تیر ماه 1393
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..1
1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………..2
اکوسیستم ……………………………………………………………………………………………………………………………..2
1-1-1- تعریف لغوی اکوسیستم…………………………………………………………………………………………………………2
1-1-2- تعریف اصطلاحی اکوسیستم…………………………………………………………………………………………………..3
1-1-3- انواع اکوسیستم ……………………………………………………………………………………………………………………4
1-1-4- اکوسیستم های آبی ایران ………………………………………………………………………………………………………5
1-1-4-1- تالاب ها …………………………………………………………………………………………………………………………5
1-1-4-2- دریاچه ارومیه ………………………………………………………………………………………………………………….8
1-1-4-3- دریای خزر ……………………………………………………………………………………………………………………10
1-1-4-4- خلیج فارس ………………………………………………………………………………………………………………….13
بیان مساله …………………………………………………………………………………………………………………………..14
اهمیت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………………………………..16
اهداف ………………………………………………………………………………………………………………………………..17
1-5- فرضیه ها و سوالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………..18
فصل دوم: مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق ……………………………………………………………………………..20
مروری تاریخی بر حفاظت از محیط زیست آبی در پرتو حقوق بینالملل …………………………………….21
نگاه اجمالی ……………………………………………………………………………………………………………………..21
2-2-
کنوانسیون های زیست محیطی ……………………………………………………………………………………………25
2-2-1- دوره کنفرانس استکهلم و بعد از آن …………………………………………………………………………………25
2-2-2- معاهدات زیست محیطی که ایران آنها را تصویب نموده است …………………………………………….29
2-2-2-1- کنوانسیون سازمان بین المللی آب نگاری ……………………………………………………………………..29
2-2-2-2- کنوانسیون بین المللی منع گسترش سلاحهای هسته ای ………………………………………………….30
2-2-2-3- کنوانسیون بین المللی حفظ نباتات ………………………………………………………………………………30
2-2-2-4- کنوانسیون منع تکمیل و توسعه و انباشت سلاحهای بیولوژیک ……………………………………….31
2-2-2-5- کنوانسیون مربوط به تالاب های مهم بین المللی (کنوانسیون رامسر) ………………………………..32
2-2-2-6- کنوانسیون مسئولیت بین المللی در مورد خسارات ناشی از اجسام فضایی ………………………..33
2-2-2-7- کنوانسیون 1972 در ارتباط با حمایت از میراث طبیعی و فرهنگی جهان …………………………..34ةوردآ
2-2-2-8- کنوانسیون 1973در مورد تجارت بین المللی گونه های در خطر انقراض ………………………….35
2-2-2-9- کنوانسیون همکاری منطقه ای کویت ……………………………………………………………………………37
2-2-2-10- پروتکل همکاری منطقه ای برای مبارزه با آلودگی ناشی از نفت ……………………………………39
2-2-2-11- کنوانسیون وین 1985 درباره حفاظت از لایه اوزون …………………………………………………….40
2-2-2-12- پروتکل مونترال 1987 بر مواد شکاف دهنده لایه اوزون ………………………………………………42
2-2-2-13-کنوانسیون آلودگی دریایی ناشی از اکتشافات و استخراج از فلات قاره ……………………………43
2-2-2-14- کنوانسیون بازل در کنترل حرکت فرامرزی زباله های خطرناک و دفع آنها ………………………43
2-2-2-15- پروتکل حمایت از محیط زیست دریایی در برابر منابع آلودگی مستقر در خشکی…………….45
2-2-2-16- کنوانسیون بین المللی نجات دریایی …………………………………………………………………………..46
2-2-2-17- کنوانسیون تنوع زیستی …………………………………………………………………………………………….47
2-2-2-18- کنوانسیون بین المللی مداخله در دریای آزاد در صورت بروز سوانح آلودگی نفتی……………50
2-2-2-19- پروتکل مداخله در دریاهای آزاد در صورت بروز آلودگی غیر نفتی………………………………..50
2-2-2-20- کنوانسیون جلوگیری از آلودگی دریایی (کنوانسیون لندن) …………………………………………….51
2-2-2-21- کنوانسیون بین المللی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی …………………………..51
2-2-2-22- کنوانسیون چارچوب ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوایی ……………………………………..52
2-2-2-23- کنوانسیون مبارزه با بیابان زایی سازمان ملل ………………………………………………………………..54
2-2-2-24- کنوانسیون مربوط به مدیریت ذخایر ماهیان مهاجر و دوکاشانه ای…………………………………..54
2-2-2-25- کنوانسیون منطقه ای کویت در مورد کنترل جابجایی فرامرزی دریایی……………………………..55
2-2-2-26- کنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی دریا ناشی از کشتی ها …………………………………55
2-2-2-27- کنوانسیون ایمنی زیستی (کارتاهنا) …………………………………………………………………………….57
2-2-2-28- کنوانسیون روتردام …………………………………………………………………………………………………..58
2-2-2-29- کنوانسیون استکهلم درباره آلاینده های آلی پایدار ………………………………………………………..59
2-2-2-30- کنوانسیون محیط زیست دریای خزر (کنوانسیون تهران) ………………………………………………61
2-2-2-31- پروتکل کیوتو 1997 در مورد تغییرات آب و هوایی …………………………………………………….61
2-2-2-32- کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب …………………………………………………………….63
2-2-2-33- کنوانسیون بین المللی کنترل سامانه های مضر ضد خزه بر روی کشتی ها ………………………63
2-2-2-34- کنوانسیون بین المللی کنترل و مدیریت آب توازن کشتی ها…………………………………………..64
2-2-2-35- کنوانسیون نایروبی درباره انتقال لاشه کشتی ها…………………………………………………………….64
2-2-2-36- کنوانسون بین المللی درباره مسئولیت مدنی برای خسارت آلودگی نفت………………………….65
2-2-2-37- پروتکل اصلاحات کنوانسیون سازمان بین المللی آب نگاری………………………………………….66
فصل سوم: روش تحقیق و تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………………………………67
3- روش تحقیق و تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………………………………………………….68
3-1- کلیات روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..68
3-2- تجزیه و تحلیل مسایل زیست محیطی در پرتو حقوق بین الملل……………………………………………….69
3-2-1- مسئولیت دولت ها در قبال نقض تعهدات زیست محیطی……………………………………………………69
3-2-1-1- مفهوم و جایگاه خسارات زیست محیطی ……………………………………………………………………..70
3-2-1-2- عمومی یا خصوصی بودن زیان زیست محیطی ……………………………………………………………..72
3-2-1-3- عناصر تشکیل دهندۀ مسئولیت ناشی از خسارات محیط زیستی ………………………………………72
3-2-1-4- عمل زیانبار ………………………………………………………………………………………………………………73
3-2-1-5- مسئولیت محض برای خسارات زیست محیطی …………………………………………………………….75
3-2-1-6- شیوه های جبران خسارات زیست محیطی ……………………………………………………………………77
3-2-2- توسعه پایدار و حقوق بین الملل محیط زیست ………………………………………………………………….80
3-2-2-1- مفاهیم مرتبط با توسعه پایدار در کنوانسیون ها و اسناد بین المللی محیط زیست………………..80
3-2-2-1-1- مفهوم توسعه پایدار ……………………………………………………………………………………………….80
3-2-2-1-2- مفهوم میراث مشترک بشریت …………………………………………………………………………………81
3-2-2-1-3- مفهوم حقوق نسل های آینده ………………………………………………………………………………….82
3-2-2-2- اصول توسعه پایدار در حقوق بین الملل محیط زیست …………………………………………………..83
3-2-2-2-1- اصل حاکمیت بر منابع طبیعی …………………………………………………………………………………83
3-2-2-2-2- اصل تعهد به همکاری و اطلاع رسانی و کمک در مواقع اضطراری………………………………85
3-2-2-2-3- اصل حمایت و حفاظت از محیط زیست ………………………………………………………………….87
3-2-2-2-4- اصل جلوگیری ……………………………………………………………………………………………………..88
3-2-2-2-5- اصل احتیاطی ……………………………………………………………………………………………………….89
3-2-2-2-6- اصل الزام به پرداخت غرامت توسط آلوده کننده محیط زیست……………………………………..90
3-2-2-2-7- اصل مسئولیت های مشترک اما متفاوت ……………………………………………………………………92
3-2-2-2-7-1- اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت در حقوق هنجاری ……………………………………………99
3-2-2-2-7-2- اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت در معاهدات زیست محیطی ………………………………99
3-2-2-2-7-3- اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت در رویه بین المللی …………………………………………102
3-2-2-2-8- بررسی اصل مشارکت در حقوق بین الملل محیط زیست …………………………………………104
3-2-2-2-8-1- حق دسترسی به اطلاعات زیست محیطی …………………………………………………………..105
3-2-2-2-8-2- مشارکت عمومی در فرآیند تصمیم سازی و تصمیم گیری زیست محیطی……………….113
3-2-2-2-8-3- حق دسترسی و توسل به مراجع اداری و قضایی در حوزه محیط زیست…………………116
3-2-3- نقش رسانه ها در توانمندسازی حقوق محیط زیست ……………………………………………………….120
3-2-3-1- اینترنت در توسعه محیط زیست ………………………………………………………………………………..121
3-2-3-2- نقش رسانه ها در تهییج افکار عمومی به نفع محیط زیست …………………………………………..122
3-2-3-3- رسانه و حقوق محیط زیست در قانون ایران ……………………………………………………………….123
3-2-3-4- سیر تحول حقوق محیط زیست در قانون برنامه توسعه کشور ……………………………………….124
3-2-3-5- محیط زیست و رسانه در قانون برنامه پنج ساله توسعه …………………………………………………125
3-2-4- نقش سازمانهای غیردولتی در توانمندسازی حقوق محیط زیست ……………………………………….125
3-2-4-1- وضعیت موجود سازمان های غیردولتی ………………………………………………………………………127
3-2-4-2- پیشگیری مشارکتی جرایم زیست محیطی …………………………………………………………………..129
3-2-4-3- سازمان های غیردولتی و پیشگیری مشارکتی در حوزه محیط زیست ……………………………..130
3-2-4-4- حق دادخواهی سازمان های غیردولتی در دعاوی زیست محیطی …………………………………..133
3-2-4-4-1- مطالعه تطبیقی …………………………………………………………………………………………………….133
3-2-4-4-2- نظام حقوقی ایران ……………………………………………………………………………………………….135
3-2-4-4-3- قانون اساسی ………………………………………………………………………………………………………136
3-2-4-4-4- آیین نامه اجرایی تأسیس و فعالیت سازمان های غیر دولتی ………………………………………137
3-2-5- نقش سیاستگذاری در حوزه حقوق محیط زیست ……………………………………………………………138بایسته های سیاستگذاری حوزه محیط زیست ……………………………………………………………..138
سیاستگذاری مسائل عمومی و مساله محیط زیست ……………………………………………………..139
3-2-5-3- مفهوم شناسی سیاستگذاری زیست محیطی …………………………………………………………………140
خط مشی گذاری کلان و رعایت مسائل زیست محیطی ……………………………………………….140
سیاستگذاری محیط زیست در حوزه حقوق عمومی …………………………………………………….141
3-2-5-6- راهبردهای سیاستگذاری زیست محیطی …………………………………………………………………….144
مدل های سیاستگذاری در حوزه محیط زیست …………………………………………………………..146
جایگاه سیاستگذاری زیست محیطی در نظام حقوقی ایران ……………………………………………148
نظام پیشنهادات برای نیل به یک سیاستگذاری زیست محیطی مطلوب…………………………….150
3-2-6- مشکلات زیست محیطی اکوسیستم های آبی از منظر حقوق بین الملل………………………………..152
3-2-6-1- حفاظت از تالاب دریاچه ارومیه در حقوق بین الملل محیط زیست………………………………..152
3-2-6-1-1- کنوانسیون رامسر؛ حقوق بین الملل خاص حاکم بر حفاظت از تالاب ها ……………………153
3-2-6-1-2- استفاده معقول؛ قلب کنوانسیون رامسر ……………………………………………………………………154
3-2-6-1-3- مشکلات زیست محیطی تالاب ارومیه در چارچوب کنوانسیون رامسر ……………………….156
3-2-6-2- حفاظت از دریای خزر در چارچوب حقوق محیط زیست ……………………………………………161
3-2-6-2-1- منابع آلودگی دریای خزر ……………………………………………………………………………………..161
3-2-6-2-2- کنوانسیون چارچوب محیط زیست دریای خزر (تهران) …………………………………………..163
3-2-6-3- حفاظت از محیط زیست خلیج فارس در پرتو حقوق بین الملل …………………………………….164
3-2-6-3-1- کنوانسیونهای بین المللی و مساله آلودگی دریا ………………………………………………………..165
3-2-6-3-2- آزادی دریاها و حمایت از محیط زیست دریایی ……………………………………………………..169
3-2-6-3-3- ماهیت تعهدات؛ تعهد به فعل و تعهد به نتیجه ………………………………………………………..171
3-2-6-3-4- همکاری منطقهای و تکوین استانداردهای منطقهای زیستمحیطی ……………………………..172
3-2-6-3-5- مبارزه با منابع آلودگی دریاها در پرتو حقوق بینالملل ……………………………………………..173
3-2-6-4- حقوق بین الملل محیط زیست دریاچه ها و آبراههای بین المللی ………………………………….178
3-2-6-4-1- کنوانسیون نیویورک راجع به حقوق بهره برداری از آبراههای بین المللی …………………….180
فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات ………………………………………………………………………………184
نتیجه گیری و پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………….185
4-1- توجه به اصول توسعه پایدار در توانمندسازی حقوق محیط زیست ………………………………………..185
توانمندسازی حقوق محیط زیست از طریق نظام مشارکت عمومی …………………………………………186
4-2-1- ضرورت حضور سازمان های غیردولتی در عرصه تصمیم گیری بین المللی ………………………..188
4-2-2- چالش های سازمان های غیردولتی برای مشارکت در فرایند تصمیم گیری بین المللی …………..190
4-2-3- سازوکارهای پیشنهادی برای مشارکت عمومی ………………………………………………………………..191
4-3- توانمندسازی مسئولیت بین المللی دولت ها در حوزه حقوق محیط زیست …………………………….193
4-3-1- چالش های موجود در حقوق بین الملل برای پرداختن به جرایم زیست محیطی ………………….194
4-3-2- ضرورت تأسیس دادگاه بین الملل محیط زیست ……………………………………………………………..196
4-4- توانمندسازی حقوق محیط زیست در گستره اکوسیستم های آبی ایران …………………………………..200
4-4-1- راهکارهای حل بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه ……………………………………………………….200
4-4-2- توانمندسازی حقوق محیط زیست دریای خزر ………………………………………………………………..204
4-4-2-1- راهکارها و پیشنهادات در حوزه حقوق محیط زیست دریای خزر …………………………………207
منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………………………………211
فصل اول
مقدمهاکوسیستم[1]
اکوسیستم رابطه نزدیکی با محیط زیست دارد. برای آنکه بتوان درک بهتری از محیط زیست و انواع آن داشت، آگاهی یافتن از اکوسیستم مفید و ضروری خواهد بود. در ضوابط و مقررات ملی و بین المللی زیست محیطی به این نکته توجه شده است و در کنار محیط زیست از اکوسیستم سخن به میان آمده است[2]. استفاده از اصطلاح اکوسیستم دارای سابقه تاریخی طولانی نیست. واژه اکوسیستم برای نخستین بار در سال 1935 میلادی توسط یک اکولوژیست انگلیسی به نام تانسلی[3] بیان شده است [1]. از آنجا که واژه های علمی اصولاً دارای معانی لغوی و اصطلاحی هستند و برای ورود به موضوعات مربوط به آنها ابتدا باید از این معانی آگاهی پیدا کرد، بنابراین پیش از آنکه نقش و جایگاه اکوسیستم در مقررات زیست محیطی داخلی و بین المللی مورد بررسی قرار گیرد، لازم است در آغاز به بررسی معانی دوگانه یاد شده مبادرت شود.
1-1-1- تعریف لغوی اکوسیستم
«اکوسیستم» لغتی است که خود از دو کلمه «اکو» و «سیستم» تشکیل شده است. به عبارت دیگر از یک صفت و یک اسم ساخته شده است. اکو (ایکوس) به معنای مسکن، خانه و محل زندگی است و سیستم به معنای نظام است [3]. پس در لغت می توان اکوسیستم را نظام محل زندگی (اعم از جاندار و بی جان) نامید. در مورد واژه سیستم تعاریفی بیان شده است که یکی از آن تعریف ها چنین است: «یک سیستم عبارت است از مجموعه ای از عناصر (عوامل، اجزاء و قطعات) که به گونه ای در کنار یکدیگر قرار گرفته، برهم سوار شده نسبت به یکدیگر تنظیم یافته و یا به طور خلاصه با یکدیگر به نحوی در تماس متقابل قرار گرفته اند که در کل به صورت یک واحد منسجم و در جهت انجام یک کار و یا رسیدن به یک هدف مشخص عمل می کنند» [3]. بنا بر تعریف یاد شده می توان گفت که سیستم، مجموعه ای از اجزای به هم پیوسته است و به خاطر همین پیوستگی است که گسترده و فراگیر است. به این ترتیب عملکرد یک سیستم که متشکل از عناصر و اجزا است با عملکردهای اجزای آن یکسان نیست.
1-1-2- تعریف اصطلاحی اکوسیستم
اکوسیستم یا سیستم اکولوژیک[4]، در واقع یک نظام اکولوژیکی است که به منزله یک واحد اساسی در اکولوژی به شمار می رود و در قالب عبارات گوناگون تعریف شده است که چند نمونه از این تعاریف در اینجا ارائه می شود. «اکوسیستم مجموعه جاندار و غیر جاندار محیط در یک ناحیه معینی است که با روابط و تاثیر متقابل به ساختن و مبادله مواد غذایی و انرژی مشغول هستند. به عبارت دیگر در هر ناحیه از طبیعت که موجودات زنده و عوامل غیر جاندار محیط در حال تعادل و تاثیر متقابل بر روی یکدیگر بوده و به مبادله مواد با یکدیگر مشغول هستند یک نظام اکولوژیک یعنی اکوسیستم وجود دارد»[1]. به یک محیط اجتماعی یا وجود موجودات زنده (گیاهی، جانوری و انسانی) و غیر زنده (آبی، خاکی و غیره) در یک منطقه اکوسیستم می گویند مانند جنگل و محیط غیر زنده در آن، دریا و موجودات زنده آن و غیره»[4].
در ماده 2 معاهده 1992 سازمان ملل متحد راجع به تنوع زیستی، در تعریف اکوسیستم چنین آمده است: «اکوسیستم به مفهوم مجموعه پویایی از گیاه، حیوان و موجودات ذره بینی و محیط پیرامون آنهاست که به عنوان یک واحد کارکردی بر یکدیگر اثر می گذارند.» در قوانین و مقررات زیست محیطی ایران تعریفی از اکوسیستم ارائه نشده است و آشکارا از این واژه به ندرت یاد شده است، اما مقررات پراکنده درباره مفهوم و یا اجزای اکوسیستم های گوناگون وجود دارد. در مقررات بین المللی اکوسیستم، اجزا و اشکال آن به شکل گسترده مورد توجه قرار گرفته است که از آن جمله می توان به اصل ششم بیانیه 1972 کنفرانس استکهلم اشاره کرد. در این اصل آمده است: «تخلیه مواد سمی و یا مواد زائد دیگر، به میزان و یا تراکمی که از ظرافت مجاز محیط زیست بالا رود، باید متوقف شود تا اطمینان حاصل شود که صدمه غیرقابل بازگشتی به اکوسیستم وارد نمی شود». در فصل دهم دستور کار 21[5] (که از برنامه های مهم زیست محیطی بین المللی است)، با عنوان «برنامه ریزی و مدیریت استفاده از زمین»، موضوع اکوسیستم و نقش والای آن در ملاحظات زیست محیطی مورد توجه واقع شده است. عبارت این فصل چنین است: «این نهادها باید دریابند که ملاحظات مربوط به محیط زیست را در تصمیم گیری هایی که شاید صدمات جبران ناپذیری بر اکوسیستم ها بگذارند، دخیل سازند». در کنوانسیون ساختاری نیویورک 1992 سازمان ملل متحد درباره تغییرات اقلیمی، مقدمه و فصل پانزدهم دستور کار 21، منشوری برای آینده با عنوان «حفاظت از تنوع زیستی» اکوسیستم مورد توجه زیادی قرار گرفته است.
1-1-3- انواع اکوسیستم
درباره اکوسیستم، طبقه بندی های گوناگونی از سوی متخصصین بویژه دانشمندان علوم زیستی ارائه شده است و برای آن انواع مختلفی ترسیم گردیده است که به برخی از این موارد به طور خلاصه اشاره می شود. بنابر یک طبقه بندی، دو نوع اکوسیستم وجود دارد که عبارتند از:
اکوسیستم خشکی که در بسیاری از موارد به آن «بیومس»[6] گفته می شود. این نوع اکوسیستم خود دارای شقوق مختلفی می باشد مانند اکوسیستم جنگل، مرتع، کویر، بیابان، کشتزار، حیات وحش و مانند آن.
اکوسیستم دریایی که این نوع از اکوسیستم دارای شاخه های فرعی متعدد است. از جمله این شاخه ها می توان از اکوسیستم آب های شیرین، دریاها، دریاچه ها، مرداب ها، باتلاق ها، چاله های آبدار و مانند آن نام برد [5].
بنابر طبقه بندی دیگر انواع اکوسیستم ها با در نظر گرفتن ویژگی های مختلف عبارتند از:
اکوسیستم های خشکی و اکوسیستم های آبی که پیش از این بیان شد.
اکوسیستم های گیاهی و اکوسیستم جانوری که موجبات اصلی این کنوانسیونها، گیاه (جنگل و مرتع) و یا جانور (ماهی دریا، حیات وحش، جانوران خشکی مانند آهو) هستند.
اکوسیستم های بزرگ و اکوسیستم های کوچک که برحسب سطح و گستره اکوسیستم طبقه بندی می شوند. اکوسیستم های بزرگ مانند اقیانوس ها، جنگل ها، دریاها، دریاچه های بزرگ، بیابان ها، کویرهای بزرگ و رودهای بزرگ و اکوسیستم های کوچک مانند قسمتی از یک کویر یا یک جنگل، یک چاله آب، یک استخر، یک دریاجه کوچک، یک گلخانه، یک مزرعه.
اکوسیستم های باز و اکوسیستم های بسته که بر مبنای اجزای اصلی، شکل ظاهری و کارکرد آن طبقه بندی شده اند.
اکوسیستم های برهم خورده و اکوسیستم های برهم نخورده. به بخشی از اکوسیستم های طبیعی که بشر با استفاده و برخورداری از وسایل، فناوری و صنعت در آن تصرف کرده و شکل آن را تغییر داده است، اکوسیستم های برهم خورده گفته می شوند. حتی اقداماتی مانند رفت و آمد، لگدمال کردن، ریختن زباله و مانند آن نیز سبب به وجود آمدن این گونه از اکوسیستم ها می باشد. بدیهی است که اگر این اقدامات و تصرفات از سوی انسان در بخشی از اکوسیستم کل یعنی بیوسفر واقع نشده باشد، آن بخش یا بخش ها را اکوسیستم های بر هم نخورده می گویند که اکنون در سطح بیوسفر چنین اکوسیستم هایی یافت می شوند. البته طبقه بندی دیگر اکوسیستم ها به اکوسیستم های طبیعی، انسانی و اجتماعی می باشد [6].
1-1-4- اکوسیستم های آبی ایران
1-1-4-1- تالاب ها
اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) در کنوانسیون بینالمللی تالابها که به کنوانسیون رامسر معروف است و اولین اجلاس آن در سال ۱۹۷۱ در رامسر تشکیل شد، تعریف زیر را برای تالاب ارائه نموده است: تالاب به مناطق مردابی، آب مانده اراضی سیاه خیس باتلاقی، برکه ها اعم از مصنوعی یا طبیعی، بطور دائم یا موقت دارای آب ساکن یا جاری، با مزه آب شیرین، شور و لب شور بوده و همچنین مناطق ساحلی دریاها که هنگام جذر، ارتفاع آب بیشتر از ۶ متر نباشد، تالاب گفته می شود [7]. تالابها، خاستگاه نهایی بسیاری از آبراههها، نهرها، رودخانه و سیلابها میباشند. تنوع زیستی، ژنتیکی و تنوع گونههایی که در تالاب زندگی میکنند از اهمیت بالایی برخوردار است. تالابها اگرچه وسعت چندانی نسبت به سایر محیطهای زیستی ندارند، ولی در عمل به خاطر داشتن شرایط خاص محیطی، ویژگیهای آب و خاک و پیچیدگیهای بومشناختی تنوع قابل ملاحظهای را به وجود میآورند. تالابها در جلوگیری از گسترش کویر نیز نقش بهسزایی دارند. بسیاری از تالابهای جهان در نقاطی واقع شدهاند که در واقع مرز بین دو محیط آبی و خشکی است. به طور مثال تالاب گاوخونی به عنوان تنها دریاچه آب شور دایمی در فلات مرکزی ایران و در دل کویر واقع شده و نقش موثری را در جلوگیری از گسترش کویر ایفا میکند. علاوه بر موارد ذکر شده تالابها در جلوگیری از فرسایش سواحل دریاها، تثبیت هوای منطقه از لحاظ مقدار بارندگی و دمای محیط، آموزش و تحقیق، تامین علوفه دام، مصارف کشاورزی، استخراج مواد معدنی مثل پتاسیم و فسفر، تصفیه هوای مناطق مجاور، بهرهبرداری و اشتغال مردم حاشیه تالاب، جلوگیری از فرسایش بادی نقاط همجوار، پرورش ماهی و … نیز نقش دارند [8]. پایداری روند تخریب تالابها وجه اشتراک تمام کشورهای جهان است. حجم عظیم تخریبهای گذشته و نابودیهایی که بعضاً هنوز هم به چشم میخورد، اوضاع نگرانکنندهای را در مورد وضعیت آینده تالابها فراهم کرده است. امروزه خطر نابودی تالابها و آلودگی آبهای ساحلی همانند بحران تخریب لایه ازن، نابودی جنگلها و انقراض بسیاری از گونههای جانوری و گیاهی به یکی دیگر از بحرانهای زیستمحیطی جهان تبدیل شده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده از طرف کنوانسیون رامسر (۱۹۹۷) آمار تخریب و از بین رفتن تالابها در برخی از کشورهای جهان به این گونه است:
بر اساس اطلاعات موجود، در ایالات متحده آمریکا تقریباً ۵۰ % تالابهای طبیعی نابود شدهاند و تاثیر این نابودی در انواع زیستگاههای مهم مشهود است. برای مثال دشت غرقابی جنگلهای میسیسیپی تنها به چند درصد رسیده و تالابهای کالیفرنیا ۹۰ % کاهش یافته است. در بریتانیا ۶۰ % تالابها نابود شده و از سال ۱۹۳۰ تا کنون ۶ گونه گیاهی تالابی منقرض شدهاند. در سراسر اروپا تغییرات مشابهی در جریان است،۴۰ % تالابهای ساحلی از سال ۱۹۶۰ تاکنون نابود و ۷۰ درصد تالابهای پرتغال جهت کشت و زرع، خشک شدهاند. روند تخریب و نابودی تالابها در ایران نیز وضعیت بهتری از سایر کشورها ندارد. در ایران آمار دقیق و کاملی از وضعیت تخریب و دگرگونی تالابهای کشور از لحاظ پوشش گیاهی و نقشه رویشی آبزیان، پرندگان مهاجر و بومی، گونههای بومی و وحشی گیاهی و جانوری، وجود ندارد و تحقیقاتی که در این راستا انجام گرفته است، پراکنده و به صورت مقطعی بوده است. اما گزارش مقدماتی ارایه شده از وضعیت تالابهای جمهوری اسلامی ایران دلنگرانیهای درخور توجهی را از وضعیت آینده تالابهای کشور به وجود آورده است. میزان قابل ملاحظهای از تالابهای حوزه آبریز دریای خزر برای مقاصد کشاورزی، ساخت مسکن و جایگاه دفن زباله نابود شدهاند.
همچنین در حوزه آبریز خلیج فارس و دریای عمان بخش قابل ملاحظهای از تالابها طی جنگ تحمیلی و عوارض ناشی از آن آسیب دیده و البته جنگ خلیج فارس نیز بر آن بیتاثیر نبوده است. در حوزه آبریز هامون نیز علاوه بر جنگ طولانی مدت داخلی در کشور افغانستان که موجب بروز آثار سوء در تالابهای آن حوزه شده است، اعمال مدیریت نامناسب منطقهای از جمله تغییر مسیر، ایجاد تاسیسات جدید و وارد کردن گونههای غیر بومی، صدمات و خسارات قابل ملاحظهای را به دنبال داشته است. نابودی تالاب کمجان و تبدیل اراضی آن به زمینهای کشاورزی، پس از مدتی موجب غیرقابل استفاده شدن اراضی کشاورزی مذکور شده است.
جدول1: فهرست تالاب های مهم ایران که در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده اند
ردیف
عنوان تالاب
سال ثبت
استان
مساحت (هکتار)
۱
آلاگل، اولماگل و آجی گل
۱۳۵۴
گلستان
۱۴۰۰
۲
امیر کلایه
۱۳۵۴
گیلان
۱۲۳۰
۳
انزلی MR
1354
گیلان
۱۵۰۰۰
۴
بندر کیاشهر و سفیدرود
۱۳۵۴
گیلان
۵۰۰
۵
دلتای رود گز و رود حرا
۱۳۵۴
هرمزگان
۱۵۰۰۰
۶
دلتای رود شور، شیرین و میناب
۱۳۵۴
هرمزگان
۴۵۰۰۰
۷
گاوخونی
۱۳۵۴
اصفهان
۴۳۰۰۰
۸
دهانه جنوبی هامون پوزک MR
1354
سیستان و بلوچستان
۱۰۰۰۰
۹
هامون صابری و هیرمند MR
1354
سیستان و بلوچستان
۵۰۰۰۰
۱۰
خوران
۱۳۵۴
هرمزگان
۱۰۰۰۰۰
۱۱
قوری گل
۱۳۵۴
آذربایجان شرقی
۱۲۰
۱۲
کپی
۱۳۵۴
آذربایجان غربی
۱۲۰۰
۱۳
ارومیه
۱۳۵۴
آذربایجان غربی
۴۸۳۰۰۰
۱۴
ارژن و پریشان
۱۳۵۴
فارس
۶۲۰۰
۱۵
میانکاله، لپوی زاغمرز و خلیج گرگان
۱۳۵۴
مازندران
۱۰۰۰۰۰
۱۶
نیریز و کمجان (بختگان) MR
1354
فارس
۱۰۸۰۰۰
۱۷
شادگان MR
1354
خوزستان
۴۰۰۰۰۰
۱۸
شورگل، یادگارلو و دورگه سنگی MR
1354
آذربایجان غربی
۲۵۰۰
۱۹
هورباهوگواتر
۱۳۷۸
سیستان و بلوچستان
۱۰۰۰۰
۲۰
شیدور
۱۳۷۸
سیستان و بلوچستان
۱۰۰۰۰
۲۱
گمیشان
۱۳۸۰
گلستان
۱۷۷۰۰
۲۲
فریدونکنار و ازباران
۱۳۸۲
مازندران
۵۴۲۷
۲۳
چغاخور
۱۳۸۹
چهارمحال وبختیاری
۱۵۰۰
۲۴
کانی برازان
۱۳۸۹
آذربایجان غربی
۶۰۰
همچنین تهدید جدی در تالاب گاوخونی (بدون اقدامات و ملاحظات مدیریت آبریز زاینده رود) از فاجعههای زیستمحیطی در حال تکوین در این حوزهها به شمار میآید. به علاوه در حوزه آبریز دریاچه ارومیه احداث سد بر روی رودخانهها و احداث بزرگراه در داخل دریاچه ارومیه و عوارض ناشی از آن، تاسیسات آبزیپروری و زهکشی بخشهایی از آن از عوامل تهدید کننده جدی نابودی
بیش از 40 درصد داروهای مورد استفاده در کشورهای اروپائی و آمریکائی منشاء گیاهی دارند. گیاهان داروئی هزاران سال است که در چین در درمان بیماریها مورد استفاده قرار میگیرند و بطور گستردهای در سراسر جهان بعنوان دارو، آنتیاکسیدان، چاشنی غذائی، رنگ، حشرهکش، ضدعفونی کننده و خوشبو کننده در جهت بهبود زندگی بشر بکار میروند و به همین دلیل تولید این دسته از گیاهان هر ساله رو به افزایش است) (Scharz, 2004 . بیش از 70 درصد از 50000 گونه گیاه داروئی که مورد استفاده قرار میگیرند، از طبیعت جمعآوری میشوند و تنها کمتر 10 درصد آنها در کشورهای اروپائی مورد کشت قرار میگیرند که با توجه به فشار بر روی منابع طبیعی، نیازمند مطالعه بیشتر در این زمینه است.درمیان گیاهان داروئی، برخی جنسها و گونهها از اهمیت بیشتری برخوردارند که عمدتاً بدلیل دارا بودن ترکیبات فیتوشیمیائی ومتابولیتهای فراوان ومختلف درآنهاست. گیاه آویشن( Thymus sp) از جمله این گیاهان میباشد که با دارا بودن بیش از 20 نوع ترکیب شیمیائی شناخته شده و موثر، در زمره مهمترین گیاهان داروئی به شمار میرود (Soto, 2006). یکی از گونه های گیاه آویشن دراستان ایلام با نام زوفایی (Thymbra spicataL) یكی ازگونههای دارویی وآروماتیك استان ایلام میباشد.گیاهی است بوتهای، معطرتاارتفاع 40 سانتیمتر كه بیشتر در دامنههای جنوبی وتپههای شنی رشد میكند و به عنوان ضد عفونی كننده مجاری تنفسی، تونیك، برطرف كننده اسپاسمهای ماهیچهای و…كاربرد فراوان دارد. تنوع شرایـط اكولوژیـكی در استـان ایـلام واختلاف پستترین با بلندترین نقطه آن (بیش از 1500متر) گونههای گیاهی متنوعی را بوجود آورده كه دارای ارزشهای صنعتی، خوراكی ودارویی بوده و نقش مهمی در صادرات غیر نفتی دارا میباشند و به عنوان یك ذخیره گاه توارثی بحساب میآیند. زوفایی یكی از گونههای دارویی بومی استـان ایلام است كه مصارف سنتـی فراوانی داشته و در بین اهالی منطقه از توجه و اهمیت خاصی برخوردار است.گیاهی بوتهای، معطر، ساقه چوبی، برگها كوچك، گلها صورتی و به ارتفاع 10 تا 40 سانتی متر میباشد.این گونه در هوای گرم و نور كافی، دامنههای جنوبی، تپههای شنی و در خاكهای سبك رویش دارد. گونه مذكور تقریباً خصوصیات آویشن را دارا بوده و به عنوان ضد عفونی كننده مجاری تنفسی، تونیك، برطرف كننده اسپاسمهای ماهیچهای، خلطآور، دفع كننده انگلها و اشتها آورجهت مصارف درمانی بكار میرود،( زرگری، 1360) از دلایل عمده و اساسی انجام این پژوهش وجود تنوع گونه های گیاه آویشن و از همه مهمتر وجود زیرگونه زوفایی در منطقه که از لحاظ مورفولوژیکی و کیفی در سطح بالایی بوده و همچنین تا کنون پژوهشی در این زمینه در استان انجام نشده است.
1-2- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
1-2-1- آویشن:
«آویشن» در کتب فارسی به این نام خوانده می شود و در کتب طب سنتی فارسی با نام «حاشا»،«اوشن» و «صعتر الحمیر» نام برده شده.در مناطق مختلف ایران گونه های مختلف با اسامی محلی متفاوتی شناخته شده است، از جمله در همدان آن را «آزربه»در اطراف تهران«آویشن یا آویشم»ودر طالقان«زروه» در آذربایجان و مناطق ترکی زبان «ککلیک اوتی»یا «کاکله اوتی» و در سایر مناطق «صعتر»،«اوشن»،«اشمه کوهی»و،«سی سنبر»و «سوسنبر »نامیده می شود.( نیکخواه، 1388)
گیاهی است ازخانواده Labiatae یاMenthaceae از جنس:Thymus به فرانسوی Thym و گونه وحشی آن Thym serpolet و به انگلیسی Thyme گفته می شود.نام علمی Thymus vulgaris آن است. در ایران گونه های مختلفی از آویشن که به صورت گیاهی علفی است تا انواعی که به صورت درختچه هستند می روید، از جمله Thymus communis که در مزارع نیز کاشته می شود و Thymus serpyllium که سی سنبر یا سوسنبر است و در واقع گونه وحشی آویشم می باشد و همچنین گونه ی T:fedischenkoi Ronnدرمناطق مختلف ایران از جمله در ارتفاعات منجیل، در ارک،کردستان، کرمانشاه، دامنه های جنوبی البرز، طالقان، توچال، دره کرج، آذربایجان، کرمان، شاهوار کوه در ارتفاعات ۳۷۰۰۰-۲۹۰۰ متر،اورمان کردستان،رودبار،نور کجور،دره چهل دختر گرگان شناسایی شده است این گیاه از خانواده نعنائیان (Lamiaceae ) و منشاء پیدایش آن مناطق دریای مدیترانه است( گریو، 2008).این گیاه از گیاهان چند ساله بوده و تا ارتفاع 40 سانتیمتر رشد میکند و بر روی شاخههای کوچک و چوبیاش ، برگهای نوک تیز به رنگ سبز تیره میرویند( امید بیگی، 1374).
1-2-2 -کاربردهای آویشن :
از برگهای بسیار خوش عطر آن اغلب به عنوان ادویه یا دارو استفاده میشود. از گلهای سفید متمایل به صورتی رنگ آن در تابستان بوی شامه نوازی به مشام میرسد. گونههای بیشمار و متفاوتی از انواع این گیاه وجود دارد. عصاره این گیاه عطر تندی دارد و نوع تازه آن از عطر بیشتری برخوردار است.
1-2-3 -خواص دارویی
این گیاه بوی بسیار مطبوع و مزه تندی دارد و به خاطر خاصیتش در شدت دادن به جریان خون ، به هر عضوی که مالیده شود خون به آن طرف سرازیر میشود. برای ریزش مو ، جوشانده این گیاه استفاده میشود تا جریان خون را در آن قسمت بیشتر کرده و پیاز مو تغذیه شود. این گیاه داروی بسیار خوبی برای دستگاه تنفسی و بیماریهایی از قبیل زکام ، برونشیت ، آسم ، گریپ است. همچنین این گیاه داروی خوبی برای معده میباشد و ناراحتیهای معده را از نظر هضم ، نفخ بطور کلی برطرف میکند( قربانی، 1383). از نظر ترکیبات شیمیایی آزربه(T.vulgaris) دارای حدود ۲ درصد اسانس است و اسانسی که از گل و برگهای آن گرفته می شود در حدود ۴۵ درصد تیمول داردو ضمنا دارای کاروکرول،سیمن،آلپینن،بور نئول،لینالول ،بورنیل آستات می باشد و به علاوه اولئانولیک اسید و ایزومر آن اورسولیک اسید نیز از آن جدا شده است در گزارش دیگری در مورد ترکیبات شیمیایی گیاه آمده است.گیاه دارای تیمول ،پارتیمول،پینن،لینالول و کارواکرول میباشد. (Dueñas, 2005)
1-2-4- جایگاه این گیاه در تاریخ
این گیاه در مصر باستان نقش عمدهای در مومیایی کردن اجساد ایفا میکرد. پزشکان یونانی و مصری ، اثر قوی و تحریک کننده این گیاه را شناخته بودند حتی آشپزهای آن روزگار هم به ارزش آن واقف بودند. این گیاه در قرون وسطی به عنوان نمادی از قدرت و جرأت مطرح میشد و سربازهای آن موقع ، قبل از جنگ خود را با این گیاه میآراستند.( مظفریان، 1375)
1-2-5- آثار فارماکولوژیک
اثر ضد سرفه و خلط آور و ضد اسپاسم این گیاه در مطالعات بر روی حیوانات از عمده ترین آثار آن بوده اند . روغن تیمول یا تیمن که در ترکیب اسانس گیاه وجود دارد،منشا اصلی خواص ضد عفونی کننده آزربه می باشد،از طریق مخاط جذب می شود و از راه ادرار دفع می شود ور نگ ادرار را تیره یا سیاه می سازد.خاصیت ضد میکروب و ضد قارچ و ضد انگل تیمول در طب جدید نیز مورد توجه است و به دلیل وجود تیمول در گیاه آزربه ازجوشانده آن برای ضدعفونی کردن و پانسمان و شست و شوی زخمها به نحو موثری استفاده می شود.در دارو سازی برای تهیه محلولهای غرغره ضد عفونی حلق و قطره های ضد سرفه و در دندان پزشکی برای تهیه محلولهای شست و شوی دهان کاربرد دارد.در تجارت دارویی به عنوان قارچ کش معروف است.در بیماری های قارچی به علت اثر زیاد که دربیماری اکتی نومیکروزیس دارد ،یک درصد محلول تیمول را روی پوست و محل زخم می مالند و ممکن است به جای تیمول روزی سه مرحله از ۶۰ درصد جوشانده گیاه آزربه یا حاشا استفاده شود.
اکتی نومیکروزیس یک بیماری غیر مسری قارچی در حیوانات است که به انسان منتقل می شود.عامل این بیماری ،قارچی است به نامActinomyces از خانوادهAcitinomycetaceae که معمولا در دهان و آرواره های بخصوص موجدار و ناصاف حمله می کند و گاهی به مغز و ریه نیز حمله ور می شود. در گاوها آن را Actinomyces bovis ودر انسان Actinomyces israelii می نامند .تا قبل از کشف آنتی بیوتیک های جدید معالجه با این بیماری به طریقی که در بالا ذکر شد با حاشا یا ماده عامل ان تیمول انجام میگرفته ولی پس از آن معمولا از نظر تسریع عمل ،این بیماری را با استعمال دراز مدت پینی سیلین معالجه می نمایند و در درجه دوم بعد از پینی سیلین ممکن است از تتراسایکلین استفاده نمود.جراحی برای خارج کردن قسمت های زخم توام با درمان شیمیایی نیز معمول است ولی هنوز هم درمان با تیمول به عنوان دارویی که ضمن معالجه ،عوارض جنبی آنتی بیوتیک ها را ندارد مورد توجه بسیاری از پزشکان دنیاست.
در طب سنتی از نظر طبیعت عده ای از حکمای معروف از جمله شیخ الرئیس ابوعلی سیناو بغدادی و دیگران حاشا را گرم و خشک می دانند .از نظر خواص گرم کننده قوی و مدر بول و حیض ،عرق و شیر می باشد.خارج شدن جنین و مشیمه را تسهیل می کند و باز کننده گرفتگی روده ها و پاک کننده سینه می باشد.برای تنگی نفس و تقویت معده ،کبد ،طحال و کلیه و همچنین برای تحلیل اماس و خون منجمد شده دراثر سموم نباتی و حیوانی مفید است .برای بند اوردن خون از سینه و کشتن و خارج کردن انگل های معده به خصوص انگلی به نام آنسیلوستوما که نوعی نماتود می باشد، بسیار موثر است برای دفع انگل فوق الذکر توصیه می شود که روز قبل یک مسهل گیاهی موثر با تطبیق با نوع مزاج به بیمار داده شود و شب با یک شام ساده ۲الی ۴ گرد حاشا می خورند و صبح نیز یک مسهل آویشن نتیجه بسیار خوبی می دهد. شکوفه حاشا به تنهایی مسهل خوبی برای سودا بوده و می تواند جانشین تیمول باشد و اگر ۸ گرم گرد حاشا را بانمک و سرکه بیاشامند ،مظهر خوبی برای بلغم می باشد .خوردن ۱۰ گرم حاشا مخلوط با عسل و آبگرم برای بیماری فلج ،اقوه ،فراموشی ،صرع،تقویت قوه باه مفید است .خوردن تازه ان به صورت سبزی با غذا بسیار مفید است و برای تقویت دید چشم نافع است. معده را تقویت نموده و کمک به هضم غذا می نمایید .آشامیدن دم کرده ان با عسل ناراحتی در تنفس را رفع می کند و خروج ادرار ،حیض،جنین و مشیمه را تسهیل می نماید .خوردن انگشت پیچ یا لعوق آن با عسل برای خارج کردن بلغم و مواد زائدی که در سینه جمع شده است و تسکین تنگی نفس و سرفه بسیار نافع است.ضماد ان با سربرای تحلیل و ورمهای تازه و تحلیل خون بسته و منجمد در اعضا مفید است و اگر با شراب مخلوط و خورده شود ،برای سیاتیک نافع است .اگر مقدار ی از حاشا را با ده برابر وزن آب انگور مخلوط نموده و بپزند که ثلث باقی بماند در مورد جمیع خواص از جرم خشک آن بهتر است.دم کرده ان برای سکسکه ،دل پیچه ،قطره قطره ادرار کردن ، خورد کردن سنگ مثانه و تسکین درد رحم بسیار نافع است.مقدار خوراک از خشک و جرم ان ۵ گرم است.دم کرده حاشا برای سرفه های سخت وبرونشیت مفید است.حاشا در چین و ژاپن کاشته می شود ،از جوشانده گیاه به عنوان ضدسرفه و برای معالجه سیاه سرفه خورده می شود.اسانس آن ضد عفونی کننده خیلی قوی است ودر فرانسه از دم کرده ۲۰-۱۰ گرم گیاه خشک با یک لیتر آب جوش ،برای آرام کردن سرفه ۳ فنجان در روز می خورند .در موارد آسم این دم کرده را با عسل مخلوط کرده ۳ فنجان در روز می خورند. با توجه به سمی بودن ماده تیمول درمصرف و خوردن ماده حاشا و ترکیبات آن باید رعایت دستورات را نمودو از اسراف در مصرف آن خودداری شود .اسراف در مصرف حاشا و تیمول ممکن است باعث اسهال و غثیان و استقراغ شود و یا ممکن است در اثر تحریک کلیه ها موجب بروز آلبومین در ادرار گردد. مصرف بی رویه ی حاشا ممکن است عضلات قلب را ضعیف نماید و همچنین اسراف در مصرف آن ممکن است ایحاد سر گیجه وبروز صداهایی درگوش کند در کتب طب سنتی در صورت بروز عوارض ان توصیه شده است از نعناع و دم کرده ان استفاده شود. از نظر تاریخی و قدمت شناخت حاشا و یا آویشن گیاهی است که بخصوص به عنوان ادویه معطر از زمانهای قدیم مورد توجه بشر بوده ودر عهد باستان در جوامع پیشرفته آن روز به عنوان بخور های معطر و تصفیه کننده بخصوص در معابد به کار می رفته است. برگهای آویش سنبل شجاعت و تهور و رشادت بوده است.در یونان قدیم یعنی در روزگاران قبل از میلاد مسیح مرسوم بوده است اگر می خواسته اند شجاعت و رشادت مردی را تحسین کنند و از او تعریف نمایند می گفتند که او عطر حاشا دارد و بوی آویشن می دهد در اساطیر کهن مسیحیان آمده است که در علوفه ای که برای تشک در رختخواب مریم عذرا و حصرت مسیح کودک بکار می رفته گیاه و علف معطر آویشن نیز وجود داشته است.(عسگری، 1382)
سربازان رومی رسم داشتند برای افزایش شجاعت و تهور در آب آویشن حمام کنند.(حمام آویشن برای تسکین درد مفاصل و کوفتگی عضلات و ایجاد فرح و تازه شدن و رفع خمیدگی مفید است برای این منظور ممکن است از جوشانده ی ۶درصد آویشن استفاده کرده وآن راداخل وان حمام ریخته مدتی در آن نشست. رسم شناخت آویشن به عنوان سنبل شجاعت قرنهادر جوامع بشری حاکم بوده است به طوری که حتی در قرون وسطی در دوران شوالیه ها نیز هر وقت زنهای زیبایی اروپا قصد تحسین معشوقهای شوالیه ی خود را به عنوان مرد شجاع داشتند روبان های زیبایی که روی آن شکل گیاه آویشن برودری شده به آنها هدیه می دادند .
1-3- اهداف پژوهش
این پژوهش با هدف کلی بررسی تنوع ژنتیکی گیاه دارویی آویشن( زوفایی) بر اساس صفات کیفی و مرفولوژیکی در کوه های استان ایلام انجام پذیرفت و در این راستا اهداف اختصاصی زیر مدنظر قرار گرفته است:
بررسی تنوع ژنتیکی سطح جمعیت های بومی گیاه دارویی آویشن(زوفایی)
بررسی صفات کیفی گیاه آویشن (زوفایی)
بررسی صفات مرفولوژیکی گیاه آویشن (زوفایی)
1-4- تعریف واژه ها و اصطلاحات:
آویشن زوفایی: منظورگیاه آویشن (زوفایی) است که ازلحاظ صفات مرفولوژیکی وتنوع ژنتیکی موردبررسی قرار میگیرد .
تنوع ژنتیکی: منظور میزان تنوع و پراکنش گیاه آویشن(زوفایی)در منطقه می باشد.
صفات کمی: منظور تعداد برگها، گلها، اندازه ساقه و… می باشد
صفات مرفولوژیکی: منظور میزان و اندازه اسانس موجود در هر یک از نمونه های جمع آوری شده می باشد.
1-5- قلمرو تحقیق:
1-5-1- محدوده زمانی:
این پژوهش از مهرماه سال 1392 لغایت تابستان 1393 به مدت 12 ماه انجام پذیرفته است
1-5-2- محدوده مکانی:
بودند. 49 ژیمناست، 83 والیبالیست و 38 بازیکن تنیس روی میز به روش خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. با استفاده از پرسشنامه ارزیابی فعالیت بدنی نوجوان و تعداد روز و ساعات تمرینی در طول هفته، ورزشکاران به سه دسته با سطح تمرین خفیف، متوسط و شدید تقسیم شدند. از جدول تانر برای ارزیابی شاخصهای بالیدگی جنسی و تعیین وضعیت بلوغ آزمودنیها استفاده شد. شاخصهای نموی آزمودنیها به روش مقاومت بیوالکتریکی اندازه گیری شد. . برای بررسی و تحلیل داده ها از تحلیل کواریانس در سطح معنیداری (0.05≥p) استفاده شد.
یافته ها : با توجه به نتایج تحلیل کواریانس در ورزشکاران پیش، حین و پس از بلوغ بین رشتههای ورزشی با سطوح مختلف تمرین در قد، قد نشسته، طول پا، وزن عضله، آب بدن، وضعیت بلوغ، سن قاعدگی، رشد سینه و موهای زهار تفاوت معنیداری یافت نشد(0.05≤p). اما تفاوت معنیداری در وزن، وزن چربی و درصد چربی بین دختران نوجوان ورزشکار با سطوح مختلف تمرین وجود داشت (0.05≥p)
نتیجه گیری : ژیمناستها، والیبالیستها و بازیکنان تنیس روی میز دختر نوجوان با سطوح تمرین خفیف، متوسط و خفیف تمایل دارند الگوی نمو و بالیدگی جنسی طبیعی را نشان دهند و سطوح مختلف تمرین تأثیر مطلوبی روی توده بدنی دارد.
کلید واژه: بالیدگی جنسی، دختران ورزشکار نوجوان
فهرست مطالب
فصل اول– طرح پژوهش
1-1: مقدمه. Error! Bookmark not defined.
1-2: بیان مسأله. Error! Bookmark not defined.
1-3: اهمیت و ضرورت تحقیق. Error! Bookmark not defined.
1-4: اهداف تحقیق. 7
1-4-1: هدف کلی. 7
1-4-2: اهداف ویژه. 7
1-5: فرضیههای تحقیق. 7
1-6: قلمرو تحقیق. 8
1-7: محدودیتهای تحقیق. 8
1-9: تعاریف نظری و عملیاتی واژهها و اصطلاحات 9
فصل دوّم ـ مبانی نظری و پیشینه پژوهش
2- 1: مقدمه. 13
2- 2: تعریف نمو. 13
2-2-1:شاخصهای نموی. Error! Bookmark not defined.4
2-3:تعریف بالیدگی. Error! Bookmark not defined.6
2-3-1:تعریف بالیدگی جنسی. Error! Bookmark not defined.6
2-3-1-1:تعریف شاخص بالیدگی جنسی Error! Bookmark not defined.7
2- 4: تعریف بلوغ. 17
2-5: تعریف نوجوانی. 18
2-6: نمو نوجوانی. 18
2-7:فعالیت بدنی عاملی اثرگذار بر نمو و بالیدگی جنسی 19
2-7-1:فعالیت بدنی. 19
2-7-1-1: فعالیت و تمرین. 19
2-7-2: سطح تمرین. 19
2-7-3: فعالیت و قد. 20
2-7-4:فعالیت، وزن بدن و ترکیب بدن 20
2-7-5:فعالیت و عضله. 20
2-7-6: فعالیت و بالیدگی جنسی. 20
2-8: پیشینه مطالعاتی خارج کشور 20
2-8-1: تحقیقاتی در مورد مقایسه اندازههای نموی ژیمناستها با گروههای ورزشکار . 21
2-8-2: تحقیقات انجام شده در مورد مقایسه اندازههای نموی در ورزشکاران با سطوح مختلف بلوغ 23
2-8-3: تحقیقات انجام شده در مورد مقایسه اندازههای نموی در ورزشکاران با سطوح مختلف تمرین. 23
فصل سوّم ـ روششناسی پژوهش
3- 1: مقدمه. 35
3- 2: نوع و طرح تحقیق. 35
3- 3: جامعۀ آماری. 35
3- 4: نمونهگیری. 35
3- 5: متغیرهای تحقیق. 35
3- 5- 1: متغیرهای مستقل. 35
3- 5- 2: متغیرهای وابسته. 36
3-5-3:متغیرهای کنترل. 36
3- 6: ابزار گردآوری اطلاعات. 36
3- 6- 1: پرسشنامۀ مشخصات فردی 36
3- 6- 2: جدول تانر. 36
3- 6- 3: پرسشنامه ارزیابی فعالیت بدنی نوجوانان 37
3- 6- 4:ابزارهای تن سنجی. 37
3- 7: روش اجرای تحقیق. 38
3- 8: روش تجزیه و تحلیل آماری 38
فصل چهارم ـ تجزیه و تحلیل آماری یافتههای تحقیق
4-1: مقدمه. 43
4-2: تجزیه و تحلیل توصیفی دادهها 43
4-3: تحلیل استنباطی دادهها و آزمون فرضیههای پژوهش 66
4-3-1: فرضیه اول. 66
4-3-2: فرضیه دوم. 68
4-3-3: فرضیه سوم. 69
4-3-4: فرضیه چهارم. 70
4-3-5: فرضیه پنجم. 71
4-3-6: فرضیه ششم. 72
4-3-7: فرضیه هفتم. 72
4-3-8: فرضیه هشتم. 74
4-3-9: فرضیه نهم. 75
4-3-10: فرضیه دهم. 76
4-3-11: فرضیه یازدهم. 77
فصل پنجم ـ خلاصه، بحث، نتیجهگیری و پیشنهادها
5-1: مقدمه. 94
5-2: خلاصهی تحقیق. 94
5-3: یافتههای تحقیق. 95
5-4: بحث و نتیجهگیری. 98
5-5: نتیجهگیری کلی. 115
5-6: پیشنهادها. 116
5-6-1: پیشنهادهای آموزشی. 116
5-6-2: پیشنهادهای پژوهشی. 116
منابع و مأخذ. 133
پیوستها. 141
مقدمه
نمو[1] یک فعالیت زیستی است که در خلال دو دهه نخستین زندگی انسان (و9 ماه زندگی قبل ا زتولد) رخ میدهد. در هنگام نمو، فرد بالیده نیز میشود. واژههای نمو و بالیدگی[2]، اغلب با هم به کار میروند و زمانی نیز به صورت مترادف. اما هریک به فعالیتهای زیست شناختی ویژهای اطلاق میشود. ماهیت یکپارچه نمو وبالیدگی، با تعامل ژنها، هورمونها، مواد مغذی و محیطی ایجاد میشود که فرد در آن زندگی میکند(1). بدن طبق الگوی مشخصی که به الگوی نمو حلقوی معروف است، رشد میکند. هر یک از دستگاهها و بافتهای متعدد بدن الگوهای نمو خاص خود را دارند. درک الگوها و تغییرات نمو و فرایند افزایش سن برای کمک به رشد مهارتهای حرکتی افراد ضروری است. همچنین، آگاهی از این الگوها مهم است زیرا نمو درخلال دورههای جهشی از عوامل بیرونی تأثیرپذیری بیشتری دارد. بعضی از عوامل تأثیرگذار محیطی مثبت هستند و در شکوفایی استعداد به افراد کمک میکنند، در حالیکه عوامل دیگر ممکن است در نمو و بالیدگی اندام جهش ایجاد کنند (1). مشخص کردن تأثیرات محیطی بر نمو مشکل است. به عنوان مثال، اغلب به فعالیت جسمانی منظم به عنوان امری ضروری برای نمو بهینه نگریسته میشود، اما مشخص کردن آثار آن بسیار مشکل است. برای ارزیابی نقش فعالیت بدنی منظم و ورزش در نمو وبالیدگی، باید به روند وابسته به سن وجنس در فعالیت بدنی در طول مراحل کودکی و نوجوانی توجه داشته باشیم (2). نیز از زمانیکه کودکان در موقعیت ورزشی قرار میگیرند، به وضعیت بدنی و میزان تغییرپذیری بدنی آنها باید توجه شود (1). گرچه فعالیت متوسط با فواید قلبی-عروقی و تغییرات مثبت در ترکیب بدن مرتبط میشود، فعالیت بدنی شدید در طول کودکی و نوجوانی ممکن است به طور منفی روی نمو و رشد نوجوانی اثر بگذارد. بنا به یافتهها ژیمناستها کوتاهتر و سبکترند و به طور معنیداری درصد چربی بدنی کمتری از دختران همسال گروه کنترل یا دیگر ورزشکاران شرکتکننده در رشتههای دیگر مانند شنا دارند (3). تأخیر در نمو و بالیدگی جنسی[3] به خوبی در گروههای ورزشکار دختر زبده به ویژه ژیمناستها، دوندگان مسافتهای طولانی گزارش شدهاست (2). وارن[4] (1980) تأکید کرد تمرین بدنی توانفرسا قبل از بلوغ ممکن است باعث نمو و رشد نوجوانی نابهسامان شود. سن قاعدگی[5](شاخص بالیدگی جنسی) در ژیمناستها از شناگران که تمرین را در سن قابل قیاس شروع میکنند، دیرتراست (4). ترکیب بدنی، برای تبیین تأخیر قاعدگی در میان ورزشکاران زبده به کار میرود. طبق نظریه فریسون بین تنظیم چرخه قاعدگی و سطح چربی بدن ارتباط وجود دارد و وی پیشنهاد کرده که حداقل سطح 17% چربی بدن برای شروع قاعدگی بحرانی است. البته این نظریه حمایت نشده است . همچنین بنا به مطالعات قبل تمرین شدید قبل از بلوغ ممکن است عملکرد هیپوفیز-هیپوتالاموس را تغییر دهد و باعث تأخیر در قاعدگی شود (5).
1- 2: بیان مسئله
امروزه، ژیمناستهای جوان برنامه تمرینی با میزان و شدت پیشرونده ازسنین پایین انجام میدهند. برای مثال، اغلب ژیمناستهای دختر زبده به سن 5 یا6 سالگی، بیش از20 تا 30 ساعت در طول هفته، سراسر کودکی و نوجوانی تمرین میکنند. شرکت طولانی در ژیمناستیک سطح بالا ممکن است ورزشکاران جوان را در معرض عقب ماندگی نموی یا بلوغ دیررس قرار دهد (6). با توجه به افزایش تعداد شرکتکنندگان دختر نوجوان در تمرین ورزشی شدید، مسائل تندرستی مربوط به سهگانه زنان قهرمان[6] مسئلۀ نگرانکنندهای شدهاست. در برخی فعالیتها مانند ورزشهای هنری/نمایشی و ورزشهای نیازمند قدرت بدنی بالا، افزایش وزن میتواند به طور منفی، عملکرد را تحت تأثیر قراردهد (7). در نتیجه، زندگی یک ورزشکار نوجوان شرکتکننده در این فعالیتها اغلب شامل ترکیبی از تمرین بدنی شدید به همراه استرس برای رسیدن به اهداف وزنی نامعقول، جهت بهبود عملکرد ویا جذابیت بصری میشود . در نتیجه تلاش برای کنترل وزن یا رسیدن به اندام مطلوب، منجر به الگوهای ناهنجار غذاخوردن میشود که با تأخیر در نمو و بالیدگی جنسی ورزشکاران نوجوان مرتبط شده است (8).به طور میانگین، ورزشکاران دختر بیشتر رشتهها، قامتی برابر یا بالاتر از میانگین جمعیت مرجع دارند. در بازیکنان بسکتبال، والیبال، تنیس و شنا نشاندادهشده که از ده سالگی به بعد میانگین قامتها بالای صدک پنجاهم جمعیت مرجع است (9). گرچه ژیمناستها، پیوسته مقادیر میانگین پایینتر از صدک پنجاهم را نشان میدهند (10). با وجود قامت کوتاه طبیعی ژیمناستهای سطح بالا و فواید تندرستی آشکار فعالیت بدنی در طول نمو، این نگرانی وجود دارد که شرکت ژیمناستها در رژیمهای تمرینی سنگین ممکن است آنها را در معرض اثرات معکوس نمو و بالیدگی قرار دهد. این نگرانی، منبع بحثهای بسیار در متون پژوهشی شده است و با دشواری در تشخیص بین زمینه ژنتیکی در قامت کوتاه و بالیدگی تأخیری و اثرعوامل محیطی مانند تغذیه و ورزش که ممکن است روی نمو وبالیدگی اثر گذار باشند، ترکیب شده است (6).
سن قاعدگی در ژیمناستها از شناگران و بازیکنان تنیس که تمرین را در سن یکسانی شروع میکنند دیرتر است (11). بریسون[7] و همکاران (1982) بر اساس نظریه فریسون متذکر شدند که قاعدگی یک رویداد پایانی در بلوغ است واگر آن تحت تأثیر تمرین ورزشی قرار گیرد پس مراحل قبلی رشد جنسی نیز باید تحت تأثیر قرار بگیرند (12). برنینک[8] وهمکاران (1982) دریافتند این موضوع در مورد رشد سینه[9] و رشد موهای زهار[10] برای ژیمناستها و نه شناگران، زمانیکه با یکدیگر و با غیر ورزشکاران به سن 13-9 سال مقایسه شدند صحت دارد (13). البته برقراری رابطه علی بین تمرین ژیمناستیک و عقب ماندگی نموی یا بلوغ دیررس، به خاطر تعامل پیچیده بین عوامل محیطی و ژنتیکی بسیار مشکل است (6).
به نقل از مالینا[11] و همکاران (2013) این مسئله مورد توجه دهههای 1970 و 1980 بوده است. زمانیکه اندام نادیا کمانچی[12] و الگا کربوت[13] در بازیهای المپیک و قهرمانی جهان بهعنوان جثههای دختران قبل از بلوغ با اندام دختران قبل از بلوغ المپیادهای 1950ام (لاریسا لاتینیا[14]) مقایسه شد، محققان دریافتند میانگین سن ژیمناستهای هنری/نمایشی دختر از اواسط 1960 تا 1980 افزایش یافته است اما میانگین قد و وزن آنها تغییر اندکی داشته است (14-16). حداقل سن برای شرکتکنندگان در مسابقات جهانی در سال 1987، 13 سال بود و در مسابقات جهانی در سال 1997 به 16 سال افزایش یافت. میانگین سن از زمانیکه افزایش یافته است به این شرح است: 16.5 سال (مسابقات جهانی 1987)، 17.4سال (مسابقات جهانی 1997)، 18سال (بازیهای المپیک 2000)، 18.8سال (بازیهای المپیک 2008).
ولی برخلاف افزایش سن، میانگین قد و وزن شرکتکنندگان از سال 1987(kg45،cm154) تا سال 2000 (kg43،cm152) و تا بازی های المپیک 2008 (kg45،cm153) ،کمی تغییر یافته است (17, 18).
نگرانیها راجع به نمو خطی و رشد بلوغ در کودکان شرکتکننده در ژیمناستیک افزایش یافته است (19, 20). اغلب قامت کوتاه و بلوغ تأخیری مشاهده شده در ژیمناستهای هنری/نمایشی دختر به اثر تمرین شدید ژیمناستیک نسبت داده شده است (21).شاید این، اکتساب زودتر سطوح پیشرفته تمرین و رقابت در میان دختران، بهویژه در طول فاصله جهش نمو نوجوانی را منعکس میسازد. از طرفی، بنا به نتایج اکثر تحقیقات، تمرین اثری روی نمو و بالیدگی ندارد. طرفداران این عقیده که تمرین ژیمناستیک تأثیر آشکاری روی نمو و بالیدگی ورزشکاران جوان ندارد طبق معمول به این شواهد میپردازند که ادعا میکند ژیمناستهای سطح بالا قبل از شرکت در ورزش ژیمناستیک به نسبت کوتاه بودند (6). با مرور ادبیات دریافتیم تا کنون روشن نشده که این اثر طبیعت یا تربیت / تمرین است . برای پاسخ به این سؤال که آیا مشخصات نمو و بالیدگی مشاهده شده در ژیمناستها پیامد تمرین، رشدجسمانی طبیعی یا تعامل بین این دو است، باید مطالعات بیشتری انجام شود (10). همچنین بیشتر مطالعات از تأثیر بالقوه تمرین روی بالیدگی جنسی بر میانگین سن شروع قاعدگی دیرتر که در ورزشکاران دختر مشاهده شده، متمرکز شدهاند (22). نیز اغلب مطالعات انجام شده روی ورزشکاران، عوامل تأثیرگذار مانند وضعیت اجتماعی- اقتصادی و … بر سن قاعدگی را در نظر نگرفتهاند (23). همچنین مطالعات کمی تأثیر تمرین ورزشی بر رشد سینه و موهای زهار را در نوجوانان بررسی کردهاند (24). پلومن[15] (1989) با مطالعه تحقیقات قبلی دریافت سن قاعدگی در ورزشکاران در مقایسه با جمعیت مرجع ، دیرتر رخ میدهد و اندازه تأخیرها تا حدودی به رشته ورزشی وابسته است. یک مسئله در این مطالعات وجود دارد و آن این است که بار تمرینی یا دیگر عوامل محیطی یا ژنتیکی تأثیرگذار بر قاعدگی احتمالا اندازگیری نشده است (24, 25). با وجود این مشکلات، ارتباط قوی بین ورزش و تأخیردر قاعدگی وجود دارد و نشان دادن اینکه آیا رابطه علت و معلولی بین ورزش و تأخیر در سن قاعدگی وجود دارد با اهمیت است (24). به نقل ازمالینا اطلاعات کافی درباره تأثیر تمرین شدید در ورزشهایی مانند وزنهبرداری، غواصی، ژیمناستیک، اسکیت که به کوتاهی قد و تغییرات تناسب بدن منجر میشود وجود ندارد (26). آکادمی طب اطفال امریکا، خطرات تمرین شدید و ورزش حرفهای در ورزشکاران جوان را مشخص کرد و عنوان کرد :” اگر چه نگرانی های زیادی درباره ورزش های رقابتی و شدید در کودکان وجود دارد، اما اطلاعات کافی درباره پذیرش یا رد این خطرات وجود ندارد (27). همچنین تحقیقات قبلی اثر عوامل موثر بر نمو و بالیدگی جنسی را علاوه بر تمرین، کنترل ننموده و نیز بنا به پیشنهاد مطالعات قبلی، بار، شدت و سطح تمرین در پژوهش های قبلی مشخص نشده است.از طرفی با مطالعۀ پژوهشهای قبلی دریافتیم تأثیر تمرین ورزشی بر نمو و بالیدگی جنسی در رشتههای والیبال و تنیس روی میز که شدت آنها کمتر از ژیمناستیک است و معمولا ورزشکاران از سن 5 یا 6 سالگی وارد این رشته نمیشوند، کمتربررسی شده است. لذا با توجه به نتایج مطالعات قبلی و چالشهای موجود هدف از تحقیق حاضر پاسخ علمی به پرسشهای زیر است :
بین ورزشکاران رشتههای مختلف ورزشی در نمو و بالیدگی جنسی چه تفاوتی وجود دارد؟ بین ورزشکاران با وضعیت مختلف بلوغ در نمو و بالیدگی جنسی چه تفاوتی وجود دارد؟ بین ورزشکاران با سطوح مختلف تمرین در نمو و بالیدگی جنسی چه تفاوتی وجود دارد؟
1-3:ضر ورت تحقیق
نمو بهینه به هر دو عوامل محیطی و ژنتیکی بستگی دارد. عمدتا قد بزرگسالی یک کودک در حال رشد تحت شرایط مطلوب به زمینه ژنتیکی وابسته است (28). در میان عوامل محیطی که می توانند الگوی بهینه نمو را تغییر دهند استرس و تمرین بدنی شدید است (29). ارلاندسون[16] و همکاران (2008) در مطالعۀ طولی خود روی ژیمناستها، شناگران و تنیسبازان 18-9 ساله به این نتیجه رسیدند که ژیمناستها به طور معنیداری کوتاهتر از تنیسبازان و شناگران در همه سنین تقویمی در طول نوجوانی بودند (30). به نقل ازکلینترو و پلیلی[17] (2003) میانگین درصد چربی ژیمناستها به طور معنیداری کمتر از گروه کنترل بود (31). گرچه این یافتهها به ارتباط بین تمرین ورزشی شدید و نمو در دختران ژیمناست اشاره دارند، ولی آنها قطعی نیستند . در تفسیر اطلاعات نمو و رشد ورزشکاران، بسیاری متغیرهای دیگر از قبیل شدت و شطح تمرین نیز باید مورد توجه قرارگیرند (11). همچنین فعالیتهای ورزشی ممکن است رشد بلوغ، بالیدگی جنسی و رویداد اصلیاش قاعدگی را تحت تأثیر قرار دهد (4, 32, 33). تأثیر این عوامل در ورزشهای مختلف از قبیل شنا و ژیمناستیک ثبت شده است (34). کلیسنس[18]و همکاران (1992) دریافتند سن شروع قاعدگی در ژیمناستها 2.1±15.6سال ودر جمعیت کنترل 1.2±13.2 سال میباشد (35).
گرچه فعالیت بدنی و ورزش عموما تأثیرات مثبت روی نمو کودکان دارد اما ممکن است در صورت انجام آن به طور افراطی و بسیار شدید، تأثیرات منفی بر جای بگذارد. نیاز به بررسی کمی و کیفی برنامههای تمرین کودکان احساس میشود تا حدود فعالیت بدنی شدید در طول دورۀ کودکی و نوجوانی را مشخص نمایند (2).
1-4:اهداف تحقیق
1-4-1-: هدف کلی تحقیق
تأثیر سطح تمرین بر نمو وبالیدگی جنسی دختران ورزشکار نوجوان
1-4-2: اهداف ویژه
مقایسه نمو دختران پیش، حین، پس از بلوغ با سطوح کم، متوسط، بالای تمرین دررشتههای مختلف ورزشی
مقایسه بالیدگی جنسی دختران پیش، حین، پس از بلوغ با سطوح کم، متوسط، بالای تمرین دررشتههای مختلف ورزشی
1-5: فرضیههای تحقیق
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی و وضعیت بلوغ بر قد دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی و وضعیت بلوغ بر قد نشسته دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی و وضعیت بلوغ بر طول پای دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی و وضعیت بلوغ بر وزن دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی و وضعیت بلوغ بر وزن عضله دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی و وضعیت بلوغ بر وزن چربی دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی و وضعیت بلوغ بر درصدچربی دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی و وضعیت بلوغ بر وزن آب بدن دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی و وضعیت بلوغ بر رشد سینه دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی و وضعیت بلوغ بر رشد موهای زهار دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
سطوح مختلف تمرین و رشته مختلف ورزشی بر سن قاعدگی دختران ورزشکار نوجوان تأثیر معنیداری دارند.
1-6: قلمرو تحقیق
دی[9](2001) یکی دیگر از صاحبنظران این حوزه نیز در بیشتر بیانیههای خود تمرکز صرف بر معیارهای رفتاری وفاداری را نقد مینماید. وی بیان میکند، این معیارها تفاوت میان وفاداری واقعی و بدلی را مشخص نمینماید و از این طریق است که میتوانند شرکتها را به گمراهی بکشانند، زیرا نکتۀ کلیدی آن است که این مشتریان وفادار بدلی هیچگونه وابستگی به ویژگیهای برند ندارند و میتوانند به راحتی توسط سایر برندها که قیمت بهتری را ارائه میکنند ربوده شوند. به همین دلیل وی مفهومی دو بعدی را برای وفاداری پیشنهاد مینماید و بعد نگرشی را نیز به بعد رفتاری اضافه مینماید. (Hombrug & Giering, 2001)
پایان نامه درباره استرس شغلی/:واکنش کارکنان ناراضی
شیوه ابراز نارضایتی
کارکنان و اعضای سازمان نارضایتی خود را از راههای گوناگون ابراز میکنند. برای مثال: به جای اینکه کارگر یا کارمند، سازمان یا محل کار را ترک کند ترجیح میدهد که نارضایتی خود را به صورت اعتراض ابراز نماید. در نمودار زیر چهار واکنش در رابطه با نارضایتی که کارکنان از خود نشان میدهند ارائه شده است.
ترک سازمان: کارگر یا کارمند درصدد برمیآید که شرکت یا سازمان را ترک نماید. از اینرو استعفا میدهد و در پی شغل جدید برمیآید.
اعتراض: کارگر یا کارمند به صورت فعال و با اقداماتی سازنده در صدد بهبود شرایط برمیآید. عضو سازمان با مقامات بالا درباره این مسایل بحث میکند، پیشنهادهای سازنده ارائه میکند و درصدد نوعی اقدام دستهجمعی
برمیآید.
وفاداری: کارمند یا کارگر، اگر چه برای بهبود سازمان اقدام میکند ولی خوشبینانه در انتظار بهبود شرایط مینشیند.