(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده
با توجه به اهمیت انجام تمرینات گرم کردن قبل از شروع مسابقه یا تمرینات ورزشی و استفاده از حرکات کششی به عنوان بخشی از برنامه گرم کردن توسط اکثر ورزشکاران مبتدی و نخبه، به منظور جلوگیری از آسیب و بهبود اجرا و با توجه به روشن نبودن اثر کشش بر اقتصاد دویدن به عنوان یک جز حیاتی و مهم برای موفقیت در عملکردهای استقامتی، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر حاد کشش ایستا و پویا بر اقتصاد دویدن و برخی فاکتورهای سوخت و سازی فعالیت زیربیشینه در زنان فعال انجام شد. بدین منظور تعداد 16 نفر از دانشجویان زن رشته تربیت بدنی با میانگین سنی( انحراف استاندارد ± میانگین) 62/1 ± 87/23 سال، قد 23/6 ± 46/163 سانتیمتر، وزن 84/7 ±20/57 کیلوگرم، چربی70/2 ± 96/23 درصد و شاخص توده بدن 04/2 ± 38/21 کیلوگرم برمتر مربع، حداکثر اکسیژن مصرفی 41/3 ± 15/42 میلی لیتر بر کیلوگرم بر دقیقه و آستانه لاکتات13/6 ± 94/77، داوطلبانه در این پژوهش شرکت کردند. پس از اندازهگیری حداکثر اکسیژن مصرفی و آستانه لاکتات، آزمودنیها در 3 جلسه جداگانه، 3 پروتکل کشش ایستا، کشش پویا و بدون کشش را قبل فعالیت زیربیشینه که شامل 6 دقیقه دویدن روی نوارگردان با شدت 70% حداکثر اکسیژن مصرفی بود (میانگین سرعت 62/8 کیلومتر بر ساعت)، انجام دادند. تمام متغیرها (O2 CO2-RER-VE-Tv- Fb-HR ) توسط گازانالایزر جمعآوری و نمودار پویایی اکسیژن مصرفی ثبت شد و در نهایت بلافاصله بعد از اتمام آزمون غلظت لاکتات خون توسط لاکتومتر تعیین شد. میانگین دادههای مربوط به دو دقیقهی آخر فعالیت به عنوان مرحلهی یکنواخت فعالیت و نیز ثابتهای زمانی از روی نمودار پویایی اکسیژن مصرفی محاسبه شد. برای بررسی تفاوت بین متغیرها از آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری و برای تعیین محل تفاوت از آزمون تعقیبی LSD استفاده شد. نتایج، افزایش معناداری در اکسیژن مصرفی(ml/kg/min ) طی فعالیت زیربیشینه، بعد از کشش ایستا نسبت به کنترل نشان داد (037/0P=) درحالی که، بین کشش پویا و کنترل (096/0P=) و نیز بین کشش ایستا و پویا (333/0P=) تفاوت معناداری یافت نشد. تهویه به طور معناداری در هر دو وضعیت کشش ایستا (028/0P=) و پویا (044/0P=) نسبت به کنترل افزایش داشت. ولی بین کشش ایستا و پویا تفاوت معنادار نبود (811/0P=). در سایر متغیرها نیز (CO2– RER – Tv – Fb-La – HR τ1- τ2 – τ3– ) بین سه وضعیت تفاوت معناداری مشاهده نشد (05/0p >). به طور کلی، نتایج این پژوهش نشان داد که کشش ایستا با افزایش معنادار در اکسیژن مصرفی و تهویهی ریوی، باعث افزایش هزینه انرژی، کاهش اقتصاد دویدن و در نتیجه اختلال در عملکرد دویدن زیربیشینه میشود ولی، کشش پویا اثر منفی بر اقتصاد دویدن ندارد. بنابراین توصیه میشود که از کشش ایستا در برنامه گرم کردن قبل از فعالیت دوی زیربیشینه استفاده نشود و در صورت نیاز حرکات کششی پویا جایگزین گردد.
واژههای کلیدی : کشش ایستا، کشش پویا، اقتصاد دویدن، ثابتهای زمانی پویایی اکسیژن مصرفی، فاکتورهای سوخت وسازی، فعالیت زیربیشینه، زنان فعال
فصل اول: مقدمه ومعرفی 1
1ـ1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………… 2
1ـ2 بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………………………4
1ـ3 ضرورت و اهمیت پژوهش ………………………………………………………………………………………………….. 9
1ـ4 اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………..10
1ـ4ـ1 هدف کلی ……………………………………………………………………………………………………………….10
1ـ4ـ2 اهداف اختصاصی …………………………………………………………………………………………………….10
1ـ5 فرضیه های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………….11
1ـ6 محدوده پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………12
1ـ7 محدودیت های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………12
1ـ8 پیش فرض های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..13
1ـ9 تعریف واژه ها و اصطلاحات ………………………………………………………………………………………….14
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش 18
2ـ1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………..19
2ـ2 مبانی نظری ……………………………………………………………………………………………………………………… 19
2ـ2ـ1 عوامل موثر بر عملکردهای استقامتی ………………………………………………………………………. 19
2ـ2ـ1ـ1 حداکثر اکسیژن مصرفی(Vo2max) …………………………………………………………………………20
2ـ2ـ1ـ2 سرعت رسیدن به حداکثر اکسیژن مصرفی(vVo2max) …………………………………………….21
2ـ2ـ1ـ3 درصد حداکثر اکسیژن مصرفی قابل تحمل ……………………………………………………………..22
2ـ2ـ1ـ4 آستانه لاکتات ……………………………………………………………………………………………………….22
2ـ2ـ1ـ5 نوع تار عضلانی ……………………………………………………………………………………………………25
2ـ2ـ1ـ6 اقتصاد حرکتی و کارآیی مکانیکی ………………………………………………………………………….26
2ـ2ـ2 عوامل موثر بر اقتصاد دویدن ………………………………………………………………………………………..27
2ـ2ـ2ـ1 فاکتورهای فیزیولوژیکی موثر بر اقتصاد دویدن …………………………………………………………….27
2ـ2ـ2ـ1ـ1 دمای بدن، ضربان قلب، تهویه، لاکتات ……………………………………………………………………27
2ـ2ـ2ـ1ـ2 ترکیب تارهای عضلانی ………………………………………………………………………………………..28
2ـ2ـ2ـ1ـ3 سطح آمادگی ……………………………………………………………………………………………………….29
2ـ2ـ2ـ1ـ4 سطح خستگی ……………………………………………………………………………………………………..29
2ـ2ـ2ـ1ـ5 سن …………………………………………………………………………………………………………………….30
2ـ2ـ2ـ1ـ6 جنس ………………………………………………………………………………………………………………….30
2ـ2ـ2ـ2 فاکتورهای بیومکانیکی موثر بر اقتصاد دویدن …………………………………………………………………31
2ـ2ـ2ـ2ـ1 آنتروپومتری ………………………………………………………………………………………………………..31
2ـ2ـ2ـ2ـ2 کینماتیک …………………………………………………………………………………………………………….32
2ـ2ـ2ـ2ـ3 کینتیک (نیروهای واکنش زمین) ……………………………………………………………………………33
2ـ2ـ2ـ2ـ4 بازگشت (آزادسازی) انرژی ………………………………………………………………………………….34
2ـ2ـ2ـ2ـ5 انعطاف پذیری …………………………………………………………………………………………………….34
2ـ2ـ2ـ3 عوامل محیطی موثر بر اقتصاد دویدن …………………………………………………………………………….35
2ـ2ـ2ـ4 عوامل تمرینی موثر بر اقتصاد دویدن ……………………………………………………………………………..37
2ـ2ـ2ـ4ـ1 تمرینات استقامتی ………………………………………………………………………………………………..37
2ـ2ـ2ـ4ـ2 تمرینات قدرتی و پلایومتریک ………………………………………………………………………………38
2ـ2ـ2ـ4ـ3 تمرین در ارتفاع …………………………………………………………………………………………………..39
2ـ2ـ2ـ4ـ4 تمرین در گرما …………………………………………………………………………………………………….39
2ـ2ـ3 پویایی اکسیژن مصرفی(O2 kinetic) ………………………………………………………………………………….40
2ـ2ـ3ـ1 ثابتهای زمانی ………………………………………………………………………………………………………42
2ـ2ـ3ـ2 مولفه آهسته …………………………………………………………………………………………………………..43
2ـ2ـ4 عوامل موثر بر پویایی اکسیژن مصرفی ……………………………………………………………………….44
2ـ2ـ4ـ1 سطح آمادگی ……………………………………………………………………………………………………44
2-2-4-2 تمرین …………………………………………………………………………………………………………….44
2ـ2ـ4ـ3 گرم کردن …………………………………………………………………………………………………….45
2ـ2ـ4ـ4 نوع فعالیت ………………………………………………………………………………………………….46
2ـ2ـ4ـ5 نوع انقباض .…………………………………………………………………………………………………..46 2ـ2ـ4ـ6 شدت فعالیت ورزشی…………………………………………………………………………………….. 47 2ـ2ـ4ـ7 جنس …………………………………………………………………………………………………………….48 2ـ2ـ4ـ8 سن ……………………………………………………………………………………………………………….49 2ـ2ـ4ـ9 ترکیب بدن …………………………………………………………………………………………………….50
2ـ2ـ4ـ10 بیماری ………………………………………………………………………………………………………..50
2-2-4-11 ریتمهای شبانهروزی …………………………………………………………………………………. 51
2ـ2ـ4ـ12 نوع تار عضلانی …………………………………………………………………………………………..52
2ـ2ـ5 مبانی نوروفیزیولوژیک کشش ……………………………………………………………………………………….53
2ـ2ـ6 تاثیر کشش ایستا بر فعالیتهای بیهوازی ………………………………………………………………………54
2ـ2ـ7 تاثیر کشش پویا بر فعالیتهای بیهوازی ………………………………………………………………………..56
2ـ2ـ8 تاثیر کشش ایستا و پویا بر اقتصاد دویدن و عملکرد هوازی ………………………………………………56
2ـ3 پیشینه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………… 57
فصل سوم: روش تحقیق 66
3ـ1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………67
3ـ2 نوع، روش و طرح پژوهش ………………………………………………………………………………………………….67
3ـ3 آزمودنیها و شیوه انتخاب آنها …………………………………………………………………………………………..68
3ـ3ـ1 جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………..68
3ـ3ـ2 نمونه آماری و چگونگی گزینش آنها ……………………………………………………………………………….68
3ـ4 متغیرهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………….69
3ـ4ـ1 متغیرهای مستقل …………………………………………………………………………………………………………….69
3ـ4ـ2 متغیرهای وابسته …………………………………………………………………………………………………………….70
3ـ5 ابزارهای مورد استفاده در پژوهش ……………………………………………………………………………………….70
3ـ6 روش اجرای پژوهش و شیوه جمع آوری اطلاعات ……………………………………………………………….72
3ـ7 برنامه کشش ………………………………………………………………………………………………………………………74
3ـ8 شیوه تجزیه وتحلیل آماری (روشهای آماری) …………………………………………………………………….. 75
فصل چهارم: یافته های آماری پژوهش 76
4ـ1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………..77
4ـ2 آزمون پیش فرض طبیعی بودن توزیع متغیرهای اندازهگیری شده …………………………………………..77
4ـ3 توصیف دادهها …………………………………………………………………………………………………………………..77
4ـ4 آزمون فرضیهها ………………………………………………………………………………………………………………….79
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 92
5ـ1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………….93
5ـ2 خلاصه پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………93
5ـ3 بحث و بررسی ……………………………………………………………………………………………………………….. 94
5ـ4 نتیجهگیری ………………………………………………………………………………………………………………………109
5ـ5 پیشنهادات برخاسته از پژوهش ………………………………………………………………………………………….110
5ـ6 پیشنهادات برای پژوهشهای آینده …………………………………………………………………………………….110
منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………..112
پیوستها ……………………………………………………………………………………………………………………………….123
فهرست شکلها
شکل 2ـ1 : مدل سه نمایی پاسخ اکسیژن مصرفی، شامل : دامنههای منحنی نمایی( A´c,A´p,A´s)، ثابت های زمانی ((τc- τp- τs ، تاخیرهای زمانی( ,TDs TDp)…………………………………………………………42
شکل 2ـ2 : ثابتهای زمانی نمودار اکسیژن مصرفی …………………………………………………………………..43
شکل 2ـ3 : تاثیر شدت فعالیت ورزشی بر پویایی اکسیژن مصرفی …………………………………………….48
فهرست جدولها
جدول 3ـ1 : طرح پژوهش …………………………………………………………………………………………………….67
جدول 3ـ2 : مشخصات آزمودنیهای پژوهش …………………………………………………………………………..69
جدول 4ـ1 : توصیف متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………………………..78
جدول 4ـ2 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر Vo2…………………79
جدول 4ـ3 : نتایج آزمون تعقیبی LSD فرضیه 1……………………………………………………………………….. 80
جدول 4ـ4 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر ثابت زمانی 1 ………..81
جدول 4ـ5 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر ثابت زمانی 2 ………..82
جدول 4ـ6 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر ثابت زمانی 3 ………..83
جدول 4ـ7 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر Vco2 ………………….84
جدول 4ـ8 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر RER …………………85
جدول 4ـ9 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر VE ………………………86
جدول 4ـ10 : نتایج آزمون تعقیبی LSD فرضیه 5 ……………………………………………………………………….87
جدول 4ـ11 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر TV ……………………88
جدول 4ـ12 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر Fb …………………….89
جدول 4ـ13 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر ضربان قلب ………..90
جدول 4ـ14 : نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای تکراری در ارتباط با متغیر لاکتات خون ……….91
فهرست پیوستها
پیوست 1 : پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………………………124
پیوست 2 : رضایت نامه …………………………………………………………………………………………………………..125
پیوست 3 : برنامه حرکات کششی ایستا و پویا …………………………………………………………………………..126
پیوست 4 : نتایج آزمون کلموگراف- اسمیرنف …………………………………………………………………………..128
فصل اول
مقدمه و معرفی
1ـ1 مقدمه
در همهی دورانها ورزشکاران در جستجوی راهی بودهاند تا عملکرد ورزشی خود را بهبود بخشند. یکی از روشهایی که میتواند بر توسعه عملکرد ورزشی تأثیر بگذارد و ورزشکار را از لحاظ فیزیکی و روانی برای عملکرد مطلوب آماده کند، گرم کردن است (3). گرم کردن با افزایش دما (96،3) و افزایش متابولیسم انرژی عضله، افزایش خاصیت ارتجاعی بافت، افزایش برونده قلبی و جریان خون محیطی، بهبود عملکرد دستگاه عصبی و فراخوانی عصبی عضلانی واحدهای حرکتی (3) و افزایش هماهنگی (96)، میتواند بر عملکرد ورزشی (3،14،79) و پیشگیری یا کاهش میزان آسیب اثر گذار باشد (14،79). هرچند فعالیتها و روشهای متنوعی برای گرم کردن مورد استفاده قرار میگیرد، اما معمولا اکثر ورزشکاران مبتدی و نخبه حرکات کششی را به عنوان بخشی از برنامه گرم کردن قبل از فعالیت اصلی به منظور افزایش جریان خون، تمرکز و هماهنگی (136)، افزایش انعطاف پذیری و دامنه حرکتی، کاهش سفتی عضله، جلوگیری از آسیب و بهبود اجرا، به کار میبرند (13،89،133،135،136). حرکات کششی انواع مختلفی دارند که از جمله رایجترین آنها میتوان به کشش ایستا و پویا اشاره کرد (79،122،135،136). هر چند کشش ایستا روشی آسان و ایمن بوده (133) و به وفور در فعالیتهای گرم کردن به منظور کاهش سفتی عضله، افزایش دامنه حرکتی (116)، جلوگیری از آسیب و حتی بهبود عملکرد مورد استفاده قرارمیگیرد (96،135)، اما، پژوهشهای اخیر نشان دادهاند که کشش ایستا قبل از تمرین یا رقابت، باعث کاهش عملکرد در فعالیتهایی شامل حداکثر تولید نیرو، قدرت، توان و پرش عمودی (25،30،44،89،108،122،134)، دو سرعت (53،86)، چابکی (86) و زمان عکس العمل و تعادل (24) میشود. همچنین، گزارش شده است که اثرات منفی این کشش بر عملکرد تا 60 دقیقه (129) و یا 120 دقیقه (13) بعد از کشش نیز باقی میماند. علاوهبر این، علی رغم اینکه بسیاری از نویسندگان نقش آن را در پیشگیری و کاهش آسیب گزارش کرده اند (27،112)، برخی دیگر از محققان تاثیر کشش بلافاصله قبل ازتمرین را در پیشگیری از آسیب رد کرده اند (28،64). برهمین اساس، درسالهای اخیر، استفاده از کشش دینامیک در برنامه گرم کردن توسعه پیدا کرده است (96) و مطالعات بسیاری نشان داده اند که این نوع کشش، میتواند باعث بهبود توان، نیرو، قدرت و پرش عمودی (68،71،86،96،131،132)، زمان دویدن دوی سرعت (53،72،86)، شتاب و هماهنگی (86) و چابکی (15،86) شود. ازاین رو، بسیاری از محققان گزارش کرده اند که کشش دینامیک موثرتر ازکشش ایستا است و حتی برخی پیشنهاد میکنند که کشش ایستا از برنامه گرم کردن حذف شود (30،86) و کشش پویا جایگزین گردد (86).
علی رغم پژوهشهای بسیاری که در مورد اثر حاد کشش قبل از رویدادهای بیهوازی انجام گرفته، اثر حاد آن روی عملکرد هوازی و استقامتی هنوز دقیقا تحقیق و بررسی نشده و در جوامع علمی مورد سوال و بحث است (129،135). در عملکرد استقامتی، علاوهبر حداکثر اکسیژن مصرفی و آستانه لاکتات، توانایی استفاده موثر از انرژی و در نتیجه اقتصاد فعالیت بالا و یا VO2 پایینتر برای یک کار یکسان، یک جز حیاتی (12،13)، به خصوص درمیان ورزشکاران نخبه است (13). بویژه در پژوهشهای بسیاری ارتباط قوی بین اقتصاد دویدن (مصرف انرژی کمتر در سرعت معین) و عملکرد استقامتی گزارش شده است (40،46،123،129). در مجموع، فاکتورهای اثرگذار متعددی بر هزینه انرژی و اقتصاد دویدن و در نتیجه بر عملکرد استقامتی شناخته شده است که از آن جمله میتوان به سن، جنس، خستگی (21،123)، فاکتورهای آنتروپومتری (مورفولوژی اندام، سفتی عضله، طول تاندون، وزن و ترکیب بدن..)، فیزیولوژیکی (حداکثراکسیژن مصرفی، دمای مرکزی، ضربان قلب، تهویه، لاکتات، نوع تار و سرعت انقباض تار، تعریق، فاکتورهای متابولیکی و..)، محیطی (دما، ارتفاع، باد، کفش)، بیومکانیکی (انعطاف پذیری، ذخیره و بازسازی انرژی الاستیک، نیروی واکنش زمین، طول گام و فاکتورهای مکانیکی و تکنیک دویدن…) و تمرینی (پلایومتریک، مقاومتی،تمرین در گرما،تمرین در ارتفاع ، سرعت و حجم تمرین ..) (114) اشاره کرد. همچنین به نظر میرسد، تمرینات ورزشی بویژه تمریناتی که در مرحله گرم کردن پیش از رقابت استفاده میشوند نیز، بتواند بر هزینه انرژی و اقتصاد دویدن و پویایی اکسیژن مصرفی موثر باشد. بنابراین، اینگونه تمرینات باید به گونهای انتخاب شوند که از افزایش هزینه انرژی جلوگیری کنند و باعث بهبود عملکرد شوند (129). به هرحال، مطالعات در این زمینه محدود و همچنان مورد توجه محققان میباشد.
1ـ2 بیان مساله
گرم کردن یکی از اجزای کلیدی تمرین و مسابقه است. یک برنامه گرم کردن مناسب ورزشکار را از نظر جسمی و روحی برای تمرین و مسابقه آماده می سازد (3). حرکات کششی معمولا به عنوان بخشی از برنامه گرم کردن جهت افزایش دامنه حرکتی بدون درد برای افزایش اجرا و جلوگیری از آسیب مطرح است (13،135). مطالعات بسیاری نشان دادهاند که، کشش ایستا قبل از رویدادهای بیهوازی باعث کاهش عملکرد، ولی کشش پویا باعث افزایش عملکرد میشود. باوجوداین، اثر حاد کشش روی عملکرد هوازی و استقامتی هنوز روشن نشده است. برای مثال، برخی مقاله های گزارش شده در رابطه با این موضوع، اثرحاد کشش ایستا بر افزایش حداکثراکسیژن مصرفی به عنوان یکی از تعییین کننده های اصلی عملکرد هوازی نسبت به زمانی که هیچگونه کششی انجام نمیشود را نشان داده اند (135). از طرفی، در پژوهشی که توسط کور[1] و همکارانش با هدف بررسی تاثیر سه نوع گرم کردن بر حداکثراکسیژن مصرفی انجام شد، گزارش شد که اثر کشش پویا نسبت به ایستا بیشتراست (79). به هرحال، یکی دیگر از اجزای حیاتی موثر بر عملکرد هوازی و استقامتی، توانایی استفاده موثر از انرژی (اقتصاد دویدن) است (129)، زیرا هزینه انرژی بالاتر در تمرین باعث کاهش کارایی مکانیکی سیستم عضلانی و کاهش عملکرد و طی کردن مسافت کمتر میشود (10). درحقیقت، اقتصاد دویدن، تقاضای (هزینه) انرژی در سرعت معین هنگام دویدن زیربیشینه است و از طریق مصرف اکسیژن در حالت یکنواخت و نسبت تبادل تنفسی تعیین میشود (114). با وجود پژوهشهایی که در این زمینه انجام گرفته، اثر حاد کشش بر اقتصاد دویدن و هزینه انرژی هنوز روشن نیست و اطلاعات ضد و نقیضی در این خصوص وجود دارد (123).
انعطاف پذیری به عنوان یک فاکتور بیومکانیکی تمرین پذیر و موثر بر اقتصاد دویدن است که بسیار مورد بحث است (74،123). محققان بسیاری ارتباط معکوس و معنادار بین انعطاف پذیری در عضلات ران، پا، تنه و لگن با اقتصاد دویدن، هم در دونده ها و هم غیرورزشکاران گزارش کردهاند و پیشنهاد میکنند که اقتصاد دویدن در دونده های استقامت با انعطاف پذیری کمتر، بهتر است و در مقایسه با افراد با انعطاف پذیری بالا، هزینه اکسیژن در یک کار زیربیشینه مشابه، کمتراست (43،74،123)، چون در این صورت انرژی الاستیک بیشتری ذخیره و مورد استفاده قرار میگیرد (43،74،136)، زیرا گزارش شده است که هنگام دو استقامت، 40 تا 50 درصد تقاضای انرژی از انرژی الاستیک تامین میشود (123). بهبود اقتصاد دویدن به دنبال تمرین مقاومتی (13،114) نیز میتواند تاییدی برای این ارتباط باشد. برخی دیگر ازمحققان، این ارتباط معکوس را رد میکنند و انعطاف پذیری را یک فاکتور اساسی در رسیدن به اوج عملکرد میدانند و معتقدند که، کشش قبل از تمرین بر اقتصاد و عملکرد دویدن موثراست (23،55،102)، زیرا باعث کاهش سفتی و در نتیجه نیاز به انرژی کمتر برای به حرکت درآوردن عضله میشود (14،55،115). برای مثال، مطالعه گادجس[2] (1989) روی 7 مرد دانشجوی تمرین نکرده، بهبود 4 تا 7 درصدی دراقتصاد دویدن بلافاصله بعد از یک برنامه کشش ایستا را نشان داد (55). به هرحال، پژوهشها در مورد اثر حاد کشش بر اقتصاد دویدن و هزینه انرژی متناقض است و هنوز کاملا روشن نشده است (123). در همین راستا، برخی پژوهشها اثر منفی کشش بر اقتصاد دویدن را گزارش میکنند (41،74،128،129). همچنین، پژوهشهایی وجود دارد که نشان میدهد کشش ایستا (129) و پویا (117) باعث فراخوانی بیشتر واحدهای حرکتی و در نتیجه افزایش هزینه انرژی میشود و عملکرد استقامتی را کاهش میدهد. از طرفی، پژوهشهایی نیز وجود دارد که نشان میدهد، تفاوت معناداری در هزینه انرژی و اقتصاد دویدن بین گروه کشش و کنترل وجود ندارد. برای مثال، در پژوهشی که آلیسون[3] و همکارانش (2008) انجام دادند، نتایج نشان داد که کشش ایستا به مدت طولانی اثری روی هزینه انرژی (VO2)، اقتصاد دویدن، HR، RER و VE ندارد (13). همچنین، درپژوهشی که توسط استاسی لی پترسون[4] (2010) روی اثر کشش بر فاکتورهای قلبی عروقی و همودینامیکی (Q , HR DBP, SBP , MAP ,SVR , a-vo2diff , MVO2) و تنفسی (VE Fb ,Tv ,) انجام شد، نتایج نشان داد که کشش ایستا هیچگونه اثر مضر یا مفید بر اقتصاد دویدن ندارد (106). موجوک[5] و همکارانش نیز در سال 2011، با پژوهش روی زنان دونده استقامت نشان دادند که، کشش ایستا تاثیری بر اقتصاد دویدن، هزینه انرژی، ضربان قلب و عملکرد استقامتی ندارد (99). همچنین، هایس و والکر[6] (62) و نیز زیمر[7] وهمکارانش (136)، پیشنهاد کردند که کشش ایستا و کشش پویا اثری بر اقتصاد دویدن یا اکسیژن مصرفی زیربیشینه ندارد. بنابراین، اثر کشش بر اقتصاد دویدن و هزینه انرژی هنوز روشن نیست و اطلاعات ضد و نقیضی در این خصوص وجود دارد، که این اختلافات میتواند مربوط به تفاوتهایی در روش تمرین، تعداد آزمودنیها (123)، سن، جنس و سطح آمادگی، میزان فعالیت قبلی آزمودنیها، رژیم غذایی، طراحی آزمون، شدت و مدت آزمون و نوع، شدت، مدت و زمان کشش، فاصله کشش تا اجرا و… باشد (106). نکته قابل توجه دیگر این است که، در محاسبه ارتباط بین انعطاف پذیری و اقتصاد دویدن تفاوتهای جنسی باید در نظر گرفته شود. زیرا تفاوت های وابسته به جنس در اقتصاد دویدن بین آزمودنیهای تمرین کرده و تمرین نکرده وجود دارد (123). درهمین زمینه، پژوهشهایی وجود دارد که نشان میدهد مردان در یک فعالیت مشابه اقتصادی تر هستند (10،31). دنییلز[8] در مطالعه خود روی دونده های نخبه بیان کرد که مردان 6 تا 7 درصد در یک سرعت معین اقتصادی تر میدوند (46). باوجود این، تریهرن[9] وهمکارانش در پژوهش خود، تفاوت معنیداری در اقتصاد دویدن بین دو جنس پیدا نکردند (123). پژوهشهایی وجود دارد که نشان میدهد میزان سفتی تاندون و عضله در زنان 29 درصد کمتر از مردان است و از آنجایی که سفتی متغیر اصلی است که تحت تاثیر کشش قرار میگیرد، بنابراین این امکان وجود دارد که پاسخهای کشش بر عملکرد زنان و مردان متفاوت باشد (129). از طرفی، تفاوتهای جنسی (51) و ریتمهای مربوط به مراحل قاعدگی (109) بر پویایی اکسیژن مصرفی، شاخصهای قلبی و تنفسی و عملکردهای ورزشی نیز تاثیر دارد. لذا بررسی و پژوهش این موضوع روی زنان از اهمیت بسزایی برخوردار است. علیرغم یافته هایی که اثر کشش را در پیشگیری از آسیب، تواناییهای بیهوازی، اقتصاد دویدن و عملکردهای هوازی نشان میدهد، تاثیر کشش بر اقتصاد دویدن هنوز مشخص نیست (123) و نیز پژوهشی در این رابطه در کشور انجام نگرفته است. از طرفی برای بیان دقیق تر اثر کشش بر هزینه انرژی و اقتصاد دویدن (اکسیژن مصرفی) و نیز روشن شدن مکانیسمهای احتمالی این اثر، باید فاکتورهای فیزیولوژیکی، همودینامیکی و متابولیکی متنوعی مورد آزمایش قرار گیرند (106)، تا مشخص شود که آیا کشش میتواند با تاثیر بر عوامل تفسی، قلبی ـ عروقی و متابولیکی و تاثیر بر هزینه انرژی این سیستمها، روی هزینه انرژی فعالیت زیربیشینه و اقتصاد دویدن اثرگذار باشد یا خیر؟ همچنین، با توجه به چشمگیرتر بودن اهمیت پویایی اکسیژن مصرفی نسبت به دیگر پارامترهای آمادگی هوازی مانند حداکثر اکسیژن مصرفی و آستانه لاکتات در بین تفاوتها در اجرای ورزشی و نیز با توجه به اینکه اکسیژن مصرفی فعالیت زیربیشینه دارای مولفهها یا فازهای زمانی مختلفی است (76)، بررسی اثر کشش بر ثابتهای زمانی اکسیژن مصرفی میتواند جنبههای جدیدی از تاثیر کشش را بر عملکرد ورزشی روشن کند و مشخص کند که آیا کشش میتواند با تاثیر بر ثابتهای زمانی پویایی اکسیژن مصرفی بر سرعت پویایی اکسیژن مصرفی و میزان کسر اکسیژن در فعالیت زیربیشینه و در نهایت بر عملکرد اثر داشته باشد یا خیر؟
بنابراین، باتوجه به اطلاعات ضد و نقیض و اختلافاتی که آزمودنی های مختلف (جنس، سطح آمادگی و…..) و پروتکلهای متفاوت تمرین و آزمون، بر نتایج آزمون میگذارند و اهمیت این سوال که آیا کشش قبل از تمرین یا مسابقه اثرمنفی روی هزینه انرژی و اقتصاد دویدن دارد یا نه، هدف تحقیق حاضر، بررسی اثر کشش ایستا و پویا بر اقتصاد دویدن و برخی فاکتورهای متابولیکی موثر (لاکتات،RER ،VO2 ، VCO2، Tv، Fb ،VE، HR ) و نیز بر ثابت های زمانی 1،2،3 از نمودار پویایی اکسیژن مصرفی، طی فعالیت زیربیشینه در دانشجویان زن رشته تربیت بدنی است تا نشان دهد که آیا کشش قبل از فعالیت زیربیشینه اثری بر اقتصاد دویدن دارد یا خیر ؟ همچنین، با توجه به نتایج پژوهشهایی که اثرات متفاوت کشش ایستا و پویا بر عملکرد بی هوازی را به نمایش گذاشته است، نشان دهد که آیا کشش ایستا و پویا اثر متفاوتی بر اقتصاد دویدن نیز دارند یا خیر؟ و همچنین نشان دهد که آیا کشش میتواند بر فاکتورهای تنفسی، متابولیکی و نیز ثابتهای زمانی فعالیت زیربیشینه اثرگذار باشد و از این طریق بتواند بر اقتصاد دویدن اثر بگذارد یا خیر؟
1ـ3 ضرورت و اهمیت پژوهش
کشش سالهاست که به عنوان بخش اساسی و مهم در برنامه گرم کردن قبل از تمرینات ورزشی و رقابت به منظور افزایش جریان خون، بهبود هماهنگی (136)، افزایش عملکرد، کاهش خطرآسیب، افزایش دامنه حرکتی و انعطاف پذیری و کاهش سفتی و گرفتگی عضله انجام میگیرد (13،89،133،135،136). قابلیت استفاده از اکسیژن، توانایی استفاده از چربی به عنوان سوخت و در نتیجه ذخیره کربوهیدرات، سرعت رسیدن به حداکثر اکسیژن مصرفی، سرعت شروع تجمع لاکتات و اقتصاد حرکت (114) و توانایی استفاده موثر از انرژی (129)، ازعوامل موثر بر عملکرد استقامتی هستند. ازجمله راههای نسبتا ساده و شایع برای نشان دادن تفاوتهای موجود بین افراد در اقتصاد فعالیت جسمانی، ارزیابی اکسیژن مصرفی در انجام فعالیت معین است. این رهیاب به هنگام انجام فعالیت با سرعت یکنواخت که در آن اکسیژن مصرفی هنگام فعالیت دقیقا مقدار دفع انرژی فعالیت را نشان میدهد، مفید است. این موضوع در تمرینهای دراز مدت که موفقیت عمدتا به توانایی هوازی فرد و نیاز فعالیت به اکسیژن بستگی دارد، حائزاهمیت است (10). از آنجاییکه ورزشکاران همواره در جستجوی راهی برای افزایش عملکرد خود هستند (3)، پرداختن به بررسی و مقایسه راههای موجود در بهبود عملکرد ورزشی از اهمیت خاصی برخوردار است. حرکات کششی که بخشی از برنامه گرم کردن محسوب می شود، یکی از راههایی است که از گذشته تا کنون به امید بهبود اجرای ورزشی مورد استفاده بوده است (136). در مطالعات قبلی پژوهشگران تلاش کردهاند تا اثر کشش را بر اقتصاد دویدن به تایید برسانند، اما یافتههای پژوهشهای موجود بطور آشکاری با یکدیگر در تناقض هستند و فاکتورهای فیزیولوژیکی و قلبی عروقی، تنفسی و متابولیکی زیادی برای روشن شدن این موضوع باید مطالعه شوند. بدیهی است که آگاهی از اثرات کشش به ورزشکاران و مربیان ورزشی کمک خواهد کرد که از برنامه های مناسب برای گرم کردن استفاده کنند، تا موجب بهبود عملکرد آنها گردد و در مورد اجرای کشش درست تصمیم گیری نمایند. نتایج این پژوهش نشان خواهد داد که آیا این احتمال وجود دارد که کشش ایستا یا پویا قبل از دویدن زیربیشینه با اثر بر فاکتورهای متابولیکی و تنفسی، هزینه انرژی را گسترش دهد و اثر منفی بر هزینه انرژی و اقتصاد دویدن داشته باشد ؟ آیا این احتمال وجود دارد که کشش ایستا یا پویا قبل از تمرین زیربیشینه باعث افزایش عملکرد شود و به دونده اجازه دهد اقتصادی تر بدود ؟ و در کل آیا کشش قبل از تمرین زیربیشینه سودمند است یا مضر و یا اینکه اثری ندارد ؟
1ـ4 اهداف پژوهش
1ـ4ـ1 هدف کلی :
تعیین اثر حاد کشش ایستا و پویا بر اقتصاد دویدن و برخی عوامل سوخت و سازی فعالیت زیربیشینه در زنان فعال.
1ـ4ـ2 اهداف اختصاصی :
1) تعیین اثر حاد کشش ایستا و پویا براقتصاد دویدن (VO2 حالت یکنواخت فعالیت با سرعت معین)
فعالیت زیربیشینه در زنان فعال.
2) تعیین اثر حاد کشش ایستا و پویا بر ثابتهای زمانی (τ1- τ2 – τ3 ) نمودار پویایی اکسیژن مصرفی فعالیت زیربیشینه در زنان فعال.
3) تعیین اثر حاد کشش ایستا و پویا بر VCO2 فعالیت زیربیشینه در زنان فعال.
4) تعیین اثر حاد کشش ایستا و پویا بر نسبت تبادل تنفسی (RER) فعالیت زیربیشینه در زنان فعال.
5) تعیین اثر حاد کشش ایستا و پویا بر تهویه دقیقه ای (VE) فعالیت زیربیشینه در زنان فعال.
6) تعیین اثر حاد کشش ایستا و پویا بر حجم جاری (Tv ) فعالیت زیربیشینه در زنان فعال.
7) تعیین اثر حاد کشش ایستا و پویا بر فرکانس تنفس(Fb ) فعالیت زیربیشینه در زنان فعال.
8) تعیین اثر حاد کشش ایستا و پویا بر ضربان قلب (HR) فعالیت زیربیشینه در زنان فعال.
9) تعیین اثر حاد کشش ایستا و پویا بر میزان لاکتات خون (La) فعالیت زیربیشینه در زنان فعال.
1ـ5 فرضیههای پژوهش
1) اجرای کشش ایستا و پویا قبل از فعالیت زیربیشینه اثر حاد متفاوتی بر اقتصاد دویدن (VO2 حالت یکنواخت فعالیت با سرعت معین) در زنان فعال دارد.
2) اجرای کشش ایستا و پویا قبل از فعالیت زیربیشینه اثر حاد متفاوتی بر ثابتهای زمانی (τ1- τ2 τ3 ) در نمودار پویایی اکسیژن مصرفی در زنان فعال دارد.
3) اجرای کشش ایستا و پویا قبل از فعالیت زیربیشینه اثر حاد متفاوتی بر VCO2 در زنان فعال دارد.
4) اجرای کشش ایستا و پویا قبل از فعالیت زیربیشینه اثر حاد متفاوتی بر RER در زنان فعال دارد.
5) اجرای کشش ایستا و پویا قبل از فعالیت زیربیشینه اثر حاد متفاوتی بر VE در زنان فعال دارد.
6) اجرای کشش ایستا و پویا قبل از فعالیت زیربیشینه اثر حاد متفاوتی بر Tv در زنان فعال دارد.
7) اجرای کشش ایستا و پویا قبل از فعالیت زیربیشینه اثر حاد متفاوتی بر Fb در زنان فعال دارد.
8) اجرای کشش ایستا و پویا قبل از فعالیت زیربیشینه اثر حاد متفاوتی بر ضربان قلب (HR) در زنان فعال دارد.
