1-4- اهداف پژوهش…. 7
1-4-1- اهداف اصلی.. 7
1-4- 2- اهداف فرعی.. 7
1-5- فرضیههای پژوهش…. 7
1-5-1- فرضیههای اصلی.. 7
1-5-2- فرضیههای فرعی.. 7
1-6- انواع متغیرها از لحاظ نقش آنها در پژوهش…. 8
1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش…. 8
1-7-1- تعاریف مفهومی.. 8
1-7-1-1- عملکرد ازدواج و ابعاد آن. 8
1-7-1-2- سلامت خانواده اصلی و ابعاد آن. 9
1-7-1-3- حمایت اجتماعی و ابعاد آن. 9
1-7-1-4- حل مشکل خانواده و ابعاد آن. 10
1-7-2- تعاریف عملیاتی.. 10
1-7-2-1- عملکرد ازدواج.. 10
1-7-2-2- سلامت خانواده اصلی.. 10
1-7-2-3- حمایت اجتماعی.. 10
1-7-2-4- حل مشکل خانواده. 11
فصل دوم (پیشینه پژوهش)
2-1- مقدمه…………… 13
2-2- پیشینه نظری… 13
2-2-1- ازدواج… 13
2-2-1-1- تعاریف ازدواج.. 13
2-2-1-2- مراحل انتخاب همسر. 14
2-2-1-3- ویژگیهای روابط زوجین.. 14
2-2-1-4- انواع ازدواج.. 15
2-2- 1-5- سلامت ازدواج.. 16
2-2-1-6- عوامل مختلکننده روابط زوجین.. 17
2-2-1-7- وظایف زوجین.. 17
2-2-2- سلامت خانواده اصلی… 19
2-2-2-1- تأثیر خانواده اصلی بر روابط زوجین… 19
2-2-2-1-1- دیدگاههای روانتحلیلی.. 19
2-2-2-1-1-1- نظریه دلبستگی.. 20
2-2-2-1-1-2- ایماگودرمانی.. 21
2-2-2-1-1-3- روابط موضوعی.. 21
2-2-2-1-2- دیدگاههای سیستمی.. 22
2-2-2-1-2-1- نظریه میلان. 22
2-2-2-1-2-2- نظریه بوئن.. 22
2-2-2-2- سلامت خانواده اصلی… 23
2-2-2-2-1- ابعاد هشتگانه سلامت خانواده از نظر بارنهیل.. 23
2-2-2-2-2- کنشهای خانواده از نظر فلک…. 24
2-2-2-2-3- طرح سه محوری تسنگ و مک درموت… 25
2-2-2-2-4- الگوی کارکرد خانواده مک مستر. 25
2-2-2-2-5- الگوی منحنی اولسون. 27
2-2-2- 2-6- سلامت خانواده از دیدگاه تجربهگرایان. 27
2-2-2-2-7- مدل بیورز. 29
2-2-2-2-8- مدل بوئن.. 31
2-2-2-3-ابعاد سلامت خانواده اصلی.. 33
2-2-2-3-1- صمیمیت… 33
2-2-2-3-2- استقلال و خودمختاری.. 35
2-2-3- حمایت اجتماعی.. 35
2-2-3-1- تعاریف مختلف از حمایت اجتماعی.. 36
2-2-3-2- انواع حمایت اجتماعی.. 37
2-2-3-3- کارکردهای حمایت اجتماعی.. 38
2-2-4- حل مشکل خانواده. 39
2-2-4-1- مهارتهای حل مشکل.. 40
2-2-4-2- بررسی رویکردهای مختلف به حل مشکل.. 41
2-2-4-2-1- دیدگاه رفتاری.. 41
2-2-4-2-2- دیدگاه فلدمن.. 42
2-2-4-2-3- دیدگاه راهحلمحور. 42
2-2-4-2-4- دیدگاه روایت درمانی.. 43
2 -2-4-2-5- رویکرد مشکلمدار مک مستر. 43
2-2-4-2-6- مدل کایرین، ماگویری و هرلبوت… 43
2-2-4-2-7- مدل فوکِس…. 44
2-3- پیشینه پژوهش…. 46
2-3-1- پژوهشهای انجام شده مرتبط با موضوع در ایران. 46
2-3-1-1- عملکرد ازدواج.. 46
2-3-1- 2- خانواده اصلی.. 46
2-3-1-3- حمایت اجتماعی.. 49
2-3-1-4- حل مشکل خانواده. 52
2-3-2- پژوهشهای انجام شده مرتبط با موضوع در خارج.. 54
2-3-2-1- خانواده اصلی.. 54
2-3-2-2- حمایت اجتماعی.. 55
2-3-2-3- حل مشکل.. 57
فصل سوم (روششناسی پژوهش)
3-1- روش پژوهش…. 60
3-2- جامعه پژوهش، نمونه و روش نمونه گیری.. 60
3-3- روش گردآوری دادهها 60
3-4- دادههای مورد نیاز متناسب با سوالها و فرضیههای تحقیق.. 61
3-5- نحوه توصیف و تحلیل اطلاعات… 61
3-6- مشخصات ابزار جمعآوری اطلاعات… 61
3-6-1- مقیاس عملکرد ازدواج.. 61
3-6-2- مقیاس سلامت خانواده اصلی.. 62
3-6-3- مقیاس حمایت اجتماعی.. 63
3-6-4- مقیاس حل مشکل خانواده. 64
فصل چهارم (یافتههای پژوهش)
4-1- مقدمه. 67
4-2- یافتههای توصیفی.. 67
4-2-1 توصیف ویژگیهای دموگرافیک زوجین.. 67
4-2-1-1- توزیع جنسیت… 67
4-2-1-2- توزیع سن.. 67
4-2-1-3- توزیع میزان تحصیلات… 68
4-2-2- یافتههای توصیفی متغیرهای پژوهش…. 69
4-2-2-1- مقیاس عملکرد ازدواج… 69
4-2-2-2- مقیاس سلامت خانواده اصلی.. 69
2-4-2-3- مقیاس حمایت اجتماعی 70
4-2-2-4- مقیاس حل مشکل خانواده. 70
4-3- یافتههای استنباطی.. 71
4-3-1- فرضیههای اصلی.. 71
4-3-1-1- فرضیه اول. 71
4-3-1-2- فرضیه دوم. 71
4-3-1-3- فرضیه سوم. 73
4-3-1-4- فرضیه چهارم. 73
4-3-1-5- فرضیه پنجم.. 74
4-3-1-6- فرضیه ششم.. 74
4-3-1-7- فرضیه هفتم.. 75
4-3-1-8- فرضیه هشتم.. 75
4-3-2- فرضیههای فرعی.. 76
4-3-2-1- فرضیه اول. 76
4-3-2-2- فرضیه دوم. 78
4- 3-2- 3- فرضیه سوم . 79
4-3-2-4- فرضیه چهارم 79
4-3-2-5- فرضیه پنجم.. 80
فصل پنجم (بحث و نتیجهگیری)
5-1- مقدمه. 86
5-2- بحث و نتیجهگیری.. 83
5- 2- 1- فرضیههای اصلی.. 83
5-2-2- فرضیههای فرعی.. 87
5-2- 3- نتیجهگیری.. 88
5-3- محدودیتهای پژوهش…. 89
5-4- پیشنهادات…
90
منابع و مآخذ 92
پیوستها…………………. 105
فصل اوّل
طرح پژوهش
1-1- مقدمه
خانواده بعنوان یک نهاد کوچک اجتماعی، یک سیستم طبیعی و یا یک منظومه است که با ازدواج شروع میشود و ابعاد دیگر خانواده مانند زیرمنظومه زناشویی، زیرمنظومه فرزندان و زیرمنظومه والدین را دربرمیگیرد. ارتباط با والدین اولین ارتباطی است که فرزند با دنیای بیرون برقرار میکند. لذا والدین نقطه شروع آشنایی کودک با محیط اطراف هستند و میتوانند ذهن کودک را شکل دهند. این شکلدهی میتواند بصورت آشنایی با محیط فیزیکی، قوانین، یا چگونگی مواجهه با خطرات بیرونی و موازین اجتماعی باشد. علاوه بر این ساختار ارتباطی پیچیده و اثرگذار والدین و کودک، خود زیرمنظومه زناشویی ابعاد مختلفی دارد. یک زوج که با یکدیگر زندگی مشترک را شروع میکنند براساس ساختار طبیعی نیازهایی را از یکدیگر مرتفع میسازند. طی رابطه زناشویی، موازینی بین یک زوج برقرار میشود. موازین بین یک زوج میتواند دامنههای مختلف ارتباطی، نحوه برخورد با تعارضها و ارتباط با فرزند را شامل شود که میتواند ریشه در گذشته فرد داشته باشد که از خانواده الهام گرفته شده است (مینوچین[1] و فیشمن[2]، 1996). در کشور ما کانون خانواده و ازدواج به دلیل مسائل خاص فرهنگی و ارزشی، اهمیت بیشتری در مقایسه با کشورهای غربی دارد، لذا تلاش برای استحکام و تداوم خانواده و ارضای نیازهای عاطفی و روانی اعضاء، بویژه همسران در چارچوب خانواده از اهمیت بیشتری برخوردار است. علاوه براین، به دلیل اهمیت و نقش خانواده در فرهنگ ایران، وجود مشکلات، تعارض ها و نهایتاً از هم پاشیدگی خانواده می تواند آثار زیانباری بر زوجین، فرزندان و جامعه در مقایسه با داشته باشد (نظری و نوابینژاد، 1385). عوامل مختلفی هستند که میتوانند زندگی زوجین را تحت تأثیر قرار دهند. تاریخچه زندگی فرد و نحوه تعامل والدین و خانوادهاش در دوران قبل از ازدواج میتواند از جمله عواملی باشد که بر زندگی زوجین و رفتار آنها با یکدیگر تأثیر بگذارد. همچنین حمایت اطرافیان از جمله حمایت دوستان و خانواده و کسب مهارتهای مختلف مانند حل مشکل نیز از موارد دیگری هستند که در زندگی زوجین میتوانند اثر داشته باشند. لذا در این پژوهش به بررسی رابطه ساده و چندگانه سلامت خانواده اصلی[3]، حمایت اجتماعی[4] و حل مشکل خانواده[5] با عملکرد ازدواج[6] پرداخته شده است.
1-2- بیان مسئله
زوجها با آرمان زندگی مشترک و برخورداری از حمایت و آرامش به سوی تشکیل خانواده گام برمیدارند خانواده با هویتی به مثابه یک موجود زنده تحول مییابد. نولر1 و فینی2 (2002) اعتقاد دارند زوجها بعنوان واحدی نگریسته میشوند که هریک از طرفین با الگوهای رفتاری از پیش تعیینشده، زمینه را برای واکنش فرد مقابل فراهم میسازد که وی نیز فضای روانی و نوع رفتار آماده خود را دارد. در این فضا که شناخت و عواطف و رفتار هریک از زوجها در آن نقش بسزایی ایفا میکنند، اگر یکی از زوجها با تعاملات مثبت یا منفی، فضا را آماده یا آلوده سازد، زوج دیگر نیز در این فضا درگیر میشود و گویا دریچهای با عواطف مشترک به دوسو گشوده میشود. لارسون3 و هولمن4 (1994) سه دسته عوامل خاص را در رضایت زناشویی موثر میدانند. نخست عوامل بافتی مانند بافت کنونی و عوامل فرهنگی و اجتماعی، دوم خصایص و رفتارهای فردی زوجین و سوم فرایند تعاملی زوجین. آنان نتیجه میگیرند که موارد مرتبط با این عوامل، پیشبینیکننده مناسبی از رضایت زناشویی هستند. همچنین نظریات متعددی هستند که تاثیر والدین و خانواده اصلی بر شکلگیری شخصیت و نوع برخورد فرد با مسائل در آینده بخصوص زندگی مشترک را بیان میکنند. از جمله این نظریات میتوان به نظریه روانکاوی فروید اشاره کرد که بیان میدارد رفتار والدین تا حد زیادی شکلدهنده شخصیت کودک است (بارکر5، 1981). نظریه بعدی که میتوان به آن اشاره کرد نظریه یادگیری اجتماعی بندورا است؛ که طبق آن کودک چگونه رفتارکردن را از والدین یاد میگیرد و چنانچه والدین با یکدیگر تعارض داشته باشند کودک فرصت یادگیری درست رفتارکردن را از دست میدهد (حسینیان، یزدی و جاسبی، 1386). همچنین کسب حمایت اجتماعی از دوستان و خانواده نیز از جمله عواملی هستند که در میزان رضایت زوجین نقش دارند. افراد وقتی که میدانند از طرف خانواده، دوستان و نزدیکان حمایت میشوند، احساس خشنودی بیشتری دارند و در مقابله با مشکلات با منطق و عملکرد بهتری عمل میکنند. بدیهی است که همه انسانها در هنگام گرفتاریها به حمایت اطرافیان و دوستان خود نیاز دارند تا احساس امنیت کنند. در واقع هرچه حمایت اجتماعی دیگران بیشتر باشد، امیدواریشان نیز بیشتر میشود. پژوهشها نیز نشان دادهاند افرادی که از منابع حمایت اجتماعی بیشتری برخوردارند، سلامت روانی بهتری داشته و بهتر با تغییرات سازگار میشوند (کوهن1 و ویلز2، 1985). پژوهش نبوی و شهریاری (1391) نشان داد که حمایت اجتماعی با تحت تاثیر قراردادن ابهام نقش خانوادگی، تعارض در خانواده را کاهش میدهد؛ بنابراین حمایت دوستان و خانواده میتواند به زوجین کمک کند تا بتوانند مشکلاتشان را با فشار روانی کمتری حل نمایند.
حل مشکل بطور کارآمد متغیر دیگری است که میتواند به عملکرد سالم زندگی زناشویی منجر شود. احمدی (1386) نشان داد که حل مشکل خانواده با رضایت زناشویی همبستگی دارد. چمپیون3 و پاور4 (2000)، نیز به این نتیجه رسیدند که حل مشکل خانواده تعامل بین زوجین را تسهیل میکند. از طرفی کراپلی5 (2005) بیان میدارد زوجینی که تعاملات منفی بیشتری بین آنها رد و بدل میشود، فرصتی برای استفاده از این مهارتها نمییابند به نظر میرسد ارتباط بین استفاده از مهارتها و تعامل مثبت زناشویی یک ارتباط دوسویه است یعنی مهارتها میتوانند تعامل مثبت را ایجاد کنند و هم تعامل منفی موجب ناتوانی زوجین در استفاده از مهارتها میشود؛ بنابراین لازم است تا مشخص شود حل مشکل خانواده بعنوان یک مهارت تا چه حد میتواند عملکرد سالم ازدواج را پیشبینی کند. باتوجه به ارتباطی که متغیرهای ذکر شده میتوانند با عملکرد ازدواج داشته باشند و پژوهشهای محدود در این زمنیه این پژوهش در صدد است تا به پیشبینی عملکرد ازدواج بر اساس سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی و حل مشکل خانواده بپردازد.
1-3- ضرورت انجام تحقیق
درمورد اهمیت خانواده همین بس که اولین تاثیرات محیطی که فرد دریافت میکند از محیط خانواده است و حتی تاثیرپذیری فرد از سایر محیطها میتواند توسط خانواده تعدیل شود. از این رو خانواده پایهگذار بخش مهمی از سرنوشت انسان است و در تعیین سبک و خط مشی زندگی، اخلاق، سلامت و عملکرد فرد در آینده نقش بزرگی بر عهده دارد. سلامت خانواده، تعادل شخصیتی والدین و آشنایی آنها با اصولی که میتواند محیط خانواده را سالمتر سازد، برای کودکان بسیار حائز اهمیت است. خانواده در عین حال که کوچکترین واحد اجتماعی است. مبنا و پایه هر اجتماع بزرگ است. افراد سالم، موفق و فعال جامعه از داخل خانوادههای سالم بیرون آمدهاند. همانطور که اغلب افراد ناسالم، پرورشیافته خانوادههای ناسالم بودهاند. انسانها با ورود به اجتماع، ویژگیهای سالم یا ناسالمی را که در خانواده دریافت کردهاند وارد اجتماع میکنند، از این لحاظ سلامت یک جامعه به سلامت خانوادههای آن وابسته است (نظری، 1386).
علیرغم اهمیت زیاد خانواده، امروزه نتایج آمارها حکایت از گسستن خانواده در عصر حاضر دارد. طبق آمار سازمان ثبت احوال ایران در سال (1392)، 155369 طلاق در کل کشور ثبت شده است. بعبارتی در مقابل هر 5 ازدواج یک مورد طلاق گزارش شده است. در سال 92 نسبت به سال 91 حدود 5000 مورد طلاق بیشتری ثبت شده است. همچنین در سال 91 در مقابل هر 5/5 ازدواج یک طلاق ثبت شده است (www.sabteahval.ir). طی تحقیقات صورتگرفته به نظر میرسد یکی از عوامل اثرگذار بر زندگی بعدی فرد، یعنی زندگی مشترک، خانواده اصلی باشد. نتایج پژوهشهای حسینیان، یزدی و جاسبی (1386) و خمسه و حسینیان (1389) نیز نشان میدهند که بین رضایت و صمیمیت زناشویی با خانواده اصلی و تجربه خشونت در دوران کودکی همبستگی معنیداری وجود دارد. یافتههای جاکت1 و سورا2 (2001) از پژوهشی با شرکت 232 زوج نیز نشان داد، زنانی که در خانوادههای گسسته (مطلقه) بزرگ شده بودند، در مقایسه با زنانی از خانوادههای باثبات، در روابط جاری خود با همسرانشان بیشتر از بدبینی و تعارض و کمتر از اعتماد و رضایت گزارش دادند. این نتایج نشان میدهد، افرادی که در خانوادههای مشکلدار پرورش می یابند احتمالاً مستعد تکرار تجارب و مشاهدات گذشته در زندگی زناشویی خود هستند. از طرف دیگر انسان موجودی اجتماعی است که بسیاری از نیازهایش را از طریق ارتباط با دیگران برآورده میسازد. ادراکی که فرد از حمایت دیگران دریافت میکند میتواند به او در کاهش تنشهای حاصل از موقعیتهای مختلف کمک کند. یافتههای لی3، یه چانگ4، پارک5 و هونگ چانگ6، (2004) نشان میدهند که حمایت اجتماعی نیرومندترین نیروی مقابلهای برای رویارویی موفقیتآمیز و آسان در زمان درگیری با شرایط تنشزا شناخته شده و تحمل مشکلات را برای بیماران تسهیل میکند. دوشه7 و همکاران، (2006) نیز به این نتیجه رسیدند که مشکلات روانی در زنان پس از یائسگی با حمایت اجتماعی آنان ارتباط دارد؛ بنابراین حمایت اجتماعی به افراد برای مقابله با موقعیتهای مختلف کمک میکند همچنین زندگی زناشویی فرد را با کاهش تنشها تحت تأثیر قرار دهد.
توانایی در حل مشکلات نیز یکی از مهارتهایی است که میتواند در زندگی زناشویی تأثیرگذار باشد. همانطور که پژوهش جاکوبسن1 (1996) عنوان میکند زمانیکه همسران دچار مشکلات ارتباطی و حل مسئله شوند، کار با همدیگر را مشکل مییابند و پذیرش تفاوتهای همدیگر برای آنها دشوار میشود.
بنابراین بدلیل اهمیت خانواده و از طرفی بصدا در آمدن زنگ خطر درباره گسستگی خانواده ضرورت وجود داشت تا ابعاد بیشتری از عوامل مؤثر بر مسائل زناشویی و ازدواج بررسی شوند.
1-4- اهداف پژوهش
1-4-1- اهداف اصلی
بررسی رابطه بین سلامت خانواده اصلی و عملکرد ازدواج.
بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی دوستان، خانواده و عملکرد ازدواج.
بررسی رابطه بین حل مشکل خانواده و عملکرد ازدواج.
بررسی ارتباط چندگانه بین سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان و حل مشکل خانواده با عملکرد ازدواج.
بررسی تفاوت بین حوزویان و دانشجویان در سطح سلامت خانواده اصلی.
بررسی تفاوت بین حوزیان و دانشجویان در میزان حمایت دوستان و خانواده.
بررسی تفاوت بین حوزویان و دانشجویان در میزان حل مشکل خانواده.
بررسی تفاوت بین حوزویان و دانشجویان در میزان عملکرد ازدواج.
1-4-2- اهداف فرعی
بررسی رابطه بین سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی خانواده و دوستان و حل مشکل خانواده با مؤلفههای عملکرد ازدواج شامل ارتباط، ابرازگری عاطفی، حل مسئله، نقش، انعطافپذیری، فرزندپروری، اقتصاد، خانواده و دوستان، ارزشها، مراقبت جسمانی و روانی و عملکرد کلی.
بررسی تفاوت بین مردان و زنان در سطح سلامت خانواده اصلی.
بررسی تفاوت بین مردان و زنان در میزان حمایت دوستان و خانواده.
بررسی تفاوت بین مردان و زنان در میزان حل مشکل خانواده.
فرضیات مسئله ماشینهای موازی این مطالعه 3
اهداف تحقیق 4
1-5. جنبههای نوآوری تحقیق 4
1-6. محتویات تحقیق 4
1-7. جمعبندی 4
فصل دوم: ادبیات نظری و پیشینه تحقیق
2-1. مقدمه 7
2-2. تعربف اثر یادگیری در فن زمانبندی 7
2-3. تعریف نگهداری و تعمیرات در زمانبندی 9
2-4. ادبیات و پیشینه تحقیق 10
2-4-1. مسائل ماشینهای موازی 10
2-4-2. مروری بر مطالعات زمانبندی با اثر یادگیری 11
2-4-3. مروری بر مطالعات اثر همزمان یادگیری و زوال در زمانبندی 11
2-4-4. مروری بر مطالعات زمانبندی با اثر استهلاک 12
2-5. جمعبندی 13
فصل سوم: ارائه مدل ریاضی
3-1. مقدمه 14
3-2. تعریف مسئله 14
3-3. فرضیات مسئله 14
3-4. مدل ریاضی پیشنهادی 15
3-4-1. اندیسها 15
3-4-2. پارامترهای مسئله 15
3-4-3. متغیرهای تصمیم 15
3-4-4. مدل ریاضی 16
3-4-5. توضیحات مدل 17
3-5. تحلیل حساسیت 17
3-6. پیچیدگی مسئله 22
3-7. مقدمهای بر الگوریتم ژنتیک 24
3-7-1. شمای کلی الگوریتم ژنتیک 25
3-7-2. واژگان الگوریتم ژنتیک 26
3-7-3. جامعه اولیه 26
3-7-4. عملیات ژنتیک 27
3-7-4-1.عملگر انتخاب 27
3-7-4-2.عملگر تقاطع 28
3-7-4-3. عملگر جهش 29
3-7-4-4.تابع برازش 30
3-7-4-5. شرط توقف 30
3-8 .معرفی الگوریتم رقابت استعماری
3-8-1. مقدمه 30
3-8-2. شکلدهی امپراطوری اولیه 30
3-8-3. سیاست جذب، حرکت کشور مستعمره به سمت استعمارگر 33
3-8-4. انقلاب 35
3-8-5. جابهجایی قدرت بین استعمارگر و مستعمره 35
3-8-6. رقابت استعماری 36
3-8-7. همگرایی 37
فصل چهارم: یافتههای تحقیق
4-1. مقدمه 41
4-2. ساختار الگوریتم ژنتیک پیشنهادی 41
4-2-1. ساختار کروموزوم 41
4-2-2. جمعیت اولیه 42
4-2-3. تابع برازش 42
4-2-4. عملگر تقاطع 43
4-2-5. عملگر
جهش 44
4-2-6. ارزیابی فرزندان 45
4-2-7. جست و جوی محلی 45
4-2-8. معیار توقف 45
4-3. ساختار الگوریتم رقابت استعماری پیشنهادی 46
4-4. نتایج محاسباتی 47
4-4-1. تنظیم پارامترها 47
4-4-2. روش تاگوچی 47
4-4-3. روش تاگوچی برای تنظیم الگوریتم ژنتیک 49
4-4-4. روش تاگوچی برای تنظیم الگوریتم رقابت استعماری 50
4-5. معیارهای عملکرد
4-5-1. شاخص زمان محاسباتی 52
4-5-2. روشهای اندازهگیری عملکرد الگوریتمها 52
4-5-3. تحلیل نمودار زمان محاسباتی الگوریتم ژنتیک و رقابت استعماری 55
4-6. جمعبندی 56
فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادات آتی
5-1. جمعبندی 59
5-2. پیشنهادات آتی 59
ضمیمه یک 60
ضمیمه دو 65
منابع و مراجع 71
لیست جدولها
جدول 3-1. دادههای مسئله اول برای کار و زمان 18
جدول 3-2. دادههای مسئله اول برای نرخ یادگیری 18
جدول 3-3. دادههای مسئله اول برای نرخ استهلاک 18
جدول 3-4. دادههای مربوط به زمان نگهداری برای مسئله اول 18
جدول 3-5. دادههای مسئله دوم برای کار و زمان 19
جدول 3-6. دادههای مسئله دوم برای نرخ یادگیری 19
جدول 3-7. دادههای مسئله دوم برای نرخ استهلاک 20
جدول 3-8. دادههای مربوط به زمان نگهداری برای مسئله دوم 20
جدول 3-9. دادههای مسئله سوم برای کار و زمان 21
جدول 3-10. دادههای مسئله سوم برای نرخ یادگیری 21
جدول 3-11. دادههای مربوط به زمان نگهداری برای مسئله سوم 21
جدول 3-12. دادههای مسئله سوم برای نرخ استهلاک 22
جدول 4-1. پارامترهای الگوریتم ژنتیک در سه سطح 49
جدول 4-2. مقادیر بهینه برای پارامترهای GA 50
جدول 4-3. پارامترهای الگوریتم ICA در سه سطح 50
جدول 4-4. مقادیر بهینه برای پارامترهای ICA 51
جدول 4-5. نتایج بدستآمده از روش دقیق، الگوریتم ژنتیک و رقابت استعماری 53
لیست شکلها
شکل 2-1. رویکردهای مدلسازی اثر یادگیری 9
شکل 3-1. سلسله مراتب پیچیدگی توابع هدف در مسائل زمانبندی 24
شکل 3-2. تقاطع تکنقطهای 29
شکل 3-3. تقاطع دو نقطهای 29
شکل 3-4. نحوه تخصیص کشورهای مستعمره به کشور استعمارگر 32
شکل 3-5. حرکت خطی مستعمره در راستای استعمارگر 34
شکل 3-6. زاویه انحراف رسیدن کشور مستعمره به امپریالیسم 34
شکل 3-7. مسیر انقلاب در یک کشور مستعمره 35
شکل 3-8 .جابهجایی قدرت مابین کشورهای استعمارگر و مستعمره 36
شکل 3-9. سقوط امپراطوریهای ضعیفتر 37
شکل 4-1. ساختار دو بخش و نحوه کدگشایی کروموزوم 42
شکل 4-2. نحوه عملکرد عملگرهای تقاطع 44
شکل 4-3. نمایش و نحوه عملگر جهش 45
شکل 4-4. مقادیر سطوح مختلف پارامترهای الگوریتم GA در نسبت S/N 49
شکل 4-5. مقادیر سطوح مختلف پارامترهای الگوریتم ICA در نسبت S/N 51
شکل 4-6. نمودار RPD مربوط به الگوریتم ژنتیک و رقابت استعماری 55
شکل 4-7. نمودار زمان محاسباتی الگوریتم ژنتیک و رقابت استعماری 56
چکیده:
نگهداری ماشین در تولید اغلب برای ممانعت از شکست ماشین به منظور حفظ راندمان تولید انجام میشود. در این پایاننامه مسئله کمینه سازی بیشترین زمان تکمیل بر روی ماشینهای موازی غیرمرتبط باتوجه به تاثیرات استهلاک بر زمان کارها و فعالیتهای نگهداری و اثر یادگیری در افق زمانبندی مورد بررسی قرار گرفت. یک ماشین بعد از عملیات نگهداری به شرایط اولیه خود بازمیگردد و اثر استهلاک از نو، آغاز میگردد. هدف در این مسئله پیدا کردن دفعات بهینه، بهترین زمان انجام عملیات نگهداری و توالی بهینه کارها روی ماشینها به طوری که بیشترین زمان تکمیل کارها کمینه گردد. برای مسئله مطرح شده یک مدل ریاضی خطی ارائه شد و بعد از اشاره به NP-hard بودن مسئله به ارائه روش فرا ابتکاری ژنتیک و رقابت استعماری جهت حل مسئله در ابعاد موجود در واقعیت پرداخته شد و در نهایت نتایج بدست آمده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.
مقدمه:
زمانبندی[1] فرآیند تخصیص منابع به فعالیتها با درنظرگرفتن دورههای زمانی مربوط به آنها به منظور بهینهسازی یک یا چند هدف میباشد. این فرآیند به عنوان یک فرآیند تصمیمگیری مبنای کار بسیاری از صنایع تولیدی و خدماتی محسوب میشود. زمانبندی کارای فعالیتها زمینه ساز بهبود عملکرد سیستمهای تولیدی میباشد و ضرورتی برای بقا در فضای رقابتی بازار به شمار میآید. تئوری زمانبندی در ارتباط با مدلهای ریاضی است که فرآیند زمانبندی را تشریح میکنند. چشم انداز تئوریک یک نگرش کمی برای بدستآوردن ساختار مسائل در چهارچوب مدلهای ریاضی بدست میدهد که این امر با تشریح منابع و فعالیتها و تبدیل اهداف تصمیمگیری به یک تابع هدف، صورت میپذیرد. درنتیجه، منابع، فعالیتها و توابع هدف عناصر کلیدی مدلهای زمانبندی محسوب میشوند. منابع برحسب قابلیتهای کمی و کیفی خود مشخص میشوند. به طوری که هر مدل نشاندهنده نوع و میزان منابع به کاررفته در آن میباشد. از سوی دیگر، فعالیتها برحسب اطلاعاتی از قبیل منابع موردنیاز، مدت زمان انجام، زمان آغاز و زمان پایان آنها توصیف میشوند. توابع هدف نیز دربرگیرنده هزینههای سیستم برای اجرای تصمیمات مربوط به تخصیص منابع به فعالیتها میباشند. تصمیمات عمده در فرآیند زمانبندی شامل بهره برداری کار از منابع، پاسخگویی سریع به تقاضا و انطباق دقیق زمان های تحویل با موعدهای تحویلی تعیین شده می شوند.
انگیزه بسیاری از توسعهها و پیشرفتهای علمی در حوزه زمانبندی برخاسته از محیطهای صنعتی است و به طورطبیعی در بیان مفاهیم زمانبندی از واژههای به کار رفته درصنعت استفاده میشود. به
1-1- مقدمه.. 2
1-2- بیان مسئله.. 3
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق… 4
1-4- اهداف تحقیق… 5
1-5- سؤالات تحقیق… 5
1-6- فرضیههای تحقیق… 6
1-7- قلمرو تحقیق… 6
1-8- تعریف واژه‌ها و اصطلاحات….. 7
1-8-1- تعاریف مفهومی…. 7
1-8-2- تعاریف عملیاتی…. 7
1-9- متغیرهای تحقیق… 9
1-10- مدل مفهومی پژوهش…… 10
فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده
2-1- مقدمه.. 11
2-2- بخش اول: بازاریابی رابطه‌مند… 12
2-2-2- استراتژی‌های بازاریابی رابطه‌مند… 13
2-2-3- از آمیخته بازاریابی تا بازاریابی رابطه‌مند… 15
2-2-4- مدلهای بازاریابی رابطه‌مند… 15
2-2-4-1- مدل مورگان وهانت….. 15
2-2-4-2- مدل من سو و اسپیس…… 18
2-2-4-3- مدل سین و همکاران… 18
2-2-4-5- مدل طاهیر رشید… 20
2-2-4-6- مدل دوبیسی و واه. 23
عنوان صفحه
2-2-5- ابعاد ارزشی بازاریابی رابطه‌مند… 24
2-2-6- مزایای بازاریابی رابطه‌مند… 25
2-3- بخش دوم: وفاداری مشتری…. 26
2-3-1- مقدمه.. 26
2-3-2- مفهوم وفاداری…. 26
2-3-3- انواع وفاداری…. 28
2-3-4- وفاداری به خدمت و وفاداری به بانک…… 30
2-3-5- سطوح وفاداری در بانکها. 30
2-3-6- عوامل مؤثر بر وفاداری…. 33
2-3-7- از وفاداری مالی مشتری تا ماندگاری مشتری…. 34
2-3-8- ارتباط بین رضایت شغلی کارکنان و وفاداری مشتری…. 35
2-4- بخش سوم: پیشینه تحقیق… 36
2-4-1- پیشینه تحقیق در خارج… 36
2-4-2- پیشینه تحقیق در داخل کشور.. 39
فصل سوم: مواد و روش‌ها
3-1- مقدمه.. 42
3-2- فرضیههای تحقیق… 43
3-3- روش تحقیق… 43
3-4- جامعه آماری و روش نمونهگیری و حجم نمونه.. 44
3-5- ابزار و روش جمع آوری دادهها و اطلاعات….. 45
3-6- روایی و پایایی پرسشنامه.. 46
3-8 – روش تجزیه و تحلیل داده ها. 48
فصل چهارم: نتایج
4-1- مقدمه.. 49
4-2- توصیف ویژگیهای جمعیت شناختی…. 50
4-2-1- جنسیت مشتریان… 50
عنوان صفحه
4-2-2- تحصیلات مشتریان… 50
4-2-3- سن مشتریان… 51
4-2-4- میزان سپرده‌گذاری مشتریان… 51
4-2-5- تأهل مشتریان… 52
4-3- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق… 52
4-4- آزمون فرضیه ها. 55
فصل پنجم: بحث و نتیجهگیری
5-1- خلاصه تحقیق… 61
5-2- بحث و تفسیر.. 62
5-3- پیشنهادات تحقیق بر اساس آزمون فرضیه ها. 63
5-4- محدودیتهای تحقیق… 65
5-5- پیشنهادات برای محققین و تحقیقات آتی…. 65
پیوستها
پیوست (الف) : پرسشنامه.. 67
پیوست (ب) : خروجی نرم افزار SPSS.. 70
منابع استفاده شده
فهرست منابع… 74
منابع فارسی…. 74
منابع اینترنتی…. 77
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 1-1- مفهوم، ابعاد و شاخصهای بازاریابی رابطه‌مند… 8
جدول 1-2- مفهوم، ابعاد و شاخصهای وفاداری مشتری…. 9
جدول 2-1- تحقیقات انجام شده در زمینه ی بازاریابی رابطه‌مند… 38
جدول 3-1- مشخصات محیطهای پژوهش و پرسشنامه جمع آوری شده. 45
جدول 3-2- آلفای کرونباخ بازاریابی رابطه‌مند… 47
جدول 3-3- آلفای کرونباخ وفاداری مشتری…. 47
جدول 4-1- آمار توصیفی مشتریان بر حسب جنسیت….. 50
جدول 4-2- آمار توصیفی مشتریان بر حسب تحصیلات….. 50
جدول 4-3- آمار توصیفی مشتریان بر حسب سن…. 51
جدول 4-4- آمار توصیفی میزان سپرده گذاری مشتریان… 51
جدول 4-5- آمار توصیفی مشتریان بر حسب تأهل… 52
جدول 4-6- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق… 52
جدول 4-7- آمارتوصیفی بازاریابی رابطه‌مند… 53
جدول 4-9- آزمون نرمال بودن داده ها. 55
جدول 4-10- همبستگی اعتماد سازی با وفاداری مشتری…. 55
جدول 4-11- همبستگی تعهد بانک با وفاداری مشتری…. 56
جدول 4-12- همبستگی کیفیت ارتباطات بانک با وفاداری مشتری…. 57
جدول 4-13- همبستگی مدیریت تعارض با وفاداری مشتری…. 57
جدول 4-14- همبستگی شایستگی (خبرگی) در ارائه خدمات با وفاداری مشتری…. 58
جدول 4-15- رگرسیون چند متغیره. 59
جدول 4-16- آنالیز واریانس (ANOVAb). 59
جدول 4-17- اثرات خالص متغیرهای مستقل بر وابسته.. 60
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل 1-1- مدل مفهومی پژوهش…… 10
نمودار 4-1- توزیع فراوانی بازاریابی رابطه‌مند… 53
نمودار 4-2- توزیع فراوانی وفاداری مشتری…. 54
چکیده
حفظ مشتری و جلب وفاداری آن، برای ادامه کسب و کار امری حیاتی تلقی میشود. در این میان صنعت بانکداری نیز از این قاعده مستثنی نیست .بنابراین بانکها نیز می‌بایست برای بهبود وفاداری مشتریان خود بدنبال استراتژی‌های گوناگون مدیریتی باشند. از دید اغلب محققان و افراد اجرایی، مهم ترین نتیجه بکارگیری بازاریابی رابطه‌مند در بانکها همانند سایر بخش‌های خدماتی وفادارسازی مشتریان بوده و این پیامدی است که مورد توجه متخصصان بازاریابی بانکها بوده است. هدف اصلی تحقیق، تبیین رابطه ساده و چندگانه ابعاد بازاریابی رابطه‌مند (اعتماد، تعهد، کیفیت ارتباطات، مدیریت تعارض و شایستگی (خبرگی) ) با وفاداری مشتریان بانک پاسارگاد میباشد. جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه مشتریان بانک پاسارگاد در استان مازندران میباشد که با توجه به حجم زیاد جامعه (نامحدود)، از روش نمونه گیری قضاوتی که یکی از روشهای نمونه گیری غیر احتمالی است، استفاده شده است. با توجه به فرمول تعیین حجم نمونه 384 نفر بعنوان حجم نمونه انتخاب گردید. قلمرو مکانی تحقیق حاضر شعب بانک پاسارگاد در مرکز استان مازندران (ساری)، بابل، آمل، نور، چالوس و تنکابن میباشد . برای جمع آوری اطلاعات یک پرسشنامه مشتمل بر 27 سوال طراحی گردیده و بین اعضای نمونه توزیع گردید و در نهایت 352 پرسشنامه تکمیل شده جمع آوری شد. روایی پرسشنامه با گرفتن مشاوره از اعضای هیات علمی متخصص در این زمینه تقویت وپایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داه‌ها از آمار توصیفی برای طبقه بندی، تهیه نمودارها و جداول فراوانی اطلاعات مربوط به ویژگیهای جمعیت شناختی استفاده گردید. سپس با استفاده از آمار استنباطی به تجزیه وتحلیل فرضیههای تحقیق پرداخته شد. با توجه به نرمال بودن دادهها از روش ضریب همبستگی پیرسون و روش رگرسیون استفاده شد . نتایج تحقیق نشان میدهد که بین ابعاد بازاریابی رابطه‌مند و وفاداری مشتریان رابطه ساده و چندگانه معنی داری وجود دارد. تأثیر همزمان ابعاد بازاریابی رابطه‌مند بر وفاداری مشتریان معنی دار است. اعتماد، کیفیت ارتباطات، مدیریت تعارض، شایستگی و تعهد به ترتیب بیشترین اثر خالص را برروی وفاداری مشتریان دارد. در نهایت با توجه به آزمون فرضیه‌ها پیشنهاداتی ارائه گردید.
واژگان کلیدی: حفظ مشتری، جلب مشتری، بازاریابی بانکها، بازاریابی رابطه‌مند، وفاداری مشتریان
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
امروزه شرکت هایی با عملکرد برتر در صنایع مختلف در حال حرکت به سمت حفظ مشتریان وجلب وفاداری آنها میباشند، زیرا اغلب بازارها در مرحله بلوغ خود قرار دارند، رقابت در حال افزایش وهزینه‌های جذب مشتریان جدید نیز به شدت افزایش یافته است (کاتلر و آرمسترانگ، 1999). حفظ مشتری وجلب وفاداری آن، برای ادامه کسب و کار امری حیاتی تلقی میشود. در این میان صنعت بانکداری نیز از این قاعده مستثنی نیست .بنابراین بانکها نیز می‌بایست برای بهبود وفاداری مشتریان خود بدنبال استراتژی‌های گوناگون مدیریتی باشند (Ehigie, 2006, 494). امروزه مدیران بانکها برای جلوگیری از گرایش یافتن مشتری به سمت رقبا بیش از هر زمانی می‌بایست در پی درک خواسته و نیازهای مشتریان باشند، تا بهتر بتوانند نیازهای آنها را برآورده کنند و روابط بلندمدت تجاری با آنها برقرار نمایند. لذا هر رویکردی که بهتر بتواند این مسائل را محقق گرداند بیشتر مورد توجه خواهد بود . بازاریابی رابطه‌مند به عنوان رویکردی جدید در تحقیق و عمل ثابت کرده که یکی از موفق ترین رویکردها در بازاریابی میباشد (Chiu et al, 2005).
در این فصل پس از بیان مساله، اهمیت و ضرورت تحقیق تشریح میشود. سپس اهداف تحقیق مشخص شده و در پی آن سوالات، فرضیات اصلی و فرعی تحقیق مطرح میشود، قلمرو تحقیق و تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تشریح شده و در نهایت مدل مفهومی تحقیق آورده میشود.
1-2- بیان مسئله
امروزه عملاً دیگر عصر رضایت از عوامل شش‌گانه قیمت، کیفیت، خدمات، زمان، قابلیت اطمینان وانعطاف‌پذیری نیست، بلکه عصر وفاداری است. وفاداری مشتری، وفاداری کارکنان، وفاداری مدیریت، وفاداری به جامعه و اصول، آرمان‌ها و اعتقادات همگی جلوه هایی از وفاداری میباشد. تحقیقات بسیاری نشان دادهاند که رضایتمندی کلید نهایی موفقیت و سودآوری نیست. در حقیقت مفاهیم بازاریابی هم که تا دیروز بر این مهم تاکید می‌ورزید، دیگر آن را به رسمیت نمی‌شناسد بلکه تنها مشتری مشعوف و شادمان و مشتری که احساس تعلق خاطر و تعلق قلبی پیدا کرده برای سازمان‌ها، سرمایه‌هایی به‌شمار میروند که سودآوری و عمر طولانی دارند. وفاداری، ذهنیت مثبتی را در اذهان شنونده ایجاد میکند. هر کسی از یک دوست خوب، همسر و یا همکار خوب توقع دارد که به او وفادار بماند. در اغلب موارد وفاداری از روابطی سرچشمه میگیرد که طرفین رابطه هر دو برنده باشند
باتوجه اینکه خدمات قابل ارائه در بانکهای تجاری نسبتاً یک شکل است و برای اکثر بانکها متمایز کردن این خدمات نسبت به رقبا مشکل میباشد، بنابراین شمار زیادی ازبانک‌های جهان به سمت استفاده از رویکرد بازاریابی رابطه‌مندگرایش یافته‌اند (So, Speece, 2000, p315).
کاتلر بازاریابی رابطه‌مند را به مفهوم ایجاد، حفظ و بهبود روابط مستحکم بامشتری ودیگر ذینفعان میداند . (Kotler, Armstrong,1999) همچنین گرونروز بازاریابی رابطه‌مند را بعنوان فرایند شناسایی، ایجاد، نگهداری، تقویت ودرصورت لزوم خاتمه دادن به روابط با مشتریان ودیگرذینفعان در یک سود دو جانبه معرفی کرده، به طوری که اهداف همه گروه‌ها دراین رابطه تامین شود (Gronroos, 1994).
تحقیقات در زمینه به کارگیری بازاریابی رابطه‌مند در صنعت بانکداری به اوایل سال 1990 برمی گردد . آدامسون و دیگران در تحقیق خود به این نتیجه دست یافتند که بانکهای موفق در مقایسه با بانکهای ناموفق تلاش بیشتری برای به کارگیری استراتژی بازاریابی رابطه‌مند و ایجاد رابطه بلند مدت با مشتریانشان داشته‌اند (Adamson and etal, 2003, p347).
اما از دید اغلب محققان و افراد اجرایی، مهم ترین نتیجه بکارگیری بازاریابی رابطه‌مند در بانکها همانند سایر بخش‌های خدماتی وفادارسازی مشتریان بوده و این پیامدی است که مورد توجه متخصصان بازاریابی بانکها بوده است (Gilbert, and Choi, 2003, 137).
کاتلر در بحث وفاداری مشتریان معتقد است که وفادار ساختن مشتری مستلزم تبعیض قائل شدن میان مشتریان مختلف میباشد و از هیچ شرکتی نمی‌توان انتظار داشت که همان توجهی که به مشتریان سودآور دارد به مشتریان غیرسودآور و گذری نیز داشته باشد (2003 Kotler,).
در این تحقیق رابطه ساده و چندگانه ابعاد بازاریابی رابطه‌مند با وفاداری مشتریان بانک پاسارگاد استان مازندران مورد بررسی قرار میگیرد. در واقع این تحقیق به دنبال یافتن پاسخی برای این سؤال میپردازد که چه رابطه ای بین ابعاد بازاریابی رابطه‌مند و وفاداری مشتریان بانک پاسارگاد استان مازندران وجود دارد؟ همچنین تاثیر خالص هر یک از ابعاد بازاریابی رابطه‌مند در چه حد است؟ سوالی است که تحقیق حاضر به دنبال پاسخ دادن به آن میباشد.
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
معماری اکوتک:-پایان نامه درمورد مجتمع زیستی
معماری پایدار و فن آوری پیشرفته
بیان و ابزار دستاوردهای علمی و فنی، همواره از وظایف توسعه معماری مدرن بوده است.مدرنیست های اولیه نظیر لوکوربوزیه و گرپیوس، به فن آوری به مثابه نیرویی که تغییر را موجب می شود، توجه می کردند و بنا بر همین ملاحظات بود که انسان آن را در معماری از آن خود ساخت و مورد ستایش قرار داد. معماری همواره مقاصد پیشرفت فن آورانه را تایید کرده و به کار گرفته است. در دهه های اخیر نیز، این حساسیت در تحول معماری”های تک”،جنبشی که ریشه های آن از لحاظ فن آوری به برداشت خوش بینانه دهه 1960 بر می گردد، کاملاً آشکار است. این دهه، مقارن با پیشرفت هایی در صنعت هوا- فضا بود که انسان را به کره ماه برد، و موجب پیامد تحریک آمیزی شد که خبر از نسل معمارانی آگاه نظیر نظیر گروه آرکی گرام می داد.
البته نکته ای که می توان به آن اشاره کرد، جنبه انتقادی تعامل بین معماری و فن آوری است و این نکته به گونه ای است که در آن، این دو همواره شکل جدیدی به همدیگر می دهند. برای روشن شدن امر، می توان به معماری “های تک”اشاره کرد؛ معماری های تک از دل مشغولی اولیه خود با منطق خشک تولید کلان،
در ادامه به تلفیق با کارکرد گرایی شدید روی آورده است.
از سویی دیگر تولید فرآیند های صنعتی منطقی به صورت سخت و سازهای ساختمانی، منجر به محیط های خنثی، انعطاف پذیر، و بی مصرف شده و در کل به صورت سبکی پیچیده و مبهم درآمده است.
روابط معمارانه، اجتماعی و فن آوری از نوعی معماری با عنوان های تک خبر می دهد که طیف گوناگونی از ساختمانها را در بر می گیرد. این گونه ساختمانها را با عنوان بیان ساختاری، مجسمه سازی با نور، صرفه جویی در انرژی، واکنش های شهری، ساخت اتصالات، نماد گرایی شهری و… دسته بندی کرده اند. یکی از وجوه مشترکی در میان تفسیر و توجیه این نوع معماری می توان به آن اشاره کرد، این است که ” معماری و فن آوری می توانند از یکدیگر الگو بپذیرند”[1]
2-3-1-6-تلفیق معماری نوین و سنتی با استفاده از مصالح سازگار با محیط[2]
ساختمانهای جدید و قدیمی می توتانند مکمل یکدیگر باشند تا نور و تاریکی، تولد و کهولت آمیخته گردد، در مراکز شهری ساختمانهای قدیمی قابل استفاده که اغلب رها شده و یا به صورت انبار درآمده اند می توانند مرمت شده و در کنار ساختاری نو قرار گیرند و ترکیبی باشند که نه تنها زشت نیست بلکه شناخت از گذشته و امید به آینده را در فکر انسان تجلی کرده و بیننده از مجموعه آن لذت می برد.مجموعه ای که با فرهنگ و. آداب و رسوم خود سازگار است و اجزای آن به تنهایی و در مجموعه قابل بررسی باشند.
2-3-1-7- معماری اکوتک[3]
عنوان:
بررسی پایداری شهری با روش ردپای بومشناختی
(نمونهی موردی: شهرستان اصفهان)
شهریورماه 1394
چکیده
در حال حاضر بشر با چالش بیسابقهای درزمینه زیستمحیطی مواجه شده است. توافق گستردهای در این موضوع وجود دارد که اکوسیستم کره زمین دیگر تحمل سطوح کنونی فعالیتهای اقتصادی و مصرفی و روند رو به رشد آن را ندارد و دیگر قادر به پایداری نیست زیرا فشارها و بار وارده بر طبیعت دوچندان شده.فشارهای اقتصادی بیش‌ازپیش بر منابع طبیعی افزایش‌یافته و همچنین الگوهای مصرف ناپایدار، فشار فزایندهای را بر زمین، آب انرژی و سایر منابع زیستی وارد آورده است.با مطرح‌شدن مفهوم پایداری این مبحث در میان دولتها و برنامهریزان سراسر جهان گسترش یافت و تلاشهای زیادی برای مشخص کردن مفهوم پایداری صورت گرفت. با گسترش مفهوم توسعه پایدار در سطح بین‌المللی دانشمندان مدلهای کمی و کیفی متعددی برای اندازهگیری توسعه پایدار در جوامع و شهری ارائه نمودهاند، یکی از مدلهای کمی مهم در این زمین روش ردپای بومشناختی هست و به‌عنوان ابزاری کارآمد برای ارزیابی و ردیابی سرمایه‌گذاری‌ها و تضمین ثروت‌های واقعی به‌حساب میآید. این روش با تبدیل نیاز به منابع و آلودگی به زمین موردنیاز برای جبران آن، معیاری مناسب برای ارزیابی آثار زندگی مدرن را فراهم میکند. بر اساس روش ردپای بومشناختی، توسعه‌ی یك منطقه زمانی “ناپایدار ” قلمداد میشود كه میزان ردپای بومشناختی، از ظرفیت زیستی منطقه بالاتر باشد. این روش تاكنون برای سنجش پایداری شهرهای بزرگ دنیا مانند لندن، سانتیاگو، لیورپول مورداستفاده قرارگرفته است. در این پژوهش با استفاده از روش ردپای بومشناختی به بررسی پایداری شهرستان اصفهان پرداخته‌ایم. بر اساس محاسبات، ردپای بومشناختی مصرف در شهرستان اصفهان 2.4 هکتار به ازای هر نفر محاسبه شد همچنین، ظرفیت زیستی 0.427 هكتار به ازای هر نفر محاسبه شد. با مقایسه ظرفیت زیستی و ردپای بومشناختی می‌توانیم مشاهده كنیم كه شهرستان اصفهان از كسری موازنه بومشناختی رنج می‌برد. همچنین تحلیل نتایج به‌دست‌آمده نشان میدهد كه شهرستان اصفهان از دیدگاه بومشناختی ناپایدار است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: مقدمه و کلیات پژوهش
1-1- مقدمه: 2
1-2- بیان مساله: 4
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق : 7
1-4- اهداف تحقیق : 7
1-5- پیشینه و ادبیات : 7
1-6- فرضیه های تحقیق: 14
1-7- چارچوب نظری : 14
1-7-1- نظریه شهر فشرده : 14
1-7-2- نظریه تدبیر پایداری اویکدروم : 14
1-7-3- نظریه روستا – شهر : 15
1-7-4- نوشهر گرایی : 15
1-7-5- دیدگاه توسعه پایدار : 15
1-7-6 دیداه توسعه پایدار شهری ____________________________________________________16
1-8- روششناسی : 17
1-8-1- مرحله اول : 17
2-8-1- مرحله دوم : 17
3-8-1- مرحله سوم مدل: 18
4-8-1- مشکلات و موانع تحقیق_ 18
1-8-5- واژگان کلیدی ___________________________________________________________18
فصل دوم: مفاهیم و دیدگاههای مرتبط با پژوهش
2-1- تعریف مفاهیم: 20
2-1-1- مفهوم توسعه پایدار : 20
2-1-2- شهر پایدار: 22
2-1-3- پایداری شهری: 24
2-1-4- تفاوت توسعه پایدار شهری و پایداری شهری: 25
2-2- دیدگاه های مرتبط با ردپای بوم شناختی_ 27
1-2-2شهر سالم : 27
2-2-2 شهر اکولوژیک: 27
3-3-2- شهر سبز: 28
4-2-2- ردپای بومشناختی: 29
2-2-5- دیدگاه اقتصاد فضا : 31
2-2-6- دیدگاه سیستمی : 32
2-2-7- دیدگاه توسعه پایدار: 34
2-2-8- دیدگاههای مختلف درباره توسعه پایدار: 35
2-2-8-1- دیدگاه اقتصاد نئو کلاسیک: 35
2-2-8-2- دیدگاه دانشمندان بوم‌شناس: 35
2-2-8-3- دیدگاه عدالت بین نسلی: 35
2-2-8-4- دیدگاه توازن مواد : 35
2-2-8-5- ویژگیهای توسعه پایدار: 36
فصل سوم: معرفی محدوده مورد مطالعه
3-1- برخی از ویژگی های طبیعی محدودهی موردمطالعه: 43
3-1-1- موقعیت، حدود و وسعت: 43
3-1-2- توپوگرافی: 44
3-1-3- زمین‌شناسی: 46
3-1-4- تکتونیک: 47
3-1-5- خاکهای شهرستان اصفهان: 47
3-1-6- وضعیت آب و هوایی: 47
3-1-7- منابع آب: 51
3-1-7-1- آبهای سطحی: 51
3-1-7-2- آبهای زیرزمینی: 51
3-1-8- پوشش گیاهی: 52
3-2- برخی از ویژگیهای اجتماعی- اقتصادی شهرستان اصفهان: 53
3-3- برخی از ویژگیهای کالبدی شهرستان اصفهان 54
3-3-1 حمل‌ونقل: 54
3-3-2- کاربری اراضی شهرستان اصفهان: 54
فصل چهارم: تجزیه‌وتحلیل یافتهها
4-1- مقدمه: 59
4-2- روشهای ارزیابی پیامدهای زیستمحیطی و بومشناختی توسعه: 60
4-3- روش ارزیابی تداخل آثار بومشناختی: 61
4-4- روش ردپای بومشناختی: 62
4-4-1- روش محاسبه ردپای بومشناختی: 65
4-4-2- اقلام مصرف: 66
4-5- مزیتها و معایب روش ردپای بومشناختی: 72
4-5-1- مزایای ردپای بومشناختی_ 72
4-2-5- معایب روش ردپای بومشناختی: 73
4-6- محاسبه ردپای شهرستان اصفهان: 73
4-6-1- زمین انرژی: 73
4-6-2- زمین کشاورزی_ 78
4-6-3- مراتع: 84
4-6-4- زمین جنگل: 85
4-6-5- زمین دریا: 85
4-6-6- زمین‌ساخته شده: 85
4-7- محاسبه ظرفیت زیستی شهرستان اصفهان: 91
4-8- محاسبه کسری موازنه: 92
4-9- مقایسه ردپای بومشناختی شهرستان اصفهان با ردپای ایران و جهان_ 95
فصل پنجم: بحث و نتیجهگیری
5-1- مقدمه 100
5-2- پاسخ به فرضیههای تحقیق_ 101
5-2-1- فرضیه اول : 101
5-2-2- فرضیه دوم: 102
5-3- نتیجهگیری: 103
5-4- پیشنهادها و راهکارها : 105
5-5- منابع: 108
عنوان فهرست جدول ها صفحه
جدل شماره1: مساحت اختصاص داده شده به هر کدام از بخش های مصرفی شهرستان اصفهان_____________55
جدول شماره2: حوزه های کاربری__________________________________________________68
جدل شماره3: نوع زمین، نوع کاربری و سیستم آن برای برآورد ردپای بوم شناختی_____________________69
جدل شماره4: میزان برق مصرفی در بخش های مختلف شهرستان اصفهان 1390 ______________________74
جدول شماره5: مصرف انواع فراورده های نفتی شهرستان اصفهان 1390 ___________________________74
جدل شماره6: مقدار انرژی مصرفی غذا، حمل و نقل _______________________________________75
جدل شماره7: هزینه و درآمد خانوار شهرستان اصفهان 1390__________________________________76
جدول شماره8: مقدار انرژی مصرفی حوزه مربوط به کالا و خدمات______________________________77
جدل شماره9: مقدار تولید هر یک از محصولات گیاهی______________________________________79
جدل شماره10: مقدار تولید و سرانه مصرف گوشت و شیر به تفکیک دام شهرستان اصفهان 1390 ____________80
جدول شماره11 : میزان عملکرد هر یک از محصولات در هکتار_________________________________81
جدل شماره12مقادیر شیر و گوشت مصرف شده گوسفند و بز در شهرستان اصفهان 1390 _________________84
جدل شماره13: : مساحت اختصاص داده شده به هر کدام از بخش های مصرفی شهرستان اصفهان____________86
جدول شماره14: ردپای بوم شناخنی شهرستان اصفهان ______________________________________87
جدل شماره15: مساحت کاربری های مختلف شهرستان اصفهان 1390 ____________________________92
جدل شماره16: فاکتور معادل_____________________________________________________93
جدول شماره:17فاکتور عملکرد____________________________________________________93
جدل شماره18: کسری موازنه بوم شناختی شهرستان اصفهان__________________________________95
جدول شماره 19: مقایسه ردپای بوم شناختی شهرستان اصفهان با ایران و جهان
عنوان فهرست نمودار ها صفحه
نمودار شماره 1: مقدار ردپای بوم شناختی در بخش زمین انرژی__________________________78
نمودار شماره 2: ردپای غذا های گیاهی مورد بررسی_________________________________79
نمودار شماره 3:ردپای غذای حیوانی بخش کشاورزی_________________________________80
نمودار شماره 4:سهم ردپای بوم شناختی در بخش های مختلف مصرفی______________________95
عنوان فهرست نقشه ها صفحه
نقشه شماره1:موقعیت نسبی استان و شهرستان اصفهان____________________________________44
نقشه شماره:2 توپوگرافی استان و شهرستان اصفهان______________________________________46
نقشه شماره3: وضعیت اقلیمی استان و شهرستان اصفهان___________________________________48
نقشه شماره4: کاربری اراضی شهرستان اصفهان________________________________________57
نقشه شماره5:ردپای بخش غذای مصرفی در شهرستان اصفهان_______________________________88
نقشه شماره6: ردپای بخش حمل و نقل در شهرستان اصفهان________________________________89
نقشه شماره7 ردپای بخش کالا و خدمات در شهرستان اصفهان_______________________________90
نقشه شماره8 ردپای بخش مسکن در شهرستان اصفهان____________________________________91
نقشه شماره9ردپای کل ساکنین شهرستان اصفهان_______________________________________97
عنوان فهرست شکلها صفحه
شکل شماره1: گلبادهای ماهیانه ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان___________________________50
شکل شماره2: گلبادهای سالیانه ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان___________________________50
شکل شماره 3: جریان تولید و صادرات و واردات درون یک سیستم___________________________71
1- فصل ادمه و کلیات پژوهش
فصل اول:
مقدمه و کلیات پژوهش
1-1- مقدمه:
امروزه انسان با چالش‌های بیسابقهای در عرصه‌های زیستمحیطی روبه‌روست و در این زمینه ایده‌ی یكسان و همه‌جانبه‌ای میان صاحب‌نظران زیستمحیطی وجود دارد كه اکوسیستم زمین، در سطوح موجود فعالیتهای اقتصادی و عرصه‌های مادی،دیگر قادر به پایداری نیستند؛ زیرا فشارهای اقتصادی بر منابع طبیعی بیش‌ازپیش رو به افزایش است. رشد شتابان شهرنشینی و توسعه‌ی شهرها در جهان امروز و به‌ویژه در كشورهای روبه‌پیشرفت و پیامدهای آن برای جوامع و ساكنانش، موجب توجه جدی صاحب‌نظران و برنامه ریزان به مفهوم توسعه‌ی پایدار شهری شده است. طی صدسال اخیر، شهرها درصد زیادی از جمعیت جهان را به‌سوی خود جذب کردهاند. بااینکه شهرها تنها حدود 3% از سطح زمین را اشغال کردهاند، اما بیش از نیمی از جمعیت جهان و بیشترین مصرف منابع را به خود اختصاص دادهاند. هیچ شهری نمی‌تواند بدون اتّكا به منابع و ظرفیت پذیرش ضایعات منطقه‌ی پشتیبانش پایدار باشد. البتّه در مقابل این پشتیبانی، شهر نیز به ارائه‌ی كالا و خدمات و تولید نوآوری و دانش و فن به منطقه‌اش، در روال توسعه‌ای اندام‌وار میپردازد تا رابطه‌ای متقابل میان شهر و منطقه برقرار شود. چنین توسعه‌ای ناپایدار نخواهد بود و پایداری شهر در تقابل با پایداری منطقه و در مقیاس گسترده‌تر، در تقابل با پایداری زمین نخواهد بود. برای داشتن توسعه‌ی پایدار، گام اول، اطلاع از وضعیت پایداری منطقه است تا در صورت ناپایدار بودن، برنامه‌ریزی لازم برای توسعه‌ی پایدار آن انجام‌گرفته و اجرا شود. برای انداز ه گیری سطح پایداری، روشهای كمی و كیفی مختلفی وجود دارد . یكی از این روش‌ها، روش ردپای بومشناختی است. روش ردپای بومشناختی ، یك شاخص پایداری است كه میزان مصرف انسان و اثر این مصرف را بر محیط‌زیست ارزیابی میکند. روش ردپای بومشناختی را واكرناگل و ریز ، اوایل دهه‌ی 1990 در دانشگاه كلمبیا معرفی كردند. روش ردپای بومشناختی یك ابزار محاسبه‌ی محیطی است كه ما را قادر میکند تا بر اساس مناطق زمین و آبی كه انسانها صرف تولید میکنند، میزان مصرف منابع و جذب پسماندهای آنان را برآورد كنیم. تجربه توسعه اقتصادی در کشورهای مختلف نشان داده است که همگام با روند رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی کیفیت و کمیت منابع زیستمحیطی تنزل یافته است. چنان‌که آلودگی هوا، باران‌های اسیدی، تخریب جنگلها، فرسایش خاک آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی از تبعات افزایش جمعیت و توسعه اقتصادی در کشورهای پیشرفته است. از طرفی دیگر ناکارآمدی اقتصاد در کشورهای درحال‌توسعه، رشد جمعیت، تشدید فقر و بهرهبرداری ناپایدار از منابع را برای این کشورها، تخریب روزافزون محیط‌زیست را به همراه داشته است. بنابراین، دستیابی به رهیافت‌هایی که ما را از آثار مخرب ناشی از توسعه و چگونگی کاهش آن آگاه سازد، گام مؤثری درحرکت به‌سوی پایداری جوامع خواهد بود. پژوهش حاضر با توجه به اهمیت موضوع ، پایداری توسعه با روش ردپای بومشناختی، در یكی از شهرستانهای بزرگ كشور، یعنی شهرستان اصفهان موردبررسی قرار میگیرد و درصدد آن است که دریابد، فضا و ظرفیت بومشناختی شهرستان اصفهان توان حمایت و برآوردن و نیازهای ساکنین این شهرستان را دارد؟ . شیوه جمعآوری اطلاعات در این پژوهش به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای میباشد و برای تحلیل دادهها نیز از نرم‌افزار GIS استفاده‌شده است. بر اساس محاسبات صورت گرفته، ردپای بومشناختی مصرف در شهرستان اصفهان 2.4 هکتار به ازای هر نفر محاسبه شد همچنین، ظرفیت زیستی 0.427 هكتار به ازای هر نفر محاسبه شد. با مقایسه ظرفیت زیستی و ردپای بوم شناختی می‌توانیم مشاهده كنیم كه شهرستان اصفهان از كسری موازنه بومشناختی رنج می‌برد. همچنین تحلیل نتایج به‌دست‌آمده نشان میدهد كه شهرستان اصفهان از دیدگاه بومشناختی ناپایدار است و این شهرستان برای تامین نیاز ساکنین خویش فشار فزاینده ای را بر مناطق پشتیبانی خود وارد می نماید.
1-2- بیان مساله:
شهرها عامل اصلی ایجادکننده ناپایداری در جهان به شمار میروند و درواقع پایداری شهری و پایداری جهانی هر دو مفهومی واحد هستند، بر این اساس با توجه به پیچیدگی ذاتی شهرها و ابعاد مختلف تأثیرگذاری آنها، شناخت عوامل اصلی برای دستیابی به پایداری شهری ضروری به نظر میرسد. با توجه به اینکه پیامدهای زیانبار توسعه، تابعی از متغیرهای جمعیت، سرانه و الگوی مصرف است، شهرنشینان عامل تعیین‌کننده‌ای در این پیامدهای جهانیاند. امروزه جمعیت شهرنشین جهان از مرز 50 درصد عبور کرده است و سرانه مصرف در شهر به‌مراتب بیش از روستا است. الگوی مصرف شهرنشینان نیز در مقایسه با الگوی مصرف روستاییان با طبیعت سازگار نیست. در حال حاضر حدود 20درصد جمعیت جهان که در کشورهای توسعه‌یافته زندگی میکنند، حدود 80 درصد منابع جهان را مصرف میکنند. در این کشورها 80 درصد جمعیت شهرنشین هستند که این مسئله به معنای مصرف حداقل 64 درصد منابع جهان در این شهرهاست. اما در مقابل از حدود 80 درصد جمعیت جهان که در کشورهای توسعه‌نیافته زندگی میکنند تقریباً 40درصد شهرنشیناند که سطح آنها تنها به 12درصد منابع جهان میرسد. با رشد و گسترش بیش‌ازاندازه شهرها و افزایش جمعیت آنها بعد از انقلاب صنعتی، مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی نظیر: مشکلات ، آلودگی، فرسایش خاک، تخریب جنگلها، ترافیک، مسکن نامناسب، فقر، شکاف طبقاتی و… در شهرها به وجود آمد. در دهه 1990در واکنش به این مسائل نظریه توسعه پایدار شکل گرفت که بر مواردی نظیر عدالت اجتماعی، بهرهبرداری بهینه از مواهب طبیعی برای حال و آینده، جلوگیری از تخریب محیط‌زیست شهری و… تأکید میکرد. توسعه پایدار شهری نیز به‌عنوان شاخهای مهم در این مفهوم پدیدهای با ابعاد گسترده و پیچیده است که در رشد و تکوین شهرها، عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیستمحیطی و اکولوژیکی را موردتوجه قرار میدهد. موضوع نظریه توسعه پایدار شهری، نگهداری منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهینه از زمین و واردکردن کمترین ضایعات به منابع تجدید ناپذیر میباشد.
شهر پایدار یا بوم شهر به دلیل استفاده اقتصادی از منابع، اجتناب از تولید بیش‌ازحد ضایعات و بازیافت آنها تا حد امکان و پذیرش سیاستهای مفید در درازمدت قادر به ادامه حیات است. شهر پایدار در مقابل شهرهای نوگرا است. از ویژگیهای شهر نوگرا حجم زیاد ورودی (انرژی، مصالح و آب) در مقابل حجم زیاد خروجی (ضایعات، آلودگی و پساب) است، اما شهر پایدار دارای ورودی و خروجی با مشخصه فرآیند بازیافت است، به نظر اشمیت دراکسین[1]، در متن جهانی‌شدن، بعید است شهر پایدار موضوعی مستقل باشد. او ضمن تمایز شهر پایدار از شهرنشینی پایدار، اصطلاح اخیر را سبک زندگی همراه با برخورداری در بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته میداند، که درنتیجه کار و زندگی افرادی دیگر در کشورهای درحال‌توسعه است، او شهرنشینی پایدار را یک فرایند میداند(ساسانپور ،97:1390). بر اساس شاخص های پایداری آن چه که یک شهر خوب باید داشته باشد عبارت است از : محل زندگی و کار مناسب، درآمد معقول ،حمل و نقل و ارتباطات و دسترسی به خدمات و تسهیلات و… است یک شهر پایدار شهری است که خوب طراحی شده باشد و از نظر کالبدی قابل تجسم، از نظر زیبایی شناسی مطبوع باشد این شهر عاری از تصادفات بزهکاری و سرو صدا میباشد(همان:161).
تا قبل از قرن بیستم به‌ندرت بحثی از شهر با زمینه پایداری میشد و شهر تنها به‌صورت عاملی دارای سهم در محیط‌زیست مطرح بود. ردپای بومشناختی یکی از نظریاتی بود که پایداری در شهر و منطقه پشتیبانی‌اش را مطرح کرد و ازاین‌پس در ادبیات توسعه پایدار، بحثی از پایداری شهر نیز به میان آمد.
ردپای بومشناختی یکی از مهم‌ترین ابزار اندازهگیری پایداری مکانهای خاص یا سبکهای زندگی است که ویلیام ریز[2] استاد دانشگاه بریتیش کلمبیا[3] و شاگردان و دانش‌آموختگان این دانشگاه اجرا کردند. این مدل با تبدیل نیاز به منابع و آلودگی به زمین موردنیاز برای جبران آنها معیاری مناسب برای ارزیابی آثار زندگی مدرن فراهم میکند. این آثار میتوانند برای افراد شهر، مناطق و کشورها موردمحاسبه قرار گیرد (ارجمند نیا، 1379 : 32 ). ردپای بومشناختی رویکردی است که سنجهی مداخله در طبیعت را نشان میدهد. این روش، به ارزیابی تأثیر انسان بر محیط میپردازد و نشان میدهد میزان بار و فشار وارده بر طبیعت چقدر است. این روش منطقه پشتیبانی پایداری هر سکونتگاه انسانی را با آن سکونتگاه برآورد میکند. این برآورد نشان میدهد که چه مقدار از سطح زمین و دریاها دارای قدرت تولید طبیعی برای پاسخ به نیازهای حیاتی و سبک زندگی ساکنان آنها، نیاز است (Wheeler and Beatieey,2004:211).
امروزه شاخص ردپای بومشناختی در بسیاری از کشورهای جهان در سطوح ملی و محلی استفاده میشود. شاخص هایی نظیر مصرف انرژی در بخش های مختلف، کالا و خدمات و مدیریت ضایعات، جابه جایی و حمل ونقل، مدیریت آلودگی، غذا و مسکن. محاسبه میزان مصرف در هر کدام از این بخش ها و محاسبه معادل زمین مورد نیاز برای تامین نیاز ساکنین در هر بخش متغیر هایی است که در در روش ردپای بوم شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد این شاخص ها به‌طور روشنی نشان میدهد که در کدام ناحیه و کجا بر منابع طبیعی فشار وارد میشود.
ردپای بومشناختی از دو منظر میتواند شاخص پایداری محسوب شود، نخستین اینکه ردپای بومشناختی هزینههای بومشناختی تأمین کلیهی کالاها و خدمات جمعیتی مصرف انسان را محاسبه میکند و نشان میدهد که مردم نه‌تنها به‌صورت مستقیم برای تولیدات کشاورزی، احداث جادهها، ساختمانسازی و غیره به زمین نیاز دارند بلکه به‌طور غیرمستقیم نیز کالا و خدمات موردنیاز انسان نیز از زمین تهیه میشود. از این منظر ردپای بومشناختی میتواند جهت بیان هزینههای پنهان بومشناختی جمعیتها و فعالیتها به‌کاربرده شود. دوم اینکه تعبیر ردپای بومشناختی به‌عنوان شاخص پایداری، منجر به معرفی ایده “ظرفیت تحمل” و یا “ظرفیت برد” شده است. ظرفیت برد در بومشناختی عبارت است از”حداکثر جمعیتی که زمین میتواند نیازهای آنها را به‌طور نامحدود تأمین کند” این موضوع که زمانی که جهت توزیع جمعیت بر اساس منابع بومشناختی استفاده شود، نسبتاً صحیح و دقیق است(MC Donald et al 2004 :50).از دیگر مفاهیمی که در روش ردپای بوم شناختی بر آن تاکید می شود فضای بوم شناختی می باشدکه این فضا شامل زمین‌های حاصلخیز و دریاهای مولد و مزارع و مزارع پرورش ماهی میشود. فضای بومشناختی زمین و یا آبی است که نیازهای مصرفی جامعه را تأمین کرده، یا آنکه آلایندههای آنها را جذب میکند. (Ecological Footprint Atlas: 2010, 23) شهرهای ایران مانند سایر شهرهای جهان با مشکل افزایش جمعیت روبهرو هستند که این امر فشار فزایندهای را بر منابع مانند آب، زمین و انرژی موجود وارد نموده است و باعث تخریب شدید محیط‌زیست شهرها شده. این شرایط کاهش تولید محلی، افزایش شکاف طبقاتی و کاهش توانایی اداره زندگی در شهرها، افزایش حجم ضایعات شهری، افزایش انرژی مصرفی و ساختار اجتماعی نامتعادل را سبب شده و زمینه ناپایداری شهری را فراهم کرده است. در این میان شهرستان اصفهان نیز با جمعیتی حدود 2174172 در سرشماری سال 1390 به‌عنوان یکی از شهرستانهای مهم که در مرکز ایران قرارگرفته است با این مسائل روبهرو است، و به نظر میرسد توان بومشناختی آن قادر به پاسخگویی به نیازهای کنونی شهروندان اصفهان را ندارد. بنابراین هدف این پژوهش ارزیابی پایداری شهری در شهرستان اصفهان با استفاده از روش ردپای بومشناختی است. لذا این پژوهش بر آن است تا به سؤال‌های زیر پاسخ دهد:
در حال حاضر فضای بومشناختی شهرستان اصفهان در چه سطحی از پایداری قرار دارد؟
توان بومشناختی شهرستان اصفهان در برآوردن نیازهای ساکنین آن چگونه است؟
