و: سازماندهی تحقیق ……………………………………………………………………………………………….. 3
فصل نخست : مفاهیم ، مبانی و درآمدی بر مختصات شهادت شهود ……………………………….. 4
مبحث نخست: مفاهیم ومبانی ……………………………………………………………………………………. 5
گفتار نخست : واژه شناسی ……………………………………………………………………………………….. 6
الف: واژگان اصلی ………………………………………………………………………………………………….. 6
1-شهادت …………………………………………………………………………………………………………….. 6
2-شاهد ……………………………………………………………………………………………………………….. 13
3-بینه ………………………………………………………………………………………………………………….. 14
ب: واژگان مهم و مرتبط ………………………………………………………………………………………….. 17
1-جرح………………………………………………………………………………………………………………… 17
2-تعدیل ………………………………………………………………………………………………………………. 21
3-رجوع از شهادت…………………………………………………………………………………………………. 21
گفتار دوم : مبانی ……………………………………………………………………………………………………. 25
الف: مبانی شرعی …………………………………………………………………………………………………… 25
1-آیات ……………………………………………………………………………………………………………….. 25
2-روایات …………………………………………………………………………………………………………….. 27
3-دیدگاههای فقهی ………………………………………………………………………………………………… 29
ب: مبانی قانونی …………………………………………………………………………………………………….. 29
1-در دوران قبل انقلاب …………………………………………………………………………………………… 29
2-دوران پس از انقلاب …………………………………………………………………………………………… 32
مبحث دوم : درآمدی بر مختصات شهادت شهود ……………………………………………………………. 51
الف: موضوع شهادت ………………………………………………………………………………………………. 52
ب: ارزش شهادت ………………………………………………………………………………………………….. 60
گفتار دوم : قدرت اثباتی شهادت ……………………………………………………………………………….. 61
گفتار سوم: اقسام شهادت شهود …………………………………………………………………………………. 69
فصل دوم : شرایط اعتبار شهادت ، جرح و تعدیل و درآمدی بر مسئولیت های شهود …………. 105
مبحث نخست : شرایط اعتبار شهادت ………………………………………………………………………….. 106
گفتار نخست : شرایط شاهد ……………………………………………………………………………………… 106
الف: شرایط ایجابی …………………………………………………………………………………………………. 106
1-بلوغ…………………………………………………………………………………………………………………. 107
2-عقل………………………………………………………………………………………………………………….. 108
3-
ایمان………………………………………………………………………………………………………………… 109
4-طهارت……………………………………………………………………………………………………………… 112
5-عدالت………………………………………………………………………………………………………………. 112
ب: شرایط سلبی …………………………………………………………………………………………………….. 113
1-عدم وجود نفع شخصی……………………………………………………………………………………………………….115
2-عدم وجود عداوت شخصی…………………………………………………………………………………………………115.
3-عدم اشتغال به تکدی گری و ولگردی…………………………………………………………………………………..115.
گفتار دوم : شرایط شهادت ……………………………………………………………………………………….. 117
الف: مطابقت شهادت با دعوی …………………………………………………………………………………… 117
ب: موافقت معنوی ………………………………………………………………………………………………….. 118
ج: دانستن قطع و یقین ……………………………………………………………………………………………. 120
مبحث دوم : جرح و تعدیل شهود……………………………………………………………………………….. 122
گفتار نخست : جرح شهود………………………………………………………………………………………… 123
الف: آئین جرح………………………………………………………………………………………………………. 123
ب: زمان جرح………………………………………………………………………………………………………… 123
گفتار دوم: تعدیل شهود…………………………………………………………………………………………….. 123
مبحث سوم : مسئولیت کیفری و مدنی شهود………………………………………………………………….. 126
گفتار نخست : مسئولیت کیفری شهود …………………………………………………………………………. 127
الف: ارکان متشکله جرم گواهی کذب…………………………………………………………………………… 127
1-رکن قانونی ……………………………………………………………………………………………………….. 129
2-رکن مادی …………………………………………………………………………………………………………. 129
3-رکن روانی…………………………………………………………………………………………………………. 130
ب: مجازات مربوطه…………………………………………………………………………………………………. 130
گفتار دوم : مسئولیت مدنی شهود………………………………………………………………………………… 130
نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………. 134
پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………… 135
منابع…………………………………………………………………………………………………………………….. 136
چکیده:
از آنجایی که انسانها ممکن است، در جریان زندگی اجتماعی خود بر سر حقوق و منافعی که دارند، گاهی اوقات به علل مختلف در استفاده از حقوق مورد نظر با یکدیگر دچار اختلاف و مشکل شوند، بنابراین لازم است که در صدد احقاق حق و اثبات دعوی مورد ادعای خود برآیند. یکی از مهمترین عوامل احقاق حق و اجرای عدالت از دیرباز صلاحیت و علم قاضی به معنای عام کلمه بوده است، لیکن صرف نظر از این عامل مهم، عوامل مهم و موثر دیگری وجود دارند که از آنها به عنوان دلیل یا ادلهای اثبات دعوی نام برده میشود که به موجب ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی ایران بدین قرار است: ۱- اقرار ۲- اسناد کتبی ۳- شهادت ۴- امارات ۵- قسم
شهادت بعنوان یکی از قدیمیترین و در عین حال از مهمترین وسایل و ادله اثبات دعوی میباشد که از نظر فقها، عبارت از همان اعلام و اخبار است که در آن قطع و یقین شرط شده است و شهادت گاهی به معنای تحمل شهادت، یعنی گواه شدن و گاهی به معنای ادای شهادت، یعنی گواهی دادن است.
شهادت برای اینکه دارای ارزش اثباتی در دعاوی باشد بایستی دارای شرایط لازم باشد که این شرایط عبارتند از صفات شاهد از قبیل بلوغ، عقل، عدالت، ایمان، طهارت مولد و مبری بودن از تهمت و همچنین شهادت باید از روی قطع و یقین باشد، مطابقت با دعوی داشته باشد و شهادت شهود باید مفادا متحد و در معنا با هم موافق باشند هر چند که در لفظ مخالف هم باشند بر خلاف حقوق اسلام (فقه امامیه) در حقوق مدنی ایران در ماده ۴۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی تشخیص درجه ارزش اثباتی شهادت و تاثیر آن در اثبات دعاوی به نظر شخص قاضی واگذار شده است، در حالی که در حقوق اسلام (فقه امامیه) قاضی بایستی براساس شهادت شهود مبادرت به اصدار رای نماید.
ارزش اثباتی شهادت شهود در حقوق اسلام (فقه امامیه) بر خلاف حقوق ایران با تعداد شهود معین در تمامی دعاوی حقوقی دارای ارزش نامحدودی است. در فقه امامیهچنانچه شهود از شهادت خود پیش از صدور حکم و یا بعد از صدور حکم رجوع نمایند، بر هر کدام از موارد مذکور، آثاری خاص مترتب است و مسئولیت شهود در هر مورد متفاوت است، در حالی که در حقوق مدنی ایران به این کیفیت و به طور تفصیلی اشارهای نشده است. هدف نهایی و اصلی این پایان نامه این است که ارزش اثباتی شهادت شهود را در اثبات دعاوی از نظر حقوق اسلام و حقوق ایران مورد بحث و بررسی قرار دهد.
کلید واژه ها: شهادت- شهود- شاهد- فقه- قانون
مقدمه :
1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق. 15
1-3 پیشینهی تحقیق. 18
1-4 امتیازات راهبرد روشی گروندد تئوری.. 23
فصل دوم(بحث نظری رویکرد و راهبرد روشی اتخاذ شده). 25
2-1 رویکرد نظری.. 25
2-1- 1 پدیدارشناسی و استدلال در باب انتخاب این رویکرد. 26
2-2 کنش متقابل نمادین. 35
2-3 راهبرد روشی گروندد تئوری و دلالت های عملی آن در مرحله تجربه. 38
فصل سوم(راهبرد روشی). 42
3-1 راهبرد روشی.. 42
3-2 روش گردآوری اطلاعات.. 47
3- 2-1 پرسشهای مصاحبه. 51
3-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها در گروندد تئوری.. 52
3-3-1 کدگذاری باز. 53
3-3-1-1 کشف مقولهها. 54
3-3-2 کدگذاری محوری.. 55
3-3-2-1 بستر یا زمینه. 57
3-3-2-2 شرایط مداخله گر. 57
3-3-2-3 راهبردها. 57
3-3-2-4 پیامدها. 58
3-3-3 کدگذاری گزینشی.. 60
3-4 قلمرو تحقیق و جمعیت آماری.. 61
3-4-1 حجم نمونه. 62
3-5 نمونه گیری.. 63
3-6 حفظ عینیت در گروندد تئوری.. 65
3-7 معیارهای ارزیابی گروندد تئوری.. 65
فصل چهارم(تجزیه و تحلیل داده ها). 69
4-1 کدگذاری باز. 70
4-1-1 نتایج کدگذاری باز اساتید.. 72
4-1-2 نتایج کدگذاری باز دانشجویان.. 73
4-2 کدگذاری محوری.. 74
4-2-1 عوامل علّی و زمینهای.. 76
4-2-1-1 آموزش غیررسمی.. 76
4-2-1-2 علم بوروکراتیک… 81
4-2-1-3 خودتنظیمی و خودگردانی دانشگاه. 83
4-2-1-4 آزادی علمی.. 85
4-2-1-5 وجود ساختار اقتدارطلب(تقابل نظام و زیست جهان). 86
4-2-2 عوامل مداخله گر. 88
4-2-2-1 ضعف مهارت نوشتن.. 88
4-2-2-1- 1 انباشت و نه تولید مقالات علمی.. 90
4-2-2-2 دوگانهی استاد/دانشجو(میزان قدرت اساتید). 90
4-2-2-3 برنامه پژوهشی مغشوش… 91
4-2-2-3-1 تعداد دانشجویان.. 92
4-2-2-3-2 اجتماع علمی.. 93
4-2-2-4 امنیت شغلی اساتید.. 94
4-2-3 استراتژی های عمل/تعامل.. 96
4-2-3-1 دوگانهی استاد/دانشجو(میزان قدرت اساتید). 97
4-2-4 نتایج و پیامدها. 98
4-2-4-1 نحیف بودنِ بینش جامعه شناختی.. 98
4-2-4-2 شناخت ناقص از مسائل اجتماعی پیرامون و ناتوانی در درک روابط میان تاریخ جامعه و سرگذشت فردی.. 101
4-2-4-3 بی اعتمادی به اساتید آکادمی.. 102
4-3 مقوله محوری.. 103
4-4 مدل پارادایمی برآمده از کدگذاری محوری.. 104
4-5 کدگذاری گزینشی.. 105
فصل پنجم(جمع بندی و نتیجه گیری). 110
5-1 یافته هایِ پژوهش.. 111
5-2 نتیجه گیری.. 115
5-3 محدودیت های پژوهش.. 117
5-4 پیشنهادات پژوهش.. 118
منابع. 119
مقدمه
پژوهش حاضر با موضوع آسیبشناسی آموزش جامعهشناسی در ایران تلاش دارد تا با نگاهی به وضعیت کنونی آموزش جامعهشناسی در ایران از دریچهی پدیدارشناسی، توصیفی واقع از آن ارائه داده و پیشدرآمدی باشد برای مطالعات آسیبشناسانه و بررسی نقاط ضعف و قوت رشتهی جامعهشناسی در ایران. رویکرد غالب در این پژوهش، رویکرد پدیدارشناسی است و به منظور جمعآوری و تحلیل دادهها از راهبرد روشی گروندد تئوری استفاده شده است، چراکه ماهیت امور مطالعاتی علوم انسانی به طور عام و علوم اجتماعی به طور اخص، ایجاب مینماید که همواره با ملاحظات همهجانبه و بررسی ابعاد مختلف موضوع، بی هیچ پیشفرض و نظریهی از پیشبدیهی، به مطالعهی آن بپردازیم. از آنجا که این پژوهش با عنوان آسیبشناسی انجام گرفته است، ممکن است چنین گمان شود که با پیشفرض وجود معضل و یا آسیب، به سراغ تحقیق رفتهایم. اما لازم به ذکر است که برای پیشگیری از این امر، از رویکرد پدیدارشناسی استفاده کرده و با توجه به نظرات بسیاری از صاحبنظران، تعمق و بررسی مجدد در وضعیت جامعهشناسی ایران را ضروری دانستهایم. در این تحقیق با تکیه بر رویکرد پدیدارشناسی، آموزش به عنوان یک پدیدار برای محقق و کنشگرانِ درگیر فرایند آموزش آشکار شده و محقق تلاش داشته با تکیه بر تجربیات زیستهی این کنشگران، توصیفی از وضعیت آموزش جامعهشناسی به دست دهد تا در نهایت بتوان با تکیه بر توصیفها و واکاوی خلأهای موجود در آموزش، به درکی بهتر از وضعیت جامعهشناسی در ایران نائل شد. در این پژوهش، نیت محقق نه تیشه زدن به ریشهی جامعهشناسی، که درست دفاع از آن در خلال هجمههایی است که به جامعهشناسی ایران وارد شده است. نگارنده معتقد است در وضعیت کنونی، حراست از جامعهشناسی، ضروریترین کاری است که کنشگران این رشته بایستی به آن اهتمام ورزند. از دریچهی همین نگاه است که برآن شدیم تا پیش از اتکا به هرگونه پیشفرضی، واقعیت این رشته و واقعیت آموزش آن را –به عنوان نقطهای که جامعهشناسی از آن آغاز به انتقال میکند-، از دید بیواسطهترین کنشگرانی که با آموزش جامعهشناسی در ارتباطاند، مورد بررسی و واکاوی قرار دهیم. در این پژوهش چشم امید بر آن داریم تا با تمرکز بر آموزش جامعهشناسی، به عنوان عنصری درونی، واقعیت موجود جامعهشناسی ایران را مبنای عمل قرار داده و با درانداختنِ این طرح، نگاهی نو به وضعیت این رشته داشته باشیم.
در فصل نخست ابتدا به طرح مسأله پرداخته و در باب اهمیت و ضرورت تحقیق سخن به میان آورده شده است. همچنین پرسش تحقیق نیز در این فصل بیان شده است. در فصل دوم مکتب فلسفی پدیدارشناسی، رویکرد کنش متقابل نمادین و مبانی نظری راهبرد روشی گروندد تئوری شرح داده شده است. در فصل سوم راهبرد روشی بهکار گرفته شده در پژوهش حاضر و پیوند آن با پدیدارشناسی و موضوع مورد مطالعه به تفصیل بیان شده است. همچنین روش نمونهگیری و جمعآوری دادهها نیز در این فصل شرح داده شدهاست. فصل چهارم به کدگذاری مصاحبهها پرداخته و تحلیل دادهها را دربرمیگیرد. فصل پایانی پژوهش نیز به جمعبندی و نتیجهگیری اختصاص یافته است.
در این فصل ابتدا به طرح مسأله پرداخته و پرسش تحقیق مطرح شده است. همچنین در باب اهمیت و ضرورت تحقیق نیز بحث شده و مروری بر پیشینهی تحقیقات صورتگرفته، انجام شده است.
1-1 طرح مسأله
از تأسیس علم جامعهشناسی در ایران بیش از هفتاد سال میگذرد. برای اولین بار، غلامحسین صدیقی در 1319 و در دانشکدهی ادبیات و دانشسرای عالی به تدریس رشتهی جامعهشناسی درایران پرداخت(ن.ک ارمکی،1389 و عبداللهی،1370و اشرف،522:1376). از آن دورهی آغازین تاکنون، جامعهشناسی ایران تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است؛ تعداد دانشجویان و دپارتمانهای جامعهشناسی افزایش یافته، مجلههای تخصصی و مقالهها و پایاننامههای متعددی در این حوزه منتشر شده و همایشها و هماندیشیهای فراوانی در حوزههای مختلف جامعهشناسی صورت گرفته است. همچنین انجمنها و کارگاههای آموزشی بسیاری در ارتباط با این رشتهی دانشگاهی به وجود آمده است(ن.ک به ارمکی،1389 و عبداللهی، 1375، فاضلی،1392 و لهسائیزاده 1371). اگرچه دستاوردهای پژوهشهای جامعهشناختی کم نیستند، اما با این حال در دو دههی اخیر، «علوم اجتماعی» نیز مانند سایر حوزهها و رشتههای علمی دانشگاهی، با نوسانات و چالشهایی روبرو بوده است. این نوسانات و چالشها که گاه با برچسب «ناکارآمدی»(آزادارمکی،1378، فاضلی،1380و1386، شارعپور، 1389)، «بحران»(توفیق، 1390، لهساییزاده، 1375 و آزادارمکی، 1375و 1390)، «بلاتکلیفی»(آزادارمکی، 1393)، «پروبلماتیک بودن»(جوادی و توفیق،1390) و عنوانهایی از این دست نامگذاری شدهاند، بررسی مجدد وضعیت جامعهشناسی در ایران را ضروری میسازد. تمامی این صاحبنظران از منظرگاههای(پرسپکتیو) مختلفی معضلات جامعهشناسی را مورد واکاوی قرار داده و علل متعددی را در ایجاد چنین وضعیتی مؤثر شمردهاند. پژوهشگر در این تحقیق پس از بررسی نظرگاههای مختلف، علل تاثیرگذار بر وضعیت کنونی جامعهشناسی در ایران از منظر اصحاب علوم اجتماعی را به دو دستهی معرفتی و غیرمعرفتی تقسیم کرده است که در ادامه به تفصیل بیان خواهد شد. همچنین با استناد به گزارهی فرانسیس بیکن که علم را مبتنی بر مشاهدهی بدون پیشفرض میدانست و معتقد بود تنها با پاک کردن ذهن از همهی پیشداوریها و تعصبات میتوان کتاب طبیعت را با نگاهی تازه قرائت کرد(بلیکی، 1392: 137)، در این پژوهش نیز محقق سعی کرده است تا بدون هیچ پیشفرض و نگاهِ ازپیشتعیینشده و بدون توسل به هیچیک از نظریات بیان شده در خصوص وضعیت این علم، سراغ آموزش جامعهشناسی رفته تا وضعیت کنونی جامعهشناسی را با نگاهی تازه قرائت کند. چراکه به باور پژوهشگر، پیدایش و بازتولید معضلات جامعهشناسی- هم در سطح معرفتی و هم در سطح غیر معرفتی- نسبتی با آموزش جامعهشناسی در ایران دارد؛ نخست به این دلیل که شناخت علمیِ اولیه از جامعهشناسی تنها از مجرای آموزش شکل میگیرد(چه به شکل رسمی آن در دانشگاهها و چه به شکل غیررسمی و توسط کتابهای تألیفی و ترجمه که توسط دانشکاران جامعهشناسی به مخاطبین عرضه میشود) و دوم به این دلیل که در ایران کسب آموزش جامعهشناسی به طور حرفهای، تنها در دانشگاهها صورت میپذیرد و یکی از مهمترین کارکردهای دانشگاه به عنوان نهاد آموزش عالی، در کنار تولید علم، آموزش آن است. هرفون فریدبورگ(ن. ک به آدورنو،1968) نیز معتقد است وظیفهی امروزین جامعهشناسی اساسا آموزشی است.
یکی دیگر از دلایل انتخاب آموزش، توجه ویژهی دانشمندان و پژوهشگران و مسئولین نظام فرهنگی به این امر است. در اوایل هزارهی جدید، با فراگیری و عمومیت یافتن انتقاد از کیفیت برنامههای آموزشی و درسی و عملکرد نظامهای دانشگاهی در سراسر جهان، بیش از 190 کشور عضو یونسکو در میثاق جهانی داکار، متعهد شدند تا طی یک برنامه بلندمدت، «آموزش با کیفیت برای همه» را در سطوح مختلف آموزشی در دستور کار خود قرار دهند(مصفا، 1385: هفت). از آنجا که در ایران، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری متولی اصلی ساماندهی امور دانشگاهی است، آسیبشناسی علوم مختلف نیز بایستی از جمله کارهای بنیادین این سازمان باشد. درواقع با همین مطالعات آسیبشناسانه است که میتوان به نقاط قوت و ضعف دانشِ برساختهشده پی برد و با شناختهای حاصله، نقاط قوت را حفظ و در جهت رفع موانع گام برداشت. این پژوهش نیز قصد دارد تا با نگاهی به واقعیت وضعیت جامعهشناسی، ابعاد مختلف آن را شناخته و با تاکید بر امر آموزش، توصیفی از وضعیت کنونی آن بهدست دهد تا پیشدرآمدی باشد بر ارائهی راهکارهایی برای خروج از معضلات و موانع توسعهی جامعهشناسی.
به نظر میرسد چنانچه مسائل عمدهی جامعهشناسی ایران را از منظر آموزشِ عالی دانشگاهی مطمح نظر قرار دهیم، میتوانیم معضلات معرفتی و غیر معرفتی(عینیِ) جامعهشناسی در ایران را به طور همزمان و منسجم ریشهیابی کنیم. دانشگاه به عنوان عرصهی تولید علم، ما را مستقیما به مسائل معرفتی رهنمون میشود و دانشگاه به عنوان نهاد آموزشی ما را با مسائل سازمانی و عینی(غیرمعرفتی) درگیر میکند. از این رو پژوهشگر با برگزیدن آموزش جامعهشناسی به عنوان موضوع تحقیق، درصدد است تا از یکسویهنگری فاصله گرفته و وضعیت جامعهشناسی در ایران را از زاویهای دیگر بنگرد؛ به عبارت دیگر، آموزش جامعهشناسی ناحیهای است که از آن جا میتوان به رصد کردن معضلات جامعهشناسی ایران–معرفتی و غیر معرفتی بصورت توامان- پرداخت. چنانچه پیشتر به طور ضمنی اشاره شد، هدف از این پژوهش بررسی وضعیت آموزش جامعهشناسی در نظام آموزش عالی ایران است. در ادامهی این فصل، نخست تفکیکی که میان علل معرفتی و غیرمعرفتی از معضلات جامعهشناسی ایران شده است، توضیح داده خواهد شد.
معضلات معرفتی اشاره به علل کلان و اندیشهمحور در عرصهی علوم اجتماعی بطور خاص و علوم انسانی به طور عام دارد و در این صف، نظریهپردازانی قرار دارند که وضعیت کنونی جامعهشناسی را ناشی از زوال اندیشه خردگرا در فرآیند تاریخ اندیشه در ایران(نظریهی انحطاط اندیشهی طباطبایی)، چالش و تضاد معرفت سنتی و متجدد، غلبهی شبه پوزیتیویسم و آمپریسم(تجربهگرایی) خام و سطحی بر جامعهشناسی ایران و ایدئولوژی جامعهی در حال گذار(نظریهی ابراهیم توفیق)، ناتوانی هنر تطبیق و تطابق(نظریه فرهنگ رجایی) و چالش زمینه بومی با دانش غیر بومی و عدم شکلگیری تفکر مفهومی در علوم اجتماعی ایران میدانند(توفیق،1390، مرادی، 1388، داوری اردکانی، 1391و کچوییان، 1390). در این مجال، به توضیح مختصر برخی از این نظریات اشاره کرده تا یادآور شویم که پژوهش حاضر با در نظرگرفتن تمامی موانع معرفتی، برای توصیف هرچه بهتر وضعیت جامعهشناسی ایران، راه سومی در پیش گرفته است.
سید جواد طباطبایی در سه کتاب درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشهی سیاسی در ایران(1367) و زوال اندیشهی سیاسی در ایران(1373) و دیباچهای بر نظریه انحطاط ایران(1380) به بررسی امکان تاسیس و تدوین اندیشه در ایران به طور عام میپردازد. او به اجمال به این نتیجه میرسد که با سپری شدن عصر زرین فرهنگ ایران، «بقای اندیشهی عقلانی به باد فنا رفت و دورهای در تاریخ اندیشه و عمل ایرانی آغاز شد که از آن به دورهی بنبستِ در عمل و امتناع در اندیشه» یاد میشود. به باور طباطبایی، «در شرایط امتناع، خروج از وضعیت بحران و بنبست، جز از مجرای تغییر موضعی اساسی در دیدگاه امکانپذیر نمیتواند باشد»(طباطبایی: 1374: 7). در ابنخلدون و علوم اجتماعی(1374) وی مشخصا به بحث امتناع علوم اجتماعی میپردازد. طباطبایی با طرح مفاهیم بحران تجدد در ایران و شکست آن و روش فلسفی طرح این مساله، اشاره میکند که ما «امروزه حتا توان طرح پرسشهای خود را نیز از دست دادهایم» و این «به سبب وضعیتی است که به دنبال شرایط امتناع ایجاد شده است»(طباطبایی، 1374: 17).
ابراهیم توفیق نیز در مقالات متعددی، با اشاره به محدودیتهای موجود در تدریس و پژوهش در زمینههایی که امکان زیر سوال بردن بنیاد و ایدئولوژی نظام آکادمیک موجود در آنها وجود دارد، معتقد است که ساختار علم در ایران، در نوع خود، از این ویژگی برخوردار است که اجازه تولید علم را نمیدهد و به همین دلیل است که ما در ایران، در وضعیت امتناع علوم انسانی قرار گرفتهایم. به باور وی، یکی از علل این وضعیت، غلبه بیچون و چرای مطالعات اجتماعی امپریستی و شبه پوزیتویستی است(ن.ک به توفیق،1387).
رضا داوری اردکانی نیز در کتاب خود با عنوان علوم انسانی و برنامهریزی توسعه اشاره میکند که«علم اجتماعی در جهان توسعه نیافته و درحال توسعه، اصلا «نمیتواند» از خود دفاع کند و دست به تغییر زند، چراکه روگرفتِ علم است». روگرفتِ علم نیز به باور او علمی است که در عالم زندگی مردمان ریشه نکرده است(داوریاردکانی، 1391: 9). او همچنین معتقد است شرط اساسی برای پدید آمدن نظم علمی در جامعه، احساس نیاز و تعلق خاطر به آن علم و آمادگی برای پرداختن به آن و همچنین برخوردارشدن از آثار و نتایج آن است. شرطی که تحقق آن در جامعهی کنونی ما چندان امکانپذیر نیست(همان، 69). فرهنگ رجایی نیز معتقد است عدم تناسبی که بین تفکر اجتماعی ما و جامعه و نیازهای اجتماعی برقرار است، به زوالی که تمدن ایرانی از اواخر دورهی صفویه گرفتار آن شده، برمیگردد و در نتیجهی این زوال، جرأت اندیشه و تفکر از افراد گرفته شده است. لذا کسانی نیز که ما آنها را متفکرین میخوانیم، تنها به صورتبرداری از اندیشمندان غربی اتکا کردهاند(ن.ک به رجایی، 1372).
در سوی دیگر کسانی هستند که معضلات جامعهشناسیِ ایران را «غیرمعرفتی»(عینی و سازمانی) تعریف کردهاند. از نظر این افراد جامعهشناسی دچار مشکلاتی است و این مشکلات و معضلات، مرتبط با مسائل عینی و سازمانی جامعهشناسی است؛ مسائلی از قبیل کمبود انباشت علمی و جوان بودن این رشته، کمبود امکانات آموزشی و پژوهشی، شیوهی ناصحیح تدریس، فقدان روش علمی(ن. ک به طالب، 1375)، عدم استقلال دانشگاه، سیاستزدگی علوم اجتماعی، دوری گزیدن از تحقیقات کیفی و افت تحقیقات جامعهشناختی(ن. ک به تنهایی،ص46 به نقل از فاضلی،1380)، تقلیلگرایی روششناختی(عبداللهی، 1375)، گسست نظریه و تجربه(چلبی، 1385)، گزینش غیرپروبلماتیک موضوعات تحقیق و شیوهی نامتناسب سازماندهی تحقیقات اجتماعی(عبدی، 1372)، ضعف مدیریت علمی، عدم تخصص و تسلط اساتید(همچنین ن.ک به ذاکر صالحی، 1384، رفیع پور،1381، آزادارمکی،1385، آزادارمکی،1378و 1387، نیکگهر، 1385، سراجزاده، 1385، قانعیراد، 1385و 1388 و توسلی، 1385). لذا راهِ برونرفت از معضلات کنونی، حل مسائلی از این دست میباشد.
چنانچه ذکر شد، این پژوهش سعی دارد تا با تکیه بر برخی از اصول اساسی پدیدارشناسی و استفاده از راهبرد روشی گروندد تئوری، به مطالعهی وضعیت آموزش جامعهشناسی در ایران بپردازد تا در نهایت بتواند با تکیه بر توصیفها و واکاوی خلاءهای موجود در آموزش به درکی بهتر از وضعیت کنونی جامعهشناسی در ایران نائل شود. از آنجا که در تحلیل پدیدارشناختی، به جای فراهم آوردن مفاهیمی برای تبیین، سعی در توصیف و ترسیم یک موقعیت انضمامی به شکلی که افراد، آنها را درک میکنند، میشود(ورنو،20: 1392)، در این پژوهش نیز تنها به توصیف وضعیت آموزش جامعهشناسی، آنگونه که کنشگران درگیرِ آن، درک کردهاند، اکتفا شده است. در این پژوهش، واقعیت آموزش جامعهشناسی به عنوان یک پدیدار مورد مطالعه قرار گرفته است. برایان مگی به نقل از هوسرل مینویسد: «تجربهی مستقیم، نه تنها اشیاء مادی بلکه خیلی از امور انتزاعی را نیز دربرمیگیرد و نه فقط اندیشهها و دردها و عواطف خود شخص بلکه موسیقی و ریاضیات و بسیاری چیزهای دیگر را نیز شامل میشود»(مگی، 414: 1390). درواقع تحلیل پدیدارشناسانه نوعی تجربه مستقیم و شهودی است، رها از تعینهای فرضی که این تجربه صرفا شامل ابژههای مادی نمیشود، بلکه به دادههای تجریدی مثل اندیشهها، دردها، هیجانات، خاطرات و مانند آن نیز مرتبط میشود(احمدی، 1387: 54). به عبارتی تمرکز اصلی تحلیل پدیدارشناختی، بررسی تجربهی آگاهانه است. هوسرل در چارچوب داده شدن چیزها درشیوهها و نحوههای خاص خودشان و آگاه شدن از چیزها حرف میزند، یعنی از تجربه زیستهی آنها. بنابراین هرچیزی که به نحوی داده شود، تجربه میشود و تجربه صرفا محدود به تجربه فیزیکی نیست. هرچیزی اعم از امر اخلاقی، امر زیبا، امر فرهنگی و غیره به هر نحوی که داده شود، قابل توصیف علمی متقن است(زهاوی، 25: 1392).
یکی دیگر از دلایلی که در این پژوهش از رویکرد پدیدارشناسی استفاده شد، این است که با پدیدارشناسی، علوم انسانی میتوانند روش مناسبی برای توصیف خود داشته باشند و پدیدارشناسی هم به این نکته اعتراف میکند که صرفا کاری توصیفی است و نه پاسخی کلی به تمامی پرسشها(زهاوی، 107: 1392).
فتحی(1384)، در مقالهی خود اشاره میکند که پاسخ مثبت به گزارههای زیر به محقق نشان میدهد که آیا روش پدیدارشناختی برای کار او مناسب است یا خیر.
نیاز به روشنسازی بیشتر یک پدیدهی خاص؛ شواهد این مساله حکایت از آن دارد که مطالب تولیدشدهی اندکی درباره موضوع مورد نظر وجود دارد و آنچه هست، به توصیف و توضیح عمیقتری نیاز دارد.
تجربیات زندگی به عنوان بهترین منبع اطلاعات برای مساله مورد مطالعه؛ چون منبع اصلی اطلاعات، دادههای کلامی افرادی است که آن پدیده را تجربه کردهاند.
در دسترس بودن منابع اطلاعاتی و نمونههای مناسب
روش پژوهش پدیدارشناختی چیزی را توصیف میکند که در آگاهی ما ظاهر میشود؛ یعنی توصیفی که از طریق معنابخشی ارادی پدیدارها در آگاهی ما بدست میآید؛ نه بر اساس ذهنیت صرف عقلگرایی[1] و نه بر اساس محسوسات علوم تجربی. در توصیف پدیدارشناختی، نه بر عینیت محسوس پدیده و نه بر ذهنیت صرف محقق اتکا میشود؛ بلکه مبتنی است بر آگاهی دریافت شده از
پایان نامه ارزش طول عمر مشتری/:کیفیت ارتباط
کیفیت ارتباط[1]
2-3-1- تعریف کیفیت ارتباط در مدیریت ارتباط با مشتری
هنینگ تورائو و لی (1997) پیشنهاد داد که RQ نشان دهندهی ارتباط بین مشتری و مؤسسه است، و این ارتباط به سطح رضایت مشتری بستگی دارد. لی و کیم (2009) اشاره کردند که RQ تعامل کیفیت بین مؤسسه و مشتری است و میتواند به گسترش ارتباطات بلندمدت کمک کند. کراسبی و همکاران (1990) دریافتند هنگامی که پرسنل فروش بر RQ تأکید میکنند، میتوانند عدم امنیت و عدم اطمینان تجربه شده توسط مشتری را کاهش دهند. بدین صورت این میتواند باعث ایجاد اعتماد در مشتری و اطمینان در عملکرد آتی پرسنل فروش شده، و بر تعاملات مشتری در آینده اثر خواهد گذاشت.
کومار و همکاران (1995) پیشنهاد دادند که RQ اعتماد، تعهد، کشمکش، توقعات پیوستگی، و تمایل به سرمایهگذاری مشتری را بازتاب میدهد. اسمیت (1998) پیشنهاد داد که عوامل مختلفی به RQ کمک میکنند. ارتباط بین مشتری و شرکت 47 ارتباط مثبتی با قدرت رضایت و انتظارات دوجانبه در هردو طرف دارد. گاربارینو و جانسون (2009) اشاره کردند که RQ شامل رضایت، اعتماد و تعهد، جنبههایی است که اثر مثبتی بر تعاملات آتی مشتری دارند.
2-3-2- اندازه گیری کیفیت ارتباط
RQ شاخص مهمی برای ارزیابی قدرت ارتباط بین عرضه کننده و مشتری است. محققان بسیاری بر این باورند که اعتماد، رضایت و تعهد مشتری عوامل کلیدی در ارزیابی RQ هستند. برای مثال، کراسبی و همکاران (1990) و تم و وونگ (2011) پیشنهاد کردند که رضایت و اعتماد جنبههای کلیدی از RQ هستند؛ مور و اسپکمان (1996)، مورگان و هانت (1994) و سانچز گارسیا و همکاران (2007) اشاره کردند که اعتماد و تعهد عوامل کلیدی در ارزیابی RQ هستند. چاکرابارتی و همکاران (2007)، گاربارینو و جانسون (2009)، ایونس (2004)، دوبیسی (2006) و اسمیت (1998) نتیجه گرفتند که RQ با رضایت، اعتماد و تعهد شکل میگیرد. بنابراین، این مطالعه سه آیتم بالا را برای سنجش RQ یکپارچه میکند. بخشهای زیر این عوامل را با جزییات بیشتر تشریح میکنند.
اعتماد بدین معناست که مشتریان باور دارند پرسنل فروش به آنها سود و خدمت بلند مدت میرسانند (کروسبی و همکاران، 1990). دانی و کنون (1997) اشاره کردند که اعتماد شهرت و سطح مراقبت نشان داده شده توسط طرف مقابل است که توسط تصمیم گیرنده در هدف مورد اعتماد تشخیص داده شده و شامل شهرت هدف و مراقب فیزیولوژیکی میباشد. گاربارینو و جانسون (2009) براین تفکر هستند که اعتماد، اطمینان مشتری به کیفیت و قابلیت اطمینان خدمت ارایه شده توسط سازمان است. لی و کیم (2009) اندیشیدند که اعتماد سطحی از اطمینان و تمایل در فکر یک مشتری است. یعنی اعتماد مشتری به اطمینان و تمایل به تعامل با یک شرکت بستگی دارد و چنین تمایلی ریشه در قابلیت اطمینان، یکپارچگی و صداقت شرکت دارد (مورمان و همکاران 1993).
رضایت مشتری به معنای رضایت مشتری طی یا پس از خرید یک محصول یا خدمت، تعامل با پرسنل خدمتگذار و کل تجریه ارایه شده توسط شرکت در مقایسه با شرکتهای دیگر است (سلنس 1993).
وستبروک (1980) اشاره کرد که رضایت یک فرایند تشخیص و ارزیابی است که در آن مشتریان تجربههای حقیقی خود را با انتظارات پیشین خود مقایسه میکنند. اگر محصولی این انتظارات یا بیشتر از آن را برآورده کند، مشتری احساس رضایت میکند. بیردن و تیل (1983) و اولیور و همکاران (1997) اندیشیدند که رضایت مشتری به معنای سطح دوست داشتن یا نداشتن پس از مصرف است، که حالتی کاملاً مبتنی بر تجربه است. بنابراین، رضایت کلی مشتری یک عامل تعیین کننده کلیدی RQ است.
تعهد مشتری برای حفظ ارتباط با طرف مقابل بسیار مهم است. تعهد به ارتباط از سمت هر دو شریک یک عامل کلیدی برای موفقیت RQ در طولانی مدت است و به بهبود مزایای بلندمدت کمک میکند (مورگان و هانت 1994). مورمان و همکاران (1993) و گودمان و دیون (2011) بر این اندیشهاند که تعهد هنگامی رخ میدهد که یکی از شرکا میخواهد به ارتباط ادامه داده و آن را تقویت کند. اندرسون و ویتز (1991) پیشنهاد کردند که تعهد شامل تمایل به توسعه یک رابطه پایدار، تمایل به از خودگذشتگیهای کوتاه مدت برای ارتباط با دوام و داشتن اطمینان از پایداری رابطه است.
[1] Relation quality
لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه:
1-3- ضرورت و اهمیت مسئله …………………………. 8
1-4- اهداف پژوهش ……………………………….. 11
1-4-1- اهداف اصلی ………………………………. 11
1-4-2- اهداف فرعی ………………………………. 11
1-5- پرسش های پژوهش …………………………….. 11
1-5-1 پرسش های اصلی………………………………. 11
1-5-2 پرسش های فرعی………………………………. 11
1-6- فرضیه های پژوهش ……………………………. 12
1-6-1 – فرضیه اصلی ………………………………. 12
1-6- 1-فرضیه های فرعی ……………………………. 12
1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها………………. 12
1-7-1 تعریف مفهومی سرمایه اجتماعی………………….. 12
1-7-2 تعریف عملیاتی سرمایه اجتماعی…………………. 13
1-7-3- تعریف مفهومی سرمایه فکری……………………. 13
1-7-4 – تعریف عملیاتی سرمایه فکری………………….. 14
1-7- 5- تعریف مفهومی سرمایه انسانی…………………. 14
1-7-6 تعریف عملیاتی سرمایه رابطه ای ( مشتری )……….. 14
1-7-7- تعریف عملیاتی سرمایه ساختاری………………… 15
1-7-8- تعریف عملیاتی عنصر ساختاری………………….. 15
1-7- 9- تعریف مفهومی روابط شبکه ای…………………. 15
1-7- 10- تعریف عملیاتی پیکربندی روابط شبکه ای……….. 15
1-7-11- تعریف عملیاتی سازمان مناسب…………………. 16
1-7-12- تعریف عملیاتی عنصر شناختی………………….. 16
1-7-13- تعریف عملیاتی زبان و کدهای مشترک……………. 16
1-7-14 – تعریف عملیاتی حکایات مشترک………………… 17
1-7- 15- تعریف عملیاتی عنصر رابطه ای……………….. 17
1-7-16- تعریف مفهومی اعتماد……………………….. 17
1-7-17- تعریف مفهومی الزامات و انتظارات…………….. 17
1-7-18 – تعریف مفهومی هویت………………………… 18
1-8- قلمرو پژوهش………………………………… 18
1-8-1- قلمرو مکانی پژوهش………………………….. 18
1-8-2 – قلمرو زمانی پژوهش…………………………. 18
1-9- جمع بندی و نتیجه گیری……………………….. 19
فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش
2-1- مقدمه……………………………………… 21
2-2 سرمایه در مفهوم کلاسیک و جدید………………….. 21
2-3 – تعاریف ارائه شده ازسرمایه اجتماعی……………. 23
2-4- تبار شناسی و زمینه تاریخی سرمایه اجتماعی………….. 24
2-5- بررسی نظریه های پیرامون سرمایه اجتماعی…………… 24
2-6- مدلهایی برای سنجش سرمایه اجتماعی………………… 28
2-6- 1- مدل کیفی سرمایه اجتماعی…………………….. 28
2-6-2- مدل کمی برای اندازه گیری سرمایه اجتماعی…………. 31
2-7- مزایای سرمایه اجتماعی……………………….. 31
2-8- خطرات ناشی از بکار گیری سرمایه اجتماعی……………. 33
2-9- معرفی مدل های مختلف سرمایه اجتماعی………………. 34
2-10-1- مدل سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال ( ( 1998………. 34
2-10-2- مدل سرمایه اجتماعی و ایجاد ارزش تسای و گوشال ( 1998 ) 35
2-10-3- مدل سرمایه اجتماعی پاکستون ( 1999 )…………… 35
2-10-4- مدل ساختاری سرمایه اجتماعی پاتنام و کلمن……….. 35
2-10-5- مدل سرمایه اجتماعی استون ( 2001 )…………….. 35
2-10 -6- مدل سرمایه اجتماعی هدسون ( 2005 )……………. 35
2-11- ابعاد سرمایه اجتماعی بر اساس مدل های ارائه شده……. 36
2-11-1- ابعاد سرمایه اجتماعی براساس مدل ناهاپیت و گوشال….. 36
2-11-1-1- عنصر ساختاری…………………………….. 37
2-11-1-1- روابط شبکه ای……………………………. 37
2-11-1-1-2- پیکربندی روابط شبکه ای…………………… 37
2-11-1-1-3- تئوری منابع اجتماعی……………………. 37
2-11-1-2- عنصر شناختی……………………………… 38
2-11-1-2- 1- زبان و کدهای مشترک……………………… 38
2-11-1-2-2- حکایات مشترک…………………………… 38
2-11-1-3- عنصر رابطه ای……………………………. 38
2-11-1-3- 1- اعتماد………………………………. 39
2-11-1-3-2- هنجارها………………………………. 39
2-11-1-3-3- الزامات و انتظارات……………………… 39
2-11-1-3-4- هویت…………………………………. 39
2-17-2- ابعاد سرمایه اجتماعی بر اساس دسته بندی گروه کندی دانشگاه هاروارد 40
2-11-2-1- اعتماد…………………………………. 40
2-11-8-2- مشارکت سیاسی……………………………. 41
2-11-2-3- مشارکت و رهبری مدنی……………………… 41
2-11-2-4- پیوندهای اجتماعی غیر رسمی………………… 42
2-11-2-5- بخشش و روحیه داوطلبی………………………. 42
2-11-2-6- مشارکت مذهبی……………………………. 42
2-11-2-7- عدالت و مشارکت مدنی……………………… 42
2-11-2-8- تنوع معاشرت ها و دوستی ها………………… 43
2-11-2-9- بعد ساختاری…………………………….. 43
2-11-2-10- بعد شناختی…………………………….. 43
2-11-2-11- بعد ارتباطی……………………………. 43
2-12- اهمیت سرمایه اجتماعی در بحث های سازمان و مدیریت……. 45
2-13- تعاریف ارائه شده از سرمایه فکری…………………. 46
2-13-1- سرمایه فکری از دیدگاه استوارت………………… 46
2-13-2- سرمایه فکری از دیدگاه بنتیس………………….. 46
2-13-3- سرمایه فکری از دیدگاه ادوینسون و مالون…………. 47
2-13-4- سرمایه فکری از دیدگاه بنتیس و هالند……………. 47
2-13-1- سرمایه فکری از دیدگاه روس و همکاران……………. 47
2-14- معرفی مدل های مختلف سرمایه فکری………………. 49
2-14-1- مدل ادوینسون و مالون………………………. 50
2-14-2- مدل بروکینگ………………………………. 50
2-14-3- مدل روس و همکاران…………………………. 50
2-14-4- مدل استیوارت……………………………… 50
2-14-5- مدل سالیوان………………………………. 50
2-14-6- مدل بونفرر……………………………….. 50
2-14-7- مدل بنتیس………………………………… 50
2-14-8- مدل هانس و لاواندال………………………….. 51
2-14-9- مدل لین………………………………….. 51
2-15- انتخاب مدل مورد استفاده و دلیل انتخاب……………. 51
2-16- مدل های ارائه شده برای اندازه گیری و گزارش دهی سرمایه فکری 52
2-17- چهارچوب مفهومی پژوهش………………………… 55
2-18-1- پیشینه سرمایه اجتماعی………………………. 56
2-18-1-1- پژوهش های داخلی………………………….. 56
2-18-2- پژوهش های خارجی…………………………… 60
2-18-2- پیشینه سرمایه فکری…………………………. 61
2-18-2-1- پژوهش های داخلی…………………………. 61
2-18-2-2- تحقیقات خارجی…………………………… 62
2-18-3- پیشینه رابطه سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری………. 62
2-18-3-1- پژوهش های داخلی…………………………. 62
2-19- جمع بندی و نتیجه گیری…………………………. 63
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
3-1- مقدمه……………………………………… 66
3-2- روش پژوهش………………………………….. 66
3-3- فرایند پژوهش……………………………….. 67
3-4- جامعه آماری………………………………… 67
3-5- روش نمونه گیری……………………………… 67
2-6- ابزار گردآوری………………………………. 68
2-6-1- مطالعات کتابخانه ای………………………… 68
2-6-2- پژوهش های میدانی……………………………. 68
2-7- روایی و پایایی تحقیق………………………… 68
2-22- خلاصه فصل…………………………………… 70
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه……………………………………… 72
4-2- روش های آماری مورد استفاده……………………… 72
4-3- تحلیل های آماری توصیفی………………………. 73
4-3-1- تحلیل آماری توصیفی…………………………. 73
4-3-1- 1- اطلاعات دموگرافیک………………………… 73
4-4- روایی و پایایی……………………………… 79
2-5- فراوانی داده ها…………………………….. 80
2-6- آزمون کای اسکوئر……………………………. 80
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- مقدمه……………………………………… 116
5-2- تفسیر نتایج حاصل از اطلاعات دموگرافیک نمونه پژوهش…… 116
5-3- بررسی فرضیات……………………………….. 117
5-4- محدودیت های پژوهش…………………………… 118
5-5- پیشنهادات………………………………….. 118
5-5-1- پیشنهادات پژوهشی………………………….. 118
5-5-2- پیشنهادات اجرایی………………………….. 119
5-6- منابع و ماخذ……………………………….. 121
پیوست ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..129
چکیده
تحقیق حاضر بر حسب هدف کاربردی و بر حسب شیوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی است جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان می باشد. که بر اساس آمار و اطلاعات منتشره توسط اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان در سال 93-1392 برابر 110 نفر می باشد که در1 منطقه آموزشی مشغول به کار می باشند . ابزار گردآوری داده ها و اطلاعات شامل دو پرسشنامه سنجش سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری است که اعتبار آن ها با روش آلفای کرونباخ به ترتیب 0.798 و 0.806 تعیین شد . در این پژوهش میزان سرمایه اجتماعی با ابعاد سه گانه آن یعنی بعد ساختاری،بعد شناختی و بعد ارتباطی مورد اندازه گیری قرار گرفت و تاثیر هر یک از این ابعاد با سرمایه فکری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . نتایج نشان داد بین ابعاد سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری در سازمان آموزش و پرورش شهرستان کاشان ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد . بین بعد شناختی سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری در سازمان آموزش و پرورش شهرستان کاشان ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد . بین بعد ساختاری سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری در سازمان آموزش و پرورش شهرستان کاشان ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد . بین بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری در سازمان آموزش و پرورش شهرستان کاشان ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد .
واژگان کلیدی:
سرمایه فکری-سرمایه اجتماعی-آموزش وپرورش کاشان
1-1- مقدمه
در جهان کنونی که دوره تحولات لجام گسیخته و به قول تافلر دوره جابجایی قدرت می باشد بحث مدیریت سرمایه فکری و داراییهای ناملموس سازمان ها بعد از موضوعات مهندسی مجدد (دهه ، 80 ) و مدیریت کیفیت فراگیر (دهه، 90 ) به عنوان پدیده ای مهم، به صورت همه جانبه ای افق تحولات مدیریت را تحت تاثیر قرار داده است. در این میان جدیدترین پارادایمی که بحث فوق را در مدیریت سازمان ها تحت پوشش قرار می دهد، بحث مدیریت سرمایه فکری است. استوارت اعتقاد دارد، سرمایه فکری مجموعه ای از دانش، اطلاعات، داراییهای فکری ، تجربه، رقابت و یادگیری سازمانی است که می تواند برای ایجاد ثروت بکار گرفته شود. در واقع سرمایه فکری تمامی کارکنان، دانش سازمانی و تواناییهای آن را برای ایجاد ارزش افزوده دربر می گیرد و باعث منافع رقابتی مستمر می شود ( قلیچ لی و مشبکی ، 1385 ). بنابراین سرمایه فکری در پی آن است که در سازمان ها، دارایی های فکری، دانش، تجربه و یادگیری سازمانی جهت نیل به توسعه همه جانبه بیشتر از پیش مورد توجه قرار گیرد. پس برخلاف تصورات رایج، که صرف وجود فناوری را متضمن توسعه می دانستند، دانش و به اشتراک گذاشتن آن در سازمان ها و سرمایه های انسانی تضمین کننده بهبود عملکرد و توسعه می باشد. مدیریت سرمایه فکری بیش از هر چیزی مدیریت پدیده های اجتماعی است. یکی از مفاهیم مهم و فرا رشته ای در بحث مدیریت پدیده های اجتماعی، مفهوم سرمایه اجتماعی است. پاتنام ، سرمایه اجتماعی را مجموعه ای از مفاهیمی مانند اعتماد، هنجارها و شبکه ها می داند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد (پاتنام، 2000 ). نظر به موارد مذکور و با عنایت به اینکه مهم ترین چالش مدیریت سرمایه فکری واداشتن افراد جهت به اشتراک گذاشتن آنچه که می دانند می باشد و این موضوع هم بیشتر دارای صبغه ای اجتماعی است، در این پژوهش سعی می شود تاثیر هر یک از ابعاد سرمایه اجتماعی را بر سرمایه فکری تبیین کنیم .
1-2- بیان مسئله
به طور سنتی سه نوع سرمایه )طبیعی، فیزیکی و سرمایه انسانی( در کنار یکدیگر مبنایی برای توسعه و عملکرد اقتصادی فرض شده است.با وقوع انقلاب فناوری اطلاعات ، جامعه اطلاعاتی و شبکه ای و نیز پیشرفت سریع فناوری از دهه 1990 الگوی رشد اقتصادی تغییر اساسی کرده است. امروزه دانش به عنوان مهمترین سرمایه جایگزین سرمایه های مالی و فیزیکی شده است. محیط کسب و کار مبتنی بر دانش نیازمند رویکردی است که دارایی های ناملموس جدید سازمانی مثل دانش و شایستگی های منابع انسانی،نوآوری،روابط با مشتری،فرهنگ سازمانی،نظامهاو ساختار سازمانی را در بر می گیرد.از طرفی دیگر یکی از قابلیت های مهم سازمانی که می تواند به سازمان ها در خلق و تسهیم دانش کمک بسیار نماید . و برای آنها در مقایسه با سازمان های دیگر (( مزیت سازمانی پایدار )) ایجاد کند ، سرمایه اجتماعی است . ( ناهاپیت و گوشال ، 1998 :266-242 ) .
سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که امروزه در جامعه شناسی و اقتصاد و به تازگی در مدیریت و سازمان به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته است و در همین راستا وولکاک معتقد است که سرمایه اجتماعی به عنوان یک زبان تئوریک مشترک می تواند به عالمان سیاسی،جامعه شناسان،انسان شناسان واقتصاددانان امکان کار با یکدیگر را در وضعیتی مفید اعطا کند . ( وولکاک ، 1998 به نقل از پرندی ، 1388 ) .
در رابطه بامفهوم سرمایه اجتماعی تعاریف بسیاری وجود دارد و همین کثرت تعاریف سبب نوعی آشفتگی و عدم انسجام در مفهوم سرمایه اجتماعی شده است ولی به طورخلاصه میتوان گفت که سرمایه اجتماعی به معنای هنجارها وشبکه های ارتباطی است که امکان مشارکت مردم در اقدامات جمعی به منظور کسب سود متقابل را فراهم می کند لذا سرمایه اجتماعی مفهومی ترکیبی است که میزان هنجارها وشبکه ها را در یک مقطع زمانی خاص تشریح می کند . ( تاجبخش و همکاران ، 1383 : 156 ) .
سرمایه اجتماعی هر جامعه ناشی از وضعیت فرهنگی و اجتماعی آن جامعه است و یکی از شاخصهای مهم وضعیت فرهنگی و اجتماعی آن جامعه می باشد. از سوی دیگر در وضعیت سرمایه اجتماعی هر جامعه ای عواملی از قبیل نهادآموزش و پرورش تاثیرگذار میباشند. نهاد آموزش و پرورش نقش مهمی را در افزایش و انتقال سرمایه اجتماعی در جامعه ایفا می نماید زیرا فرآیند جامعه پذیری هر فردی در سطوح متفاوت از نهاد آموزش و پرورش می گذرد و این امر در وضعیت سرمایه اجتماعی جامعه بسیار تاثیرگذار است. ( تاجبخش و همکاران ، 1383 : 194 ) .
به اعتقاد کگیوت و زندر ((یک سازمان یک گروه اجتماعی است که مشخصه آن سرعت و کارایی در ایجاد و انتقال دانش می باشد )) این یک دیدگاه نسبتاّجدید و مهم درباره تئوری سازمان است که در حال حاضر از سوی چندین صاحب نظر مانند نوناکا، اسپندر و زندر ارائه شده است ( قلیچلی و مشبکی ، 1385 ) .
این نویسندگان معتقدند که سازمان ها دارای قابلیت های خاصی برای خلق و تسهیم دانش اند که برای آنهادر مقایسه با سازمان های دیگرمزیت مشخصی ایجاد می کند.همچنین ناهاپیت و گوشال نیز اظهار می دارند که سرمایه اجتماعی یکی از قابلیت ها و دارایی های مهم سازمانی است که می تواند در خلق و تسهیم دانش کمک بسیاری نماید ( همان ) .
آرمسترانگ در مدل مفهومی خود،سرمایه اجتماعی را عنصری از سرمایه فکری در نظر می گیردو برخی دیگر آن را به عنوان یک عامل موثر در ایجاد سرمایه فکری مورد بحث قرار می دهند )همان).
بنتیس در مدل سرمایه فکری خود اگرچه از عنوان سرمایه اجتماعی استفاده نمی کند با این وجود اذعان می کند که اعتماد و فرهنگ تسهیل کننده سرمایه فکری سازمان ها هستند)همان) .
همچنین به اعتقاد ناهاپیت و گوشال اساساً سرمایه فکری یک مصنوع اجتماعی است و همچنین اینکه دانش و معنی همیشه در یک بافت اجتماعی موجود هستند.یعنی از طریق روابط جاری در گروه ها هم خلق شده و هم پایدار می ماند.در واقع آنها با پذیرش چارچوب مفهومی سرمایه فکری اسپندر روابط ابعاد سرمایه اجتماعی شامل ساختاری، رابطه ای و شناختی را صرفاً با بعد دانش اجتماعی آشکار و پنهان سرمایه فکری مورد بررسی قرار می دهند. البته قدر مسلم قضاوت در مورد نقشی که سرمایه اجتماعی می تواند در ایجاد سرمایه فکری سازمان آموزش و پرورش داشته باشد نیازمند مطالعه نظری و تجربی بسیاری است که در این راستا هنوز مطالعات بسیار اندک می باشد بنابراین در این پژوهش سعی بر این است تا با توجه به مشکلاتی که در زمینه سرمایه اجتماعی در سازمانها وجود دارد، از جمله عدم نهادینه سازی سرمایه اجتماعی وابعادآن و ….. به این مسئله پرداخته شود که آیا ابعادسرمایه اجتماعی برسرمایه فکری سازمان آموزش وپرورش در شهر کاشان رابه صورت معناداری تحت تاثیر قرار دهد؟
شایان ذکر است که در این پژوهش مدل سرمایه فکری مورد نظر مبتنی بر نظریه بنتیس است که با تعریف ارائه شده توسط اسپندر متفاوت است. در این رابطه تلاش شده است که تاثیر هر یک از ابعاد سرمایه اجتماعی بر سرمایه فکری را مورد بررسی قرار دهیم و در خاتمه کوشش می شود تا راهکار هایی جهت توسعه سرمایه اجتماعی در سرمایه فکری در سازمان آموزش و پرورش شهرستان کاشان ارائه گردد.
1-3- ضرورت و اهمیت مساله
تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی در هرجامعه ای امری ضروری و حائز اهمیت است زیرا سرمایه اجتماعی برای فهم این مطلب که چگونه عناصر اجتماعی میتوانند عملکرد افراد را در زمینه دستیابی به اهداف متفاوت تقویت کنند مفید است ( لین و جونموسون ، 2007 : 331 ) . وهمچنین سرمایه اجتماعی نقش بسیار مهمتری از سرمایه فیزیکی و سرمایه انسانی در جوامع ایفا می نماید و در غیاب سرمایه اجتماعی سایر سرمایه ها اثربخشی خود را از دست می دهند و بدون سرمایه اجتماعی پیمودن راه توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی دشوار است ( کاوسی و رحمانی ، 1387 :12 ) .
از سوی دیگر گروهی از اندیشمندان معتقدند که ریشه بسیاری از نابسامانیها و نابهنجاریها در کمبود یا نبود سرمایه اجتماعی نهفته است ( اجتهادی ، 1386 ) . همچنین گروهی دیگر از اندیشمندان برآن هستند که سرمایه اجتماعی از یک سو سبب بهبود زندگی افراد و از سوی دیگر سبب افزایش انباشت سرمایه انسانی،توسعه مالی، افزایش نوآوری و کارایی عملکرد دولت میگردد( ( رحمانی و همکاران ، 1386 : 12 ) . بنابراین سرمایه اجتماعی نقش مهمی هم در بهبود زندگی افراد وهم در رشد و توسعه جوامع ایفا میکند و از آنجا که یکی از نهادهای مهم در توسعه جوامع نهاد آموزش و پرورش است واز منزلتی همتراز با دیگر نهادهای مهم جامعه برخوردار است ( علاقه بند ، 1374 : 72 ) . تعیین وضعیت سرمایه اجتماعی این نهاد حائز اهمیت است.بعلاوه تعیین سرمایه اجتماعی فرهنگیان و بررسی کارکردهای این نوع از سرمایه برای فرهنگیان امری ضروری است.اهمیت مسئله در آن است که روشن می نماید نهادی که یکی از نهادهای ایجاد،افزایش و انتقال سرمایه اجتماعی است وضعیت سرمایه اجتماعی اش چگونه است؟و تا چه اندازه به اهمیت سرمایه اجتماعی پی برده است؟و تا چه اندازه از سرمایه اجتماعی استفاده نموده است؟ودرچه زمینه های استفاده نموده است؟ از سوی دیگر سبب می شود که عموم مردم پی ببرند که سرمایه اجتماعی به اندازه سایر سرمایه ها از جمله سرمایه اقتصادی اثربخش است و دارای کارایی میباشد ومیتواند در زمینه های مختلفی همچون زمینه های اقتصادی و مشکلات اداری ثمربخش و مشکل گشا باشد و لازم است که عموم مردم بویژه فرهنگیان در این زمینه بیشتر سرمایه گذاری نمایند.
سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری زمینه ساز توسعه و عملکرد اقتصادی و همچنین جامعه مدنی می باشد.سرمایه اجتماعی تمایل افراد را برای همکاری با گروه ها افزایش می دهدو از این طریق شبکه ای با نشاط از تجمع های داوطلبانه در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی ایجاد می کند که از آن طریق کارکنان امور خود را به بهترین شکل ممکن اداره می کنند.سرمایه اجتماعی رضایت را جانشین اجبار می کندو خودکنترلی را در راس امور قرار می دهد و همچنین ابعاد مختلف سرمایه فکری اعم از انسانی،رابطه ای و ساختاری را در جهت نیل به اهداف سازمان هدایت می کند و این یکی از اهداف مهمی است هر سازمانی درصدد دستیابی به آن می باشد.
در ایران نیزمسئولان کشور در رده های گوناگون به این پرداخته اند.برکسی پوشیده نیست که عدم توجه به سرمایه اجتماعی و یا ضعف سرمایه اجتماعی در هر سازمانی موهبت بهره گیری از قدرت گروه های موجود در سازمان را از آن سازمان می گیردو جوی عاری از اعتماد و همکاری سراسر سازمان را در بر می گیرد.از آنجا که سرمایه فکری نیز ارتباط تنگاتنگی با سرمایه اجتماعی دارد قدر مسلم از این رویداد متاثر می شود.ضعف خلاقیت و نوآوری کارکنان،عدم انعطاف کارکنان در مواجه با تغییرات محیطی و ضعف در برقراری ارتباط و لینک کردن با کانال های اطلاعاتی از این قبیل پیامد های منفی می باشد.
از آنجا که در این پژوهش هدف شناسایی تاثیرابعاد سرمایه اجتماعی بر سرمایه فکری در سازمان آموزش و پرورش شهرستان کاشان می باشد باید اشاره نمود که ضعف سرمایه فکری و یا به عبارت دیگر قرار گرفتن سرمایه فکری در وضعیت نا مناسب پیامد های بسیار ناگوارتری به دنبال خواهد داشت.سازمان آموزش و پرورش برای توسعه و بهبود عملکرد خود به شدت نیازمند سرمایه انسانی است و ضعف دانش و خلاقیت و نوآوری کارکنان آن مستقیماً بر سطح دانش محصلان و به طبع دانش جامعه تاثیرگذار خواهد بود.همچنین ضعف سرمایه رابطه ای که یکی دیگر از مولفه های سرمایه فکری می باشد این سازمان را از دستاوردهای دیگر سازمان ها و همچنین از اطلاعات به روز و کارامد محروم می نماید و روند توسعه سازمان به کندی صورت گرفته که منجر به عقب ماندگی شهرستان در بعد فرهنگی و آموزشی می شود.ضعف در دیگر مولفه سرمایه فکری یعنی سرمایه ساختاری نیز سازمان را به یک سازمان بسته تبدیل می نماید،سازمانی که در عکس العمل به تغییرات محیطی و پیشرفت های علمی و تکنولوژیکی با اشکالات اساسی روبرو می شود.اساسا” در بحث از تحقیقات علمی به سه کارکرد اشاره می شود.تحقیقات علمی دارای کارکرد شناختی است یعنی دانش موجود را در زمینه ای خاص ارتقا می بخشد و شناخت جامعه را از آن موضوع خاص بالا می برد.بدهی است که مطالعه نقش سر مایه اجتماعی در ایجاد سرمایه فکری می تواند چنین کارکردی داشته باشد.
کارکرد دوم،کارکرد فلسفی است.بر پایه این کارکرد پژوهش گر یک نگرش جدید را مطرح می کند.این کارکرد در ایران اهمیت ویژه ای دارد چرا که مسولان ایرانی معتقدند راه توسعه اقتصادی،سیاسی وفرهنگی سرمایه گذاری اقتصادی است در حالی که مطالعات حکایت از آن دارد که سرمایه اجتماعی و فکری سهم بسزایی در این مورد دارند.
بالاخره سومین کارکرد پژوهش علمی،کارکرد کاربردی است که از مقوله ی حل مسائل تلقی می شود.پژوهش حاضر نیز می تواند به برنامه ریزان فرهنگی و سیاسی و همچنین مدیران سازمان آموزش و پرورش در انتخاب سیاست های مناسب کمک شایانی نماید.امید است تا بر پایه این پژوهش راه حل های مناسبی ارایه گردد و به اجرا دراید.لذا می توان گفت بر پایه هر سه کارکرد پژوهش علمی تحقیق حاضر ضروری و با اهمیت بوده و مهمتر آنکه اولویت دارد.
1-4 – اهداف پژوهش
1–4 -4- هدف اصلی پژوهش
شناسایی تاثیرابعاد سرمایه اجتماعی بر سرمایه فکری در اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان
1-4 -2-اهداف فرعی
شناسایی تاثیر بعد ساختاری سرمایه اجتماعی بر سرمایه فکری در اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان
شناسایی تاثیربعد رابطه ای سرمایه اجتماعی بر سرمایه فکری در اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان
شناسایی تاثیربعد شناختی سرمایه اجتماعی بر سرمایه فکری در اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان
1-5- پرسش های پژوهش
1-5- 1- پرسش های اصلی پژوهش
چه تاثیری بین ابعاد سرمایه اجتماعی بر سرمایه فکری در اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان وجود دارد؟
1-5- 2- پرسش های فرعی پژوهش
چه تاثیری بین بعد شناختی سرمایه اجتماعی بر سرمایه فکری اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان وجود دارد؟
چه تاثیری بین بعد ساختاری سرمایه اجتماعی بر سرمایه فکری اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان وجود دارد؟
چه تاثیری بین بعد رابطه ای سرمایه اجتماعی بر سرمایه فکری اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان وجود دارد؟
1-6- فرضیه های پژوهش
1-6-1 – فرضیه اصلی
بین ابعاد سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری در اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان تاثیر مثبت و معنی داری وجود دارد.
1-6-2 – فرضیات فرعی
بین بعد شناختی سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری در اداره آموزش و شهرستان کاشان تاثیر مثبت ومعنی داری وجود دارد.
بین بعد ساختاری سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری در اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان تاثیر مثبت و معنی داری وجود دارد.
بین بعد رابطه ای سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری در اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان تاثیر مثبت و معنی داری وجود دارد .
1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
1-7-1- تعریف مفهومی سرمایه اجتماعی
از دیدگاه سازمانی، گوشال و ناهاپیت سرمایه اجتماعی را به عنوان جمع منافع بالفعل و بالقوه موجود در درون، قابل دسترسی از طریق، و ناشی شده از شبکه روابط یک فرد یا یک واحد اجتماعی تعریف می کنند. از دیدگاه آنها سرمایه اجتماعی یکی از قابلیت ها و دارایی های مهم سازمانی است که می تواند به سازمان ها در خلق و تسهیم دانش کمک بسیار نمایند و برای آنها در مقایسه با سازمانهای دیگر (( مزیت سازمانی پایدار )) ایجاد کند . ( ناهاپیت و گوشال 1998 : 242-266 )
1-7-2- تعریف عملیاتی سرمایه اجتماعی
مجموعه ای از عناصر شامل روابط شبکه ای، پیکربندی روابط شبکه ای ، سازمان مناسب ، زبان و کدهای مشترک، حکایات مشترک، اعتماد، الزامات و انتظارات، هویت و هنجارها که موجب ایجاد ارتباط بهینه میان کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان شده و در نهایت منافع جامعه ، خود آن ها و سازمانشان را تامین خواهد کرد.بنابراین تعریف عملیاتی سرمایه اجتماعی در این پژوهش عبارت است از نتایج حاصل از داده های پرسشنامه ای که متشکل از مولفه هایی که در بالا به آن اشاره شد که در بین کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشان اجرا گردید.
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
فهرست مطالب
چکیده 8
فصل اول-کلیات تحقیق.. 11
1-مقدمه. 12
2-بیان مساله. 12
3-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.. 13
4-پیشینه تحقیق.. 17
5-سوالات تحقیق: 24
6-فرضیه ها 24
7-اهداف تحقیق.. 25
8-روش تحقیق.. 25
9-موانع و مشکلات تحقیق.. 26
فصل دوم-مفهوم شناسی و ادبیات تحقیق.. 27
مبحث اول-تعریف جرم. 28
گفتار اول-تعریف جرم در لغت… 28
گفتار دوم-تعریف جرم در اصطلاح.. 29
مبحث دوم-تعریف مجازات… 31
گفتار اول-تعریف مجازات در لغت… 31
گفتار دوم-تعریف مجازات در اصطلاح.. 33
مبحث سوم- مفهوم رایانه. 38
مبحث چهارم-مفهوم جرائم رایانه ای.. 40
مبحث پنجم-تعریف اینترنت… 42
مبحث ششم- تعریف محیط سایبر. 43
مبحث هفتم-تاریخچه جرایم اینترنتی.. 43
فصل سوم –بررسی و تحلیل جرایم اینترنتی.. 49
مبحث اول- کلاهبرداری رایانه ای.. 50
گفتار اول -تعریف کلاهبرداری سنتی.. 51
گفتار دوم-کلاهبرداری اینترنتی.. 51
گفتار سوم-مقایسه كلاهبرداری سنتی با كلاهبرداری رایانه ای.. 55
گفتار چهارم- شروع به كلاهبرداری رایانه ای.. 57
گفتار پنجم-تفاوت تحصیل با بردن مال. 62
گفتار ششم-تحقق عمل فریفتن.. 63
مبحث دوم-سرقت رایانه ای.. 66
مبحث سوم-بررسی جرم هتک حیثیت رایانه ای.. 68
گفتار اول-عنصر قانونی جرم هتک حیثیت رایانه ای.. 68
گفتار دوم- رکن مادی جرم هتک حیثیت رایانه ای.. 70
گفتار سوم-رکن روانی جرم هتک حیثیت رایانه ای.. 73
گفتار چهارم-مصادیق جرایم هتک حیثیت رایانه ای.. 74
بند اول-انتشار محتوای مجرمانه. 74
بند سوم-پورنوگرافی.. 79
مبحث چهارم-بررسی جرم فروش یا پخش یا در دسترس گذاری داده های رخنه گر 81
مبحث پنجم- بررسی جرم اشاعه اکاذیب، هتک حرمت اینترنتی.. 83
گفتار اول- عنصر قانونی جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 87
گفتار دوم- رکن مادی جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 90
گفتار سوم- رکن روانی جرم نشر اکاذیب رایانه ای.. 98
مبحث ششم- انتشار عکس و فیلم خصوصی افراد. 104
مبحث هفتم- تغییر یا تحریف فیلم یا صوت یا تصویر دیگری.. 105
فصل چهارم-بررسی علل و انگیزه ارتکاب به جرایم اینترنتی و راه های پیشگیری از آن 107
مبحث اول-اقدامات به عمل آمده در مورد جرائم رایانه ای.. 108
مبحث دوم-ویژگی های جرایم کامپیوتری.. 110
مبحث سوم-نقش کامپیوتر و اینترنت در فراهم سازی بستر جرم. 115
مبحث چهارم-علل گرایش افراد به جرایم اینترنتی.. 117
گفتار اول-علل اقتصادی.. 117
گفتار دوم-علل فرهنگی.. 118
گفتار سوم-مشکلات روحی و روانی.. 119
مبحث پنجم-تأثیر رایانه در گسترش مفاسد اخلاقی.. 120
مبحث ششم-طرق مختلف تولید و توزیع محتویات مستهجن و مبتذل 121
مبحث هفتم-امنیت در فضای سایبری.. 127
مبحث هشتم- پیشگیری اجتماعی از جرایم و انحراف های سایبری.. 128
گفتار اول- پیشگیری اجتماعی جامعه مدار سایبری.. 128
گفتار دوم- پیشگیری اجتماعی رشدمدار سایبری.. 130
گفتار اول- اقدامات مداخله آمیز والدین.. 131
گفتار دوم-تدابیر همیاری همسالان. 131
گفتار سوم-تدابیر كاربری صحیح..
132
گفتار چهارم-تدابیر كاهنده آثار سوء 133
گفتار پنجم-تدابیر آموزشی.. 134
گفتار ششم-تدابیر الزام آور كار برای اینترنت… 136
گفتار هفتم- تدابیر رسانه ای.. 136
فصل پنجم-نتیجه گیری و پیشنهاد ها 138
نتیجه گیری.. 139
پیشنهاد ها 140
فهرست منابع. 142
الف-کتب… 142
کتب فارسی…………………..143
کتب عربی…………..145
ج-قوانین.. 147
ب-منابع عربی.. 148
چکیده انگلیسی.. 152
چکیده
امروزه با افزایش استفاده از اینترنت، از آن برای انواع مختلفی از جرائم از جمله، سرقت اطلاعات شخصی، سرقت پول از حسابهای بانکی کاربران، گسترش پرونوگرافی و غیره، استفاده میشود. تقریباً هر شخصی که از اینترنت برای منافع شخصی خود استفاده میکند، میتواند قربانی جرائم اینترنتی باشد. کلاهبرداریهای اینترنتی بسیار فریبنده بوده و سبب میشوند تا ما نتوانیم جلوی خود را گرفته و با کلیک کردن روی لینکهای مشکوک، به یکی از قربانیان جرائم اینترنتی تبدیل میشویم. امروزه، ما از اینترنت برای مقاصدی چون ارتباطات ایمیلی (از طریق جیمیل، یاهو و…) بانکداری آنلاین، خرید آنلاین، شبکههای اجتماعی، چت، تماشای فیلم و… استفاده میکنیم.دستیابی به هر کدام از این اهداف ممکن است ما را قربانی جرائم اینترنتی کند؛ بنابراین باید با دقتی فوق العاده از اینترنت استفاده کنیم. در میان جرائم اینترنتی مختلف، فیشینگ در صدر قرار میگیرد. فیشینگ، روند دسترسی به اطلاعات شخصی کاربران مانند جزئیات حساب بانکی، جزئیات کارت اعتباری از طریق وسایل مختلف است. اشخاص درگیر در انجام چنین جرائمی بسیار باهوش بوده و جمعآوری اطلاعات مهم و حیاتی کاربران برای آنها، کاربزرگ و شاقی نیست. هدف از انتخاب این موضوع آگاهی نداشتن جامعه در مورد یکسری جرم ها که به ظاهر ممکن است نوعی جرم به شمار نیایند و قابل لمس نباشند و به صورت مجازی و غیرقابل ملموس در محیط های مجازی صورت می گیرند ، درست است که این جرمها را با چشم نمی توان دید ولی در بعضی موارد ممکن است خطرات بیشماری را به وجود آورند که ممکن است سالیان سال نتوان آنها را جبران کرد .هدف ما در این تحقیق بررسی جرایم اینترنتی می باشد.
کلیدواژه:جرم، اینترنت ، سایبری،پیشگیری.
فصل اول-کلیات تحقیق
1-مقدمه
امروزه تحولات عظیمی در تکنولوژی بوقوع پیوسته و شاهد انقلابات بزرگ در زمینه فن آوری ارتباطات فرا ملی طی چند دهه اخیر بوده ایم .اینترنت علی رغم تمامی امکانات و اطلاع رسانی در عزم بین المللی که برای ما به ارمغان آورده است ولی متأسفانه بعضی از افراد سودجو و فرصت طلب با فرا گرفتن مهارت و دانش لازم راههای ورود به سیستم های کامپیوتری دولتی و خصوصی و … را به دست آورده اند که موجب بروز مشکلات و خسلرات فراوانی گردیده است و با توسعه و تحول اینترنت ، در مقابل انقلاب عظیمی در ایجاد جرایم در سطح بین المللی بوجود آمده است . لذا در بیشتر کشورهای دنیا جرایم اینترنتی بعنوان یک معضل حاد و بسیار مهم تلقی می گردد و دولتها در صدد پیدا نمودن راه حل های مختلفی در جهت جلوگیری از وقوع آن می باشند . در حال حاضر جرایم اینترنتی با اشکال مختلفی صورت می پذیرد که عبارتند از : کلاهبرداری اینترنتی ، جاسوسی اینترنتی ، سوء استفاده از شبکه های تلفنی ، سوءاستفاده از کارتهای اعتباری ، وارد کردن ویروس به کامپیوتر های دیگر ، پولشویی و … در این تحقیق ، پس از مقدمه به بررسی تاریخچه جرایم کامپیوتری ، تبیین مفهوم و ماهیت جرایم اینترنتی ، بررسی انواع مختلف جرایم اینترنتی ، بررسی نقاط قوت و ضعف قوانین و ارئه راهکارهی مناسب برای پیشگیری از وقوع جرایم کامپیوتری خواهد پرداخت.شیوع جرایم رایانه ای (اینترنتی) درحوزه های مختلف اجتماعی موجب بروز آسیبها وخسارات متعددی در جامعه می گردد.از مهمترین آسیبهای وارد برفرد وجامعه از بین بردن مبانی واصول اخلاقی و نظام اجتماعی بوده که خسارات زیادی به نظام های اقتصادی ،سیاسی ،فرهنگی جامعه وارد می آورد. هرچه بیشتر فناوری رایانه ای توسعه یابد جرایم رایانه ای (اینترنتی) مرتبط با هنجارشکنی های غیراخلاقی نیز توسعه پیدا خواهد نمودوتاثیرمنفی برنظام اجتماعی و بنیادی خانواده ها خواهد گذاشت.ولذا اجرایم رایانه ای(اینترنتی) باعث می شود، حریم شخصی افراد دچار تزلزل شده و عفت عمومی خدشه دار شده است. با توجه به افزایش و شیوع جرایم رایانهای (اینترنتی) در جامعه، هرگونه تحقیقی در جهت برنامه ریزی برای کاهش این رفتار مخرب و نامطلوب، ضروری به نظر میرسد. جرم و پدیده مجرمانه همواره برای جامعه بشری خطرناک بوده، اما گاهی جرم بواسطه حالت خاصی جامعه را تهدید ویژه میکند که جرایم منافی عفت رایانهای (اینترنتی) از جمله همین جرایم خطرناک است که با رواج آن، خسارت جبران ناپذیری به ارزشها و افراد جامعه و همچنین خانوادهها به عنوان پایههای اصلی شکلگیری جامعه وارد میشود.ازاین رو بدلیل اهمیت و مهم بودن موضوع تحقیق در مورد جرائم رایانه ای(اینترنتی) وارائه راهکار جهت پیشگیری ازآن ضرورت دارد.