تدابیر تقنینی اجتناب از ورود به زندان

گاهی اوقات در رابطه با مجرمینی که خطرناک محسوب نمی شوند و معمولاً هم به صورت اتفاقی مرتکب جرم شده اند می توان از تدابیری بهره جست که از همان ابتدا مانع ورود آنها به زندان ها که در واقع به تعبیری ، خود مدارس جرم آموزی و بزهکاری هستند ، شد.[۱] «سندرم میله های زندان» یا همان پذیرش فرهنگ زندان که ساترلند آن را از شگفتی های زندان می داند[۲] به راستی معضل عظیمی است که امروزه تمامی کشورهای دنیا به نوعی با آن دست و پنجه نرم می کنند و نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت پس نیاز است تا با در پیش گیری تدابیری مانع ورود افراد به زندانها و قرار گرفتن در کنار سایر مجرمین وتبدیل شدن به افرادی کاربلد در زمینه های مختلف مجرمانه شویم.

این روش ها در کشور های گوناگون به شیوه های مختلفی به چشم می خورد. تعویق صدور حکم ، تعلیق اجرای مجازات و مواردی از این دست از جمله این روش ها هستند که اصولاً هر دو مدّت ها است که در نظام های حقوقی کشور های مختلف دنیا به چشم می خورند و راهکارهایی پر استفاده در کاهش جمعیّت زندانها طی سالیان متمادی بوده اند.

ما در این فصل قصد داریم تا در رابطه با دو نهاد پر کاربرد تعلیق اجرای مجازات و تعویق صدور حکم سخن بگوییم و آن ها را در دو کشور ایران و آمریکا با هم مقایسه میکنیم.

 

مبحث اوّل : تعویق صدور حکم

تعویق صدور حکم به عنوان یک مجازات جایگزین در ایران نهاد نسبتاً تازه ای است امّا در کشور آمریکا پیشینه بیشتری دارد و در موارد بسیاری مورد استفاده قرار گرفته است . در این مبحث به بررسی پیشینه ، انواع و شرایط این روش جایگزین حبس در ایران و آمریکا می پردازیم.

گفتار اول: تعویق صدور حکم در ایران

تعویق صدور حکم که به تازگی وارد نظام حقوقی کشور ما شده است و هنوز در آن حدّی که بتوان به صورت دقیق در رابطه با آن سخن گفت مورد استفاده قرار نگرفته است با این حال در این گفتار خصوصیّات کلّی این روش را در کشورمان مورد بررّسی قرار خواهیم داد.

بند اوّل : تعریف تعویق صدور حکم در ایران

تعویق در لغت به معنای بازداشتن، درنگ ، تأخیر و توقف آمده است[۳] امّا آنچه که ما در حقوق کیفری به طور کلّی در نظر داریم به معلّق ساختن صدور حکم  شخص مجرمی که مجرمیّتش هم ثابت شده است برای یک مدّت خاص گفته می شود که در پایان این مدّت در صورت حصول شرایط مورد نظر، صدور حکم مجازات فرد به فراموشی سپرده خواهد شد.

بند دوّم : تاریخچه تعویق صدور حکم

تعویق صدور حکم در ایران امری کاملاً جدید و نو پا است و به واقع فاقد هر گونه پیشینه و سابقه است. اقدام قانونگذار کشورمان در سال ۹۲ در جهت پیش بینی این نهاد کاملاً جدید و البتّه ابتکاری درست و مناسب است و اگر بتوان زمینه های مساعد جهت اجرا آن را ایجاد نماییم می توانیم از منافع بسیارآن سود ببریم. البتّه نقد و تحلیل این شیوه در حال حاضر به شکل دقیق و درست ، امکان پذیر نیست و نمی توان تمام جزئیّات آن را تحلیل کرد باید مدّت زمانی از اجرای آن گذشته باشد تا بتوان با نگریستن در آثار و پیامدهای ناشی از آن به مناسب بودن یا نبودن آن در سیستم حقوقی خود پی ببریم و ببنیم آیا این شیوه در کشور ما و نسبت به مجرمین آن قابل اعمال و اثر بخش می باشد یا خیر.

بند سوّم : تعویق صدور حکم در قوانین فعلی

ماده ۴۰ قانون مجازات به تعریف و بیان حدود و ثغور تعویق صدور حکم پرداخته است و این گونه بیان می کند که :

«در جرایم موجب تعزیر درجه شش تا هشت ، دادگاه می تواند پس از احراز مجرمیّت متهم با ملاحظه وضعیّت فردی ، خانوادگی و اجتماعی و سوابق و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم گردیده است در صورت وجود شرایط زیر صدور حکم را به مدّت شش ماه تا دو سال به تعویق اندازد:

الف) وجود جهات تخفیف

ب)پیش بینی اصلاح مرتکب

پ)جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران

ت)فقدان سابقه کیفری مؤثر[۴]»

قانونگذار در زمان پیش بینی این ماده به دنبال دادن فرصتی به مجرم بوده است تا به خود سازی پرداخته و از آثار سوء زندان نیز به دور باشد. امّا نقدی که به این ماده وارد شده است این است که ممکن است قضات در عمل به آن روی خوش نشان ندهند و آن را تبدیل به ماده ای متروک نمایند زیرا پی بردن و نفوذ به شخصیّت مجرم متضمن صرف وقت بسیار و یاری جستن از مددکاران اجتماعی مکفی می باشد که این امر همواره ممکن نیست.[۵] البته باید اشاره کرد که در هنگام صدور حکم به کلیّه مجازات ها و از جمله مجازات های جایگزین حبس نیاز به کنکاش در شخصیّت فرد  وجود دارد .درست است که در این ماده بیشتر از سایر موارد بدان تأکید شده باشد امّا این مسئله ، موضوعی جدید و بی سابقه برای قضات مملکت ما نیست . آنها موظّف اند همواره با در نظر داشتن ویژگی ها و خصوصیّات فرد ، مجازات مناسب را تعیین نمایند.

بند چهارم: اشکال مختلف تعویق صدور حکم

تعویق صدور حکم در کشور ما بر اساس ماده ۴۱ به دو شکل دیده می شود، تعویق ساده و تعویق مراقبتی. این ماده اعلام می کند :

«تعویق به شکل ساده یا مراقبتی است.

الف) در تعویق ساده، مرتکب ، به طور کتبی متعهّد می گردد ، در مدّت تعیین شده به وسیله دادگاه ، مرتکب جرمی نشود و از نحوه رفتار وی پیش بینی شود که درآینده نیز مرتکب جرم نمی شود.

ب)در تعویق مراقبتی علاوه بر شرایط تعویق ساده ، مرتکب متعهّد می گردد دستورها و تدابیر مقرر شده به وسیله دادگاه را در مدّت تعویق رعایت کند یا به موقع اجرا گذارد.»

گاه در زمان صدور قرار  قاضی احساس می کند که بهتر است تا در رابطه با آن شخص مورد نظر با تعیین یکسری دستورات ، قید و بند هایی ایجاد کند تا به این تربیت جنبه تربیتی و اصلاحی تعویق افزایش یابد پس قرار تعویق مراقبتی را صادر می کند تا فرد به اندازه زمانی که قرار ساده برایش صادر شده از آزادی برخوردار نباشد و تلاش کند تا به اصول و دستوراتی پایبند باشد تا در پایان مدّت تعویق به خوبی یاد گرفته باشد که در زندگی باید به ارزش ها و الزاماتی پایبند بوده و نه او و نه هیچ کس دیگری حق زیر پا گذاشتن آن را ندارد.

بند پنجم : شرایط صدور قرار تعویق

شروط مریوط به تعویق صدور حکم را می توان از ماده ۴۰ قانون مجازات به خوبی استنباط کرد. این شرایط عبارت اند از :

۱)وقوع یک جرم از درجه شش تا هشت: علّت اینکه قانونگذار تنها این درجات از جرایم را مشمول صدور قرار تعلیق بر می شمارد این است که مشخّص است که مجرمین این جرایم به سبب جرم خفیف تری که مرتکب شده اند کمتر خطرناک هستند و کمتر از سایر مجرمین نیازمند در پیش گیری تدابیر اصلاحی و تأدیبی شدید تر نسبت به آنها هستیم و با کمی تلاش و دقّت می توانیم دوباره آنان را به مسیر درست خود هدایت کنیم.

[۱] الهی منش٬ محمّد رضا; قرار بازداشت موقّت و جایگزین های آن در حقوق ایران و فرانسه٬انتشارات مجد٬تهران٬۱۳۹۱٬ص۲۵۱

[۲] غلامی٬حسین; تکرار جرم٬نشر میزان٬تهران٬۱۳۹۰٬ص۶۹

[۳] دهخدا؛ علی اکبر، لغت نامه؛ انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۴۵،جلد ۵، صفحه ۶۸۲۳

[۴] تبصره این ماده تعریف محکومیّت مؤثر را به ماده ۲۵ قانون مجازات ارجاع داده  است.

[۵] گلدوزیان٬ایرج٬محشّای قانون مجازات اسلامی٬ تهران ، انتشارات مجد، ۱۳۹۲، صفحه۱۰۰

فهرست مطالب:

عنوان                                                                                                           صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق.. ۱

مقدمه: ۲

۱-۱: بیان مسئله. ۴

۱-۲: سوالات تحقیق.. ۵

۱-۳: اهداف تحقیق.. ۵

۱-۴: فرضیات تحقیق.. ۶

۱-۵: ضرورت تحقیق.. ۶

۱-۶: روش تحقیق.. ۸

۱-۷: پیشینه تحقیق.. ۱۰

۱-۸: مشکلات تحقیق.. ۱۳

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه ی تحقیق.. ۱۵

مقدمه. ۱۶

۲-۱: تاریخچه مبلمان شهری.. ۱۷

۲-۲: خیابان و شهر. ۱۹

۲-۲-۱: پیش از انقلاب صنعتی.. ۱۹

۲-۲-۲: انقلاب صنعتی و پس از آن.. ۲۱

۲-۳:  مبلمان شهر. ۲۲

۲-۴: تعاریف و مفاهیم مربوط به مبلمان  شهری.. ۲۳

۲-۵: نقش مبلمان شهری بر هویت شهری و شهرسازی.. ۲۶

۲-۵-۱: نقش مبلمان شهری، سیمای شهر و نیاز شهروندان.. ۲۷

۲-۵-۲: نقش سمبلها و نشانه ها در مبلمان شهری.. ۲۸

۲-۵-۳: رابطه مبلمان شهری و آرامش ذهنی و سلامت روانی.. ۲۹

۲-۵-۴: تأثیر اقلیم، مصالح، رنگ و ویژگیهای هنری در مبلمان شهری.. ۳۰

۲-۶:  معیارهای ارزیابی پیاده راه ها ۳۱

۲-۶-۱: معیارهای اجتماعی اقتصادی.. ۳۱

۲-۶-۲:  معیارهای کالبدی فضایی.. ۳۲

۲-۶-۳: معیارهای ترافیک و دسترسی.. ۳۳

۲-۶-۴:  معیارهای طراحی شهری.. ۳۴

۲-۷: ارتباط و نقش پیاده راه در تعاملات اجتماعی.. ۳۵

۲-۷-۱: پیاده راه موجب تحکم رابطه انسان و محیط شهری.. ۳۵

۲-۷-۲: پیاده راه ها عاملی برای نشاط و سرزندگی اجتماعی.. ۳۶

۲-۷-۳: نقش پیاده روی در سلامت جسمی و روحی عابران پیاده ۳۷

۲-۷-۴: حرکت پیاده موجد توسعه پایدار اجتماعی.. ۳۸

۲-۸: ارتباط پیاده راه و حمل ونقل.. ۳۹

۲-۸-۱: جایگاه پیاده راه در حمل و نقل پایدار ۳۹

۲-۸-۲: روش ها حمل و نقل داخلی در پیاده راه ها ۴۰

۲-۸-۲-۱: حمل ونقل سواره ۴۱

۲-۸-۲-۲: پل ها و مسیرهای پیاده متحرک افقی و عمودی.. ۴۲

۲-۸-۲-۳: تونل ها و زیرگذرهای پیاده ۴۳

۲-۸-۲-۴: شبیراهه ها و پلکانهای پیاده ۴۴

۲-۹: نظریه های مرتبط با مبلمان شهری و پیاده رو ۴۴

۲-۹-۱ الف)  نظریه های مرتبط با مبلمان شهری : ۴۴

۲-۹-۲ ب) بررسی نظریات اندیشمندان در رابطه با مبلمان شهری.. ۴۷

۲-۱۰ :نظریههای مرتبط با پیاده راه های شهری: ۵۴

۲-۱۰-۱ الف) بررسی نظریات اندیشمندان در رابطه با پیاده راه ها ۵۷

۲-۱۱: انواع عناصر مبلمان شهری.. ۵۹

۲-۱۲:  تعریف پیاده‌راه ۶۶

۲-۱۲-۱: تاریخچه احداث پیاده‌راه در جهان.. ۶۶

۲-۱۲-۲: تاریخچه احداث پیاده‌راه در ایران.. ۶۸

۲-۱۳:خلاصه و نتیجه گیری.. ۷۱

فصـل سـوم: شناخت وضع موجود شهر تهران (مطالعه موردی منطقه ۱۲ تهران) ۷۶

۳-۱: موقعیت تهران و موقعیت منطقه ۱۲٫ ۷۷

۳-۲: شناخت ویژگی های طبیعی منطقه ۱۲٫ ۷۸

۳-۲-۱: آب و هوا ۷۸

۳-۲-۱-۱: تقسم بندی انواع آب و هوای استان تهران.. ۷۹

۳-۲-۲: ارتفاع از سطح دریا ۷۹

۳-۲-۳: شیب زمین.. ۷۹

۳-۲-۴: میزان بارش…. ۸۰

۳-۲-۵: میانگین دمای سالانه. ۸۰

۳-۲-۶: رطوبت نسبی.. ۸۰

۳-۲-۷: وزش باد. ۸۰

۳-۲-۸: ژئومورفولوژی تهران.. ۸۰

۳-۳: ویژگی های اجتماعی- اقتصادی، تاریخی منطقه ۱۲٫ ۸۳

۳-۳-۱: مطالعات تاریخی منطقه ۱۲٫ ۸۳

۳-۳-۲: موقعیت اجتماعی و جمعیتی منطقه ۱۲٫ ۸۶

۳-۳-۳: مطالعات اقتصادی منطقه ۱۲٫ ۸۹

۳-۴:خصوصیات کالبدی- فضایی منطقه ۱۲٫ ۹۱

۳-۴-۱: خطوط و شبکه های ارتباطی: ۹۱

۳-۴-۳: بافت فرسوده منطقه ۱۲٫ ۹۶

۳-۵- جمع بندی: ۹۷

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل و یافته های تحقیق.. ۹۸

۴-۱ : آمار توصیفی.. ۹۹

۴-۱-۱: شاخص های توصیفی.. ۹۹

۴-۱-۲:  سن.. ۹۹

۴-۱-۳:  تحصیلات… ۱۰۰

۴-۱-۴: جنسیت… ۱۰۲

۴-۲: آمار توصیفی سؤالات مربوط به  پرسشنامه. ۱۰۳

۴-۳: معرفی پیاده راه بازار تهران.. ۱۰۵

۴-۴: ارزیابی پیاده‌راه بازار تهران.. ۱۰۸

۴-۴-۱: ابعاد اجتماعی ـ اقتصادی.. ۱۰۹

۴-۴-۲: کالبدی ـ فضایی.. ۱۱۳

۴-۴-۳: دسترسی و ترافیک… ۱۱۷

۴-۴-۴: طراحی شهری.. ۱۲۳

فصل پنجم: آزمــون فرضیـات،نتیجه گیری و ارائه راهکار و پیشنهادات… ۱۳۱

مقدمه. ۱۳۲

۵-۱: آمار استنباطی برای بررسی سؤالات و فرضیه های تحقیق.. ۱۳۳

۵-۱-۱: ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش…. ۱۳۳

۵-۱-۲: فرضیات پژوهش…. ۱۳۴

۵-۲) نتیجه گیری.. ۱۳۶

۵-۳: پیشنهادها  و ارائه راهکار ۱۴۵

منابع و مآخذ. ۱۴۷

پیوست ها ۱۵۲

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                           صفحه

 

جدول (۱-۱): نظریه پردازان و مفاهیم موثر بر پیاده راه(ماخذ: کاشانی جو،۱۳۸۹) ۱۳

جدول (۲-۱): شناخت انواع تجهیزات شهری در خدمات… ۶۴

جدول (۲-۲ ): ویژگی‌های برنامه‌ریزی و طراحی برخی از پیاده‌راه‌های ایجاد شده در ایران (کاشانی‌جو، ۱۳۹۰). ۷۰

جدول (۲-۳): معیارها، شاخص‌ها و ابزار ارزیابی «مأخذ نگارنده برگرفته از (مرتضوی، ۱۳۹۰)، (معینی، ۱۳۸۹)، (کاشانی جو، ۱۳۹۰)، (پاکزاد، ۱۳۸۴)، (قریب، ۱۳۸۳)» ۷۱

جدول(۳-۱): نقاط قوت و فرصت های جمعیتی و اجتماعی منطقه. ۸۷

جدول (۳-۲): مقایسه تحولات جمعیتی منطقه ۱۲ با شهر تهران در سال ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵و ۱۳۹۰٫ ۸۸

جدول (۳-۳): فرصت ها و قوت حمل و نقل منطقه ۱۲٫ ۹۲

جدول (۳-۴): کاربری های منطقه ۱۲٫ ۹۵

جدول(۳-۵): فرصت ها و قوت کاربری زمین منطقه ۱۲٫ ۹۶

جدول(۴-۱): آماره های توصیفی متغیرهای پژوهش…. ۹۹

جدول (۴-۲): توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سن.. ۱۰۰

جدول (۴-۳): توزیع فراوانی پاسخ دهندگان برحسب متغیر تحصیلات… ۱۰۱

جدول (۴-۴): توزیع فراوانی پاسخ دهندگان برحسب جنسیت… ۱۰۲

جدول(۴-۵): خلاصه آمار توصیفی سوالات مربوط به قسمت  الف پرسشنامه تحقیق.. ۱۰۳

جدول (۴-۶): نتیجه ارزیابی معیارها ۱۲۹

جدول(۵-۱): ضرایب همبستگی متغیرهای پژوهش…. ۱۳۴

جدول (۵-۲): بررسی ارتباط میان طراحی پیاده راه با سازماندهی بافت تاریخی شهر. ۱۳۴

جدول (۵- ۳): بررسی ارتباط میان ایجاد پیاده راه و کاهش ترافیک…. ۱۳۵

جدول(۵-۴): درصد فراوانی پاسخگویان. ۱۳۶

جدول (۵-۵): نتیجه ارزیابی معیارها ۱۴۰

 

تعاریف و مفاهیم مربوط به مبلمان شهری[۱]

تجهیزات شهری به مجموعه ای از وسایل متحرک ونیمه متحرک وکاربردی با تزیینی اطلاق می شود که با اجازه یا اطلاع مقامات دولتی به طور دایم یا فصلی در فضای عمومی شهر در اختیار ساکنان آن قرار گرفته است .تجهیزات شهری جز لاینفک محیط زیست یک شهر بوده وهویت وشناخت کامل شهر را امکان پذیر می سازند(موره ودیگران ۲:۱۳۷۳).

در فضای میان ساختمانها وبناها،وسایل وضمایم مکملی نیاز است تا زندگی شهری را سامان بخشد ،تجهیزاتی که همچون اثاث یک خانه ،امکان زندگی را در فضای محصورمیان سنک و بتن وشیشه فراهم می آورد.این اجزاءجریان حرکت،سکون،تفریح واضطراب را در شهرتنظیم می کنندوبه آن روح می بخشند.اثاثه تجهیزات یا مبلمان شهری ،خیابانی با فضای باز اصطلاحات رایج این تسهیلات وامکانات هستند.این تسهیلات در انگلستان بیشتر به((مبلمان خیابانی ))^۲ و در امریکا به ((مبلمان همگانی ))^۳ یا ((مبلمان فضای باز ))^۴ معروف هستند (مرتضایی ،۲۰:۱۳۸۱).

اثاثه ،جمع اثاث به معنای وسایل و لوازم زندگی است و اثاثیه،صورت غلط مصطلحی است از اثاثه،تجهیزات،جمع تجهیز،در مفهوم آراستن وبسیج کردن وبیشتر به وسایل وساز وبرگ نظامی اطلاق میشود.مبلمان واژه فرانسوی به معنای مجموعه اثاثه و دکراسیون یک محل است (مشیری ۱۳۷۱:۳۹،۲۳۱،۹۴۴)

مبلمان شهری به مجموعه وسیعی  از وسایل ،اشیاء،دستگاه ها،نمادها،خرده بناها،فضاها وعناصری گفته می شود که چون در شهر وخیابان ودر کل فضای باز نصب شده اند و استفاده عمومی دارند،به این اصطلاح معروف شده اند(موره ودیگران،۲۰۷:۱۳۷۳).

تجهیزات اصولا شامل عناصری است که در معرض دید عموم قرار دارند ودر المانهای اصلی شهر به کار گرفته می شوند(مالت،گیبل،۳۰:۱۳۶۸).

تجهیزات خدمات همگانی در شهر،مانند چراغها،نشانه های ترافیکی،باجه های تلفن وظروف زباله که تجهیزات کارکردی شهررا تشکیل می دهند (سیف الدینی۴۷۲:۱۳۷۸).

 

منظور از” تجهیزات خیابانی” مجموعه وسایل و عناصری است که در خیابانها ودیگر فضاهای شهری برای ایجاد ایمنی ، آسایش،حفاظت،زیبایی،راحتی ،راهنمایی،پاکیزگی،بهداشت وغیره به کار گرفته می شود.تجهیزات خیابانی را می توان به سه دسته عمده تقسیم کرد:تجهیزات کاربردی ،تجهیزات ایمنی،وآسایش وتجهیزات زیباسازی (مهندسین مشاور زادبوم،۳۶:۱۳۷۲).

مبلمان شهری شامل عناصری می شود که اولا در فضای باز عمومی شهر مکان یابی می شوند ومورد استفاده عمومی قرار دارندو ثانیا وجودآنها در فضای شهری به نیازی از نیازهای شهروندان پاسخ می گوید(موسسه نماد رساگستر۲:۱۳۷۸).

مبلمان یا اثاثه شهری ((اشیایی هستند که به منظور آسایش وراحتی ،ارائه اطلاعات ،کنترل حرکت،حفاظت وبهره گیری توسط استفاده کنندگان در فضاهای شهری مستقر شده اند (پاکزاد۷۸:۱۳۷۹).

مبلمان شهری تمام عناصری را شامل میشود که اولا در فضاهای باز شهری مکان یابی شده و کارکرد عمومی دارند و ثانیا وجود آنها در فضای شهری نیازی از نیازهای  عمومی شهروندان را تامین میکند .حذف مبلمان شهری از اندام شهری ویا نامناسب بودن آنها می تواند زمینه ساز ناکارآیی و اختلال در عملکرد نظام شهری شود ونیازهای متعدد را بی پاسخ بگذارد (آگشته ،۷۹:۱۳۷۹).

اثاثه (مبلمان) خیابان،وسایل وتجهیزاتی است که در خیابانها گذاشته می شوند،نظیر تیرهای چراغ برق،چراغ راهنما،پارکومتر،نیمکت، مجسمه، صندوق پست، ظرف زباله،و باجه تلفن،و غیره (سازمان طرح تهیه آیین نامه ۸۴:۱۳۷۴)

عناصری^۱[۲]  که برای راحتی^{۲ ،}آسایش^۳،اریه اطلاعات^۴،کنترل حرکت^۵،ایجاد امنیت^۶،ورفاه حال استفاده کنندگان درفضاهای باز و سبز (w.harris&t.dines:1998:510-2) یا خیابانها قرار داده می شوند،درمجموع،مبلمان یا اثاثیه شهری نام دارند  به تجهیزات نظیر علایم جاده،روشنایی خیابان و غیره اطلاق می گردد که در دو طرف جاده یا خیابان  “street furniture” مکان یابی شده اند( (hornby, 2000,1285 .

اثاثیه شهری به تجهیزات از قبیل:تابلو،صندوق خدمات،ستون تبلیغات،پست مخابرات،صندوق پست،چراغ راهنمایی،کویسک تلفن،پست برق،دکه روزنامه فروشی،آبخوری،سطل زباله، دکه گل فروشی،و همچنین درختان و پوشش گیاهی گفته می شود (توسلی ۳۳:۱۳۷۶). به معنی اسباب و اثاثیه،وسایل خانه ومبلمان است(باطنی،۳۵۵:۱۳۷۷)“furniture” واژه ((مبلمان))به طور متداول برای ارجاع دادن به نیمکتها ، استانداردهای روشنایی،ظروف آشغال و غیره استعمال می شود.

اصطلاح جکوز[۳] بهتر است که در مفهوم اشیا منظر شهری یک شهر ، شبیه آلبالوی روی خامه به کار می رود.در این مفهوم،حتی خانه اپرای سندی نیز شاید«مبلمان شهری»تلقی شود که به صورت اثر هنری بی جهت به شهر افزدوه شده است(malo, 2002: 1)[4]

عناصری  شاما سایبانهااز انواع متنوع-نیمکتها،ظروف آشغال،کیوسکهای تلفن،صندوق های پستی،تابلوهای تبلیغاتی وغیره را،که در همه جای شهر دیده می شود،مبلمان خیابان می گویند (D.Mill & Et al 1985:92 ).

اثاثه(مبلمان) خیابان،وسایل وتجهیزاتی است که در خیابانها گذاشته می شوند ،نظیر تیرهای چراغ برق،چراغ های راهنما،پارکومتر،نیمکت،مجسمه،صندوق پست^۲،علایم^۳،باجه های تلفن،توالتهای عمومی،کیوسکهای روزنامه فروشی،ظروف زباله^۴ وغیره می باشد (( Socdev 20003 :1

۱)urban furniture

۲)street furniture

۳)public furniture

۴)outdoor furniture

۱)Elements             ۴)Information           ۷)street light

۲)comfort                ۵)circulation

۳)convenience         ۶)protection

[۳]) Jacques

۳)Singals

۲)Letter BoX

۴)Trash Can

 

 

نقش مبلمان شهری بر هویت شهری و شهرسازی

این روزها نقش مبلمان شهری در خدمت رسانی به شهروندان هر شهر بر کسی پوشیده نیست. اما مسئولان امر و دست اندرکاران امور شهری معتقدند که گذشته از امر خدمات رسانی، حفظ هویت و زیبایی سیمای شهری نیز از اولویت های بالایی برخوردار است؛ چنان که بعضاً مشاهده می شود با گسترش بی ضابطه ی بسیاری از شهرهای بزرگ و افزایش جمعیت، کم کم تسلط مسئولان شهری به کنترل اوضاع اجتماعی و پرداختن به امور سیمای شهرها و سامان دهی آن کم تر از گذشته می شود و گاهی هویت حفظ سیمای بصری در زیر پوشش عملکردها و پاسخ به نیاز روزمره ی شهروندان به فراموشی سپرده می شود. در بعضی موارد نیز به جرات می توان گفت هجوم بی رویه و حساب نشده ی جمعیت از روستاها و شهرهای کوچک تر به شهرهای بزرگ و به ویژه کلان شهرها و در نتیجه نیاز بیش تر به خدمات شهری مناسب، باعث به وجود آمدن سیمایی نامناسب و اغتشاش در هویت و کالبد شهر می شود. به طوری که در بسیاری از موارد برای پاسخ گویی به نیاز شهروندان در امر خدمات شهری، دقت فدای سرعت شده و حفظ هویت و زیبایی، به ویژه در مبلمان شهری، قربانی نیازهای مقطعی و نسنجیده ی روزمره ی شهر می شود. (مهرگان،رهامی،خاکنژاد، ۱۳۹۲،۸)

مقوله مبلمان شهری و نقش آن در شهر از هر منظری در خور اهمیت و قابل بررسی است . یا به تعبیری می توان گفت نقش مبلمان شهری را از زوایای مختلفی می توان مورد کنکاش قرار داد نقش مبلمان شهری از دیدگاه های ذیل مورد بررسی و کالبد شکافی قرار گرفته است . گرچه باید اذعان داشت ممکن است این بررسی جامع و کامل نبوده و می تواند به صورت گسترده تر در قالب عناوین دیگری نیز مطرح شود .
- نقش مبلمان شهری، سیمای شهر و نیاز شهروندان
- نقش سمبلها و نشانه ها در مبلمان شهری
- رابطه مبلمان شهری و آرامش ذهنی و سلامت روانی
- تأثیر اقلیم، مصالح، رنگ و ویژگیهای هنری در مبلمان شهری

۲-۵-۱: نقش مبلمان شهری، سیمای شهر و نیاز شهروندان

بی شک بخش عمده ای از عناصر تشکیل دهنده ی سیمای هر شهر، مبلمان آن شهر است؛ اجزایی که گذشته از کاربردهای خاص خود به زیبایی و انتظام شهر نیز سامان می بخشند. طبعاً شکل گیری عناصر بصری که تصویر هر شهر را به وجود می آورند، خاطره ای را برای هر بیننده در ذهن باقی می گذارند. کوین لینچ در کتاب «سیمای شهر» در همین اثر و خاطره و یادی که از سیمای یک شهر در ذهن بیننده به جای می ماند (تصویر ذهنی)، مفصل صحبت کرده است. هنر طراح آن است که در کنار چیدمان این ابزار و اجزا، نیاز شهروندان را برطرف کرده و سیمای زیبا به شهر بدهد؛ به طوری که شهروند احساس آرامش و راحتی را در برخورد با آن ها داشته باشد. نیمکت، تیرهای چراغ برق، صندوق پست و اتاقک تلفن، تابلوها، فضاهای سبز، آب نماها و بسیاری از اجزای دیگر تشکیل دهنده ی این نظم هستند. در بسیاری از شهرها فقط تابلوهای نصب نشده (نه علائم رانندگی) خود به تنهایی می توانند به دلیل بی نظمی و اغتشاش و شلوغی سیما باعث به وجود آمدن تصویری نه چندان زیبا و آرامشبخش در شهر شوند .

امروزه در شهرهای بزرگ و پیشرفته، از جمله در شهرهای اروپا و امریکا کارشناسان بسیاری بر روی این موضوع کار کرده و به جزئیات سیما و نمای شهری اهمیت می دهند و گاهی همان قدر که طرح های جامع و تفصیلی شهری اهمیت دارند، برای مبلمان و سیمای شهر نیز بهای ویژه ای پرداخت می کنند، مثلاً حتی الامکان بسیاری از تابلوهای ایستاده ی راهنمایی و رانندگی را حذف و به جای آن از خطوط و علائم رنگی در سطح خیابان استفاده می کنند. نخستین کمکی که این حرکت می کند، جلوگیری از اشفتگی، اغتشاش و ازدحام در دید بیننده و شلوغی محیط است. اهمیتی که این طراحان به نقش مردم و نیاز شهروندان می دهند، آن قدر است که محور تصمیمات شان عمدتاً رفاه و راحتی و آسایش ایشان محسوب می شود؛ به گونه ای که دید بصری و به وجود آوردن نمایی توأم با تعادل لازم، راحتی و آرامش را برای ساکنان به ارمغان می آورد و مشاهده می شود عناصر مبلمان شهری نه تنها مزاحمتی برای رفت و آمد مردم ندارد، بلکه درست جایی که مورد نیازشان هست نیز به کار گرفته شده است. شاید تا به حال مشاهده کرده باشید در بسیاری از مراکز عمده ی خرید، محلی برای استراحت و یا نشستن افراد به ویژه سالمندان در نظر گرفته شده است و یا شاید گاهی دیده باشید در بسیاری از شهرهای پیشرفته برای خرید از چرخ های دستی در داخل غرفه ها استفاده می شود، بدون

 

این که با هیچ مشکلی از بابت رفت و آمد مواجه شوند. بنابراین، نیاز شهروندان و سیمای شهر و به وجود آمدن هویت شهری حلقه های به هم چسبیده و جدا نشدنی هستند که هر یک دیگری را پشتیبانی و تکمیل می کند و بی توجهی و بی دقتی به هر کدام آسیب جدی و خللی فاحش در به وجود آمدن سیمای نامناسب شهر خواهد بود. (مهرگان،رهامی،خاکنژاد، ۱۳۹۲،۲۰)

۲-۵-۲: نقش سمبلها و نشانه ها در مبلمان شهری

بدون تردید جایگاه نمادها و نشانه های شهری در فضاها و مبلمان شهری از اهمیت خاص و ویژه ای برخوردار است. چرا که بسیاری از مسائل فرهنگی وآداب و رسوم و سنت های مردم از این گونه علائم سرچشمه می گیرند. نشانه هایی که بیانگر خاطرات، مبارزات و دلاوری های یک ملت است و تبلور عینی آن در یک سمبل و نماد شهری شکل گرفته است. فضاهای باز شهری، مبلمان شهری و حضور و استفاده ی ساکنان دارای رابطه ای مستقیم و واسته به هم می باشند. زمانی که برای استفاده از اوقات فراغت و یا سپری کردن روزهای تعطیل به اجبار از فضاهای باز و پارک ها استفاده می شود، خواه ناخواه با مبلمان شهری و عناصر موجود در آن ارتباط تنگاتنگ برقرار می شود و این نشانه ها و سمبل های شهر هستند که خودنمایی کرده و با حضورشان خاطرات گذشته را بیان می کنند و یادآور تجربیات تلخ و شیرین گذشتگان می باشند. البته دیده می شود گاهی نشانه ها دارای ابعاد و ارزش های خاص خود هستند و معمولاً موقعیت شان متناسب با جایگاهی است که در آن قرار گرفته اند. گاهی چون برج آزادی در تهران، ایفل در پاریس و یا ساعت بیگ بن در لندن جایگاه کشوری دارند و یا برخی دیگر در موقعیت شهری یا منطقه ای قرار گرفته اند. در طراحی شهرها، موقعیت سمبل ها و یادمان ها از جایگاه ویژه ای برخوردار است و به تناسب فرهنگ، سنن و آداب و رسوم و با توجه به رابطه ی ساکنان و شهروندان در ارتباط با مبلمان شهری طراحی می شوند. لذا گدشته از دید بصری و زیبایی محیط و منظر، نمادهای شهری که گونه ای از مبلمان شهر محسوب می شوند و یادآور بسیاری از یادها و خاطرات گذشتگان به حساب می آیند، عموماً با سنت های مردم عجین هستند. به گونه ای که گاهی حتی یک درخت کهن (از جمله امام زاده صالح تهران) یادمانی برای بسیاری از مردم ساکن در آن محل است. (مهرگان،رهامی،خاکنژاد، ۱۳۹۲،۲۲)

۲-۵-۳: رابطه مبلمان شهری و آرامش ذهنی و سلامت روانی

بدیهی و روشن است که مبلمان شهری علاوه بر خصوصیات و ویژگی هایی که نام برده شد، باید سهم مهمی در به وجود آوردن آرامش و سلامت روحی و ذهنی افراد داشته باشد. گاهی شلوغی و اغتشاش عناصر چنان است که نه تنها آرامشی را به دنبال ندارد، بلکه باعث سردرگمی و آشفتگی شهروندان نیز می شود، به گونه ای که انسان خسته از کار روزانه هیچ رغبتی برای نشستن و استفاده کردن از فضای شهری و مبلمان آن ندارد. شاید تا کنون کم تر به رابطه ی مبلمان شهری وآرامش روانی افراد توجه شده باشد، اما به یقین اولین تأثیرات خود را در ارتباط با چگونگی استفاده ی شهروندان از این عناصر خواهد داشت. به هر جهت، زمانی که در یک بازار شلوغ و پر سر و صدا با تابلوهای نامنظم مختلف رو به رو می شویم، خود به خود احساس نبود آرامش و آشفتگی را خواهیم داشت و یا وقتی در فضای شهری که برای استفاده ساکنان در نظر گرفته شده که دقایقی را بیاسایند، اما رعایت بسیاری از مسائل روانی شهری در آن لحاظ نشده است، احساس راحتی نداشته و آرامشی نیز به دنبال نخواهد آمد. بدین ترتیب، این نیز هنر طراحان و دست اندرکاران مسائل مبلمان شهری است که با چیدمان صحیح و استفاده ی به جا، ضمن به وجود آوردن محیط و منظر مناسب و عملکردی در خور استفاده ی ساکنان، به مسائل روحی، روانی و آرامش بخش محیط نیز توجه کافی داشته باشند. (مرتضوی،۱۳۹۰،۴۵)

ارتباط و نقش پیاده راه در تعاملات اجتماعی

۲-۷-۱: پیاده راه موجب تحکم رابطه انسان و محیط شهری

 

توجه جدی و عملی به ساماندهی حرکت پیاده و پیاده راه ها به حدود نیم قرن پیش بر می گردد. بطوریکه اولین گذرهای پیاده در دهه ۱۹۵۰ در کشورهای آلمان، هلند و دانمارک جهت بازسازی شهرهای آسیب دیده در طول جنگ جهانی دوم و نوسازی مراکز تاریخی شهرها با هدف جداسازی معابر پیاده و سواره احداث گردید و تا سال ۱۹۶۶، گذرها و مناطق ویژه تردد پیاده فقط منحصر به چن شهر اروپایی می شد و تعداد بسیار اندکی هم در برخی از شهرهای آمریکا وجود داشت. در پی نزول کیفیت زندگی شهری در اروپا که در اواخر دهه پنجاه قرن بیستم شدت گرفت توجه به مسئله حضور انسان و حرکت پیاده افزایش یافت. در برخورد با این مسئله چند روش کلی برای انجام اقدامات انتخاب شد. مجموعه این اقدامات یا شامل ایجاد محدوده های خاص (اغلب در مراکز شهرها) با حذف کامل تردد سواره و یا شامل ایجاد محدودیت زمان و سرعت ترافیک سواره بوده است که بنام طرح های آرم سازی ترافیک یا woonerf شناخته می شود. (جدلی، ۱۳۸۲،۱۱۲). در شهرهای آمریکایی نیز، در غالب طراحی مجموعه های تجاری خطی تحت عنوان «مال» ها مبحث توجه به ایجاد مسیرهای پیاده با نگاهی متفاوت با آنچه که در اروپا و شرق اتفاق افتاد، به اجرا درآمد.(پروند،۱۳۷۲، ۹۰) در ایران نیز با سلطه تدریجی حرکت سواره ها بر فضاها و معابر شهری، برنامه ریزی و طراحی شهری روز به روز از مقیاس و نیار انسان پیاده دور شده و در نتیجه از ارزش ها و جاذبه های اجتماعی و فرهنگی فضاهای شهری کاسته شده است. در این روند، مفهوم و کارکرد عناصر شهری سازگار و مطلوب شهری مثل محله، خیابان، میدان، گذر، کوی و …. تغییر کیفی و ماهوی پیدا کرده و محتوای غنی انسانی خود را از دست داده است. اما یکی از بارزترین اقدامات

 

 

ارزشمندی که طی سالهای اخیر در جهت ارتقای کیفیت حرکت پیاده، صورت گرفته احداث پیاده راه هایی در شهرهای تبریز، مشهد و بوشهر بوده است. طراح شهری به عنوان سازمان دهنده به این عوامل باید به راهکارهای در این رابطه بیاندیشد تا فضاهای  شهری خاصیت انسانی تری پیدا کند و محیطی امن تر و قابل قبول تر برای زیست انسان ایجاد گردد. اگرچه در زمینه عابر پیاده در کشورهای غربی از حدود ۵ دهه قبل شروع به مطالیعاتی شده است اما متاسفانه در ایران سابقه توجه مجدد به عابر پیاده در شهر بسیار کم و حدود یکی دو دهه است. البته توانای بالقوه و قابل ملاحظه ای در زمینه حرکت پیاده و چگونگی های آن در سوابق دیرینه شهرسازی در بطن شهرهایمان به یادگار نهفته است که شایستع تلاشی در جهت مطالعه و تحقق در این زمینه است.

۲-۷-۲: پیاده راه ها عاملی برای نشاط و سرزندگی اجتماعی

بطو میانگین یک شهرنشین ۶۰ دقیق در روز پیاده روی می کند. عابران پیاده ممکن است در راهشان بسوی کار ، مدرسه، تفریح و رفتن به خرید و غیره باشند. اما رفتن پیاده به جایی صرف قدم زدن برای رسیدن به یک مقصد خاص نیست. پیاده روی همچنین می تواند به عنوان یک فعالیت پیچیده که نه تنها بر روی بدن بلکه بر ذهن نیز اثر دارد در نظر گرفته شود. محدوده های پیاده چیزی بیش از فقط تعدادی از کارکردهایی که باید به انجام رسند، هستند. آنچکه بسیاری از مردم احساس می کنند که در حال از دست دادن هستند، گوشه های خیابانها و میدانها هستند، جاییکه آنها می توانند گردهم آیند. معاشرت با یکدیگر، یک مساله رفتاری اجتماعی است که در آن تمامی خصوصیات اجتماعی درهم تنیده شده است. امروزه، بر کارکردهای عمومی و نقش پیاده راه بعنوان یک مکان گردهمایی روزانه و عاملی در جهت ایجاد سرزندگی اجتماعی بشدت تاکید می گردد. فضای باز شهری همواره جایی است که یک فرد رفتار اجتماعی خود را تمرین و تجربه می کند. پهنه های پیاده می توانند

 

 

 

کمک کنند تا وابستگیهای اجتماعی قابل دستیابی کلی و عمومی را دوباره ایجاد کنند.(کاشانی جو، ۱۳۹۰،۷۳)

۲-۷-۳: نقش پیاده روی در سلامت جسمی و روحی عابران پیاده

پیاده روی منافع فراوانی را در جهت سلامتی فیزیکی انسان هم بدلیل تحرک و ورزش کردن و هم برخورداری از کیفیت بهتر هوا سبب می گردد. همچنین پیاده روی نسبت به رانندگی تنش و اضطراب و استرس کمتری را برای فرد به همراه دارد. به علاوه محدوده محصور گردیده با درختان یا فضاهای پارکینگ خودرو ایمنی عابران پیاده را افزایش می دهد. در همین زمینه کنفرانس بین المللی در قرن ۲۱ خاطر نشان می سازد که: مردمی که در محلات با قابلیت پیاده روی زندگی می کنند یک ساعت در هفته بیشتر از کسانی که در محلات با قابلیت پیاده روی کمتر زندگی می کنند بصورت پیاده راه می روند و با انجام این کار ۴۰% از هدف فعالیت فیزیکی خود را تامین و خطر اضافه وزنشان را نصف می کنند. بی فعالیتی، بزرگترین قاتل در جوامع غربی است. هرکس که پیاده روی را ترویج کند، از این رو، یک متخصص سلامت با یک پیام حیاتی است. همچنین پیاده روی به دلیل آنکه فرد فرصت کشف فضاهای جدید و تحریک حس کنجکاوی را می دهد می تواند تاثیری بسزا در ایجاد آرامش و سلامت روانی انسان ایفا نماید.در این میان تاکید می گردد که انواع دیگر حمل و نقل حتی دوچرخه سواری گرچه انسان را به مقاصد ویژه رهنمون می گردند اما تنها قدم زدن است که ارتباطی تنگاتنگ و کاملا زنده را با فضاهای عمومی برقرار نموده و با ایجاد حس مکان سبب شناخت واقعی از مکان های شهری می گردد.(کاشانی جو،۱۳۹۰،۱۱۰)