دکتر عبدالجواد احمدی

استاد مشاور:

دکتر سید علی محمد موسوی

بهمن ماه1392

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                              صفحه

چکیده. ‌ج

فصل اول: کلیات… 1

1-2- بیان مسأله. 4

1-3- اهمیّت و ضرورت پژوهش…. 7

1-4- اهداف پژوهش…. 9

1-5- متغیّر پژوهشی.. 9

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش. 13

2-1- سازگاری.. 15

2-2- سازگاری و بهداشت روانی.. 18

2-3- خصوصیّات فرد سازگار. 20

2-4- سازگاری اجتماعی.. 21

2-5- سازگاری تحصیلی.. 23

2-5-1- عوامل مؤثّر در سازگاری تحصیلی.. 25

2-5-2- انتقال به دانشگاه. 29

2-5-3- تغییرات اساسی در زندگی دانشجویان جدیدالورود. 31

2-5-4- سازگاری با زندگی خوابگاهی.. 33

2-6- تعریف آزمون.. 34

2-6-1- ویژگیهای اصلی یک آزمون  خوب… 36

2-6-2- ویژگیهای فرعی یک آزمون خوب… 38

2-6-3- نظریه کلاسیک نمره واقعی.. 39

2-6-4- نظریه خصیصه مکنون.. 40

2-6-5- عناصر مورد نظر در تهیّه و استاندارد کردن آزمون‌ها 40

2-7- مفهوم هنجار. 42

2-7-1- آزمون‌های هنجاری.. 44

2-7-2- خصوصیات یک گروه هنجاری.. 45

2-7-3- انواع نرم یا هنجار. 45

2-8- پیشینه‌ی پژوهش…. 47

فهرست مطالب

فصل سوم: روش پژوهش… Error! Bookmark not defined.

3-1- جامعه آماری.. 60

3-2- نمونه  و روش نمونه‌گیری.. 60

3-3- سؤال­های پژوهش…. 60

3-4- ابزار پژوهش..60

5- 4- روش تجزیه و تحلیل داده ها 64

فصل چهارم: یافته های پژوهشی.. Error! Bookmark not defined.

4-1-تحلیل نتیجه مقدماتی.. 67

4-2- تحلیل نتیجه نهایی.. 120

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری.. 131

5-1- بحث و نتیجه گیری.. 133

5-2- محدودیتها و پیشنهادها 139

فهرست منابع. 141

پیوست… 147

نسخه آزمایشی پرسشنامه. 156

نسخه نهایی پرسشنامه. 162

کلید پرسشنامه. 167

فهرست جدول ها

جدول شماره 3-1. توزیع دانشجویان در دانشگاههای مختلف به تفکیک جنس…. 58

جدول شماره 3-2. توزیع نمونه های انتخاب شده ازدانشگاه های مختلف به تفکیک جنس…. 59

جدول شماره 3-3. توزیع نمونه بر حسب جنس آزمودنیها 59

جدول شماره 3- 4. توزیع نمونه های انتخاب  شده ازدانشگاه های مختلف به تفکیک مقطع. 59

جدول شماره 3- 5. توزیع گروه نمونه برحسب مدرک تحصیلی.. 60

جدول شماره 4- 1. ضریب  آلفای  کرنباخ   عامل  سازگاری با محیط دانشگاه و دانشکده (عامل 1). 67

جدول شماره 4- 2. ضریب  آلفای  کرنباخ   عامل  سازگاری با دوره و رشته تحصیلی(عامل 2). 66

جدول شماره 4- 3. ضریب  آلفای  کرنباخ   عامل  سازگاری اجتماعی و بین فردی(عامل 3). 67

جدول شماره 4- 4. ضریب  آلفای  کرنباخ   عامل  سازگاری عاطفی(4). 68

جدول شماره 4- 5. ضریب  آلفای  کرنباخ   عامل  سازگاری خودیابی و هدفمندی(عامل6). 69

جدول شماره 4- 6 . ضریب آلفای کرونباخ  برای عامل سازگاری با مهارتهای تحصیلی و آموزشی.. 70

جدول شماره4 – 7. ضریب آلفای کرونباخ برای کل آزمون.. 71

جدول شماره 4- 8. میانگین و انحراف استاندارد. 80

جدول شماره 4- 9. تقسیم نمرات پرسشنامه براساس میانگین به سازگاری ضعیف، متوسط، قوی.. 81

جدول شماره 4- 10. ماتریس همبستگی بین سؤالات و عامل ها و دسته بندی هرعامل.. 81

جدول شماره 4- 11. آزمون KMO  و بارتلت  برای بررسی قابلیت آزمون  در  تقلیل به عوامل 6 گانه. 88

جدول شماره 4- 12. ماتریس همبستگی  بین سؤالات و عامل ها بعد از چرخش…. 88

جهت دادن صحیح به بهره برداری از انرژی جوانان و برآوردن نیازهای آنها، مستلزم برنامه ریزی واقع بینانه و صحیح زمانی است تا بدین ترتیب از اتلاف وقت و انرژی این قشر جولگیری به عمل آید. امروزه استفاده بهینه از وقت و زمان، مهمترین مسأله در کشورهای مترقی جهان می‌باشد ولی متأسفانه در کشور ما توجه چندانی به وقت و زمان نمی شود و با از دست دادن این عنصر بسیار مهم،

لطمه‌های زیادی از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و آموزشی و پرورشی و… به کشورمان وارد می‌شود، زیرا مدیریت زمان کمتر دیده می‌شود. پس برای افزایش بهره وری، مخصوصاً در واحدهای آموزشی بهتر است از مدیریت زمان (Time management) استفاده شود و این برنامه ریزی زمانی به کارمندان و محصلان از قبیل دانش آموزان و دانشجویان آموزش داده شود (براتی، 1384).

امروزه این اعتقاد وجود دارد که ریشه بسیاری از اضطرابها و فشارهای روحی انسان عصر حاضر، کمبود وقت یا از دست دادن زمان است. قرن حاضر به دلیل گسترش شبکه اطلاع رسانی و تهاجم و انفجار اطلاعات، به عنوان «عصر سرعت» شناخته شده است و بشر امروز برای دور نماندن از قافله و زمان خویش و کسب اطلاعات به ناچار، به تلاش مستمر و بی وقفه می‌پردازد. این تلاش، بدون برنامه ریزی زمانی موجب استرس و فشار روانی می‌شود (فراست، 1371).

به نظر پژوهشگر، احتمال دارد که مدیریت زمان که استفاده بهینه از وقت برای اهداف کوتاه مدت و بلند مدت، با در نظر گرفتن اولویت‌ها و اوقات فراغت فرد است، با سلامت روان و پیشرفت تحصیلی فرد رابطه داشته باشد.

1-1- بیان مسأله

با در نظر گرفتن اینکه یکی از ویژگیهای عصر کنونی، سرعت ارتباطات است، به همین دلیل توجه به مسئله اوقات فراغت نوجوانان و جوانان و جهت دادن به برنامه‌های زمانی آن امری اجتناب ناپذیر خواهد بود. به عبارت دیگر مسئله کنونی، نداشتن برنامه ریزی زمانی صحیح در اوقات فراغت آنها می‌باشد (علیمرادیان، 1368).

با توجه به وقت آزادی که در بین ساعات شبانه روز نوجوانان و جوانان مشاهده می‌شود، این تحقیق انجام گرفت تا معلوم گردد که برای گذراندن اوقات فراغت به طرز صحیح، چگونه می‌توان از مدیریت زمان بهره برد. لذا محقق با توجه به مطالعات مقدماتی که در این زمینه انجام داده است بر آن است تا با گردآوری اطلاعات دقیق‌تر، از طریق اجرای یک تحقیق غیر آزمایشی از نوع همبستگی، رابطه بین نحوه مدیریت زمان در اوقات فراغت را با سلامت روان و پیشرفت تحصیلی مشخص نماید.

طبق تعریف سازمان طی جوانان، افرادی که دارای سنین 15 تا 29 سال می‌باشند، جوان محسوب می‌شوند. ایران به عنوان یکی از کشورهای مدیترانه شرقی دارای جمعیت جوان است.

بانک جهانی در سال 2000، جمعیت 15 تا 29 ساله کشور ما را معادل 1/32 درصد کل جمعیت گزارش نموده است (سازمان ملی جوانان، 1381).

لذا با عنایت به خصوصیات و استعدادهای بالقوه این گروه سنی در جهت شکوفایی جامعه فردا، لازم است وضعیت سلامت روان این قشر شناسایی شود و رابطه آن با سایر عوامل به درستی مورد بررسی قرار گیرد (همان منبع ).

بسیاری از دانش آموزان و دانشجویان برای استفاده بهینه از اوقات فراغت خود، مدتها قبل و نزدیک به زمان امتحانات خود برنامه ریزی صحیح زمانی نمی کنند و یا از مدیریت زمان اطلاعی ندارند. برخی نیز به رغم اطلاع محدود، از آن استفاده نمی کنند. به نظر پژوهشگر، رابطه نحوه مدیریت زمان در اوقات فراغت با سایر متغیرها باید بررسی شود تا اقدامات لازم و ضروری در پژوهشهای بعدی انجام گیرد.

از طرفی آموزش و پرورش، به دلیل آموزش و تعلیم نیروهای مورد نیاز بخشهای مختلف جامعه در تمامی کشورهای دنیا اهمیت به سزایی دارد. در بحث آموزش و پرورش مفاهیم پیشرفت تحصیلی و افت تحصیلی به میان می‌آید. از پیشرفت تحصیلی، به عنوان یکی از ابعاد پیشرفت در نظام آموزش و پرورش، مفهوم «انجام تکالیف و موفقیت دانش آموزان در گذراندن دروس یک پایه تحصیلی مشخص » یا «موفقیت دانش آموزان در امر یادگیری مطالب درسی»، مستفاد می‌شود. وجه مخالف پیشرفت تحصیلی، افت تحصیلی است که یکی از معضلات نظام آموزشی می‌باشد که خود را به شیوه‌های گوناگون مانند عدم موفقیت دانش آموزان در دستیابی به اهداف مقاطع تحصیلی مربوطه، مردودی و تکرار پایه‌های تحصیلی، ترک تحصیل زودرس و بیکاری و بلاتکلیفی نشان می‌دهد (پورشافعی، 1370).

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی مشاوره­ی گروهی مبتنی بر رویکرد ارتباطی ستیر بر فرسودگی زناشویی و میل به طلاق  زوجین مراجعه­کننده به مراکز مشاوره­ی شهر اشنویه در سال 1393 بود.

در این پژوهش از روش تحقیق نیمه تجربی  به شیوه پیش آزمون- پس آزمون با گروه های آزمایشی و کنترل، استفاده شده است. تأثیر رویکرد ارتباطی ستیر  به عنوان متغیّر مستقل بر میزان میل به طلاق و فرسودگی زناشویی زوجین به عنوان متغیّر­های وابسته مورد بررسی قرار گرفته است.

جامعه آماری این تحقیق کلیه مراجعین  (زوجین ) اعم از مراجعان خود ارجاعی که به مراکز مشاوره شهرستان اشنویه واقع در استان آذربایجان غربی در سال 92-93رجوع کرده بودند. شیوه­ی نمونه­گیری این پژوهش، نمونه­گیری هدفمند می­باشد. با استفاده از تکمیل کردن پرسشنامه­ی خود گزارش­دهی فرسودگی زناشویی و میل به طلاق و مصاحبه از طریق مشاور با زوجینی که تمایل به همکاری داشتند از این جامعه 40 زوج (20زوج گروه آزمایش و 20 زوج گروه کنترل) انتخاب شدند اما به دلیل ریزش در گروهها تعداد زوجین به 15 زوج در هر گروه تقلیل یافت . ابزارهای پژوهش حاضر شامل آزمون­های  پرسش­نامه­ی میل به طلاق ومقیاس فرسودگی زناشویی بر روی هر دوگروه آزمون شد و مشاوره­ی گروهی مبتنی بر رویکرد ارتباطی ستیر  به مدت 7 جلسه­ی 60دقیقه­ای  در هفته  در مورد گروه آزمایش اعمال شد و اما گروه کنترل هیچ گونه آموزشی دریافت ننمود یک هفته بعد از خاتمه­ی آموزش پس آزمون بر روی هر دو گروه انجام گردید. لازم به ذکر است که زوجین گروه آزمایش همراه هم در جلسه­های مشاوره­ی گروهی شرکت کردند نتایج تحلیل واریانس چندمتغیری و تحلیل كواریانس تفاوت معناداری را در نتایج حاصل از پس آزمون دو گروه آزمایش و كنترل، نشان داد. بدین معنی که میزان متغیرهای وابسته در آزمودنی­های گروه آزمایش به طور معناداری نسبت به گروه کنترل کاهش یافت(001/0>( p. پس می­توان نتیجه­گیری نمود که مشاوره­ی گروهی مبتنی بر رویکرد ارتباطی ستیر در کاهش فرسودگی زناشویی و میل به طلاق زوجین مراجعه کننده تاثیر­گذار بوده است.همچنین مشاوره­ی گروهی مبتنی بر رویکرد ستیر بر روی خرده مقیاس­های فرسودگی زناشویی شامل خستگی جسمی، خستگی روانی، خستگی روانی و میل به طلاق شامل بعد تمایل برای خارج شدن ومسامحه تأثیر گذار بوده است(001/0>( p.

کلید واژه ها: رویکرد ارتباطی ستیر، فرسودگی زناشویی، میل به طلاق.

فهرست مطالب                                                                                                                                                                        

عنوان

 فصل اول:کلیات پژوهش …………………………………………………………………………………………

مقدمه

طلاق یکی از معضلات زندگی زناشویی است افزایش روز افزون آمار طلاق در جهان، پژوهشگران حوزه­ی خانواده و ازدواج را بر آن داشته، تا درمورد عوامل تأثیر­گذار بر آن به بررسی و تحقیق بپردازند. طلاق پدیده­ی پیچیده­ای است و عوامل مختلف فردی و اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بر آن تأثیر­گذار است. در بین عوامل تأثیرگذار بر طلاق، عوامل فردی شامل عوامل ارثی و فیزیولوژیکی، ویژگی­های شخصیتی و روانی بیشتر مورد توجه متخصصان حوزه­ی خانواده و روانشناسان قرار گرفته است (یوسفی، 1389). از سوی دیگر عوامل جمعیت شناسی مانند سن، جنسیت، تحصیلات، طبقه اقتصادی- اجتماعی، مدت ازدواج، تعداد فرزندان، وضعیت اشتغال و عواملی مانند آن تاثیری گسترده بر روابط زناشویی دارند و تاثیرات چند جانبه این عوامل به پیچیدگی بیشتر پدیده طلاق منجر می­شود (فاتحی زاده،  بهجتی اردكانی و نصراصفهانی، 1384).

    همچنین در ایران هم میزان طلاق در حال افزایش است در سال 92 میزان طلاق نسبت به  5سال گذشته %37 افزایش یافته است همچنین در سال 92 ایران رتبه چهارم آمار طلاق در دنیا را داشت (به­نقل از پایگاه اطلاعات سلامت ایران، سازمان ثبت و احوال کشور، 1392). والر [1] اولین محققی است که پیشنهاد داد طلاق ممکن است ریشه در سرخوردگی زوجین داشته باشد فرسودگی زناشویی کاهش عشق  و علاقه و افزایش رفتارهای خصمانه را به دنبال دارد می­تواند به نارضایتی زناشویی منجر شده و بنیان خانواده را متزلزل سازد (هاستون[2]، به نقل از گراوند، 1389). سرخوردگی[3] و فرسودگی زناشویی[4]، کاهش تدریجی دلبستگی عاطفی به همسر است که با احساس بیگانگی، بی­علاقگی و بی­تفاوتی زوجین  به یکدیگر و جایگزینی عواطف منفی به­جای عواطف مثبت همراه است. در یک ازدواج سرخورده یکی یا هر دو زوج ضمن تجربه­ی احساس گسستگی از همسر وکاهش علایق و ارتباطات متقابل، نگرانی­های قابل توجهی در خصوص تخریب فزاینده رابطه و پیشروی به سمت جدایی و طلاق دارند(شریفی، کارسولی، بشلیده، 1390).

فصل اول: مقدمات و کلیات

     با تحلیل ارتباط زناشویی یک زوج می­توان احتمال به بن بست رسیدن ازدواج و رسیدن به طلاق را پیش بینی کرد گاتمن [5]و همکاران (2000). بنابراین باتوجه به این که رویکرد ارتباطی ستیر یک رویکرد آموزشی است که ضمن آموزش الگو­های ارتباطی همخوان بر هیجانات و عواطف، ادراکات، انتظارات، آرزوها و نیازها تأثیر گذاشته و خانواده­ی پایه را مورد توجه قرار می­دهد (بانمن[6]، 2013). سال های اول ازدواج از مقاطع مهم چرخه­ی زندگی است که در آن سطح اختلافات افزایش می­یابد. (چانگ[7]، 2008) طرفداران نظریه­های رشدی و ساخت نگر معتقدند افزایش بروز اختلافات زناشویی در این مقطع از زندگی از آن روست که زوجین جوان مهارت تغییر الگوهای ارتباطی، رفتاری و قواعد و انتظارات بر گرفته از روابط قبلی خصوصا خانواده­ی هسته­ای  و تشکیل یک واحد زناشویی مستقل را ندارند(کار[8]،2000). به همین دلیل در پژوهش حاضر به دنبال آن بودیم تا اثربخشی مشاوره­ی گروهی رویکرد ارتباطی ستیر را بر فرسودگی زناشویی و میل به طلاق زوجین را بررسی کنیم.

سؤالات  تحقیق.. 3

فرضیه ها. 3

سابقه و پیشینه تحقیق(تاریخچه مطالعاتی). 4

روش تحقیق (شیوه مطالعاتی). 5

محدوده و قلمرو تحقیق(گستره مطالعاتی). 5

سازماندهی تحقیق.. 6

فصل اول: تعاریف وکلیات… 7

طرح بحث… 8

1-1-1- تعریف قاعدة فقهی.. 9

1-1-1-1- معنای لغوی قاعده 9

1-1-1-2. معنای اصطلاحی قاعده 11

1-1-1-3. فرق بین قاعدة فقهی واصولی.. 12

1-1-1-4.  تفاوت قاعدة فقهی با مسئلة فقهی.. 16

1-1-1-5. فرق قاعده فقهی با مسأله اصولی.. 18

1-1-2. اقسام قواعد فقهی.. 20

1-1-2-1 . اقسامقواعد فقهی از نگاه فقهای شیعه. 21

1-1-2-2 .  اقسام قواعد فقهی از نگاه اهل سنت.. 23

1-1-3-تاریخچه قواعد فقهی.. 24

1-1-3-1 .  سیر مراحل تاریخچه قواعد فقهی در فقه شیعه. 25

1-1-3-2. سیر تاریخچه قواعد فقهی درفقه اهل سنت.. 33

1-1-4منابع قواعد فقهی.. 36

1-1-4-1.منابع قواعد فقهی از دیدگاه شیعه. 36

1-1-4-2منابع قواعد فقهی از دیدگاه اهل سنت.. 38

1- 2-1. تعریف اصطلاحات… 44

1-2-1-1. عقد و واژه های نزدیک به آن . 44

1-2-1-2. تعریف عهد. 45

1-2-1-3. تفاوت معنای عقد و عهد. 46

1-2-1-4.معنای اصطلاحی عقد. 46

1-2-1-5. معنای اصطلاحی عهد. 48

1-2-1-6.  تعریف ایقاع. 48

1-2-1-7. ملا ک تمایز عقد و ایقاع. 48

1-2-2.تحقق عقد واعتبار قانونی آن.. 49

1-2-2-1 . ارکان عقد. 51

1-2-2- 2 . شروط قرارداد. 52

1-2-2-3.  شروط متعاقدین.. 54

1-2-2-4. شروط مورد معا مله. 57

1-2-2-5اقسام عقود. 60

1-2-3. معنای برخی از واژه گان.. 64

1-2-3-1. تابع. 64

1-2-3-2.  قصد. 64

1-2-3-3 . بنای عقلاء. 64

1-2-3-4. دلیل عقل.. 65

1-2-3-5.اقسام دلیل عقلی.. 65

2-1 .مفاد حقوقی قاعدة «العقود تابعة للقصود». 68

2-1-1. نقش قصد در عقد. 69

2-1-2. مراحل تکوین اراده 70

2-1-3. منظورازقصد، قصد ابراز شده است. 71

2-1-4 . تعلق قصد به لفظ ومعنا ومطابقت آن معنا با عقد مورد نظر. 74

2-1-5 . جمع بندی.. 77

2-2.ادله اثبات قاعده. 79

2-2-1. اجماع. 79

2-2-2.اصالت فساد. 79

2-2-3 . روایات.. 81

2-2-4 . تدبر در مفهوم انشاء. 83

2-2-5 . تدبردر مفهوم عقد. 83

2-2-6 . بنای عقلاء. 84

2-2-7 . دلیل عقل.. 84

2-3 .  گسترة شمول قاعده…….85

2-3-1 . مفهوم عقد. 85

2-3-2.مقتضای ذات عقد. 85

2-3-2 . مقتضای اطلاق عقد. 86

2-3-3 . موارد انصراف.. 86

2-3-4 . شرایط ضمن عقد. 86

2-3-5شرایط و موانع. 87

کانون اصلی استقرار پدیده­های جغرافیایی و افتراق مکانی، ناشی از ساختار، دیدگاه­ها، هدف­ها و تجربه­های مختلف آن‌هاست و همبستگی مکان­ها به­وسیله یک نظام متقابل فضایی امکان­پذیر می­شود. مکان­ها موجودیت تکاملی خود را با تغییرات اجتماعی، فرهنگی و تاریخی با عناصر جدید پذیرا   می­شوند. شناخت مفهوم فرآیند مکانی- فضایی پدیده­­ها دارای اهمیت است و جغرافی­دان به بررسی مطالعه چگونگی آرایش فضایی پدیده­ها(علم فضایی) می­پردازد(اسماعیل‌زاده، 1382: 5). در جغرافیای ناحیه­ای و منطقه­ای توسعه‌یکپارچه و متوازن ناحیه­ای، کاهش نابرابری‌های ناحیه­ای در سطح کلان و آسیب­شناسی ناحیه­ای و برنامه­ریزی برای روند توسعه فراگیر ناحیه­ای از مهم­ترین وظایف برنامه­ریزی ناحیه­ای است(حسین زاده دلیر، 1383: 2). ایجاد تعادل در برنامه­ریزی ایجاب   می­­کند که برنامه­ریزی ملی و منطقه­ای هم­سو و هم­جهت شده و بنا به ضرورت، هر منطقه به­طور مجزا، ولی در راستای برنامه­ریزی ملی تحت نظام برنامه­ریزی قرار گیرد. این مسأله به­خصوص در کشورهای جهان سوم که در حال توسعه و عقب­مانده هستند بیشتر ضروری می­نماید نابسامانی در توزیع امکانات، فعالیت­ها و جمعیت در پهنة سرزمین به طور مشخص موجب ایجاد شکاف هر چه بیشتر در میان مناطق مختلف این کشورها گشته است و نمود آن در اکثر مناطق این کشورها  به راحتی قابل مشاهده می­باشد(اکبری، 1378: 4).

توسعه نابرابر مناطق یکی از مسائل و معضلاتی است که همواره ذهن برنامه ریزان و مجریان منطقه‌ای را مشغول نموده ، به طوری که با نگاه به توزیع امکانات و خدمات در مناطق مشخص می‌شود که این فعالیت‌ها به شکل متوازنی توزیع نشده‌اند، چرا که توسعه یافتگی مناطق با توجه به توزیع فضای ناهمگن منابع و همچنین عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و اقلیمی مناطق صورت گرفته است. به عبارت دیگر امکانات بالقوه و بالفعل منطقه‌ای، توسعه یافتگی مناطق یک استان یا یک کشور ممکن است در بخش‌های مختلف صنعتی، کشاورزی و خدمات و غیره با یکدیگر متجانس

نباشد و این امر ضرورت مطالعه در این بخش‌ها را اجتناب ناپذیر می‌سازد (محسنی،1:1385).

یكی از مشخصه‌های بارز در توسعه فضایی ایران، وجود نابرابری‌های ناحیه‌ای است. برنامه‌ریزی ناحیه‌ای در این میان، می‌تواند پاسخی به نارسایی­ها و کاستی‌ها در سطوح مختلف جغرافیایی باشد سطوح ملی و محلی برنامه‌ریزی به دلیل نوع نگرش آن‌ها به برنامه‌ریزی، نمی‌توانند نگرش جامع به ناحیه به صورت سیستمی داشته باشند، بنابراین، پیوند منافع ملی و محلّی را می‌توان با برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، در قالب برنامه‌های ملی و با نگرش سیستمی به برنامه‌های محلی به وجود آورد(زالی،4:1379). بررسی و شناخت وضعیت نواحی، قابلیت‌ها و تنگناهای آن در برنامه‌ریزی

ناحیه‌ای از اهمیت بسزایی  برخوردار است. امروزه آگاهی از نقاط قوت و ضعف نواحی نوعی ضرورت، جهت ارایه طرح‌ها و برنامه‌ها محسوب می‌شود. به طوری كه استفاده از شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی و غیره می‌تواند معیار مناسب هم برای تعیین جایگاه آن نواحی و همچنین عاملی در جهت رفع مشكلات و نارسایی‌های مبتلا به خود برای نیل به رفاه اقتصادی و سلامت اجتماعی جهت رسیدن به توسعه باشد(موسوی،1:1382).

برای شناخت تفاوت سطح توسعه نواحی لازم است ابتدا وضعیت موجود هر ناحیه بررسی شود تا اینکه بتوان بر این اساس در جهت کاهش یا از میان بردن تفاوت‌ها اقدام به برنامه‌ریزی ناحیه‌ای کرد (حسین زاده دلیر، 215:1385). در همین راستا برنامه ریزان به ابداع تکنیک‌ها و روش‌های برای سطح‌بندی نواحی پرداخته‌اند تا از این راه درجه توسعه یافتگی مناطق را در یابند و بتوانند به شناخت و تحلیل علل یا عوامل نابرابری‌ها و تفاوت‌های منطقه‌ای دست یابند (بدری و همکاران،6:1385). اهمیت سطح‌بندی‌ها آن است که با شناخت تنگناها و قابلیت‌ها و سطوح توسعه نواحی می‌توان سطح زندگی مردم یک ناحیه را به خوبی نشان داد و از طرف دیگر به ارائه طرح‌ها و برنامه‌های جهت کاهش محرومیت آن نواحی پرداخت(زیاری،78:1387).

میزان برخورداری یا دسترسی به امکانات و خدمات رفاهی و توزیع بهینه آن‌ها در سطح کشور و شهرستان‌ها از ارزش و اهمیت زیادی برخوردار است. در شرایط کنونی، یکی از مسائل و مشکلات اساسی در برنامه‌ریزی‌ها، عدم تعادل ناشی از توزیع نامتعادل امکانات در سطح کشور و استان‌ها می‌باشد. فرایند چنین روندی، شبکه شهری را در عملکرد خود نامتعادل و ناتوان کرده است که نتیجتاً به زیان شهرهای متوسط و کوچک تمام شده است. دسته‌بندی مناطق و یا شهرستان‌ها از لحاظ توسعه یافتگی و یا عدم توسعه یافتگی یکی از ابزارهای مهم برای توسعه می‌باشد. جهت این امر استفاده از شاخص‌های مختلف در هر بخش ضروری است(مؤمنی و قهاری،54:1392). از جمله معیارهای بسیار متداول، در توسعه منطقه­ای و یا ناحیه­ای، طبقه­بندی نواحی استان بر اساس میزان برخورداری از شاخص­های مختلف اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، بهداشتی­ـ­­­­­درمانی، مسکن و کالبدی، آموزشی و زیربنایی است. بر اساس این معیار نواحی یا شهرستان­ها به سه دسته توسعه­یافته یا برخوردار، نیمه توسعه‌یافته یا نیمه برخوردار و محروم یا نا برخوردار سطح­بندی می­شوند(زیاری، 1387: 78).

استان فارس به عنوان یکی از پهناورترین و متنوع‌ترین استان‌های کشور دارای قابلیت‌ها و محدودیت‌های زیادی در زمینه‌های مختلف توسعه می‌باشد که پرداختن به میزان توسعه یافتگی شهرستان‌ها و جایگاه شاخص توسعه و توسعه یافتگی آن‌ها به درستی تعیین نشده است و ضرورت پرداختن به این مهم از جمله مسائل اصلی توسعه یافتگی شهرستان‌های استان فارس است.

سؤالات تحقیق:

1-توزیع فضایی میزان توسعه یافتگی استان فارس چگونه است ؟

2-نقاط قوت و ضعف توسعه یافتگی استان فارس کدامند؟

1-2-ضرورت تحقیق:

بررسی و شناخت وضعیت مناطق، قابلیت‌ها و تنگناهای آن در برنامه‌ریزی ناحیه‌ای از اهمیت بسزایی برخوردار است، چرا كه آگاهی از نقاط قوت و ضعف نواحی ضرورتی، جهت ارائه طرح‌ها و برنامه‌ها منطقه‌ای محسوب می‌شود. از این رو تشخیص تقسیم‌بندی‌های سرزمینی از نظر برخورداری و الویت بندی آن‌ها برای اقدامات بعدی همواره از مشغولیت‌های ذهنی مسئولان توسعه بوده است(حقی،184:1370). در این بین استفاده از شاخص‌های توسعه (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی  زیربنایی و غیره) می‌تواند معیار مناسبی هم برای تعیین جایگاه مناطق و هم عاملی در جهت رفع مشكلات و نارسایی‌های مبتلا به آن، برای نیل به رفاه اقتصادی و سلامت اجتماعی جوامع و مناطق جهت رسیدن به توسعه باشد. استفاده از شاخص‌های توسعه و تركیب آن‌ها، مسئولان برنامه‌ریزی را در جهت درك بهتر وضعیت مناطق كمك كرده و آن‌ها را در جریان تصمیم‌گیری یاری خواهد كرد تا اقدامات بعدی آن‌ها در جهت تعادل منطقه‌ای بوده و عدالت اجتماعی را در بین مناطق برقرار سازد (زنگی آبادی، علیزاده، احمدیان،2:11390). بنابراین، اگر برنامه ریزان منطقه‌ای بتوانند عوامل تأثیرگذار بر عملكرد مناسب مناطق را شناسایی كنند آنگاه خواهند توانست هم از تجربیات مدیران بخش‌های مختلف آن مناطق بهره‌مند شوند و هم بودجه موجود را به صورت بهینه تخصص دهند(احمدی،28:1384).

مطالعات و شناسایی مناطق محروم و مطالعات توسعه جامع نواحی و مناطق مختلف كشور در طول دهه‌های اخیر و بعضاً اقدامات اجرایی وسیعی كه در این زمینه انجام شده دلیلی بر توجه برنامه ریزان و مجریان، به تعدیل ناپایداری‌های منطقه‌ای در سطح كشور و مناطق مختلف آن است در این میان اگر چه می‌توان گفت كه كاهش تدریجی ناپایداری منطقه‌ای یكی از سیاست‌های برنامه‌های عمرانی كشور بوده است و عموماً با تیترهای بزرگ در جراید به عنوان هدف اساسی تلقی می‌شود، ولی عدم موفقیت در این امر برمی‌گردد به اینكه برای مبارزه با هر مساله­های شناخت آن مشكل امری ضروری است. به عبارتی در این گونه برنامه‌ها مشكل  شناخت درد است؛ زیرا تا درد دقیقاً شناخته نشود درمان امری باطل و بی‌مفهوم است. باید ابتدا علل نابرابری‌ها مناطق را کاملاً بشناسیم، درجات آن را محاسبه كنیم و بعد درصدد رفع آن برآییم(قره باغیان، 36:1375).    دوگانگی­های اقتصادی بین مناطق برای دوره‌های زمانی طولانی آثار مخربی بر کارایی اقتصاد ملی به جای می‌گذارد. به علاوه چنین تفاوت‌هایی ممکن است به لحاظ سیاسی و اجتماعی نیز نتایج نامطلوبی به دنبال داشته باشد از این‌رو، شناسایی مناطق محروم و مطالعات جامع توسعه‌ی استان‌های مختلف کشور جهت تعدیل نابرابری‌های منطقه‌ای در سطح کشور و هر استان یک امر ضروری به شمار     می‌آید (نصرالهی و اکبری و حیدری67:1390).