زیست فعال میباشند که به ارزش غذایی معمول محصول اضافه میکنند (نازار و همکاران، ۲۰۰۹).
این روزها مردم علاقه به مصرف غذاهای سالمتر، بدون تغییر اساسی در رژیم غذایی خود دارند. این بیعلاقگی مصرفکنندگان نسبت به تغییر عادات غذایی پیشنهاد میدهد که بازار بالقوهای برای غذاهایی وجود دارد که ارزش تغذیهای آنها عوض شده است، ولی خواص حسی آنها تغییر نکرده است (ریاض و همکاران، ۱۹۹۹). علاوه بر این علاقه مردم به مصرف غذاها و یا مکملهای غذایی که به بهبود میکروفلور روده کمک میکند، بیشتر شده است (ساندوال و همکاران، ۲۰۱۰). در این میان غذاهای پروبیوتیک مهمترین غذاهای ارتقاء دهنده سلامت مصرفکننده میباشند و در سالهای اخیر آگاهی مردم نسبت به اینکه مصرف پروبیوتیکها اثرات مفیدی بر سلامتی دارد، افزایش یافته است (چمپاجن و همکاران، ۲۰۰۷). استفاده از پروبیوتیکها در غذاهای فراسودمند و صنایع دارویی رشد زیادی داشته است، به طوریکه ۶۵ درصد از بازار غذاهای فراسودمند را به خود اختصاص داده اند (آگوست، ۲۰۰۶). موادغذایی نسبت به داروها حامل بهتری برای پروبیوتیکها محسوب میشوند زیرا مصرفکنندگان تمایل بیشتری به مصرف غذاهای سودمند نسبت به داروها دارند و غذای پروبیوتیک ارزش غذایی بیشتری نسبت به داروی حاوی پروبیوتیک دارد.
باکتریهای پروبیوتیک به این صورت تعریف میشوند؛ میکروارگانیسمهای زندهی غیر بیماریزایی، که وقتی به مقدار کافی مصرف شوند اثرات مفیدی بر سلامت میزبان (که میتواند انسان یا دام باشد) خواهند داشت (دلا پورتا و همکاران، ۲۰۱۲؛ پیکوت و همکاران، ۲۰۰۰). امروزه محصولات پروبیوتیکی از قبیل سویا، آبپرتقال، محصولاتی بر پایهی غلات و حتی شکلات پروبیوتیک در بازار عرضه میشوند (رودگرز. س، ۲۰۱۱).
عواملی موجب کاهش زندهمانی پروبیوتیکها در موادغذایی میباشند مثل pH نامطلوب، دما، پتانسیل اکسیداسیون – احیا و تولید هیدروژن پراکسید (چاواری و همکاران، ۲۰۱۰؛ آلان و همکاران، ۲۰۱۰)، در نتیجه در بسیاری از محصولات به هنگام مصرف تعداد باکتری به اندازه مطلوب باقی نمانده است. همچنین اسید معده و قلیای روده هم در زندهمانی باکتریها موثر است (کاپلا و همکاران، ۲۰۰۷). روش های مختلفی برای افزایش مقاومت باکتریهای پروبیوتیک حساس پیشنهاد شده از جمله آنها میتوان به انتخاب سویههای مقاوم به اسید معده، استفاده از بستهبندی غیرقابلنفوذ به اکسیژن یا استفاده از موادی که اکسیژن را مصرف میکنند مثل آسکوربیک اسید، ایجاد سازش با استرس، دو مرحلهای کردن تخمیر (اگر محصول تخمیری است)، الحاق باکتری به ریزمغذیها مثل اسیدهای آمینه و پپتیدها و ریزپوشانی اشاره کرد (آلان و همکاران، ۲۰۱۰).
ریزپوشانی[۲] فرایندی است که سلولها در شبکه ریزپوشینه یا در یک غشا قرار میگیرند. یک ریزپوشینه شامل غشایی نفوذ ناپذیر یا نیمه نفوذپذیر، کروی، نازک و محکم است که اطراف هستهی مایع/جامد را پوشانده است که قطر آن بین یک میلیمتر تا چند میکرون متغیر است. پلیمرهای غذایی مثل آلژینات، کیتوزان، کربوکسی متیل سلولز، کاراگینان، ژلاتین و صمغها از جمله صمغ فارسی و صمغ عربی به طور عمده و با روش های مختلف در ریزپوشانی استفاده میشوند. چون جمعیت سلولها طی فرایند ریزپوشانی تحت تاثیر قرار میگیرد، ضروری است که اطمینان حاصل شود که تکنیک ریزپوشانی تاثیر منفی بر جمعیت سلولی ندارد.
یک روش جایگزین برای حفاظت از باکتریهای پروبیوتیک وارد کردن آنها به امولسیون آب در روغن در آب است. امولسیون دوگانه احتمالا محافظ مناسبی برای باکتریها هنگام عبور آنها از محیط معده است و به عنوان کپسولی زیستی[۳] برای ریزپوشانی باکتریها برای مصارف صنعتی در صنعت لبنیات استفاده میشود (گنزالس و همکاران).
۱-۲- تعریف مسئله
با توجه به نقش ریزپوشانی در افزایش بقاء میکروارگانیسمها، و با در نظر گرفتن اینکه محصولی پروبیوتیک است که به تعداد لازم ( cfu/ml107) به سلولهای اپیتلیال روده برسد، نشان از وجود لزوم پرداخت به این موضوع است و سوالات زیر در ذهن تداعی میشود:

1. آیا فرایند ریزپوشانی توسط زدو باعث حفظ و نگهداری لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7در ماست می شود؟
2. آیا فرایند ریزپوشانی توسط زدو باعث حفظ و نگهداری لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7در محیط شبیهسازی شده گوارشی میشود؟

۱-۳- اهداف
یکی از اهداف این تحقیق بررسی اثر محافظتکنندهی ریزپوشینههای آماده شده به روش امولسیونی آب در روغن در آب صمغ فارسی بر زندهمانی باکتری پروبیوتیک لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7[4] در بستر ماست و نگهداری امولسیون بدون اضافه کردن به ماست در دمای C˚۴ است. در این تحقیق برای اولین بار اثر محافظتکنندگی ریزپوشینههای تولید شده با بهره گرفتن از صمغ فارسی بر زندهمانی باکتری پروبیوتیک لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7 در بستر ماست و شرایط شبیهسازی شده گوارشی مورد بررسی قرار گرفته است.
۱-۴- فرضیات
در این پروژه دو فرضیه مدنظر میباشد:

1. ترکیباتی که به عنوان پوشش برای ریزپوشانی مورد استفاده قرار میگیرند، میتوانند با محافظت از باکتری سبب افزایش مقاومت باکتری در ماست شوند.
2. ترکیباتی که به عنوان پوشش برای ریزپوشانی مورد استفاده قرار میگیرند، میتوانند با محافظت از باکتری سبب افزایش مقاومت باکتری در محیطهای شبیهسازی شده گوارشی شود.

فصل دوم
بررسی منابع
۲-۱- غذاهای فراسودمند[۵]
در دنیای امروز، مصرفکنندگان غذا را فراتر از طعم و ارزش تغذیهای میدانند و به عنوان عاملی که دارای فواید مشخص برای سلامتیشان است، در نظر میگیرند. از همینرو مبحث غذاهای فراسودمند مطرح شده است (آنال و همکاران، ۲۰۰۷).
به طور کلی غذاهای فراسودمند باید دارای دو دسته مواد، شامل مواد مغذی پایه[۶] و مواد فعال از نظر فیزیولوژیکی باشند. دسته دوم جزئی است که به منظور فراسودمندکردن غذا به آن افزوده میشود، که میتواند به اشکال مختلفی از قبیل درشت مغذی مثل نشاسته، ریز مغذی مثل ویتامینها، غیر مغذی مثل میکروارگانیسمهای زنده یا فاقد ارزش غذایی مثل الیگوساکاریدها باشد (رابرفروید. م، ۲۰۰). در سالهای اخیر، با افزایش سطح آگاهی مردم در رابطه با اثر بخشی غذاهای فراسودمند، بخش عمده ای از بازار غذا به این گروه اختصاص یافته است.
در کل غذاهای فراسودمند به دو شکل تولید میشود:

1. اجزاء مورد استفاده در غذاهای فراسودمند از منابع طبیعی تغلیظ و جداسازی شده باشند و سپس به منظور تولید فراوردههای غذایی فراسودمند جدید، به آنها افزوده شود.
2. سطح ترکیبات فراسودمند موجود در یک ماده غذایی را تا حد تاثیرگذار، افزایش میدهند (سیبل. ا، ۲۰۰۷).

۲-۲- فراوردههای غذایی فراسودمند حاوی میکروارگانیسمهای پروبیوتیک
برخی غذاهای فراسودمند با هدف بهبود تعادل و فعالیت فلور میکروبی روده تولید میشوند که غذاهای حاوی میکروارگانیسمهای پروبیوتیک[۷] نام دارند (موسیلهی. س، ۲۰۰۳).
معمولا پروبیوتیکها به صورت طبیعی در غذا وجود ندارند و زمان زیادی است که این میکروارگانیسمها به صورت مکملهای خوراکی، به منظور پیشگیری یا درمان بیماریها مورد مصرف قرار میگیرند و در سالهای اخیر ایده افزودن میکروارگانیسمهای پروبیوتیک به موادغذایی مطرح شده است.
به صورت کلی مواد غذایی نسبت به داروهای مکمل گزینه مناسبتری برای رساندن باکتریهای پروبیوتیک به بدن انسان به شمار میروند، به دلایلی از جمله اینکه مردم به مصرف غذاهای حاوی میکروارگانیسمهای پروبیوتیک بیشتر از داروهای مکمل تمایل نشان میدهند و اینکه کیفیت تغذیهای این غذاها بیشتر از قرصهای حاوی پروبیوتیک است. همچنین ترکیبات سازنده مواد غذایی پایداری میکروارگانیسمهای پروبیوتیک در دستگاه گوارش را بالاتر میبرد(ووقان و همکاران، ۱۹۹۹).
۲-۳- ماست پروبیوتیک
تخمیر یکی ار قدیمیترین روشهایی است که جهت تبدیل شیر به محصولاتی با عمر انبارمانی بالاتر انجام میشود. پیداکردن منشإ دقیق پیدایش شیرهای تخمیر شده مشکل است ولی تاریخ آن به ۱۰ الی ۱۵ هزار سال پیش بر میگردد. در آن زمان شیوه زندگی انسان از حالت جمعآوری خوراک به حالت تولید غذا تغییر یافت (پدرسون. س، ۱۹۷۹). اگرچه هیچ نوشتهای راجع به منشأ ماست وجود ندارد ولی اثرات سلامتیبخش و تغذیهای آن در بسیاری از تمدنها از مدتها پیش وجود داشته و به احتمال زیاد منشأ آن به خاورمیانه بر میگردد. سیر تکاملی این محصول تخمیر شده طی گذشت زمان، با مهارتهای آشپزخانهای مردمان چادرنشین در سراسر جهان انجام گرفته است و امروزه محصولات شیری تخمیر شده در بسیاری از کشورها در مقیاس وسیع تولید میشود، اگرچه تعداد کمی از آنها شکل تجاری به خود گرفتهاند(تمیم و همکاران، ۲۰۰۰).
در تولید تجاری ماست، مخلوطی از باکتریهای اسیدلاکتیک لاکتوباسیلوس دلبروکی زیرگونه بولگاریکوس[۸] و استرپتوکوکوس ترموفیلوس[۹]، به شیر تولید میشود.
طی تخمیر ماست برخی از متابولیتهای میکروبی بهبود دهنده طعم و خصوصیات سلامتیبخش نیز تولید میشوند. چنین ویژگیهایی با غنیسازی ماست به وسیله باکتریهای پروبیوتیک افزایش می یابد. لاکتوباسیلوسها و بیفیدوباکتریومها[۱۰] در محصولاتی مانند ماست باعث تسهیل جذب پروتئین شده و با کاهش pH معده یونیزاسیون مواد معدنی را تشدید کرده و جذب املاحی مانند کلسیم، روی، آهن و فسفر را افزایش میدهند (گمز و همکاران، ۱۹۹۹).
ماست یکی از بهترین بسترهای غذایی برای وارد کردن پروبیوتیک است. رشد ضعیف کشتهای پروبیوتیک در شیر و نقص فراوردههای نهایی از نظر خواص حسی ماست، باعث شد تا همزمان از کشتهای سنتی و پروبیوتیک استفاده کنند. تولید مقادیر قابل توجهی اسید استیک طی دوران گرمخانهگذاری طولانی توسط بیفیدوباکتریومها ایجاد عطر و طعم پنیری در ماست در اثر فعالیت سویههای پروتئولیتیک پروبیوتیک و عدم تولید حداقل مقدار استالدهید لازم جهت ایجاد طعم ویژه ماست، از مهمترین نقصهای ماستهای تولید شده با کشتهای پروبیوتیک هستند (گرادی و همکاران، ۲۰۰۵). بهترین راه برای بهبود طعم فراوردههای پروبیوتیک، استفاده از میکروارگانیسمهای پروبیوتیک به عنوان کشت همراه[۱۱] با کشتهای آغازگر اصلی ماست است (طاهری و همکاران، ۱۳۸۸)، زیرا کشتهای آغازگر با تولید آمینواسیدها و کاهش پتانسیل اکسیداسیون – احیا، رشد باکتریهای پروبیوتیک را بهبود میبخشند و با تولید ترکیبات موثر بر عطر و طعم، مشکلات احتمالی عطر و طعم را برطرف میکنند (گمز و همکاران، ۱۹۹۹).
انتشار گزارشهایی مبنی بر عدم تحمل سویههای آغازگر ماست در سیستم گوارشی، باعث شده است تا پروبیوتیکهای انسانی از میان میکروارگانیسمهای غیربیماریزا که زیستگاه آنها اندامهای گوارشی انسانی میباشد، جداسازی و گزینش شوند که گروه عمدهای از آنها را لاکتوباسیلوسها تشکیل میدهند. کاربرد موفقیتآمیز این گروه از میکروارگانیسمها در فراوردههای تخمیری، به خصوص ماست، به مراتب گزارش شده است (میرلوحی و همکاران، ۱۳۸۸).
۲-۴- پروبیوتیکها
نخستین بار واژه پروبیوتیک در سال ۱۹۶۵ توسط لیلی[۱۲] و استیلون[۱۳]، به معنای حیاتبخش از واژه یونانی پروبیوتیس گرفته شده است و از پروبیوتیک به معنای تشریح مواد تقویت کنندهی رشد مترشحه از میکروارگانیسمها، که باعث تحریک رشد سایر میکروارگانیسمها میشوند، استفاده کردند. بنابراین تعریف پروبیوتیک از نظر مفهوم، نقطه مقابل آنتیبیوتیکها یا عوامل ضد حیات است (گمز و همکاران، ۱۹۹۹). بعدها توسط افرادی چون پارکر[۱۴] (۱۹۷۴) و فولر[۱۵] (۱۹۷۶) تغییر یافت و دستگاه گوارش به عنوان نقطه اثر پروبیوتیکها معرفی شد (وجدانی و همکاران، ۱۳۸۲). این تعاریف با تعاریف قبلی که بر روی اثرات متقابل پروبیوتیکها ومیکروفلور روده تمرکز کرده بود، متفاوت است. سادهترین تعریف برای پروبیوتیکها توسط فولر ارائه شد که پروبیوتیکها را میکروبهای زندهای معرفی کرد که بر میزبان اثرات سودمندی باقی میگذارد، به این صورت که تعادل میکروبی روده را بهبود میبخشند. اخیرا FAO و سازمان بهداشت جهانی[۱۶]، پروبیوتیکها را اینطور تعریف کردند: میکروارگانیسمهای زندهای هستند که وقتی به مقدار کافی یا در محلی خاص مصرف میشوند یک یا چندین فایده مشخص را برای سلامتی میزبان (که میتواند انسان یا دام باشد) به همراه دارند. این میکروارگانیسمها باید از نظر متابولیکی در محصول ثابت و فعال باقی بمانند و قبل از هضم زنده مانده و بتوانند خود را به سلولهای اپیتلیال روده برسانند و آثار سودمندی را در آن قسمت به جای گذارند (آنال و همکاران، ۲۰۰۷). پروبیوتیک محدودهی گستردهای از میکروارگانیسمها را شامل میشود که اکثرا باکتری هستند، اما بعضی مخمرها هم پروبیوتیک محسوب میشوند (بورگین و همکاران، ۲۰۱۱؛ پیکوت و همکاران، ۲۰۰۷).
البته طی زمان های مختلف تعاریف متعددی برای پروبیوتیکها ارائه شده که در جدول ۲-۱ به بعضی از آنها اشاره شده است (ویدهالاکشمی و همکاران، ۲۰۰۹).
۲-۴-۱- معیار انتخاب میکروارگانیسم به عنوان پروبیوتیک
میکرارگانیسمهایی که به عنوان پروبیوتیک انتخاب میشوند دارای یکسری ویژگیهایی هستند. از جمله این ویژگیها عبارتند از (گمز و همکاران، ۱۹۹۹؛ گراجک و همکاران، ۲۰۰۵؛ ماتیلا-سندهلما، ۲۰۰۲):
– بیماریزا نباشد و در بدن میزبان مسمومیت ایجاد نکند و نسبت به آنتیبیوتیکها مقاوم باشد.
– باید از سویهی مشخص بوده و منشا انسانی داشته باشد.
– برای مصارف انسانی توانایی زندهمانی در محصول را داشته و بتواند شرایط تولید ماده غذای را تحمل کند و پایدار باشد.
– از نظر ژنتیکی پایدار باشد.
– نسبت به اسید معده، ترکیبات صفراوی و آنزیمهای گوارشی مقاوم بوده و قابلیت اتصال به سلولهای اپیتلیال روده را داشته باشد.
قابل ذکر است که ویژگیهای عملکردی میکروارگانیسم، مهمتر از منشا پروبیوتیک بودن آن است.
۲-۴-۲- اثرات سودمند پروبیوتیکها
اثرات مفید پروبیوتیکها شامل کاهش شیوع اسهال، یبوست و سرطان روده، تنظیم سطح کلسترول، بهبود سوءهاضمه، بهبود سیستم ایمنی و رقابت با پاتوژنها است. پروبیوتیکها از رشد میکروارگانیسمهای ناخواسته یا مسمومکنندهی غذا مثل سالمونلا نیز جلوگیری میکنند که این اثرات مفید به دلیل تولید اسیدهای کوتاهزنجیر (مثل اسیدلاکتیک، اسیداستیک و یا پروپیونیکاسید) و باکتریوسین است. همچنین این باکتریها به رشد باکتریهای مفید موجود در فلور روده نیز کمک می کنند (خلیل و همکاران، ۱۹۹۸؛ موتوکوماراسامی و همکاران، ۲۰۰۶).
اگر میکروارگانیسم در زمان مصرف به اندازهی کافی وجود نداشته باشد که این مقدار معمولاً cfu/ml 106 (موکاران و همکاران، ۲۰۰۹؛ وپیکوت و همکاران، ۲۰۰۴) یا cfu/ml107 است، مزایای حاصل از وجود این میکروارگانیسمها به مصرفکننده نخواهد رسید و اگر محصول خواص حسی مطلوب نداشته باشد، مصرفکننده آن محصول را مصرف نمیکند (گوناسکاران و همکاران، ۲۰۰۷). در مورد حداقل تعداد میکروارگانیسم زنده تا زمان مصرف برخی کشورها مثل آرژانتین، پاراگوئه و برزیل این تعداد راcfu/ml 106 برای بیفیدوباکتریومها میدانند ولی در ژاپن این تعداد cfu/ml 107 است. همچنین فدراسیون بین المللی لبنیات[۱۷]، این مقدار را cfu/ml 107 اعلام کرده است (چان و همکاران، ۲۰۰۲؛ چاواری و همکاران، ۲۰۱۰؛ دلا و همکاران، ۲۰۱۲).
جدول ۲-۱- تعاریف مختلف ارائه شده پروبیوتیک در گذر زمان

نخستین بار مایکل پولانی  با تصریح به این که « ما بیش از آن چه می توانیم بگوییم می‏دانیم» مفهوم دانش ضمنی را مطرح کرد. به اعتقاد وی دانش ضمنی در حوزه شخصی جا دارد و متضمن تلاقی میان فرد و فرهنگی است که بدان تعلق دارد. از دیدگاه پولانی دانش ضمنی را فقط به صورت ضمنی می‏توان آموخت. این امر ریشه در تلقی وی از دانش ضمنی به مثابه نیروی ضمنی ذهن و قدرت تلفیق و درک ارتباط آن دارد. دانش ضمنی به عنوان محرکی مهم در فرایند خلاقیت و نوآوری نقش مهمی را به عنوان یک منبع سازمانی و عامل موفقیت در سازمان ایفا می‏کند. امروزه دیگر همه گروه‏های کار ی و علمی اذعان دارند که برای اینکه سازمان ها بتوانند در دنیای تجارت و رقابت، حضور مستمر و پایدار داشته باشند، باید حول محور علم و دانش فعالیت کنند. دانش مفهومی فراتر از داده و اطلاعات است(زمردیان،۱۳۸۹،ص۵۰).

دانش به مجموعه اطلاعات سازمان دهی شده، راه کار عملی مرتبط با آن، نتایج به کارگیری آن در تصمیمات مختلف و آموزش مرتبط با آن، گفته می‏شود. دانش زیربنای مهارت، تجربه و تخصص هر فرد است(دراکر،۱۹۹۹). دانش ضمنی ماهیت پیچیده و نامشهودی دارد، لذا انتقال آن به آسانی و یکباره انجام نمی‏شود. روابط نزدیک از خلال تعامل و ارتباط مستمر به طرفین کمک می‏کند تا به مبادله رسمی و غیر رسمی اطلاعات بپردازند. روابط نزدیک، ترویج ارتباط‏های عمیق و تسهیل مبادله اطلاعات جزئی میان طرفین را به همراه دارد. علاوه بر آن به افراد فرصت بیشتری می‏دهد تا از طریق تماس‏های رودررو و فیزیکی در احساسات، انگیزه‏ها، تجارب جمعی و الگوهای ذهنی یکدیگر سهیم شوند. به عبارت دیگر، دانش از طریق گفت و شنودهای مکرر میان اعضای دو شرکت به مفاهیم و اصطلاحات مشترک برای آن‏ها تبدیل می‏شود. بنابراین، گیرنده دانش امکان بیشتری برای کسب دانش ضمنی می‏یابد. یعنی روابط نزدیک، به گیرنده فرصت دستیابی به عمق فرایند عملیات عرضه کننده را می‏دهد، لذا آن‏ها می‏توانند از برنامه‏ها، نمادها یا فرهنگ سازمانی عرضه کننده پیروی کنند(نوناکا،۲۰۱۲).

همان طور که گفته شد، پیچیدگی و نامشهود بودن دانش ضمنی مانع از انتقال کامل و یکباره آن می‏شود، لذا تکمیل انتقال آن به همکاری شرکت مبدأ در مرتبه‏های بعدی نیاز دارد. این امر ضرورت تعامل مستمر و طولانی را در انتقال دانش باز می‏نمایاند. تعامل مداوم، امکان بازبینی را برای بهبود انتقال دانش ضمنی فراهم می‏آورد. شرکت مبدأ با دریافت بازخورد از شرکت گیرنده می‏تواند دستورالعمل‏های جزئی بیشتری درباره ماهیت دانش و تسهیل درک آن در اختیار گیرنده بگذارد. روابط نزدیک، به کیفیت اطلاعات مورد مبادله و مطلوبیت حفظ رابطه و ارزشی که طرفین برای یکدیگر قائلند بستگی دارد. زمانی که دانش به اشتراک گذاشته شده به هنگام، دقیق و مفید باشد، طرفین تمایل بیشتری به حفظ رابطه نشان می‏دهند(نوناکا،۲۰۱۲).

لازم به یادآوری است که عنصر بنیادین روابط نزدیک بین فرستنده و گیرنده اطلاعات و دانش سازمانی، اعتماد متقابل است. اصولاً اعتماد، اساس مبادله دانش ضمنی را تشکیل می‏دهد. فوس و همکارانش اهمیت اعتماد را ناشی از قرارداد ناپذیری دانش ضمنی دانسته و بر نقش آن در کاهش ریسک و عدم قطعیت نهفته در انتقال دانش ضمنی تأکید می‏کند. طبعاً به وجود آمدن اعتماد در بستری از صمیمیت و ارتباطات شخصی شکل می‏گیرد که تبادل غیررسمی دانش را تسهیل کرده، امکان اشتراک گذاری اطلاعات جزئی و راهبردی را افزایش می‏دهد(نوناکا،۲۰۱۲).

دانش، شامل دانش رسمی، الگوها، قوانین، برنامه‏ها و رویه‏ها، مهارت‏ها و تجربه افراد می‏باشد. همچنین شامل دانش رسمی، ارتباط برقرار کردن، تحلیل موقعیت‏ها، توسعه راه حل‏های جدید برای مشکلات و انجام فعالیت‏های سازمان، موضوعات فرهنگی، آداب و رسوم و ارزش‏هایی از قبیل روابط با مخاطبان سازمان می‏باشد. چنین تعاریفی از دانش سازمانی اهمیت عنصر انسانی و ارتباطات میان افراد در سازمان را در خلق و بکارگیری دانش سازمانی نشان می‏دهد. توجه به مدیریت دانش نتیجه‏گیری فوق را روشن‏تر خواهد کرد(نوناکا،۲۰۱۲).

[۱] drucker

[۲] nonaka

[۳] nonaka

ب – اقدام های پلیس در مراقبت های رسمی:
۱) شناسایی محدوده استحفاظی و جمع آوری اطلاعات
۲) برنامه ریزی عملیات پیشگیرانه
ج – سازماندهی مراقبت های پیشگیرانه:
۱) گشتی ها و ایست و بازرسی
د – هدایت وکنترل عملیات پیشگیرنده:
۱) کنترل قبل از شروع عملیات ۲) کنترل در حین عملیات ۳) کنترل بعد از عملیات پیشگیرانه

1. مراقبت های غیررسمی
2. مراقبت های طبیعی

۲-۲-۸-کاهش جاذبه آماج ها:

«کلارک» این سری روش های پیشگیری وضعی را مورد تاکید و بررسی قرار می دهد. تقلیل میزان درآمدو سود و مزایای حاصله از ارتکاب جرم برای مجرمین است به نحوی که مجرم دیگر تمایلی به ارتکاب جرم نداشته باشد چرا که امکان بهره برداری و انتفاع از آن آماج برای او به حداقل رسیده و یا مقدور نمی باشد. این روش دارای اشکال متنوعی است که عمده آنها عبارتند از :حذف آماج های جرم، علامت گذرای اموال، تقلیل وسوسه ها و حاکم کردن قواعد خاص بازدارنده.(جعفریان، ۱۳۸۶، ۵۸-۵۷)

۲-۳-سرقت:

فرهنگ معین در تعریف سرقت آورده است: سرقت از نظر لغوی کلمه ای است عربی که در زبان فارسی به معنی دزدیده، دزدی کردن یا بردن مال دیگری معنا شده است. (معین، ۱۳۶۳، ۱۸۶۹). گلدوزیان (۱۳۷۲، ۲۹۳) در تعریف سرقت گفته است: ربودن خدعه آمیز مال غیر، برداشتن چیزی از دیگران بدون اطلاع و رضایت او، گرفتن و بردن چیزی از دیگری بدون اطلاع و رضایت او، گرفتن و بردن پول کسی به زور با مکر و فریب، ربودن متقلبانه شیء متعلق به دیگری.
همچنین در خصوص سرقت نوشته است: سرقت تنها وقتی موجود است که شی موضوع جرم بدون آگاهی و برخلاف میل صاحب آن از تصرف دارنده قانونی آن به تصرف عامل جرم درآید. لازمه آن گرفتن، برداشتن و کش رفتن است.(گلدوزیان، ۱۳۷۲، ۲۹۳).
طبق ماده۱۹۷ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰سرقت عبارتست از ربودن مال دیگری به طور پنهانی، سرقت برداشتن چیزی از دیگران بدون اطلاع و رضایت آنهاست. (حسینی، ۱۳۷۱، ۳۰).
گسن[۴۶] (۱۳۷۰) در بیان سرقت منزل می گوید: ربودن هر نوع کالا یا شیئی از منزل و محل سکونت به هر شکل و با بهره گرفتن از هر شیوه سرقت منزل است که متداول ترین نوع سرقت در جامعه است.
محل سکونت انسان به خاطر وسائل و مایملکی که در آن قرار دارد همواره هدف تاراج سارقین قرار داشته است. وقوع این نوع سرقت در تمام ساعات شب و روز و تمام فصول وجود دارد و یک منزل هر لحظه ممکن است مورد دستبرد قرار گیرد. در گذشته سرقت هایی که از منازل انجام می شد شکل یکسان و نزدیک به هم داشت ولی امروزه به خاطر تغییر وضعیت و شکل منزل شیوه های کار و نوع مالی که از منازل سرقت می شود متفاوت است. منازل امروزی به شکل مجتمع (شهرک ها) آپارتمانی، ویلائی و باغات بزرگ و خانه های معمولی و سنتی است، هر کدام از اقسام مذکور به صورتی خاص و در زمانی مناسب مورد دستبرد قرار میگیرند (گل محمدی، ۱۳۸۴، ۶).

۲-۳-۱-تاریخچه سرقت

سرقت یا دزدی از جمله جرایمی است که در تمام ادوار تاریخ به عنوان پدیده اجتماعی مجرمانه، مورد تنفر و انزجار عمومی بوده و در همه شرایع و مذهبها و قوانین کشورها، سرقت امری نامشروع بوده و با کیفر مواجه بوده است. بنابه نوشته منتسکیو در کتاب روح القوانین، تنها در قوم اسپارت، ارتکاب سرقت مجاز بوده است.(ولیدی، ۱۳۷۹، ۱۵۳).
از ده هزار سال پیش که انسان کشاورز موفق به تهیه محصول مازاد بر خود شد، صحرانشینانی که قادر به تهیه چنین محصولاتی نبودند، حمله و تجاوز به این انبارها را آغاز کردند و از آن زمان به بعد، دزدی و غارتگری در زندگی اجتماعی بشر شکل گرفت و این مسئله تا امروز در دوره های مختلف تاریخی در ابعاد مختلف رشد کره است. (یگانگی، ۱۳۸۱، ۴۷) نمونه هایی از مجازات سرقت در ادیان و جوامع مختلف در گذشته: در دین زرتشت در ایران باستان، برای هر نوع سرقتی، مجازات قتل را اجرا می کردند همچنین در مجموعه قوانین پادشاه بابل (حمورابی) برای سرقت مجازات کشتن سارق را اجرا می کردند. در قانون روم، یکی ازعوامل پیدایش بردگی، ارتکاب جرم سرقت بوده است بدین معنی که هرگاه سارقی را دستگیر می کردند، او را مانند غلامان و برای بردگی به نفع فرد مالباخته، به فروش می رساندند و بهای آن را به مالباخته می دادند.
در کشور چین، دزدان بی رحم (آنهایی که در حین سرقت مرتکب قتل نیز می شدند) را قطعه قطعه میکردند و سایر سارقان را با این نوع شکنجه، مجازات نمی کردند.(هاتفی، ۱۳۸۴، ۶).
در روسیه، مجازات سرقت و قتل یکسان بود و سارقان همیشه مرتکب قتل می شدند تا سرقت آنها افشاء نشود.
در فرانسه، فرانسوی ها اول در سال ۱۵۳۴ میلادی، در فرمان خود برای جلوگیری از سرقت، شکنجه چرخ را برای مجازات سارقین در نظر گرفت. در این مجازات، دست و پای سارق را می شکستند و روی چرخ می انداختند تا جان بسپارد (صدرات، ۱۳۴۰، ۴۹)
در آیین یهود، جرم سرقت ممنوع و نامشروع بوده و سارق محکوم به استرداد ۴ تا ۵ برابر مال مسروقه به مالباخته بوده است. (تورات، باب ۲۲)
به طور کلی در بررسی تاریخی و قضایی سرقت در کشور های اروپایی تا قبل از انقلاب کبیر فرانسه، مجازات سرقت، اعدام به وسیله دارزدن بوده است به علاوه سارقین را بعد از دار زدن روی زمین می انداختند و درمعابر عمومی می گرداندند و زنانی که مرتکب سرقت می شدند زنده به گور می گردند و این وضع تا اوایل قرن نوزدهم، کم و بیش ادامه داشته است، (صدرات، ۱۳۴۰، ۶۵ -۵۹).
ولی از اواسط قرن نوزدهم از شدت این عمل کاسته شده و تا آنجا که مسئله شکستن حرز به وسیله سارق یکیاز جهات تشدید مجازات محسوب می شد پس از انقلاب کبیر فرانسه با تصویب قانون جزای انقلابی، جرم سرقت به سرقت های جنایی و جنحه ای، تقسیم شد و بر حسب مجازات مورد مجازات حبس پیش بینی شد. (ولیدی، ۱۳۷۹، ۱۵۶)

۲-۳-۲- انواع سرقت

سرقت انواع مختلفی دارد مانند سرقت منزل، سرقت مراکز تجاری و مغازه ها، سرقت عادی مغازه، دخل زنی، جیب بری، کیف قاپی، گردنبند قاپی، سرقت وسائل نقلیه، سرقت های مسلحانه وراهزنی، سرقت های رایانه ای، سرقت از نوع هیپنوتیزم، که آنچه مورد نظر ماست سرقت منزل می باشد.
به طور کلی سرقت به دو نوع صورت می گیرد.

1. سرقت ساده (سرقت عادی) که سارق بدون توسل به زور شیئی را می رباید.
2. سرقت با توسل به زور و تهاجم (سرقت جبری) که به طور فردی، دسته جمعی (باند) اتفاق می افتد. (رسولی، ۱۳۸۵، ۸) سرقت را به اعتبار های مختلف می توان تقسیم بندی کرد و مورد بررسی قرار داد. (هاتفی، ۱۳۸۴، ۱۴-۱۰) که عبارتند از

۲-۳-۳-انواع سرقت به اعتبار شدت و ضعف مجازات (حقوقی)

• سرقت مستوجب حد- راهزنی
• سرقت های مشدد – سرقت های تعزیری

۲-۳-۴-انواع سرقت به اعتبار نحوه عمل عامل

-تک رو – زوجی-گروهی (باندی)

۲-۳-۵-انواع سرقت به اعتبار مال مسروقه

– سرقت فرش- سرقت خودرو، قطعات و لوازم آن
– سرقت لوازم خانگی، صوتی و تصویری- سرقت اشیاء عتیقه
– سرقت طلا، جواهرات و پول نقد- سرقت احشام

۲-۳-۶-انواع سرقت از اماکن به اعتبار محل آن

– منزل – مغازه – فروشگاه انبار- بانک- ادارات و موسسات دولتی- دفاتر اسناد رسمی و بنگاه های معاملاتی – اماکن عمومی (هتلها، پایانه ها و. ..)

۲-۳-۷-انواع سرقت از اماکن به اعتبار راه های ورود سارق

– بریدن و یا شکستن قفل(قفل بری)
– سوراخ کردن دیوار
– کلید انداختن
– کشیدن مغزی درب
– بیرون آوردن توپی
– ورود از طریق دیوار حیاط

• . تاروک، پیشین، ص ۶۶۴٫ ↑
• . سیّد محمد کاظم سجادپور، چارچوبهای مفهومی و پژوهشی برای مطالعۀ سیاست خارجی ایران، (تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، چاپ دوم، زمستان ۱۳۸۳)، ص۲۶٫ ↑

• . Shanghai Cooperation Organisation (SCO) ↑
• . سجادپور، پیشین، ص ۲۶٫ ↑
• . شعیب بهمن، «اجلاس سران شانگهای و ابهام در عضویت ایران»،
  Available at: http://www.iras.ir/Default_view.asp?@=6263آخرین مشاهده در تاریخ: ۱۰/۵/۱۳۸۸٫ ↑
• . مهدی سنایی، «روابط ایران و روسیه: مشکلات و دورنمای پیش رو»، در: کتاب روابط ایران و روسیه، به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، (تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز، ایراس، چاپ اول، ۱۳۸۷)، ص۲۲٫ ↑
• . علی باقر نعمتی، «جایگاه جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی روسیه»، در: کتاب روابط ایران و روسیه، به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، (تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز، ایراس، چاپ اول، ۱۳۸۷)، ص۳۰۶٫ ↑
• . سنایی، «روابط ایران و روسیه: مشکلات و دورنمای پیش رو»، ص ۲۲٫ ↑
• . Robert O. Freedman, “Russian -Iranian Relations in The 1990s”, Meria Journal, Volume 4, No.2, (June 2000), Available at: http://meria.idc.ac.il/journal/2000/issue2/jv4n2a5.html, Last View at: 14 June 2009. ↑
• . کولایی، «روابط ایران و روسیه؛ تداوم یا تغییر»، ص۷۴٫ ↑
• . مهدی صفری، ساختار و تحولات سیاسی در فدراسیون روسیه و روابط با جمهوری اسلامی ایران، (تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، چاپ اول، ۱۳۸۴)، صص ۱۰۹- ۱۰۸٫ ↑
• . From scratch ↑
• . Jakub M. Godzimirski, “Putin and Post-Soviet Identity Building Blocks and Buzz Words”, in: Problems of Post-Communism, Vol. 55, No. 5, (September/October 2008), p.20 ↑
• . صفری، پیشین، صص ۱۱۱- ۱۱۰٫ ↑
• . کولایی، «روابط ایران و روسیه؛ تداوم یا تغییر»، ص۷۴٫ ↑
• . الهه کولایی، اکو و همگرایی منطقهای، (تهران: مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استرات‍ژیک خاورمیانه، چاپ اول، ۱۳۷۹)، ص۲۰۵٫ ↑
• . کولایی، «روابط ایران و روسیه؛ تداوم یا تغییر»، ص ۷۴٫ ↑
• . The Organization of Commonwealth Independent States (CIS) ↑
• . قدیر نظامی، «بازشناسی سیاستهای منطقهای فدراسیون روسیه و آثار آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، سال پنجم، شماره ۱۷، (زمستان ۱۳۸۲)، ص۸۶٫ ↑
• . صفری، پیشین، ص ۷۵- ۷۴٫ ↑
• . Pragmatism ↑
• . سعید شرافت، «کنترل بین المللی تسلیحات، نگاه امنیتی روسیه»، در: کتاب کشورهای مستقل مشترکالمنافع؛ CIS، (۲)، تدوین ابراهیم خاتمی خسروشاهی، گردآوری شورای غیر دولتی روابط خارجی مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران، (تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران، چاپ اول، ۱۳۸۳)، ص ۱۶۲٫ ↑
• . Lena Jonson, Vladimir Putin and Central Asia: The Shaping of Russian Foreign Policy, (NewYork, I.B.Tauris and Co Ltd, 2004), p.189. ↑
• . Andrey S. Makarychev ,“Politics, the State, and De-Politicization Putin’s Project Reassessed”, in: Problems of Post-Communism, Vol. 55, No. 5, (September/October 2008), p.62 ↑
• . Doctrine ↑
• . داود کیانی، «آسیب شناسی روابط ایران و روسیه»، در: کتاب روابط ایران و روسیه، به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، (تهران، انتشارات مؤسسۀ مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز؛ ایراس، چاپ اول ۱۳۸۷)، ص۳۴۸٫ ↑
• . شرافت، پیشین، ص ۱۳۷٫ ↑
• . Collective Security Treaty Organisation (CSTO) ↑
• . Group of Eight (G8) ↑
• . Asia- Pacific Economic Cooperation (APEC) ↑
• . Organization of The Islamic Conference (OIC) ↑
• . صفری، پیشین، ص ۷۵٫ ↑
• . “taking things in hand” ↑
• . Marlène Laruelle, Russia’s Central Asia Policy and the Role of Russian Nationalism, (Stockholm, Silk Road Paper, April 2008), p.9-10, Available at: http://www.isdp.eu/files/publications/srp/08/ml08russiacentral.pdf, Last View at: 10 June 2009 ↑
• . کرمی، تحولات سیاست خارجی روسیه؛ هویت دولت و مسألۀ غرب، صص ۲۰۱ – ۱۹۸٫ ↑
• . همان، ص ۲۰۷٫ ↑
• . همان، ص ۲۱۱٫ ↑
• . همان، ص ۵۰٫ ↑
• . تدبیر یا مفهوم سیاست خارجی روسیه مجموعهای از دیدگاه ها دربارۀ محتوا و حوزه های اصلی فعالیتهای سیاست خارجی این کشور میباشد و پایۀ حقوقی این سند، قانون اساسی، قوانین فدرال و دیگر مقررات دولت روسیه است که کارکرد نهادهای فدرال قدرت دولتی را در عرصۀ سیاست خارجی تنظیم مینماید. همچنین اصول و هنجارهای شناخته شدۀ حقوق بینالملل و قراردادهای بین المللی روسیه و نیز سند تدبیر امنیت ملی روسیه از دیگر پایه های سند تدبیر سیاست خارجی فدراسیون روسیه هستند. (به نقل از: جهانگیر کرمی، پیشین، ص ۱۹۸). [منظور از سند تدبیر همان رهنامهها هستند که به آنها اشاره شد. با این حال از آنجا که مطلب فوق به طور مستقیم از منبع ذکر شده نقل گردیده، برای حفظ امانت این عنوان و تعریف همراه آن نیز بیان شد.] ↑
• . سند تدبیر امنیت ملی از سوی شورای امنیت فدراسیون روسیه پیشنهاد و بوسیلۀ رئیس جمهور تصویب و اعلام میشود. ↑
• . Federal Border Service (FBS)
  ↑
• . کرمی، تحولات سیاست خارجی روسیه؛ هویت دولت و مسألۀ غرب، صص ۶۱- ۶۰٫ ↑
• . Transneft ↑
• . Gasprom ↑
• . Lukoil ↑
• . Azerbaijan International Operatig Company ↑
• . Freedman, “Russian -Iranian Relations in the 1990s”. ↑
• . Ibid ↑
• . آ.گ.زادوخین، سیاست خارجی روسیه؛ خودآگاهی و منافع ملی، (تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات ابرار معاصر، چاپ اول، ۱۳۸۴)، صص ۱۹۱- ۱۹۰٫ ↑

۴-۴-۵-۲-آزمون خود همبستگی
بوسیله مشاهده نمودار ریشه های معکوس خود رگرسیونی می توان دریافت آیا بین پسماندهای مدل وابستگی وجود دارد یا خیر این مسئله در نمودار زیر بیان شده و مبین آن است که وابستگی خاصی بین پسماندها وجود ندارد.
نمودار ۴ -۲- ریشه معکوس خود رگرسیون

۴-۴-۵-۳- عکس العمل آنی با بهره گرفتن از مدل تصحیح خطا
تابع عکس العمل تحریک(آنی)[۱۴۴]
این تابع نشانگر تاثیرپذیری و واکنش یک متغیر درونزا به نسبت به تغییرات )تحریک( یکی از جملات اخلال در طول زمان است. با ترسیم گرافهای نرم افزار به خوبی واکنش دو به دوی متغیرها در قبلا تغییرات آنی یکدیگر قابل مشاهده خواهد بود. همنوایی در پاسخها محقق را به تایید نتایج جبری الگو رهنمون می شود.
در یکی از نخستین تجربه های کاربرد مدل VAR توسط توماس فوم بای و جوزف هریشبرگ این فرضیه آزمون گردید که آیا اقتصاد تگزاس از تغییرات قیمت نفت تبعیت می کند یا خیر ؟ بدین منظور این دو محقق سه متغیرِ درصد تغییر در قیمت واقعی نفت – درصد تغییر در اشتغال بخشهای غیر کشاورزی تگزاس و درصد تغییرات در اشتغال بخشهای غیر کشاورزی در سایر ایالتهای امریکار ا را به صورت فصلی از فصل اول سال ۱۹۷۴ تا فصل اول ۱۹۸۸ مورد بررسی قرار دادند.
ضمن استفاده از جمله ثابت و دو وقفه برای کلیه متغیرها و تفسیر موضوع از روی بی معنا شدن آماره اف برای ضرایب وقفه های مدل آنها به این نتیجه رسیدند که از وابستگی اقتصاد تگزاس به نفت کاسته شده و دیگر شوکهای قیمت نفت نمی تواند تاثیر مخربی بر اشتغال در این ایالت داشته باشد. در کنار این نحوه استنتاج ساده از مدل در تحقیق حاضر کوشیده خواهد شد تقارن بیشتری با الگوهای هم انباشته کننده ایجاد شده و مدل بکارگرفته شده در این تحقیق حائز کلیه ضوابط خودرگرسیون برداری هم انباشته کننده گردد.
نمودار ۴-۳- عکس العمل آنی با بهره گرفتن از مدل تصحیح خطا

نمودار ۴-۴- تجزیه واریانس

۴-۵- نتیجه گیری
برای نمونه به الگوی عوامل اثر گذار بر شاخص سهام می پردازیم که فرم خلاصه به صورت زیر است:
D(SIR,2) = – 27/8 – 88/1 D(SIR(-1)) +72/0D(INF(-1)) + 037/0D(EFR(-1)) – ۱۲۱/۰D(GDPR(-1)) – ۶۶/۰ D(M2R(-1)) +46/0D(SIR(-1),2) + 133/0D(SIR(-2),2) + 042/0D(EFR(-1),2)+037/0D(EFR(-2),2)+16/0D(GDPR(-1),2)+0098/0D(GDPR(-2),2)+ 33/0D(M2R(-1),2) – ۰۶۵/۰D(M2R(-2),2) – ۷۲/۰D(INF(-1),2) – ۲۲/۰D(INF(-2),2) + 146/0DUM ……………((۴-۶
قسمتی از معادله که هایلایت شده است مربوط معادلات خطا است و به رابطه تفاضل مرتبه دوم شاخص با وقفه اول تفاضل مرتبه اول متغیرهای مدل می پردازد بدون استثنا کلیه این معادلات خطا با تورم در رابطه هستند. پس از تعدیل خطا با شاخص رابطه خواهند داشت.
مهمترین ملاکهای ارزیابی ما بررسی ارتباط تفاضلهای مرتبه دو۲ باهم خواهد بود:
به طور نمونه D(SIR,2) با وقفه اول و دوم خود رابطه مثبت ، با وقفه اول و دوم نرخ ارز رابطه مثبت، با وقفه اول و دوم تولید ناخالص داخلی رابطه مثبت و با حجم نقدینگی در وقفه اول رابطه مثبت و در وقفه دوم رابطه منفی و همین طور با تورم در هر دو وقفه رابطه منفی دارد. عرض از مبدا نیز منفی بوده و متغیر مجازی برای بررسی اثر فصلها نیز رابطه مثبت دارد.
بر اساس این روابط می توان گفت کلیه فرضیات تحقیق بر اساس وجود روابط تایید می گردد و تنها ارتباط بین حجم نقدینگی و تورم با شاخص قیمتی سهام منفی است.
با بررسی بیشترین معناداری بر اساس اماره تی به معادله زیر خواهیم رسید:
D(SIR,2)=88/1- D(SIR(-1))+67/0 D(INF(-1))+46/0 D(SIR(-1),2)–۷۲/۰ D(INF(-1),2)-22/7+14/0DUM
(4-7)……………
(94/1) (3/2-) (43/2-) (71/2) (13/8-) ) 13/8-)t-statistic:
00/21 F-statistic: 84/0 R2: 88/0 R2:
بر اساس الگوی بالا تغییرات فصلی اثر مثبت بر شاخص دارد عرض از مبدا معادله منفی بوده و تغییرات شاخص در دوره پیشین خود اثر مثبتی بر تغییر شاخص در دوره جاری خواهد گذارد همچنین رابطه تورم دوره قبل با شاخص نیز منفی است وقفه های اول تفاضلهای مرتبه اول از تورم و تغییرات شاخص به عنوان جملات خطا به ترتیب رابطه مثبت و منفی با شاخص دارند که با توجه به حضور درجات تفاضلی مرتبه دوم در معادله به تفسیر آنها نمی پردازیم.
۴-۶- گام دوم: ارتباط میان شاخص سهام با متغیرهای کلان بر اساس آزمون گرنجر
در مطالعه حاضر آزمون علیت گرنجر بر اساس مدل ساده رگرسیون خطی برآورد می شود. نتایج در جدول (۴-۱۲)ارائه شده است.
جدول ۴-۱۱- بررسی آزمون علیت گرنجر