وبلاگ

این پژوهش کارآزمایی بالینی یک سر کور به مدت یک سال 1384-1385 در مراجعین به درمانگاه روانپزشکی بیمارستان های قائم (عج) و امام رضا (ع) و ابن سینای مشهد صورت گرفت ه است. 72 نفر از بیماران با سن بالای 60 سال که بر اساس معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR با مصاحبه بالینی نیمه ساختار یافته توسط روانپزشک مبتلا به اختلال افسردگی اساسی شناخته شدند وارد پژوهش شدند. از کلیه بیماران در ابتدای مراجعه پرسشنامه داده های شناساننده، فرم رضایت نامه آگاهانه و آزمون هامیلتون افسردگی تکمیل شد (5، 6).
آزمون افسردگی هامیلتون یک پرسشنامه 21 سؤالی جهت
حلقه ای می باشد، به دلیل اثرات کمتر بر سیستم قلب و عروق و تأثیرات محدود بر سیستم کولینرژیک که از جمله محدودیت های درمانی برای سالمندان است از شروع توزیع در بازار برای افسردگی سالمندان مورد استفاده قرارگرفته است. در دهه اخیر دسترسی به داروهای مهار کننده اختصاصی باز جذب سروتونین باعث شده است که به دلیل عوارض کمتر این داروها، موارد استفاده از آنها افزایش یابد. در سالمندان نیز داروهای ضد افسردگی اخیر موثر شناخته شده اند. هر چند که بعضی از بیماران افسرده به هیچ کدام از داروهای ضد افسردگی پاسخ مطلوب نمی دهند. اما حساسیت انتخاب داروی مناسب برای سالمندان همچنان مقوله قابل بحثی باقی مانده است (4). سیتالوپرام با دوز 10 تا 20 میلی گرم در روز یکی از داروهای مهار کننده اختصاصی باز جذب سروتونین است که به علت عوارض جانبی محدود امروزه مورد استفاده زیادی دارد، به ویژه آنکه در مقایسه با سایر داروهای این دسته عوارضی مثل مشکلات گوارشی در مصرف آن کمتر دیده می شود.
این مطالعه با هدف مقایسه (تأثیردود در روی) نورتریپتیلین و سیتالوپرام در درمان افسردگی سالمندان صورت پذیرفته است.
جهان است. در روش اجرای آن مصاحبه گر بایستی پاسخ های ممکن برای هر سؤال که در مورد انواع علائم افسردگی می باشد را طی مصاحبه با بیمار مشخص نماید. 17 سؤال اول آزمون نمره کلی آن و سؤالات 21-18 مربوط به اطلاعات اضافی در مورد افسردگی مانند وجود علائم پارانوئید در صورت وجود می باشند.
معیارهای خروج از مطالعه شامل وجود اختلال جسمانی جدی، وجود هر تشخیص عمده دیگر روانپزشکی وجود علائم روان پریشی، اختلال شناختی بارز (نمره آزمون بررسی وضعیت مختصر روانی »MMSE «کمتر یا مساوی 12) و مصرف هر نوع داروی روانگردان در طی دو هفته قبل از مطالعه یا داروی طویل الاثر در 6 ماه گذشته بود. از کلیه بیماران در بدو ورود به مطالعه معاینه فیزیکی و نورولوژی و تاریخچه طی در صورت لزوم به بررسیهای آزمایشگاهی به عمل آمد.
بیماران به طور تصادفی به دو گروه تقسیم شدند: گروه مورد (37 نفر) تحت درمان با سیتالوپرام 10 میلی گرم در روز قرار گرفتند و در صورت ضرورت تدریجا به 2 میلی گرم در روز افزایش داده شد و گروه شاهد (35 نفر) تحت درمان با 25 میلی گرم در روز نورتریپتیلین قرار گرفتند که تدریجا تا150میلی گرم در روز (متوسط 100 میلی گرم در روز) افزایش داده شد.
در هر دو گروه در صورت بی خوابی اگزازپام با میزان واحد شبانه تجویز شد.
ارزیابی بالینی در هفته های 1 و2 و 4 و 8 انجام شد. اثر بخشی درمان با آزمون هامیلتون افسردگی در هفته های 2 و 4 و
8 مورد بررسی قرار گرفت.
همچنین عوارض جانبی دارو از

طریق بررسی علایم حیاتی وزن و ابراز عدم رضایت خود بیمار در هر بار ویزیت بیمار مورد تجسس قرار گرفت و در صورت ضرورت بررسی های طبی بیشتر از جمله نوارنگاری قلبی و سایر ملاحظات طبی لحاظ شد. اثر بخشی درمان در این مطالعه بر اساس تغییر نمره آزمون هامیلتون افسردگی پس از 8 هفته تعریف شد.
13نفر به دلایل مختلف پژوهش را ترک گفتند (5 نفر از گروه سیتالوپرام و 8 نفر از گروه نورتریپتیلین). در مورد 8 نفر علت ترک مطالعه مشخص نشد و 5 نفر به دلیل عدم پاسخ مطلوب درمانی (3 نفر از گروه سیتالوپرام و 2 نفر از گروه نورتریپتیلین) و نیاز به تغییر پروتکل درمانی از مطالعه خارج شدند.
جدول 1 – نمره آزمون هامیلتون افسردگی قبل و بعد از درمان در گروههای مورد مطالعه 1385-1384
تفاوت هفته 0 و 8 پیش ار درمان قبل و بعد از درمان
گروههای مورد مطالعه
سیتالوپرام نورتریپتلین سیتالوپرام نورتریپتلین
– 13/6 ± 9/0 – 12 /4 ± 9/1 28/2 ± 4/5 27/8 ± 4/2
مشخصات فردی نتایج درمان و عوارض و نتایج آزمونهای افسردگی هامیلتون در پرسشنامه جمع آوری گردید. اطلاعات
تأثیر سیتالوپرام و نورتریپتیلین در اختلال افسردگی عاطفه سلطانی فر و همکاران
جمع آوری شده با استفاده از آمار توصیفی و جداول توزیع فراوانی و آزمون مجذور کافی پردازش شد.
نتایج
شاخص های جمعیت شناسی اولیه در دو گروه از نظر آماری تفاوت معناداری نداشت. میانگین سنی در گروه نورتریپتیلین 1/3 ± 5/63 و در گروه سیتالوپرام 3/2 ± 2/63 بود. 3/96 درصد افرادی که در گروه نورتریپتیلین قرار داشتند و 68 درصد افراد گروه سیتالوپرام را زنان تشکیل می دادند.
میانیگین طول دوره افسردگی در گروه نورتریپتیلین 5/2 ± 9/3 سال و دو گروه سیتالوپرام 8/2 ± 5/3 بود و از بین 35 نفری که با نورتریپتیلین تحت درمان قرار گرفته بودند، 18 نفر در سن بالای 60 سالگی مبتلا به افسردگی شده بودند و بقیه در سن 59 سال و پایین تر نخستین دوره افسردگی را تجربه کرده بودند.
این تعداد در بین 37 نفری که دو گروه سیتالوپرام قرار داشتند به تساوی 17 نفر 60 سال و بالاتر و 17 نفر 59 سال و پایین تر بودند.
نمره هامیلتون افسردگی در ابتدای مطالعه در گروه تحت درمان با سیتالوپرام 2/4 ± 8/27 و در گروه تحت درمان با نورتریپتیلین 5/4 ± 2/28 بودکه از نظرآماری تفاوت معنا داری نداشت (جدول1 ).
تغییر نمره آزمون هامیلتون افسردگی پیش از درمان و پایان هفته 8 در دو گروه تفاوت آماری معناداری نداشت (جدول 1).
نمره هامیلتون افسردگی در هفته 2 در گروه سیتالوپرام
1/3 ± 9/27 و در گروه نورتریپتیلین 8/2 ± 1/28 بود. نمره هامیلتون افسردگی در هفته 4 در گروه سیتالوپرام2/4 ± 5/21 و در گروه نورتریپتیلین 2/9 ± 8/19 بود. تفاوت آماری معناداری در هیچ کدام از این تغییرات در دو گروه مشهود نبود.
بی خوابی در 5 بیمار تحت درمان با سیتالوپرام مشهود بود (4/13%). در گروه تحت درمان با سیتالوپرام 3 نفر (1/8%) از تهوع شدید در ابتدای درمان شاکی بودند. این عارضه در گروه تحت درمان با نورتریپتیلین تنها در یک بیمار (8/2%) دیده شد. سردرد در گروه سیتالوپرام 1/8 درصد و در گروه تحت درمان با نورتریپتیلین 8/2 درصد گزارش شد. در گروه تحت درمان با نورتریپتیلین بیشترین شکایت از خشکی دهان (5/ 28%) و خواب آلودگی (8/22%) بود
(جدول 2).
جدول 2 – توزیع فراوانی عوارض جانبی در دوگروه مورد
مطالعه 1385-1384
گروه نور تریپتیلین گروه سیتا لوپرام گروه های مورد مطالعه عوارض
%2/8 %8/1 تهوع
%22/8 %8/1 خواب آلودگی
%0 %13/4 بی خوابی
%28/5 %0 خشکی دهان
%2/8 %8/1 سر درد
%100 = 35 37 نفر= 100% جمع
بحث
این مطالعه بر روی بیماران سالمند مبتلا به اختلال افسردگی اساسی انجام شد تا اثر بخشی درمان با یک داروی مهارکننده اختصاصی سروتونین (سیتالوپرام) و یک ضدافسردگی سه حلقه ای (نورتریپتیلین) را مقایسه نماید. نتایج این مطالعه نشان داد که هر دوی این داروها در کاهش علایم افسردگی سالمندان مؤثر هستند و نمره آزمون هامیلتون افسردگی در هر دو گروه کاهش قابل توجهی نشان داد (جدول 1).
اثر سیتالوپرام در بهبود افسردگی سالمندان در چندین مطالعه به اثبات رسیده است (4 – 10) و بعضی مطالعات نیز اثر بخشی این دارو را در جلوگیری از عود افسردگی در سالمندان نشان داده اند (1-11). مطالعات چندی نیز اثرات درمانی نورتریپتیلین در بهبود افسردگی اساسی سالمندان را نشان داده اند ( 2 ، 12-16). در یک مطالعه مروری که کلیه پژوهش های بین سالهای 1980 تا 2005 در زمینه مقایسه اثرات درمانی ضد افسردگی ها در سالمندان را مورد بررسی قرار داده است، نشان داده شد که هیچ برتری خاصی بین دارو های مهارکننده اختصاصی باز جذب سروتونین و سه حلقه ای ها از نظر بهبود افسردگی وجود ندارد (17). یک مطالعه متأخر نیز نشان داد که سیتالوپرام و نورتریپتیلین در اختلال افسردگی اساسی سالمندان اثرات مشابهی دارند (18). هر چند مطالعه ای دیگر نشان داده است که عوارض جانبی سیتالوپرام در مقایسه با سه حلقه ای ها کمتر می باشد (19). در مطالعه حاضر در نیمرخ عوارض جانبی مشاهده شد که سیتالوپرام بهتر از نورتریپتیلین تحمل می شود. عوارضی از جمله خشکی دهان و خواب آلودگی به مراتب در گروه تحت درمان با نورتریپتیلین شایعتر بود و در مقایسه با این گروه عوارض جانبی معدودی از جمله تهوع و سردرد و خواب آلودگی در گروه تحت درمان با سیتالوپرام دیده شد اما بی خوابی در این گروه به طور بارزی از گروه تحت درمان با نورتریپتیلین بیشتر بود. این یافته در مطالعات قبلی نیز نشان داده شده بود (15، 17). علیرغم کاهش نمره هامیلتون افسردگی در پایان هفته هشتم، علایم افسردگی هنوز هم تا حدی باقی مانده بود.
شواهدی در دست است که بهبود کامل علایم افسردگی در سالمندان نیاز به زمان طولانی تری در مقایسه با بالغین جوان دارد (21- 24). در مطالعه حاضر بیماران مبتلا به حالات سایکوتیک مورد بررسی قرار نگرفتند. همچنین بیمارانی که مبتلا به اختلال جسمانی بارز یا اختلال شناختی بودند از مطالعه حذف شدند. لذا به نظر می رسد تعمیم نتایج به کل بیماران مبتلا به افسردگی اساسی نیاز به مطالعات بیشتر دارد. علاوه بر این، با توجه به معیارهای حذف و شمول و محدودیت تعداد بیماران واجد شرایط حجم نمونه مطالعه برای تعمیم نتایج تا حدی کمتر از حد مورد انتظار است.