وبلاگ

دلایل ایجاد شهرهای دوستدار کودک

درخواست برای ایجاد شهرهای دوستدار کودک، ریشه در شناخت این موضوع دارد که شهرها خانه­هایی جهت افزایش حمایت از حقوق کودکان هستند. با این وجود بسیاری از شهرهایی که ایده­آل بچه­ها نیستند، دولت­هایی را دارند که اقدامات اندکی در این جهت بر می­دارند (Unicef,2002: 7). شهری برای کودکان مناسب است که کودکان در این شهر می­توانند اعتماد به نفس خود را تقویت کنند و به افراد فعالی در جامعه تبدیل شوند و به طور مستقل قادر به مدیریت امور خویش باشند ((www.childfriendlycities.org.index.htm.

امروزه شهرها برای کودکان بیش از حد خشن هستند و می­توان به جرأت گفت، اگر این محیط­ها برای کودکان خشن هستند برای افراد بالغ نیز چنین است. هر چه بیشتر درگیر طراحی محیط­هایی برای کودکان و نوجوانان می­شویم، بیشتر متوجه می­شویم که یک محیط خوب برای افراد بالغ یک محیط خوب برای کودکان و نوجوانان نیز هست (The Center for Sustainable Transportation,2004: 12). ایجاد محیط­های شهری که واقعاً از جامعه کودکان حمایت کنند مستلزم بررسی و مطالعه دامنه گسترده­ای از موضوعات در سطوح مختلف محلی، ملی و جهانی است. شهر را نباید فقط محل سکونت دسته­ای از افراد و مرکز قراردادها دانست، بلکه آن متشکل از روحیات، افکار، آداب و رسوم، معتقدادت و احساسات خاص همه افراد می­باشد (Moeeis,1968: 10).

در طول دهه گذشته ۱۵۵ کشور از ۱۹۲ کشور طرح­های ملی را برای گسترش اقدامات در جهت رسیدن به اهداف نشست جهانی کودکان اجرا کرده ­اند. همچنین طرح­های محلی در جهت اقدام و دسترسی به اهداف شهرهای دوستدار کودک، همزمان برنامه ­ریزی شده است (Riggio,2002: 50).

۳-۹-۶-شهر دوستدار کودک، ابعاد و مفاهیم

برای آنکه بتوان این عینیت مکان مند و یا هر شهری با ویژگی خاص را شرح داد باید دو زمینه در باب آن مورد توجه قرار گیرد: ۱) بنیان های اصلی ساختار شهر (همان پایه های زیربنایی ساختار تئوریک یک ایده که باید عملیاتی شود)؛ ۲) مبنای حقوقی شهر (به معنای حقوقی که شهر در قبال شهروندان خود بدان تعهد دارد). در باب شهر دوستدار کودک باید اظهار کرد که این هر دو بر پیمان نامه حقوق کودکان استوار است. پس ابتدا بنیان ها و مبنای   حقوقی شهر دوستدار کودک را مدنظر قرار داده و در ادامه با بیان ویژگی ها و اهداف، سعی بر برآوردن ابعاد آن برای عملیاتی کردن می کنیم.

بنیان های شهر دوستدار کودک بر چهار ماده از پیمان نامه حقوق کودکان استوار است که پایه های فکری این ایده را در جهت عینیت بخشی به آن است. این مواد و محتوای آنها، به ترتیب، موارد زیر را شامل می شود.

1. ماده دو، منع تبعیض: شهر دوستدار کودک، محیطی صمیمانه و پذیرای تمام کودکان بدون در نظر گرفتن هیچ گونه تبعیضی است و توجه خاص به تک تک کودکانی دارد که از تبعیض در رسیدن به حقوقشان رنج می برند. از جمله آنها کودکان خیابانی، کودکان معلول، کودکان اقلیت های نژادی- مذهبی و یا کودکان کار هستند.
2. ماده سه، منافع کودک: شهر دوستدار کودک تضمین می کند که منافع کودکان مهمترین و اساسی ترین مسئله در تمامی فعالیت های مربوط به آنان است. اولویت دادن به مسائل کودکان از بارزترین ویژگی های این شهر است.
3. ماده شش، بقاء و پیشرفت: شهر دوستدار کودک به دنبال بهترین کیفیت برای رشد و بقای کودکان است.
4. ماده دوازده، آزادی عقیده کودک: گوش فرا دادن به کودکان و احترام گذاشتن به دیدگاه های آنها باید یکی از نکات مهم شهر دوستدار کودک باشد. کودکان باید در شهر دوستدار کودک دیده و صدایشان شنیده شود. آنها به عنوان شهروندان، می توانند در فعالیت های شهری در حد توانشان همکاری کنند و اینگونه می توانند حقوق شان را در سراسر جهان ترویج کنند. باید به آنها تضمین آزادی بیان داده شود تا به این ترتیب اعتماد به نفس بیان نظراتشان در خانواده، مدرسه و اجتماع شهیریشان پیدا می کنند (یونیسف، ۲۰۰۴).

اما در راه شکل دهی کلیت شهر دوستدار کودک با بنیان های فکری- عملیاتی ای که بیان شد، این شهر باید مجموعه ای از حقوق را برای شهروندانش تامین کند. این حقوق در سلسله مراتب نیازها و به عنوان مجموعه حقوق شهروندان شهر دوستدار کودک بدین گونه بیان می شوند.

1. 1. حق دریافت خدمات اولیه؛
   2. حق دسترسی به آب سالم، تغذیه مناسب و امکانات بهداشتی مطلوب؛
   3. حق زندگی در محیطی پاکیزه و غیرآلوده؛
   4. حق ایمن ماندن از استثمار، خشونت و سوءاستفاده جنسی؛
   5. حق دسترسی به فضای سبز و محل بازی مناسب در شهر و محله؛
   6. حق اظهارنظر درباره شهر،
   7. حق مشارکت در جامعه و زندگی اجتماعی؛

1. حق مشارکت در تصیمیمات موثر در شهر؛
2. حق مشارکت در رویدادهای فرهنگی و اجتماعی (همان، ۲۰۰۴).

همان طور که از محتوای حقوق نه گانه شهروندی در شهرهای دوستدار کودک بر می آید، این حقوق، کودکان را در مفهوم گسترده در بر می گیرد و به فراخور افزایش توانایی ها طی گذر زمان برای کودک از زمان تولدت ۱۸ سالگی، زمینه های برآورد مطالبات، از رشد و بقا تا حمایت و مشارکت در نظر گرفته است. بدین ترتیب در انتهای راه، شهروندانی جوان و گذر کرده از سیر آموزش های محیطی- اجتماعی را به جامعه تحویل می دهد که افرادی می شوند مبادی آداب شهروندی، مشارکت جو در در تکوین عرصه های محیطی مرتبط با خود و موثر در شکل دهی به جامعه ای فعال، پویا و زیست پذیر (رفیعیان،۱۳۹۰).

الگوریتم اجرا و تحقق پذیری شهر دوستدار کودک

دبیرخانه مرکزی شهر دوستدار کودک در فلورانس، چارچوب فعالیت های شهر دوستدار کودک را در سندی مشخص ساخت. در این سند چنین آمده است: اجرای پروژه های شهر دوستدار کودک می تواند توسط دولت های محلی کشورهای سراسر جهان با هدف، ارتقای سطح کیفی وکمی و بهبود زندگی تمام کودکان و به رسمیت شناخت حقوق آنها تحقق پذیرد. این پروژه می تواند با سیری از بالا به پایین با خواست حاکمان محلی منطقه، شهر و یا یک یا چند محله و با توافق بر مناسب سازی، بهسازی و یا احیای محدوده ای با تفکر شهر دوستدار کودک آغاز شود و با طی گام های تحقق پذیری، عملیاتی گردد و یا در روندی معکوس با درخواست تشکل های خودجوش محلی شروع و با همیاری مسئولان شهری ادامه یابد.علاوه بر این، برنامه شهر دوستدار کودک چارچوب راهنمای روندهایی را فراهم کرده است که شامل پیشنهادهایی است که شامل افزایش مشارکت کودکان، انجام ارزیابی های جهت آگاهی از میزان تاثیر برنامه ها بر کودکان و ایجاد مکانیسم هماهنگ حقوق کودکان است. اما پرداختن به گام های تحقق پذیری پروژه شهر دوستدار کودک، شناسایی حوزه های تشکیل دهنده و شروط لازم یا سنگ بنای حقوقی- تشکیلاتی برای تحقق و عینیت یافتن این ایده لازم است (یونیسف، ۲۰۰۴).

۳-۹-۸-نقش یونیسف در اجرای شهرهای دوستدار کودک

یونیسف به عنوان یک مرجع بر اجرای طرح شهر دوستدار کودک سراسر جهان در راستای نیازهای کودکان نظارت می کند و عمده ترین وظیفه اش ارتقاء و حفاظت از حقوق کودکان است تا اطمینان حاصل شود که در تمام مسائل و فرآیندهای تصمیم گیری نظر کودکان در نظر گرفته شده و حقوق آن ها پایمال نمی شود.

یونیسف همکاری با مقامات محلی و شهرداری ها را در کشورهای مختلف تقویت کرده و برای اطمینان پیشرفت کار از سازماهای غیر دولتی در این زمینه کمک می گیرد، تا رویکرد دوستدار کودک، از راه های مختلف در کشورها گسترش پیدا کند و  خارج از چارچوب اهداف از پیش تعریف شده این طرح که منطبق بر کنوانیسون حقوق کودک است حرکت نکند.

۳-۹-۹-شروط لازم برای تحقق پذیری شهر دوستدار کودک

عملیاتی کردن این تفکر و به مرحله اجرا رساندن آن از یک ایده در تفکرات و بیان های تئوریک به عینیتی کالبد یافته و مکان مند در یک اجتماع، به سه شرط امکان پذیر است. این شروط تحقق پذیری، به ترتیب ذیل بیان می شوند:

۳-۹-۹-۱-مشارکت کودکان

به معنای تشویق به درگیر شدن فعال کودکان در موضوعات اثرگذار بر زندگی آنهاست (همان، ۲۰۰۴). در این مرحله، شناسایی شیوه های شهرسازی مشارکتی و تامین سازو کارهای لازم برای فراهم آوردن و مهیا ساختن ورود کودکان و خانواده هایشان به این عرصه، برای بیان خواست ها و و مطالباتشان ضروری است. در این مسیر، نوعی مشارکت به معنای سهیم شدن مردم در تدوین پیشنهادها و سیاست ها مدنظر است.  این امر، گویای فرایندی است که از طریق آن بهره وران (مردم، کودکان و مسئولان) کنترل خود را بر روند برنامه های توسعه و تصمیم ها و منابعی که مرتبط با برنامه است با هم تقسیم می کنند. مشارکت، علاوه بر تقویت ظرفیت های محلی و احساس مسئولیت و تعهد فردی به جوامع محلی از جمله کودکان و جوانان، نوعی نقش سرپرستی در رابطه با محیط محلی هم دارد و آنان درمی یابند که چگونه فعالیت یا عدم فعالیت شان در درازمدت بر کیفیت زیست محیطی تاثیر می گذارد. این رفتار جمعی آگاهانه و داوطلبانه که به قصد کسب منافع فردی و جمعی در هر عرصه ای می  تواند شکل گیرد، خود، خواسته یا ناخواسته قسمتی از اهداف شهر دوستدار کودک را به همراه ایجاد لحظات مفرح برای کودکان درهرگروه سنی و آموزش با هم بودن و با هم کار کردن و شناسایی و آموزش شیوه ها و مجاری بیان نظرات، اجرایی می کند. مشرکت به عنوان یکی از شروط لازم برای عینیت یافتن شهر دوستدار کودک، نه تنها در شناسایی خواسته ها بلکه در مراحل بعدی همچون کنترل، پایش و نظارت های پس از اجرایی شدن پروژه نقش مهمی بازی می کند و مهم تر آنکه توسعه پایدار تنها می تواند از طریق مشارکت، تحقق یابد.

چگونگی تاثیر محیط­های دوستدار کودک بر بهبود سلامت کودکان

محیط­های دوستدار کودک می­توانند مستقیماً در سلامت کودکان نقش داشته باشند. مطالعه­ای که “کمیسیون کودکان و نوجوانان ولز” بر روی درک کودکان از سلامت انجام داده است سه موضوع اصلی را معرفی می­ کند که سلامت کودکان و برخی از شیوه ­های اثرگذاری محیط ساخته شده بر این موضوعات را تأئید می­ کند هر موضع اصلی و ابعاد آن در زیر ذکر شده است که خود، مبنای چارچوب شاخص های دوستدار کودک ارائه شده در این راهنما را شکل می­ دهند.

۳-۹-۱۱-۱- فعالیت

داشتن فعالیت یا توان انجام مستقل کار منجر به پاره­ای کنترل­ها و ظرفیت­ها برای اقدام مستقل در زندگی روزمره می­گردد. محیط ساخته شده می تواند از طریق موارد زیر در تجربه کودکان از فعالیت سهیم باشد.

۱) فراهم کردن امکان دسترسی مستقل کودکان به طیف متنوعی از خدمات و فعالیت­های اجتماعی مناسب کودکان در تمامی سنین، توانایی­ها و پیشینه فرهنگی.

۲) ایجاد ظرفیتی برای کودکان برای سالم بودن و دستیابی به مهارت از طریق مشارکت فعال در محیط جامعه محلی.

۳-۹-۱۱-۲- ایمنی و امنیت

داشتن احساس ایمنی و امنیت برای مشارکت کامل در زندگی و انجام چیزهایی که کودکان و نوجوانان نیاز به انجام ها دارند محیط ساخته شده می تواند در تجربه ایمنی و امنیت کودکان از طریق زیر نقش داشته باشد.

۱) امن­تر کردن اماکن عمومی جامعه برای کودکان.

۲) افزایش توانایی کودکان در احساس امننیت و ارتباط با جامعه.

۳-۹-۱۱-۳-احساس مثبت از خود

داشتن احساس مثبت از خود احساس اینکه شما فرد خوبی هستید و توسط اطافیانتان اینچنین شناخته می شوید. محیط ساخته شده می تواند در تجربه کودکان از داشتن احساس مثبت از خود به روش های ریز نقش داشته باشد.

۱) ایجاد فضاهایی که برای کودکان احساس شادی، استقبال و پشتیبانی به همراه دارند.

۲) افزایش فرصت­هایی برای کودکان برای دستیابی به فضاهای سبز و مناطق طبیعی برای لذت و ترمیم عاطفی (همان، ۱۳۹۰).

فوریت های روانپزشکی در بزرگسالان:

روانپزشکی فوریت ها فوق تخصصی از روانپزشکی عمومی شده است که مهارت های خاص در مدارا با موقعیت هایی را که برای مدارا با آنها مداخله درمانی فوری لازم است، ایجاب می کند. به دلایل مختلف مثل عیار فزاینده خشونت، افزایش بیشتر نقش بیماری جسمی در ایجاد تغییر در وضعیت روانی، و فراگیری الکلیسم و سایر اختلالات سوء مصرف مواد تعداد بیماران فوری رو به افزایش است.

دیدگاه وسیع روانپزشکی فوریت ها فراتر از کار روانپزشکی عمومی رفته و مسائل خاصی نظیر سوء مصرف مواد، همسر آزاری و کودک آزاری، خشونت به شکل خودکشی و دیگرکشی، تجاوز به عنف، برخی مسائل اجتماعی نظیر بی خانمانی، سالمندی، کارائی و کفایت و سندرم نقص ایمنی اکتسابی (AIDS) را در بر می گیرد. روانپزشک فوریت ها باید در مسائل پزشکی قانونی و مراقبت مباشرتی روز آمد باشد.

فوریت‌های درمانی:

اکثر ارزیابی های روانپزشکی فوری توسط افراد غیر روانپزشک در مراکز فوریت های عمومی صورت می گیرد، اما خدمات روان پزشکی اختصاصی بیشتر مورد توجه قرار می گیرند. بدون توجه به نوع موقعیت، باید جو امنیت و ایمنی غالب باشد. تعداد کافی کارکنان از جمله روانپزشک، پرستار، کمک پرستار و مددکار اجتماعی باید در تمام اوقات حاضر باشند. مسئولیت های خاص، نظیر استفاده از مهار فیزیکی، باید به وضوح تعریف شده و توسط کل تیم مورد استفاده قرار بگیرد. وجود روابط روشن و طرح کلی قدرت اهمیت اساسی دارد. سازماندهی کادر به صورت تیم های چند منظوره مطلوب است.

دسترسی فوری به مرکز فوریتهای طبی و خدمات تشخیصی مناسب اهمیت اساسی دارد چون یک سوم اختلالات طبی خود را با تظاهرات روانپزشکی نشان می دهند. طیف کامل گزینه های پسیکوفارماکولوژیک باید برای روانپزشک فراهم باشد.

خشونت در مرکز خدمات فوریت را نمی توان نادیده گرفت یا تحمل کرد. ظوابط رفتاری مورد انتظار از کارکنان و بیماران باید اعلام شده و قبل از رسیدن بیمار به مرکز فوریت روشن باشد. ایمنی به بهترین وجه به صورت یک مساله بالینی توسط کادر بالینی تامین می‌شود و کارکنان مجری قانون اند. در صورت امکان بیماران تحریکی و تهدید کننده باید از بیماران آرام تفکیک شوند. اطاق جداسازی و مهار فیزیکی برای اینکه مورد نظارت دقیق باشد باید نردیک به ایستگاه پرستاری باشد. همه کارکنان باید واقف باشند که بیماران تحت شرایط جسمی و هیجانی ناراحت کننده شکننده هستند و انتظارات و تخیلات مختلف غالباّ غیر واقع گرایانه، بر پاسخ های آنها به درمان تأثیر می گذارند (پورافکاری، ۱۳۹۱: ۱۵۴).

طب فشاری و طب سوزنی

طب فشاری[۱] و طب سوزنی[۲] فنون درمانی چینی هستند که در متون قدیمی طبی ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد هم مورد اشاره قرار گرفته ‏اند. یک اعتقاد بنیادی در طب چینی این باور است که نیروی حیاتی(qi یا chi) در مسیرهای خاصی[۳] است، و دستکاری این نقاط عدم تعادل ها را از طریق تحریک یا رد موانع جریان نیرو اصلاح می‏کند. یک مفهوم بنیادی دیگر اعتقاد به وجود دو زمینه متضاد نیرو[۴] است، که برای دوام تندرستی باید در حالت تعادل باشند. در طب فشاری آکوپوینت ها با انگشتان دستکاری می‏شوند؛ در طب فشاری سوزن‏های استریل نقره‏ای یا طلائی (به قطر تقریباً موی انسان) به عمق‏های مختلف (نیم میلی متر تا ۵/۱ سانتیمتر) در پوست انسان فرو برده می‏شوند و برای اصلاح عدم تعادل qi در محل چرخانده شده یا ثابت نگاه داشته می‏شوند.

بعضی از اختلالاتی که در درمان آن‏ها از این روش‌ها استفاده می‏شود مشتمل‏ است بر آسم، وسردرد، درد قاعدگی، درد گردن، بیخوابی، اضطراب، افسردگی و سوء مصرف مواد. در نوعی از طب سوزنی از جریان برق ضعیف برای تقویت اثر درمانی استفاده می‏شود[۵]. (رضاعی، ۱۳۹۱: ۱۴)

۳-۳-۲- عطردرمانی[۶]

عطردرمانی استفاده درمانی از روغن‏های نباتی است. عطردرمانی که در سال ۱۹۲۸ توسط شیمی‏دان فرانسوی با این عنوان نامیده شد، یکی از روش‌های درمانی جانشین است که در ایالات متحده و اروپا سریع‏ترین سیر پیشرفت را نشان می‏دهد. روغن‏های اسانسی نباتات ترکیبات آلی از مشتقات بنزن هستند. مواد عطری در تمدن‏های باستانی هم برای دارو مصرف شده‏اند هم ساختن عطر. امروزه روغن‏های نباتات یا با بهره گرفتن از اتومایزر از راه استنشاق مصرف می‏شوند یا با ماساژ از طریق پوست جذب می‏شوند (ماساژ با عطردرمانی). روغن‏های نباتات اثرات درمانی فراوان ـ ضد درد، روانشناختی، ضدمیکروبی ـ دارند که بعضی از این آثار با روش‌های علمی به ثبوت رسیده اند عطردرمانی علاوه بر موارد دیگر برای کاستن از استرس و اضطراب و رفع اختلالات گوارشی و عضلانی مورد استفاده قرار می‏گیرد در روانپزشکی تحریک بویائی برای آشکارسازی حالات احساسی، خاطرات، و هیجانات در ضمن روان‏درمانی مورد استفاده قرار گرفته است. عطردرمانی ممکن است موجب تحریک پوستی یا واکنش‏های آلرژیک در بعضی از افراد شود (پورافکاری، ۱۳۹۱: ۵۵۴).

۳-۳-۳- رنگ درمانی[۷]

در رنگ‏درمانی، تصور این است که رنگ‏های مختلف بر خلق تأثیر می‏گذارد و درمان با رنگ واحد برای مسائل بهداشتی خاص مورد استفاده قرار گرفته ‏اند. مثلاً عقیده بر این است که رنگ آبی آرام بخش است، و قرمز تحریک کننده. یک روانشناس سویسی مکس لوشر[۸]، یک آزمون رنگ تدوین کرده است که در آن خلق فرد در زمانی خاص با مواجه‏سازی آزمودنی با رنگ‏های مختلف تعیین می‏شود. لوشر هنچنین به تحقیق اثر رنگ روی دستگاه اعصاب خودکار پرداخت و به این نتیجه رسید که رنگ قرمز خالص سمپاتومیمتیک است و می‏تواند موجب افزایش فشار خون، ضربان قلب و دفعات تنفس شود. رنگ آبی پارسمپاتومیمتیک است و اثرات متضاد با آنچه ذکر شد ایجاد می‏کند. (Kaplan & Sadock’s, 2007: 19)

۳-۳-۴- رقص درمانی

رقص‏درمانی به‏طور رسمی در سال ۱۹۴۲، با استخدام رقص درمان‏گر پیشرو ماریان چیس[۹] (۱۹۹۰ و۱۸۹۶) در بیمارستان سنت الیزابت واشنگتن دی. سی شناخته شد. هرچند در متنفن رقص و حرکت بطور معادل مورد استفاده قرار می‏گیرند، هر اصطلاح عملاً یک نقطه نظر را توصیف می‏کنند:

حرکت «دنیای حرکت فیزیکی[۱۰]» را در بر می‏گیرد، در حالیکه رقص یک عمل توأم با خلاقیت خاص در دنیای مزبور است. انجمن رقص درمانی امریکا رقص‏درمانی را استفاده روان‏درمانبخش از حرکات، که انسجام هیجانی و جسمانی فرد را بالا می‏برد، تعریف می‏کند.

جلسات رقص درمانی چهار هدف بنیادی دارد: به دست آوردن آگاهی از جسم، ابراز احساس‌ها، برقراری تعامل و رابطه، و ایجاد یکپارچگی جسمی، هیجانی، و تجارب اجتماعی که به کسب احساس اعتماد به نفس و رضایت می‏انجامد (Kaplan & Sadock’s, 2007: 557).

[۱] - acupressure

[۲] - acupuncture

[۳] - meridians

[۴] - yang,yin

[۵] - electroacupuncture

[۶] - aromatherapy

[۷] - color therap

[۸] - Max Luscher

[۹] - Marian Chace

[۱۰] - physical motion