14]: عبارت است از توافق جمعی میان اعضای یک جامعه که حاصل پذیرش و درونی کردن نظام ارزشی در هنجارهای یک جامعه است. انسجام اجتماعی بامعرفت‌هایی چون پایبندی به تعهدات، کمک به هنگام گرفتاری‌ها، شرکت در مراسم و مناسک خانوادگی، احترام کوچک‌ترها به بزرگ‌ترها تبیین می‌شود.

همیاری و مشارکت داوطلبانه[15]: مشارکت به معنی به کار گرفتن منافع شخصی به منظور سهیم شدن در یک اقدام جمعی است و در مفهوم دیگر داشتن شرکت فعالانه در گروه را می‌رساند و به فعالیت‌های اجتماعی

چکیده

امروزه تمامی مدیران در همه سازمان ها خواستار استفاده بهینه از امکانات و ظرفیت های موجود برای توسعه و پایداری در عرصه رقابتی هستند. بنابراین وجود مدلی به منظور ارائه بازخورد در راستای بهبود عملکرد سازمان و دستیابی به ابزاری جهت برآورده کردن این نیاز مدیران بسیار ضروری و منطقی به نظر می رسد.

در این پژوهش که از مدل کارت امتیازی متوازن استفاده شده است در ابتدا سازمان تامین اجتماعی استان زنجان با بهره گرفتن از کارت امتیازی متوازن که ابزاری مناسب جهت طراحی شاخص های ارزیابی عملکرد می باشد مورد بررسی گرفته است و سپس این شاخص ها براساس میزان اهمیتشان رتبه بندی  شدند.

روش پژوهش :پژوهش حاضر ازنوع پیمایشی و کاربردی است. جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه و مطالعه اسناد مالی  صورت گرفته  است .این پژوهش به صورت مقطعی بوده که در سال 1390در سازمان تامین اجتماعی استان زنجان صورت گرفته است جامعه آماری نیز 1.روسا و معاونین و مسئولین واحد ها  و کارشناسان شعبه تامین اجتماعی و 2. بیمه شدگان سازمان می باشند .

یافته ها: نتایج  این پژوهش نشان می دهد که شاخص مالی 25/ 84 % ،شاخص مشتری 77%،شاخص فرآیندهای داخلی 75% و شاخص رشد و یادگیری  47%تحقق یافته است .

رتبه بندی شاخص­ها از نظر میزان اهمیت نیز نشان می­دهد که شاخص مالی در رتبه اول اهمیت ،شاخص مشتری در رتبه دوم ،شاخص فرایندهای داخلی در رتبه سوم و نهایتا شاخص رشد و یادگیری در رتبه چهارم قرار می گیرد.

کلید واژگان :مدیریت استراتژیک،ارزیابی عملکرد ،کارت امتیازی متوازن،سازمان تامین اجتماعی

فهرست مطالب

عنوان      صفحه

چکیده. ‌و

فصل اول. 1

1-1.مقدمه. 2

1-2.تعریف موضوع پژوهش…. 3

1-3. تشریح و بیان مسئله. 3

1-4.اهمیت موضوع و ضرورت  انجام تحقیق.. 4

1-5. اهداف تحقیق.. 5

1-6.فرضیات تحقیق.. 5

1-7.قلمرو تحقیق.. 6

1-8 .روش تحقیق.. 6

1-9.تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 7

فصل دوم. 10

2-1.مقدمه. 11

2-2.تاریخچه و مفاهیم مرتبط با پژوهش…. 12

2-2-1. عناصر اصلی فرآیند مدیریت استراتژیک…. 13

2-2-2.مدیریت استراتژیک…. 13

2-2-3.استراتژی.. 14

2-2-4.تاریخچه ارزیابی عملکرد. 14

2-2-5. تعریف عملکرد. 16

2-2-6.  تعریف مدیریت عملکرد. 17

2-2-7. فرآیند ارزیابی عملکرد. 17

2-2-8.مدل های ارزیابی عملکرد. 18

2-2-9.اهمیت ارزیابی عملکرد. 20

2-2-10. هدف از ارزیابی عملکرد. 21

2-2-11. ویژگی های نظام ارزیابی عملكرد كار آمد. 23

2-2-12.مزایای نظام ارزیابی عملکرد. 23

2-2-12-1.برای سازمان. 23

2-2-12-2.برای ارزیابی کننده. 24

2-2-12-3.برای ارزیابی شونده. 25

2-2-13.محدودیت های ارزیابی عملکرد. 25

2 ـ 2 ـ 14. كارت امتیازی متوازن و تعاریف آن. 26

2 ـ 2 ـ 15. سیر تكامل كارت امتیازی متوازن BSC.. 27

2 ـ2-16 . اهمیت روش ارزیابی متوازن و نقش آن در سازمان. 30

2 ـ 2 ـ 17. شاخص های روش امتیازی متوازن. 33

2 ـ 2 ـ 17 ـ 1. منظر مالی (Financial Perspective) 33

2 ـ 2 ـ 17 ـ 2. منظر مشتری (Customer Perspective) 35

2 ـ 2 ـ 17 ـ 3. منظر فرایند داخلی (Enternal Process Perspective) 38

2 ـ 2 ـ 17ـ 4. منظر یادگیری و رشد (Learning & Growth Perspective) 40

2-2-18.  مراحل پیاده سازی روش ارزیابی متوازن. 43

2-2-18-1.ارزیابی سازمانی.. 43

2-2-18-2.تعیین مقوله های استراتژیك…. 43

2-2-18-3. تعیین مناظر و خروجی های مطلوب… 43

2-2-18-4.تهیه نقشه استراتژی.. 43

2-2-19.مزایای  استفاده از روش ارزیابی متوازن. 44

2-2-20.محدودیت ها و انتقادات روش ارزیابی متوازن. 45

2-3.تاریخچه سازمان تامین اجتماعی.. 46

2-3-1. تحولات جهانی نظام رفاه و تامین اجتماعی.. 46

2-3-2. نظام تامین اجتماعی.. 47

2-3-3.نظام تامین اجتماعی در ایران. 48

 

2-3-4.معرفی سازمان تامین اجتماعی.. 49

2-4. واکاوی ادبیات پژوهشی در جهان. 50

2-5. واکاوی ادبیات پژوهشی در ایران. 53

2-6.نقد و نتیجه گیری از ادبیات پژوهشی.. 57

2-7.چارچوب و مدل  پژوهش…. 59

فصل سوم. 60

3-1. مقدمه. 61

3-2.جامعه آماری و حجم نمونه. 62

3-3.روش نمونه گیری.. 63

3-3-1. نمونه گیری تصادفی ساده. 63

3-3-2. نمونه گیری طبقه ای.. 64

3-3-3. نمونه گیری خوشه ای.. 64

3-4.ابزارهای اندازه گیری.. 66

3-4-1.مطالعات کتابخانه ای(اسنادی) 66

3-4-2.بررسی اسنادومدارک(کتاب-آرشیو) 66

3-4-3.مصاحبه. 66

3-4-4.پرسشنامه. 67

3-5. اعتبار ابزار اندازه گیری.. 67

3-6. روش تجزیه و تحلیل داده ها 68

3-7. محدوده تحقیق.. 69

3-7-1 .قلمرو مكانی تحقیق.. 69

3-7-2. قلمرو زمانی.. 69

3-7-3. قلمرو موضوعی.. 69

3-8 .واحد تجزیه و تحلیل.. 70

فصل  چهارم. 71

4-1.مقدمه. 72

4-2.آمار توصیفی.. 73

4-2-1.سن پاسخگویان. 73

4-2-2.جنسیت پاسخگویان. 74

4-2-3. وضعیت تاهل.. 75

4-2-4.سطح تحصیلات… 76

4-2-5.سابقه کار. 77

4-3.آمار استنباطی.. 79

4-3-1.آمار استنباطی مربوط  به میزان تحقق اهداف… 79

4-3-1-1.فرضیه اول. 79

4-3-1-2.فرضیه دوم. 79

4-3-1-3. فرضیه سوم. 80

4-3-1-3.فرضیه چهارم. 81

4-3-2.آمار استنباطی مربوط به رتبه بندی شاخص های کارت امتیازی متوازن. 82

4-3-2-1. فرضیه پنجم پژوهش…. 84

4-3-2-2. فرضیه ششم پژوهش…. 84

4-3-2-3. فرضیه هفتم پژوهش…. 85

4-3-2-4. فرضیه هشتم پژوهش…. 86

4-3-2-5. فرضیه نهم  پژوهش…. 86

4-3-2-6. فرضیه دهم  پژوهش…. 87

فصل پنجم.. 89

5-1.مقدمه. 90

5-2.خلاصه فرآیند تحقیق.. 91

5-3.نتایج توصیفی پژوهش…. 92

5-4.نتایج حاصل از فرضیه های پژوهش…. 92

5-4.جمع بندی و نتیجه گیری.. 95

5-4.پیشنهادات تحقیق.. 96

5-4-1.پیشنهادات کاربردی.. 96

5-4-2. پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 97

5-5. محدودیت های پژوهش…. 98

منابع فارسی.. 100

منابع انگلیسی.. 104

منابع اینترنتی.. 105

پرسشنامه شماره 1. 106

پرسشنامه شماره 2. 107

پیوست… 108

مقدمه

در سال­های پایانی 1980مقالات متعددی در نشریات مدیریتی اروپا ­­­­­وامریکا درمورد ناکارآمدی روش­های ارزیابی عملکرد شرکت­ها منتشر شد.

سیستم های سنتی ارزیابی عملکرد عمدتا متکی برسنجه­های مالی بوده وامورمالی شرکت­ها مسئول انجام این ارزیابی­ها بودند. در عصر اقتصاد صنعتی معیارهای مالی شاخص­های خوبی برای سنجش موفقیت شرکت­ها بودند،چراکه مزیت­های رقابتی آن عصر عمدتا مبتنی برکاهش بهای تمام شده­ی ناشی از صرفه های مقیاس و تولید انبوه بود . پیچیده ترشدن مناسبات اقتصادی و مسائل کسب و کار در آستانه ی قرن 21،اتکای شرکت ها به سنجه های مالی برای ارزیابی عملکرد و نشان دادن نقاط قوت و ضعف انها،کم رنگ شد و نارسایی سنجش­های مالی صرف بیش ازپیش نمایان گردید :

1)در عصر اقتصاد مبتنی بر دانش ،فعالیت های ارزش آفرین سازمان ها فقط متکی به دارایی­های مشهود آنها نیست . امروزه دانش وقابلیت کارکنان،روابط با مشتریان و تامین­کنندگان کیفیت محصولات وخدمات ،فناوری­های اطلاعات و فرهنگ سازمانی دارایی­های به مراتب ارزشمندتر از دارایی­های فیزیکی اند .

2)سنجه­های مالی در زمینه­هایی که قادر به ارزیابی آنها هستند ،نشان دهنده­ی رویدادهای تاریخی و گذشته­اند. 3)ارزیابی های عملکرد مبتنی برسنجه­های مالی،وزن بیش ازحدی به سود و زیان کوتاه مدت شرکت داده و عوامل موثر بر ارقام سود را عمده می­ کنند .

4)گزارش­های مالی اصولا در طبیعت خود نشان دهنده­ی خلاصه وسرجمع عملیات و فعالیت های یک سازمان­اند .

5)صورت های مالی سنتی حتی در سطوح بسیار پیشرفته­ی خود فقط قادر به انعکاس عملکرد واحدها و بخش­های مختلف یک سازمان­اند که از تجمیع آنها عملکرد کل سازمان بدست می­آید .

با توجه به محدودیت هایی که به برخی ازآنها اشاره شد ،روش سنتی ارزیابی عملکرد که عمدتا بر سنجه های مالی استوار بود ،نه تنها درانعکاس کامل دلایل توفیق و یا عدم توفیق شرکت ها کفایت لازم رانداشتند، بلکه ارتباطی منطقی و­علت ومعلولی بین عوامل محرکه­ی توفیق و دستاورد های حاصله نیز برقرار نمی­کردند .

بدین  ترتیب کاپلان و نورتون اعلام کردندکه برای ارزیابی کامل ازعملکرد سازمان می­بایست این عملکرد از چهار زاویه مورد ارزیابی قرارگیرد :

1)منظر مالی    2)منظر مشتری    3)منظر فرایند های داخلی     4 )منظر یادگیری و رشد

 کاپلان و نورتون این روش ارزیابی عملکردرا Balanced Scorecard یا روش ارزیابی متوازن نامیدند      (پرویز  بختیاری ،1383،ص1تا26).    

1-2.تعریف موضوع پژوهش              

در این مطالعه تلاش شده است تا با بهره گرفتن از روش ارزیابی امتیازی  عملکرد سازمان تامین اجتماعی استان زنجان را از چهار منظر مالی ،مشتری ،فرآیند های داخلی و رشد و یادگیری ارزیابی نموده و ضمن رتبه بندی شاخص ها، اولویت های آنها مشخص گردد .

1-3. تشریح و بیان مسئله

درسالهای پایانی دهه ی 1980بسیاری از سازمان های و شرکت ها از پیاده سازی استراتژی خود ناامید شده بودند.

در نتایج تحقیقی که در سال 1982توسط دیوید انجام شده نشانگراین است که فقط 10درصد استراتژیهایی که به خوبی فرموله شده اند ،درعمل با موفقیت پیاده می­شوند. درچنین شرایطی مدیران به دنبال ابزاری بودندکه آنها را در تحقق استراتژی­هایشان یاری دهد(پرویز بختیاری،1383،ص23). ولی مسئله مهمتر در فرایند مدیریت استراتژیک ، موضوع پیاده­سازی استراتژی است. موانع اساسی در سر راه پیاده سازی استراتژی عبارتند از :

1)نادیده انگاشتن عوامل محیطی       2) عدم همسویی کارکنان با استراتژی

3) عدم حمایت  مدیریت ارشد       4) عدم تخصیص منابع لازم

(پرویز بختیاری ،1383،ص24تا26).

کاپلان و نورتون برای رفع این موانع روش ارزیابی متوازن را به عنوان ابزار نیرومند در تحقیق استراتژی ها ی سازمان و شرکت ها به مدیران عرضه کردند (ابن رسول و همکاران ،2003).

در این تحقیق تلاش می­شود با بهره گرفتن از روش ارزیابی متوازن که به جنبه های مختلف سازمان توجه دارد و باعث ایجاد یک نظام ارزیابی عملکرد پویا می­شود ،سازمان تامین اجتماعی استان زنجان به طور واقعی مورد ارزیابی قرارگیرد . به عبارت دیگردغدغه پژوهشگران این است که به سوالات زیرپاسخ دهد :

1)آیا در سازمان تامین اجتماعی استان زنجان اهداف مالی، مشتری،فرایندهای داخلی و رشدویادگیری تحقق یافته است ؟

2)آیا جنبه های مالی با توجه به این که سازمان تامین اجتماعی خدمات مختلفی را عرضه می­ کند نسبت به جنبه های غیر مالی اهمیت بیشتری دارد ؟

3)آیا جنبه مشتری نسبت به سایر جنبه ها (فرآیند های داخلی و رشد و یادگیری) حائز اهمیت بیشتری است ؟

4)آیا جنبه فرایند های داخلی نسبت به سایر جنبه ها (رشد و یادگیری ) حائز اهمیت بیشتری است ؟

1-4.اهمیت موضوع و ضرورت  انجام تحقیق

با توجه به اینکه سازمان تامین اجتماعی دارای بیمه شدگان و مستمری بگیران زیادی می باشد و باتوجه به نیاز جامعه به بیمه بازنشستگی و درمانی در کشور ،داشتن یک عملکرد مطلوب هم برای توسعه و پیشرفت سازمان و هم برای مشتریان (بیمه­شدگان ،مستمری بگیران ،کارفرمایان )ضروری ودارای اهمیت است. ضرورت امر سبب گردید تا با اجرای این پژوهش عملکرد سازمان تامین اجتماعی با بهره گرفتن از یک روش جامع (روش ارزیابی متوازن ) از چهار منظر(مالی ،مشتری فرآیندهای داخلی و رشد و یادگیری ) مورد ارزیابی قرارگرفته ومشخص شود که عملکرد سازمان مورد نظر درکل چه وضعیتی دارد و درکدام یک از چهار منظر مورد نظر با توجه به اهمیت آنها  نیاز به توسعه و بهبود دارد .

1-5. اهداف تحقیق

 اهداف اصلی تحقیق عبارت از :

1 .بررسی شاخص­های کارت امتیازی متوازن از منظر مالی در سازمان تامین اجتماعی استان زنجان

بررسی شاخص­های کارت امتیازی متوازن از منظرمشتری در سازمان تامین اجتماعی استان زنجان
بررسی شاخص­های کارت امتیازی متوازن از منظرفرآیند های داخلی در سازمان تامین اجتماعی استان زنجان
بررسی شاخص­های کارت امتیازی متوازن از منظر رشد و یادگیری در سازمان تامین اجتماعی استان زنجان
رتبه بندی شاخص های کارت امتیازی متوازن در سازمان تامین اجتماعی استان زنجان
1-6.فرضیات تحقیق

1.شاخص های مالی سازمان تامین اجتماعی در سال 1389تحقق یافته است .

شاخص های مشتری سازمان تامین اجتماعی در سال 1389 تحقق یافته است .
3.شاخص های فرایند های داخلی سازمان تامین اجتماعی در سال 1389 تحقق یافته است .

4.شاخص های رشد و یادگیری  سازمان تامین اجتماعی در سال 1389 تحقق یافته است .

5.اهمیت معیارهای مالی ارزیابی عملکرد در سازمان تامین­اجتماعی نسبت به معیار های مشتری بیشتر می باشد .

6.اهمیت معیارهای مالی ارزیابی عملکرد در سازمان تامین­اجتماعی نسبت به معیا رهای فرآیند داخلی بیشتر می­باشد.

7.اهمیت معیارهای مالی ارزیابی عملکرد در سازمان تامین­اجتماعی نسبت به معیارهای رشدویادگیری بیشتر می­باشد.

8.اهمیت معیارهای مشتری ارزیابی عملکرد در سازمان تامین­اجتماعی نسبت به معیارهای فرایند داخلی بیشتر می­باشد.