چکیده
فصل اول : کلیات پژوهش
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….2
بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….4
اهمیت وضرورت پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………7
اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………………………8
فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………………..9
تعاریف متغیرها ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….9
تعاریف نظری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….9
تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….10
فصل دوم : مروری برادبیات و پیشینه پژوهش
کیفیت زندگی ………………………………………………………………………………………………………………… 12
تاریخچه کیفیت زندگی ………………………………………………………………………………………………………………………………12
تعریف کیفیت زندگی ………………………………………………………………………………………………………………………………….15
ویژگیهای کیفیت زندگی ………………………………………………………………………………………………………………………….. 21
کیفیت زندگی مربوط به سلامت ……………………………………………………………………………………………………………… 22
اندازه گیری کیفیت زندگی ………………………………………………………………………………………………………………………21
ابزارهای اندازه گیری کیفیت زندگی ………………………………………………………………………………………………………. 27
تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………………………. 28
تاریخچه تاب آوری ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29
تعریف تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 32
ضرورت تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………………………………………..33
نشانه های تاب آوری ………………………………………………………………………………………………………………………………. 35
خصوصیات تاب آوری ………………………………………………………………………………………………………………………………. 37
ویژگیهای افراد تاب آور ……………………………………………………………………………………………………………………………..39
تاب آوری روانشناختی ………………………………………………………………………………………………………………………………41
درد ………………………………………………………………………………………………………………………………42
تعریف درد ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 42
تاثیر درد بر کیفیت زندگی ……………………………………………………………………………………………………………………… 46
مروری بر مطالعات پیشین ………………………………………………………………………………………………49
فصل سوم : روش پژوهش
روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56
جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56
نمونه آماری و روش نمونه گیری …………………………………………………………………………………………………………….. 57
روش جمع آوری داده ها …………………………………………………………………………………………………………………………. 57
توصیف ابزارها ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 58
پرسشنامه تاب آوری …………………………………………………………………………………………………………………………….. 58
روایی و اعتبار ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 58
پرسشنامه کیفیت زندگی ……………………………………………………………………………………………………………………… 58
روایی و اعتبار ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 59
روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………………………………….. 59
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 61
تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها ………………………………………………………………………………………………………….. 61
تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها ……………………………………………………………………………………………………….. 72
تحلیل رگرسیون …………………………………………………………………………………………………………………………………… 77
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 88
بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………. 94
محدودیت ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 96
پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 97
پیشنهادات پژوهشی ……………………………………………………………………………………………………………………………. 97
پیشنهادات کاربردی ……………………………………………………………………………………………………………………………. 98
فهرست جداول و نمودارها
عنوان صفحه
نمودار4-1)میانگین نمرات تاب آوری به تفکیک جنس و نوع بیماری ……………………………………………………. 68
نمودار4-2)میانگین نمرات کیفیت زندگی به تفکیک جنس و نوع بیماری …………………………………………….. 69
نمودار4-3)میانگین نمرات طول مدت درد به تفکیک جنس و نوع بیماری …………………………………………….. 70
نمودار4-4)میانگین نمرات طول مدت درد به تفکیک جنس و نوع بیماری …………………………………………….. 71
نمودار4-5)همبستگی بین تاب آوری و کیفیت زندگی …………………………………………………………………………….. 72
نمودار4-6)همبستگی بین شدت درد و کیفیت زندگی …………………………………………………………………………….. 73
نمودار4-7)همبستگی بین مدت بیماری و کیفیت زندگی ……………………………………………………………………….. 74
نمودار4-8)همبستگی بین تاب آوری و شدت درد ……………………………………………………………………………………. 75
نمودار4-9) همبستگی بین تاب آوری و شدت درد…………………………………………………………………………………..76
نمودار 4-10) پیش بینی کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………………….. 77
نمودار 4-11) پیش بینی بعد جسمانی کیفیت زندگی …………………………………………………………………………….79
نمودار 4-12) پیش بینی بعد روانی کیفیت زندگی ………………………………………………………………………………..81
نمودار 4-13) پیش بینی بعد اجتماعی کیفیت زندگی…………………………………………………………………………….. 83
جدول 4-1) فراوانی نمونه ها بر اساس جنس، سن و تحصیلات ……………………………………………………………… 61
جدول 4-2) فراوانی نمونه ها بر اساس جنس و نوع بیماری ……………………………………………………………………. 62
جدول 4-3) آمار توصیفی مربوط به متغیر های مستقل و وابسته …………………………………………………………… 63
جدول 4-4)میانگین و خطای استاندارد میانگین مربوط به متغیر های مستقل به تفکیک جنس، سن و میزان تحصیلات………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 64
جدول 4-5)میانگین و خطای استاندارد میانگین مربوط متغیرهای وابسته به تفکیک جنس، سن و میزان تحصیلات …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 65
جدول 4-6)میانگین و خطای استاندارد میانگین متغیر های مستقل به تفکیک نوع بیماری ………………… 66
جدول4-7)میانگین و خطای استاندارد میانگین متغیرهای وابسته به تفکیک نوع بیماری ……………………. 67
جدول4-8)ضرایب رگرسیون برای کیفیت زندگی……………………………………………………………………………………… 78
جدول4-9)ضرایب رگرسیون برای بعد جسمانی………………………………………………………………………………………….80
جدول4-10)ضرایب رگرسیون برای بعد روانی…………………………………………………………………………………………… 82
جدول4-11)ضرایب رگرسیون برای بعد اجتماعی…………………………………………………………………………………….. 84
جدول4-12)ضرایب رگرسیون برای بعد محیطی……………………………………………………………………………………… 86
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین سهم تاب آوری، شدت درد و مدت درد بر کیفیت زندگی مبتلایان به درد مزمن انجام گرفت. این تحقیق از نوع همبستگی بوده و به صورت میدانی و مقطعی انجام شد. جامعه مورد پژوهش را کلیه بیماران مراجعه کننده به مراکز درد در بیمارستان های شهر تهران درسال 1390 تشکیل داده اند، که تعداد 300 نفر از این بیماران به عنوان نمونه به روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. برای اندازه گیری سطح تاب آوری نمونه ها از پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون و برای اندازه گیری شدت درد از مقیاس 0 تا 10 استفاده شد، همچنین مدت درد بیماران نیز از آنها پرسیده شد. داده های جمع آوری شده از بیماران بوسیله شاخص های آمار توصیفی، همبستگی و رگرسیون برای بخش استنباطی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت، نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که تاب آوری و شدت درد در سطح معناداری کیفیت زندگی بیماران را پیش بینی میکند، اما مدت درد در هیچ سطحی نتوانست کیفیت زندگی و ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و محیطی را در این افراد پیش بینی کند، از طرفی شدت درد رابطه معناداری با ابعاد اجتماعی و محیطی کیفیت زندگی نداشت .نتایج این پژوهش نشان که تاب آوری و شدت درد در مقایسه با مدت درد نقش مهمتری در پیش بینی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به درد مزمن دارند .
کلید واژه ها : کیفیت زندگی، تاب آوری، شدت درد، مدت درد
Abstract
This investigation has been done aimed with anticipation of the effects of resilience, pain intensity and duration on quality of life of patients suffering from chronic pain. The cross-sectional and field research studies have been done using correlation methodology. The study population has been chosen from the whole patients have come from pain centers in Tehran hospitals in the year of 1390, by multistage random sampling. Totally, 300 individuals have been involved in this study. Conner and Davison resilience questionnaire has been used for measurement of resilience. Moreover, pain intensity has been defined by different scales from 0 to 10 and pain duration has been also considered. The obtained data have been statistically analyzed. Consequently, correlation and regression for inferential statistics and some different descriptive variables (mean, median, SEM and….) have been calculated separately. Our results illustrated that resilience and pain intensity but not the pain duration could significantly anticipate the quality of life. However, there is not any significant interaction between the pain intensity and environmental and social domains of quality of life. It can be concluded that resilience and pain intensity are more important factors than the pain duration and demographic variables to predict the quality of life in people suffering from chronic pain.
Key words: Quality of life, Resilience, Pain intensity, Pain duration
فصل اول
کلیات پژوهش
1-1) مقدمه:
شاید درد1، عمومی ترین مشکل جسمانی است که در زندگی با آن مواجه هستیم. هیچکدام از علایم جسمانی دیگر به فراگیری درد نیستند. از ابتدای تاریخ مدون بشر، تلاش برای کنترل درد از اهداف اصلی ادمی بوده است. اما علیرغم این تاریخ طولانی و با وجود پیشرفتهای دانش فیزیولوژی حسی و نیز علم تشریح و زیست شیمی و با وجود ساخت داروهای ضد درد قوی، ابداع روش های نوین پزشکی و جراحی های نوین، رهایی از درد همچنان برای بسیاری از بیماران، امری دور از دسترس باقی مانده است. در واقع درد هنوز هم برای بیمار، خانواده او، مراقبان بهداشتی و کل جامعه، مشکلی اساسی به شمار می آید .
امروزه، علاوه بر مبنای جسمانی، روانشناختی درد، نقش عوامل روانی_ اجتماعی در درد تاکید بسیار می شود. بنابراین برای اطمینان یافتن از موفقیت های درمانی، عوامل روانی_ اجتماعی مذکور باید در پیوند با عوامل جسمانی و عوامل زمینه ساز روانشناختی مورد ارزیابی ودرمان قرار گیرند. گذشته از این، پژوهش ها نشان میدهند که زمینه های خانوادگی و اجتماعی که درد در انها تداوم می یابد نیز، نقشی اساسی در استمرار ناتوانی ناشی از درد بعهده دارد (گچل2، ترک 3 2002).
درد به عنوان یک فشار زای بسیار قدرتمند بر کیفیت زندگی4 افراد در ابعاد مختلف تاثیر می گذارد. کیفیت زندگی مجموعه از اطلاعات ذهنی است که معمولا بیمار در مورد نوع تجارب خود از بیماری، مانند : درد، ضعف و ناتوانی، جنبه های وسیعتری از وضعیت جسمانی، عاطفی، اجتماعی و شغلی بیان می نماید.(فالوفیلد5، گارال6، 2002).
Pain
Gatchel
Turk
Quality Of Life
Fallo field
Garrall
در واقع درد مزمن1سراسر زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد، چه از لحاظ جسمانی و چه از لحاظهای روانی و اجتماعی، عوامل بسیار زیادی در جنبه های مختلف می توانند از شدت تاثیر درد بر جنبه های مختلف کیفیت زندگی فرد بکاهند. بخصوص عوامل روانشناختی موثر در کاهش تاثیر درد، یکی از این فاکتورهای بسیار تاثیر گذار تاب آوری2 است. که امروزه به عنوان یک عامل بسیار مهم در مواجه شدن با مشکلات از جمله روبرو شدن با درد و بیماریها در زندگی ایفا میکند.
تاب آوری اشاره به مفهومی دارد که در آن فرد موفق به سازگاری در مقابل مشکلات و فشارهای روانی زندگی با وجود گرفتاریها و اتفاقهای ناگوار و ناگهانی و بازگشت به شرایط عادی می شود(گارمزی3، ماستن4).
در دو دهه گذشته تلاش روز افزونی برای شناسایی این عامل روانشناختی در حوزه های مختلف روانشناسی، بخصوص روانشناسی تحولی صورت گرفته است. در واقع تاب آوری تنها پایداری در مقابل آسیبها یا شرایط تهدید کننده نیست، بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط است. آنها تاب آوری را توانمندی افراد در بر قراری تعادل زیستی _روانی در شرایط خطرناک می دانند. افزون بر این مححققان بر این باورند که تاب آوری نوعی ترمیم خود با پیامدهای مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی است .(لوتار5،سیچتی6 ،بکر7،2000) .
با توجه به مطالب ذکر شده تا به اینجا پژوهش حاضر به منظور تعیین سهم تاب آوری، مدت و شدت درد در کیفیت زندگی افراد مبتلا به درد مزمن انجام میگیرد و پژوهشگر قصد دارد با اجرای پرسشنامه تاب آوری و کیفیت زندگی و اندازه گیری مدت، شدت درد سهم آنها را در پیش بینی کیفیت رندگی افراد مبتلا به درد مزمن در حوزه های مختلف مشخص نماید .
Chronic pain 6. Cichetti
Resilience 7. Becker
Garmezy
Masten
Luthar
2-1) بیان مسئله
درد یكی از شكایات شایع ودشوار در مراجعان درمانهای سرپایی است و یکی از دشوارترین و وقت گیرترین شکایات پزشکی به شمار میرود. که اغلب به رهیافت طلبی و جست وجوی یک آسیب عضوی جواب نمیدهد(ورهاک1، به نقل از نوروزی 1387،).درد در علوم زیستی، پزشكی، روانی و اجتماعی یكی از مقولات بسیار چالش انگیز به شمار میرود و مهم تر ازآن نحوه كنارآمدن با زندگی توام با درد است، همچنین چالشی برای تسكین و كاستن از اثرات مخرب آن بر زندگی فرد است.
از نظر IASP 2 درد به معنی یك تجربه حسی و عاطفی ناخوشایند همراه با یك آسیب بافتی فعال یا بالقوه است یا بدان صورت بیان می گردد. درد بر زندگی روزانه افراد اثرگذار است، پس شناخت، پیشگیری و درمان آن نیازمند مداخله در زندگی روزمره افراد می باشد. درمان دردهای مزمن ازین لحاظ باید مورد توجه قرار گیرند كه در بسیاری از موارد علت آنها می تواند روانشناختی و محیطی باشد و در این بین شناخت علم پزشكی از اثر درد بر سلامت روان افراد به خصوص درد مزمن بسیار ناكافی وكم است، زیرا درد مزمن سرتاسر زندگی فرد را در برمیگیرد و بر ابعاد گوناگون كیفیت زندگی فرد اثر میگذارد .
کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی است که شامل سطح بهینه ای از احساس بهزیستی در زمینهای كاركردهای جسمانی، شناختی، روانی و اجتماعی میباشد.
1. Verhak
International Association of The Study of Pain
منظور از این احساس بهزیستی نایل شدن به آهداف فردی است كه به وسیله ی شیوه هایی که فی النفسه ارزشمند و توسط فرد برگزیده شده اند و موجب تسهیل در زندگی روزمره میگردند.(كنتروساندرسون1،1999؛به نقل ویلهایت2،کلر3،هودز4،کادول5،2003).
به عنوان مثال درد مزمن باعث ایجاد مشكلات جسمی شده و ممكن است فرد بر اثر خود بیماری یا اثرات جانبی آن ازفعالیت های فیزیكی برای همیشه بازداشته می شود و همچنین باعث اختلال درابعاد روان شناختی، كاهش فعالیتهای بیمار و كیفیت زندگی در رابطه دردهای حاد و مزمن پرداخته شود. بنابراین باید به دنبال شناسایی عواملی باشیم كه دردها به خصوص دردهای مزمن و حاد به وسیله آنها برروی كیفیت زندگی افراد تاثیرمی گذارند، که بتوانیم به حداقل رساندن این عوامل، تاثیر مخرب آنها را بر کاهش کیفیت زندگی افراد کاهش دهیم. یكی از مفاهیم بسیار مهم در مجامع علمی امروز كه نقش بسیارمهمی در به حداقل رساندن تاثیرات مخرب درد و سایر عوامل تاثیرگذار بركیفیت زندگی دارد مفهوم تاب آوری است. مفهومی كه گرچه هنوز درمورد ماهیت آن توافق چندانی صورت نگرفته اما به دلیل اینكه یكی ازشاخصه های سلامت روانی است اهمیت خاصی دارد. مفهوم تاب آوری اشاره دارد به سازگاری موفق در مقابل مشكلات و فشارهای روانی زندگی با وجود گرفتاریها و اتفاق های ناگهانی و ناگوار و برگشتن به شرایط عادی(گرمزی ومستان،1991).در دو دهه ی گذشته تاب آوری در حوزه ی روانشناسی تحولی توجه روز افزون پیدا کرده است. مفهوم تاب آوری در برگیرنده ی دوعامل بسیارمهم است. عامل عملكردی و عامل پویشی، كه به عملكرد موثر در وظایف زندگی به وسیله ی یك تعامل پیچیده بین ریسكهای گوناگون و عاملهای محافظتی است.(کارولی6،رولمن7،2006).
Sanderson 5.Caldwell
Whilhite 6.Karoly
Keller 7.Ruehlman
Hodges
کانر1 دیویدسون2(2003(معتقد هستند که تاب آوری تنها پایداری در برابر آسیبها یا شرایط تهدید کننده نیست بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط است، آنها تاب آوری را توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی – روانی درشرایط خطر ناک میدانند. افرون بر این محققان بر این باورند که تاب آوری نوعی ترمیم خود با پی آمد های مبثت هیجانی، عاطفی و شناختی است (لوتار وهمکاران 2000). با این كه تاب آوری بیشتر با مفهوم مقابله و كنارآمدن ارتباط و شباهت دارد. بیشتر باعث گسترش قابل ملاحظه ای در هدف های فردمی شود. تاب آوری نه تنهاعاملهای محافظتی بالقوه مثل سعی در خودآگاهی درمقابل بیماریها و مشكلات را مشخص می كند بلكه شامل ژنتیك، عصب شناسی، فاكتورهای رشدی، میان فردی، معنوی و ویژگیهای شناختی غیر وابسته فشارروانی را هم شامل میشود(مثل هوش).(فریتاس3،دونی4،1998؛كورتیس5 و سیچتی 6،2003).:
امروزه تاب آوری به عنوان یك عامل تعدیل كننده مهم در كاهش ناراحتی ها و فشارهای روانی ناشی از دردها
بخصوص درد مزمن مورد توجه است. در تحقیقی که (فرایبرگ7،همدا8،روزنوینگ9،مارتینسن10،2005)با هدف بررسی صحت پیش بینی مقیاس تاب آوری برای بزرگسالان RSA11 بر روی 42زن و 38 مبتلا به دردهای مزمن با میانگین سنی 25 انجام دادند. به نتایج زیر رسیدند:1. عامل تاب آوری بیشتر بر فشارهای روانی ذهنی تاثیر دارد تا دردهای روانی 2. افراد دارای تاب اوری بالا بیشتر به خودشان در برابر ناملایمتیها و فشارهای روانی زندگی کمک میکنند3. تاب آوری میتواند به سازگاری موفقیت امیز با چالشها کمک کند4. تاب آوری باعث تطابق بیشتر و افزایش حفاظت در برابر موقعیتهای فشارزا میشود.
