استاد راهنما :
دکتر کوروش محمدی
استاد مشاور :
دکتر مهین عسکری
سال تحصیلی :92-91
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده 1
فصل اول طرح تحقیق
1-1- مقدمه 3
1-2- بیان مساله 4
1-3- اهمیت و ضرورت مساله 7
1-4- اهداف تحقیق 8
1-4-1- اهداف کلی 8
1-4-2- اهداف جزئی 8
1-5- سوالات 9
1-5-1- سوالات اصلی 9
1-5-2- سوالات جزئی 9
1-6-فرضیه های تحقیق 9
1-6-1- فرضیه های اصلی 9
1-6-2- فرضیه های فرعی 10
1-7- تعاریف و مفاهیم نظری و عملیاتی و متغیرهای تحقیق 10
فصل دوم پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه 13
2-2- پیشینه نظری 14
2-2-1- رضایت شغلی 14
2-2-4- عدالت سازمانی شیوه های حل تعارض و رضایت شغلی 26
2-2-2- عدالت سازمانی 30
2-2-3- شیوه های حل تعارض 39
2-3- پیشینه پژوهشی 48
2-3-1- پژوهش داخلی 48
2-3-2- پژوهش های خارجی 50
فصل سوم روش تحقیق
3-1- مقدمه 54
3-2- روش تحقیق 54
3-3- جامعه آماری اندازه نمونه و روش نمونه گیری تحقیق 55
3-4- ابزار اندازه گیری تحقیق 55
3-5- روش اجرای عملی تحقیق 56
3-6- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 57
فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه 59
4-2- تحلیل های آمار توصیفی 60
4-3- آمار استنباطی 67
فصل پنجم بحث و نتیجه گیری
5-1- مقدمه 78
5-2- بحث 78
5-3- نتیجه گیری 79
5-4- محدودیت ها 84
5-5- پیشنهادات 85
5-5-1- پیشنهادات کاربردی 85
5-5-2- پیشنهادات پژوهشی 85
منابع فارسی 86
منابع لاتین 91
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 1-4- درصد و فراوانی مربوط به سن آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر 60
جدول 4 – 2 : درصد و فراوانی مربوط به جنسیت آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر 61
جدول 4 – 3 : درصد و فراوانی مربوط به تحصیلات آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر 62
جدول 4 – 4 : درصد و فراوانی مربوط به سابقه آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر 63
جدول 4 – 5 : درصد و فراوانی مربوط به عدالت سازمانی آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر64
جدول 4 – 6 : شاخص های آماری میانگین و واریانس مربوط به امتیاز حاصل از پرسشنامه های رضایت شغلی و عدالت سازمانی و تعارض فردی 65
جدول 4 – 7 : شاخص های آماری میانگین و واریانس مربوط به امتیاز حاصل از پرسشنامه عدالت سازمانی و مولفه های آن 65
جدول 4 – 8 : شاخص های آماری میانگین و واریانس مربوط به امتیاز حاصل از پرسشنامه تعارض فردی و مولفه های آن 66
جدول 4 – 9 : آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای سبک یکپارچه و رضایت شغلی 67
جدول 4 – 10 : آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای سبک اجتنابی و رضایت شغلی 67
جدول 4 – 11 : آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای سبک مسلط و رضایت شغلی 68
جدول 4 – 12 : آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای سبک مصالحه و رضایت شغلی 68
جدول 4 – 13 : آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای سبک ملزم شده و رضایت شغلی 69
جدول 4 – 14 : آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای سبک عدالت توزیعی و رضایت شغلی 69
جدول 4 – 15 : آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای سبک عدالت رویه ای و رضایت شغلی 70
جدول 4 – 16 : آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای سبک عدالت مراوده ای و رضایت شغلی 70
جدول 17 -4 : خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به مولفه های عدالت سازمانی و رضایت شغلی71
جدول 18-4 : تحلیل واریانس یك راهه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به رضایت شغلی و مولفه های عدالت سازمانی 71
جدول 19- 4 : ضرایب β و مقادیر t و سطح معنی دار برای رضایت شغلی و مولفه های عدالت سازمانی 72
جدول 20 -4 : خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به مولفه های تعارض فردی و رضایت شغلی 73
جدول 21-4 : تحلیل واریانس یك راهه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به مولفه های تعارض فردی و رضایت شغلی 73
جدول 22- 4 : ضرایب β و مقادیر t و سطح معنی دار برای مولفه های تعارض فردی و رضایت شغلی74
جدول 23 -4 : خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به مولفه های تعارض فردی و عدالت سازمانی با رضایت شغلی 75
جدول 24-4 : تحلیل واریانس یك راهه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به مولفه های تعارض فردی و عدالت سازمانی با رضایت شغلی 75
جدول 25- 4 : ضرایب β و مقادیر t و سطح معنی دار برای مولفه های تعارض فردی و عدالت سازمانی با رضایت شغلی 76
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4 – 1 : توزیع درصدی مربوط به سن آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر 60
نمودار 4 – 2 : توزیع درصدی مربوط به جنسیت آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر 61
نمودار 4 – 3 : توزیع درصدی مربوط به تحصیلات آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر 62
نمودار 4 – 4 : توزیع درصدی مربوط به سابقه آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر 63
نمودار 4 – 5 : توزیع درصدی مربوط به عدالت سازمانی آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر64
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی ارتباط بین عدالت سازمانی و شیوه های حل تعارض (بین فردی) با رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان انجام شد. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل كلیه كاركنانی است كه در شرکت سیمان هرمزگان مشغول به فعالیت می باشند، که این تعداد برابر 700 نفر می باشد. نمونه پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 200 نفر در نظر گرفته شد. در این پژوهش از سه پرسشنامه استاندارد پرسشنامه عدالت سازمانی نیكاف و مورمان (1993)، پرسش نامه شیوه های حل تعارض بین فردی و پرسشنامه رضایت شغلی اسپکتور استفاده شد. داده های پژوهش حاضر در دو سطح توصیفی و استنباطی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند که نتایج آن ها به شرح ذیل می باشد: بین سبک یکپارچه و رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان رابطه وجود دارد ( 0.01 > P , 200 = n , 0.312 = r). بین سبک اجتنابی و رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان رابطه وجود دارد ( 0.01 > P , 200 = n , 0.291 = r). بین سبک مسلط و رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان رابطه وجود ندارد ( 0.05 < P , 200 = n , 0.084 – = r). بین سبک مصالحه و رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان رابطه وجود دارد ( 0.01 > P , 200 = n , 0.248 = r). بین سبک ملزم شده و رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان رابطه وجود ندارد ( 0.05 < P , 200 = n , 0.009 – = r). بین سبک عدالت توزیعی و رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان رابطه وجود دارد ( 0.01 > P , 200 = n , 0.319 = r). بین سبک عدالت رویه ای و رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان رابطه وجود دارد ( 0.01 > P , 200 = n , 0.344 = r). بین سبک عدالت مراوده ای و رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان رابطه وجود دارد ( 0.01 > P , 200 = n , 0.234 = r). عدالت سازمانی روی هم رفته تقریباً 17.4% از واریانس رضایت شغلی را تبیین می نماید. مؤلفه تعارض فردی روی هم رفته تقریباً 13.2% از واریانس رضایت شغلی را تبیین می نماید. مولفه های تعارض فردی و عدالت سازمانی بطور همزمان روی هم رفته تقریباً 28.9% از واریانس رضایت شغلی را تبیین می نمایند.
کلیدواژه: عدالت سازمانی، تعارض بین فردی و رضایت شغلی
فصل اول
طرح تحقیق
1-1- مقدمه
امروزه در هر کشوری صدها شغل و حرفه وجود دارد و افرادی به آن ها اشتغال دارند و از طریق آن ها زندگی خود را اداره می کنند آن چه همواره مورد توجه روانشناسان و اندیشمندان علوم اجتماعی بوده رضایت شغلی افراد و آثار این رضایت در روحیه آن ها و بازدهی کارشان می باشد. در جامعه امروز فشارها و تنش های روانی ناشی از محیط کاری و خانوادگی نقش بسیاری در زندگی افراد ایفا می کند (میردریکوندی، 1379). به نظر می رسد عوامل زیادی با رضایت شغلی افراد رابطه دارند. عدالت سازمانی می تواند یکی از عواملی باشد که رضایت شغلی کارکنان را تحت تأثیر قرار می دهد.
از طرفی عدالت اقتضا می کند که میان شغل و شاغل بیشترین تناسب وجود داشته باشد، پایه و اساس سازمان وقایعی است که به وسیله اعضای آن انجام می گیرد، این وظایف باید متناسب با یکدیگر و دارای هماهنگی در جهت رسیدن به اهداف سازمان باشد (شایان جهرمی، صالحی و ایمانی، 1388).
مدیران به دنبال ایجاد جو و نظام هایی در سازمان هستند که اعضای سازمان، آن ها را منصفانه و عادلانه درک کنند. در سازمانی که اخلاق و عدالت رعایت می شود، تصمیماتی که مدیران اتخاذ می کنند باید منجر به رفتار منصفانه با کارکنان شده به طوری که سلامت و رفاه آنان را منعکس کند. پرداختن به مسائل عدالت و رفتار عادلانه با افراد، بخش اصلی و حیاتی راهبرد و فرایند تصمیم گیری یک سازمان است. از سوی دیگر، بی‌عدالتی و تعارض در سازمان هرگز از بین نمی رود؛ اگر چه در بسیاری از موارد، تعارض می تواند سازنده باشد، ولی اگر عدالت و انصاف در سازمان رعایت نشود تعارض می تواند بسیار مضر و مخرب باشد. صرف نظر از پیامدها و نتایجش، تعارض می تواند هزینه های عاطفی زیادی به وجود آورد. حتی پس از مدت های طولانی از حل شدن تعارض، این اثرات عاطفی باقی خواهند ماند. فرد یا گروهی که خود را بازنده می بیند ممکن است به رقیب، طرف مقابل تبدیل یا همیشه خوود را به دلیل از دست دادن آن موقعیت، مورد سرزنش قرار دهد (برومند، کوثرنشان و غلامی، 1389).
تعارض یكی از عواملی است كه موجب اتلاف انرژی و استعدادهای كاركنان سازمان شده و به جای اینكه عوامل تولید و منابع انسانی با تركیبی مناسب و معقول در جهت تحقق اهداف و اثربخشی سازمان حركت كنند در جا میزنند و سرمایه انسانی و مالی را به هدر میدهند كه این امر با توجه به دنیای پر رقابت فعلی كه تولیدات بایستی اقتصادی و كیفی باشند، برای سازمانها و دستاندركاران آن خوشایند نیست (صیادزاده، 1389).
بنابراین سازمانها برای اینكه از حداكثر توان جسمانی، روانی و فكری كاركنان خود بهره گیرند بایستی عوامل مخل و مزاحم را رفع كنند. البته تعارض به خودی خود همیشه مخرّب نبوده و نخواهد بود و نباید با بوجود آمدن تعارض، سریع به فكر از بین بردن آن افتاد، بلكه باید سطح مناسبی از تعارض را ایجاد كرد. تعارض شدید نمیتواند برای سازمان سازنده و مفید باشد، اما سطح مناسبی از تعارض، میتواند موجب افزایش اثربخشی رضایت شغلی و موفقیت سازمان شود. همچنین اگر در سازمانها هیچگونه تعارضی وجود نداشته باشد سازمان حالت ركود و سكون به خود خواهد گرفت و افراد به تدریج نسبت به كار بیعلاقه خواهند شد و در نتیجه رضایت شغلی و اثربخشی سازمانی نیز كاهش خواهد یافت. اگر مدیران بتوانند راهحل مناسبی برای برخورد با تعارض پیدا كنند، بجای اینكه ریشه تعارض را از بین ببرند، میتوانند رضایت شغلی و اثربخشی سازمان را بالا ببرند و موفقیت سازمان را تضمین نمایند و موجب افزایش اعتماد، اطمینان و رضایتشغلی افراد سازمانگردند (صیادزاده، 1389).
با توجه به این که رضایت شغلی تأثیر مهمی بر کارایی و بهره وری کارکنان دارد، در این پژوهش قصد بر این است که در یک مطالعه موردی به بررسی رابطه متغیرهای عدالت سازمانی و شیوه های حل تعارض با رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان پرداخته شود.
1-2- بیان مسأله
سازمان سیستمی اجتماعی است كه حیات و پایداری آن وابسته به وجود پیوندی قوی میان اجزا و عناصر تشكیل دهنده آن است. ادراك بی عدالتی اثرات مخربی بر روحیه كار جمعی دارد؛ زیرا اهتمام نیروی انسانی و انگیزش كاركنان را تحت الشعاع خود قرار می دهد. بی عدالتی و توزیع غیر منصفانه دستاوردها و ستاده های سازمان، موجب تضعیف روحیه كاركنان و تنزل روحیه تلاش و فعالیت در آنان می‌شود؛ بنابراین رعایت عدالت، رمز بقا و پایداری جریان توسعه و پیشرفت سازمان و كاركنان آن است. بنابراین از جمله وظایف اصلی مدیریت، حفظ و توسعه رفتارهای عادلانه در مدیران، و احساس عدالت در كاركنان است (جوادین و همکاران، 1386).
رضایت شغلی از طریق رفتارها و احساسات مثبت یا منفی كاركنان نسبت به محیط شغلی و سازمانی شكل می‌گیرد. این احساسات با منابع برون سازمانی و درون سازمانی ایجاد می شوند. یكی از منابع مهم درون سازمانی، عدالت سازمانی[1] است. عدالت سازمانی بیان می كند كه باید با چه شیوه هایی با كاركنان رفتار شود تا احساس كنند به صورت عادلانه با آنان رفتار شده است و شامل سه حیطه عدالت توزیعی[2]، عدالت رویه ای[3] و عدالت تعاملی[4] می باشد (كونوسكای[5]، 2000). انصاف و رعایت عدالت یك ارزش اساسی در سازمانها است (كونوسكای، 2000) و بر این متمركز است كه چگونه افراد از نظر اجتماعی رویدادهای درون سازمانی را عادلانه یا ناعادلانه درك می كنند (پول[6]، 2007). پژوهشگران نشان دادند كه سطوح بالای ادراكات عادلانه بودن به میزان بالای رضایت شغلی و رضایت از سرپرست منجر می شود (كروپان زانو[7] و همكاران، 2002، كونوسكای و كروپان زانو، 1991، مسترسون[8]، 2000، فیشر[9]، 2005). وقتی كاركنان احساس كنند كه برخورد غیرمنصفانه‌ای با آنها شده است، عملكرد شغلی آنها پایین می آید و تعهدشان نسبت به سازمان و رضایت شغلی آنها كم می شود (امبروس[10]، 2002، كروپان زانو و گرین برگ، 1997 به نقل از پول، 2007).
رضایت شغلی کارکنان به طور مؤثر با عملكرد شغلی آنان، كیفیت کاری و اثربخشی مرتبط است. با توجه به افزایش حقوق، مزایا و توجه دولت به نظر می رسد، هنوز رضایت شغلی آنان كم است و آنان نسبت به برخی عوامل سازمانی از جمله حقوق و مزایا ناراضی هستند (آگیلار وفایی، 1381؛ ازکیا و توکلی، 1385، کلدی و عسکری، 1382). پایین بودن حقوق و مزایا، فشارهای درونی و برونی محیط کار و برخی عوامل دیگر میتوانند سبب بروز تعارض در کارکنان شده و موجب تعارض کارکنان شوند.
تعارض، جزیی طبیعی و عادی از زندگی روزمر ة ماست و واقعیتی است كه بشر در طی تاریخ با آن آشنا بوده ولی متاسفانه به دلیل عدم مدیریت صحیح، بیشتر به ستیزه جویی و دشمنی مبدل شده است. لذا امروز، افراد پیشینه ناخوشایندی از آن دارند و تعارض را پدیده ای منفی می دانند (موسسه آلند جزایر صلح[11]، 2002). تعارض زمانی رخ می دهد که دو یا چند نفر به دلیل تفاوت در نیاز ها، خواسته ها، اهداف و ارزش هایشان در مقابل یکدیگر قرار بگیرند (تامی[12]، 2002). به عبارت دیگر تعارض فرآیندی است که در آن فرد در می یابد شخص دیگری به طور منفی روی مطلوبی که او تعقیب می کند تاثیر گذاشته است (وودمن و هلریجل[13]، 1995). مدیریت تعارض یعنی فرآیند برنامه ریزی برای پرهیز از تعارض در جایی که امکان وقوع آن است و ارائه شیوه هایی برای سازماندهی آن برای حل تعارض در جایی که رخ می دهد (اسلوکام[14]، 2002).
برخی کارمندان به علت ناتوانی در درک این مطلب سعی دارند با توسل به شیوه های قهر آمیز، تضاد و اختلاف نظرها را در سازمان های خود سرکوب کنند. درحالی‌که تحقیقات نشان داده است سازمان هایی که در آنها تضاد کمتری وجود دارد، اغلب در محیط های رقابتی با شکست مواجه می شوند. چرا که اعضای چنین سازمان‌هایی آن چنان متجانس هستند که برای سازگاری یا تطبیق خود با شرایط محیطی آمادگی کمی دارند یا چنان از وضع موجود راضی اند که تصور می کنند به بهبود وضع موجود نیازی ندارند. درحالی‌که تعارض به مثابه خون تازه ای در رگ های سازمان های پرتکاپو، پیشرو و توفیق طلب همانند سازمان سیمان هرمزگان است و سروکار داشتن با تعارض در قلب مدیریت هر سازمانی نهفته است (وتن و همکاران، 1380).
نظریه های گوناگونی در مورد شیوه های حل تعارض بین فردی و مدیریت آن در سازمان ها مطرح شده است. دیدگاه سنتی تعارض[15] و شیوه های حل تعارض بین فردی، به عنوان نخستین نظریه و معروف به نظریه یگانگی، بیان می دارد که تعارض پدیده ای منفی و بد است و باید از آن دوری جست. دومین نظریه، نظریه روابط انسانی[16] است که تعارض را امری طبیعی می داند، درحالی‌که جدیدترین نظریه به نام دیدگاه تعامل تعارض[17] معتقد است که تعارض نه تنها می تواند نیروی مثبت در سازمان ایجاد کند، بلکه ضرورتی برای فعالیت های سازمانی است (رابینز[18] و همکاران، 1379).
توماس[19] (1976)، پنج شیوه اداره و حل تعارض های بین فردی را شناسایی کرده که عبارتند از: رقابتی، همکاری، اجتناب، انطباق و مصالحه. بعدها پوتنام و ویلسون[20] 5 شیوه مذکور را با عنوان سه راهبرد دسته بندی کرده است که عبارتند از: راهبرد راه حل گرایی (شامل شیوه های همکاری و مصالحه که طرفین خواهان همکاری با یکدیگرند)، راهبرد عدم مقابله (شامل شیوه های اجتناب و انطباق طرفین. طرفین تمایل دارند از تضاد کناره گیری یا جلوگیری کنند)، راهبرد کنترل که با شیوه های رقابتی یکسان است (افراد فقط به منافع خود توجه می کنند که به تضاد منجر می شود) (توماس، 1976).
مراحل حل تعارض های بین فردی عبارت اند از: پذیرش اختلاف نظر و تعارض به عنوان یك امر طبیعی، تعیین مشكل و احساس‌های حاصل از آن، شناخت همه راه‌حل‌های ممكن، ارزیابی راه‌حل‌ها و انتخاب راه‌حلی كه برای هر دو طرف قابل پذیرش است، بررسی تأثیر را ه حل (ایرانیک، 1389).
كوهن[21] (2004)، تعارض در سازمان ها را در هم شكستن همكاری یا تهدیدی برای آن سازمان به‌حساب می‌آورد و معتقد است كه بروز تعارض در سازمانها هم طبیعی است و هم در روابط افراد، مورد انتظار است. بنابراین تعارض بر عملكرد شغلی كاركنان اثرگذار بوده و موجب موفقیت یا شكست افراد در كارشان می گردد. یكی از راه های مهم برای افزایش موفقیت فرد در كار، آگاهی از وضعیت عملكرد و نقاط قدرت، ضعف كار او است تا براساس آگاهی فرد نقاط ضعف عملكرد خویش را از بین ببرد. این كار از طریق ارزشیابی از عملكرد افراد صورت می گیرد.
حال این پژوهش در جهت بهبود عملکرد و رضایت شغلی کارکنان بدنبال پاسخ به این سؤال است که آیا بین عدالت سازمانی و شیوه های حل تعارض (بین فردی) با رضایت شغلی کارکنان شرکت سیمان هرمزگان رابطه وجود دارد؟ و اینکه آیا عدالت سازمانی و شیوه های حل تعارض (بین فردی) می توانند پیش بینی کننده های مناسبی برای رضایت شغلی کارکنان باشند؟
[1] Organizational justice
[2] Distributive Justice
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب:
چکیده:……………………………………………………………………………………………………………………. 1
فصل اول : طرح پژوهش
1-1)مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….. 4
۱-۲) بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………… 5
1-3) ضرورت و اهمیت پژوهش………………………………………………………………………………….. 7
1-4) اهداف پژوهش:…………………………………………………………………………………………………. 8
1-4-1) اهداف کلی پژوهش:……………………………………………………………………………………….. 8
1-4-2) اهداف جزئی پژوهش……………………………………………………………………………………… 8
1-5) فرضیه‌های پژوهش……………………………………………………………………………………………. 9
1-6) محدودیت‌های پژوهش……………………………………………………………………………………… 10
1-7) تعریف واژه‌ها و اصطلاحات پژوهش……………………………………………………………………. 10
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش
2-1) مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….. 12
2-2-1)مبانی نظری پژوهش……………………………………………………………………………………….. 12
2-2-1-1)مبانی کلی آناتومیکی ناحیه ساق……………………………………………………………………… 12
2-2-1-1-1) درشتنی ……………………………………………………………………………………………. 14
2-2-1-1-2) نازک‌نی ……………………………………………………………………………………………… 17
2- 2- 2 ( بیومکانیک دویدن ……………………………………………………………………………………… 18
2-2-2-1 ( مراحل دویدن ………………………………………………………………………………………… 18
2-2-2-2)الگوی دویدن …………………………………………………………………………………………… 21
2-2-4)کفش نهرین(آدیبست)……………………………………………………………………………………. 23
2-2-5) استرس فراکچر …………………………………………………………………………………………… 24
2-2-6)پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………… 38
2-3)نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………………. 39
فصل سوم : روش‌شناسی پژوهش
3-1)مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 41
3-2)طرح پژوهش و روش پژوهش: ……………………………………………………………………… 41
3- 3 ) مشخصات آزمودنی‌ها ………………………………………………………………………………. 41
3-3-1 ) جامعه و نمونه آماری …………………………………………………………………………….. 41
3-3-2) آزمودنی‌ها ……………………………………………………………………………………………. 41
3-3-2-1) شرایط عمومی ورود به آزمون ……………………………………………………………….. 41
3-4) متغیرهای پژوهش ……………………………………………………………………………………… 42
3-4-1) متغیر مستقل …………………………………………………………………………………………. 42
3-4-2) متغیر وابسته ………………………………………………………………………………………… 42
3-5) پروتکل پژوهش ………………………………………………………………………………………. 43
3-6) تجهیزات و ابزار اندازه‌گیری …………………………………………………………………………. 44
3-6-1) ابزار اندازه‌گیری قد و وزن آزمودنی‌ها …………………………………………………………. 44
3-6-2) ابزار ثبت متغیرهای سینتیکی ……………………………………………………………………… 44
3-6-3) ابزار کنترل سرعت دویدن ………………………………………………………………………… 45
3-7) نحوه جمع‌آوری دادهها ……………………………………………………………………………….. 45
3-7-1) کفشهای موردمطالعه………………………………………………………………………………. 46
3-7-1-1)کفش آدیداس……………………………………………………………………………………… 46
3-7-1-2) کفش نهرین(آدیبست)………………………………………………………………………….. 46
3-7-2) ثبت اطلاعات سینتیک………………………………………………………………………………. 47
3-7-3) نحوه محاسبه متغیر وابسته…………………………………………………………………………. 47
3-8) روش آماری……………………………………………………………………………………………… 47
فصل چهارم: تجزیه‌وتحلیل یافته های پژوهش
4-1)مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 49
4-2) توصیف دادهها………………………………………………………………………………………………… 49
4-3) آزمون فرضیه‌های تحقیق…………………………………………………………………………………. 51
4-3-1) آزمون فرض اول………………………………………………………………………………………….. 51
4-3-2) آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………………………. 52
4-3-3) آزمون فرضیه سوم ………………………………………………………………………………….. 53
4-3-3-1) فرض چهارم…………………………………………………………………………………………… 54
4-3-3-2) فرض پنجم…………………………………………………………………………………………….. 56
4-3-3-3) فرض ششم…………………………………………………………………………………………….. 57
4-3-3-4) فرض هفتم……………………………………………………………………………………………… 58
4-3-3-4) فرض هشتم…………………………………………………………………………………………….. 59
فصل پنجم : نتایج و پیشنهادات
5-1) مقدمه……………………………………………………………………………………………………………. 62
5-2) خلاصه‌ای از نحوه‌ی انجام پژوهش و یافته‌ها………………………………………………………….. 62
5-3) بحث و بررسی……………………………………………………………………………………………….. 63
5-3-1) متغیرهای حداکثر نیروی غیرفعال عمودی و خلفی………………………………………………… 63
5-3-2) متغیرهای سرعت بارگذاری نیروهای عمودی و خلفی……………………………………………. 65
5-3-3) متغیرهای زمان رسیدن به حداکثر نیروهای عمودی و خلفی…………………………………….. 65
5-4) نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………… 67
5-5) پیشنهاد‌ها………………………………………………………………………………………………………. 68
پیشنهاد‌ها برای جامعه……………………………………………………………………………………………….. 68
پیشنهاد‌ها برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………………………… 68
منابع…………………………………………………………………………………………………………………….. 70
چکیده لاتین…………………………………………………………………………………………………………… 75
چکیده:
مقدمه: دویدن امروزه به عنوان یکی از رایجترین فعالیت حرکتی در میان ورزشکاران و افراد جامعه مطرح شده است. هدف از تحقیق حاضر مقایسه تأثیر کفشهای آدیداس و نهرین بر برخی از متغیرهای بیومکانیکی مرتبط با شکستگی استرسی درشتنی در دوندگان تفریحی مرد جوان سالم بود.
مواد و روش ها: در این مطالعه نیمه تجربی، 15مرد جوان سالم (با میانگین سنی 27/2±37 سال، قد 39/5±93/180 سانتی‌متر و جرم 84/8±30/85 کیلوگرم)، در شرایط یکسان، با کفشهای نهرین و آدیداس جداگانه عمل دویدن با سرعت کنترل شده را انجام دادند. نیروی عکس العمل زمین شامل حداکثر نیروهای عکسالعمل در دو جهت عمودی و قدامی- خلفی، سرعت بارگذاری نیروهای عمودی و قدامی- خلفی، زمان رسیدن به حداکثر نیروهای عمودی و قدامی- خلفی و در نهایت زمان کل این نیروها در مرحله اتکای دویدن با استفاده ازصفحه نیروسنج اندازه گیری شد. اطلاعات بدست امده با آزمون تی همبسته در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت (P<=0.05, Version20).
یافته‌ها: نتایج نشان داد که اگر چه بین دو نوع کفش، در متغیرهای حداکثر نیروهای عکسالعمل عمودی و قدامی- خلفی، سرعت بارگذاری نیروهای عمودی و قدامی- خلفی، زمان رسیدن به حداکثر نیروهای عمودی و قدامی- خلفی و زمان کل این نیروها در مرحله اتکای دویدن، تفاوت معنیداری مشاهده نشد (P>0.05)، با وجود این، زمان رسیدن به حداکثر نیروی عکسالعمل عمودی زمین در کفش آدیداس 8% بیشتر از کفش نهرین بود (P=0.01).
نتیجه‌گیری نهایی : بین دو نوع کفش آدیداس و نهرین بعنوان کفش های استاندارد و محلی در برخی از نیروهای اعمال شده به پا طی دویدن تفاوتی وجود ندارد. بنابراین کفش نهرین میتواند با ویژگیهای یکسان جذب نیرو و کاهش ریسکفاکتورهای آسیبی دویدن با هزینه کمتر برای دوندگان تفریحی پیشنهاد شود.
فصل اول: طرح پژوهش
1-1- مقدمه
دویدن یکی از شایع‌ترین فعالیت‌های حرکتی است که در عصر حاضر با پیشرفت علم و فناوری فرهنگ ورزش به‌واسطه توصیه‌های پزشکی و افزایش و بهبود نگرش مردم به کیفیت زندگی افزایش‌یافته است، به‌طور مثال بیش از 30 میلیون نفر در آمریکا دویدن را برای سرگرمی و اوقات فراغت خود انتخاب کرده‌اند. به‌طورکلی دویدن باعث فشار بر اندام تختانی به‌ویژه مچ و ساق شده که این امرمی‌تواند عامل بروز آسیب‌های ناشی از تکرار شود که شایع‌ترین این آسیب‌ها تیبیا استرس فراکچر است. همان‌طور که گفته شد در طول فعالیت‌های بدنی به‌ویژه دویدن، در مرحله تماس پا با زمین، همواره تحت تأثیر بار[1] و نیروهایی از طرف زمین بوده که این بار به‌وسیله اندازه‌گیری نیروهای عکسالعمل زمین[2] میتواند موردبررسی قرار گیرد.
این‌طور به نظر می‌رسد که کفش به‌عنوان اولین لایه حائل بین پا و زمین یکی از موارد مورد توجه درزمینهٔ ارزیابی نیروهای عکسالعمل زمین باشد، به‌عنوان نمونه، مطالعات، افزایش معناداری در عوامل مؤثر بر بروز آسیب تیبیا استرس فراکچر را هنگام دویدن با پای‌برهنه در مقایسه با دویدن با کفش گزارش کردند.
بنابراین کفش نقش مهمی در کاهش این نیروها بر اندام تحتانی ایفا کند. با توجه به اینکه اکثر کمپانی‌های معتبر داخلی و خارجی ادعاهای مختلفی مبنی بر مؤثرتر بودن محصولاتشان در کاهش نیروهای فوق‌الذکر مطرح کرده‌اند و ما در این پژوهش به بررسی برخی از این ادعاها.
2-1- بیان مسأله
شکستگی ناشی از فشار[1] یک نوع آسیب استخوانی است که خود را با درد در نواحی مختلفی از اندام تحتانی نشان می‌دهد، این نواحی به ترتیب تکرر در بروز آسیب در استخوان درشتنی و بخش دور از تنه نازکی نی، استخوان‌های سوم و دوم کف‌پایی، بخش فوقانی ران و گردن ران و بخش دور از تنه ران بروز میکند (بیشوف[2] و همکاران2010). مطالعات انجام‌شده درزمینهٔ دویدن نشان می‌دهد که 24٪-67٪ دوندگان تفریحی از آسیب‌های مرتبط با دویدن رنج می‌برند، استرس فراکچر بیش از 50٪ از کل آسیب‌های دوندگان را شامل می‌شود (میلنر[3]و همکاران 2006, ادوارد [4]و همکاران ,2010 , بیشوف و همکاران2010 )
طی دویدن، هنگامی‌که پا با زمین تماس برقرار کرده و در مرحله اتکا[5] قرار می‌گیرد، تحت تأثیر نیروی عکسالعمل زمین[6] (GRF) می‌باشد. نیروی عکسالعمل زمین همواره ثابت نیست به‌طوری‌که افزایش سرعت دویدن و گام برداری، حداکثر نیروی عمودی زمین را حدود 2 تا 5 برابر وزن بدن افزایش می‌دهد. در ادبیات پژوهش کاهش مقدار نیروی عکسالعمل زمین یکی از اهداف اصلی تولیدکنندگان کفش بشمار می‌آید و جذب ضربات همیشه به‌عنوان یک مشکل اساسی مطرح بود.(نیگ و همکاران، 2010)[7]. رویکردهای مختلفی در سنجش تأثیرات کفش بر نیروهای عکسالعمل زمین در بهبود عملکرد، موردتوجه پژوهشگران بوده که از آنها میتوان به وزن کفش (لوگان[8] و همکاران، 2010؛ نیگ و همکاران 2010، ویگرنیگ[9] و همکاران 2009)، سختی[10] (بیشوپ [11]و همکاران 2006) ، جنس و ساختار کفش (بیشوپ و همکاران 2006، لوگان و همکاران 2010، شارما [12]و همکاران 2010، ویگرنیک و همکاران 2009) و شکل هندسی[13] کفش (تاناگوچی[14] و همکاران 2012) اشاره نمود. بررسی‌ها نشان داده است که کفش میتواند با کاهش مقدار نیروهای وارده، احتمال بروز آسیب را در دویدن کاهش دهد (بیشوپ و همکاران 2006، اورت[15] و همکاران 2011، لوگان و همکاران 2010، مگ گینس و همکاران 2005، موندرمن و همکاران 2007، نیگ و همکاران 2006، نیگ و همکاران 2010، نواچک[16] و همکاران 1998، شارما و همکاران 2010، ویگرنیک و همکاران 2009، زیفچوک[17] و همکاران 2005).
تنوع کفشهای مختلف در مراکز تجاری به‌ویژه کفشهای خارجی ضمن تحمیل هزینه‌های سنگین بر متقاضیان ممکن است کارایی لازم در امر پیشگیری از آسیب شکستگی ناشی از فشار را نیز به همراه نداشته باشد.دراین‌ارتباط، ازجمله کفشهای موجود در بازار که دارای برند معتبری است و به‌عنوان یک کفش ورزشی استاندارد و موفق در سطوح بین‌المللی شناخته می‌شود و از اقبال عمومی بالایی برخوردار است کفش Adidas response cushion 20m می‌باشد. از انجاییکه کفش مذکور مجهز به فنّاوری‌های adiprene و formotion برای جذب حداکثر ضربه در برخورد پاشنه با زمین است، که ویژگی Adiprene از طریق افزایش اثر بالشتکی و formotion هم به‌وسیله نرم کردن برخورد پاشنه از طریق ایجاد حرکت مستقل برای پاشنه این امر را محقق می‌سازند. از سوی دیگر، ازجمله تولیدات داخلی با تأکید بر تولید ملی، کفش ورزشی نهرین است، که به نظر می‌رسد دارای پارامترهای یک کفش استاندارد برای دویدن می‌باشد. ازاین‌رو محقق درصدد است تا دو کفش آدیداس به‌عنوان برند معتبر خارجی و کفش نهرین به‌عنوان یک محصول ملی را ازنقطه‌نظر نیروهای وارده از زمین (نیروی عمودی عکسالعمل زمین[18]، سرعت بارگیری[19] ، نیروی خلفی عکسالعمل زمین[20] و سرعت بارگیری) که مرتبط با آسیب شکستگی ناشی از فشار در استخوان درشتنی[21] شناخته‌شده‌اند را مورد مقایسه و تجزیه‌وتحلیل قرار داده، و به این پرسش پاسخ دهد که آیا کفشهای داخلی توانایی رقابت با برندهای معروف و معتبر خارجی در کاهش نیروهای برخوردی، و همچنین در جلوگیری از بروز آسیب شکستگی ناشی از فشار را دارد ؟
3-1- ضرورت و اهمیت پژوهش
*دویدن تفریحی از پرطرفدارترین ورزش‌ها در اقشار مختلف اجتماعی محسوب می‌شود و یکی از ملزومات این ورزش پرطرفدار کفش مناسب است.
با توجه به اینکه قیمت بسیار بالای کفشهای معتبر خارجی ممکن است این شبهه را ایجاد کند که تمرین سالم و به‌دوراز آسیب واقعاً هزینه بالایی دارد و کفشهای ورزشی با برندهای مختلف خارجی نسبت به برندهای داخلی عملکرد بهتری در کاهش میزان ریسک فاکتورها در آسیب‌های مرتبط با دویدن دارند. این فرضیه هنوز از طریق یک پژوهش علمی رد یا پذیرفته‌نشده است.درنتیجه این مشکلات ما را به سمت انتخاب یک جایگزین داخلی مناسب برای این‌گونه کفش‌ها سوق می‌دهد که بتوانند نیازهای ورزشی ما در داخل کشور را برآورده کنند.
همان‌طوری که بیان شد، یکی از شرکت‌های داخلی که درزمینهٔ طراحی و ساخت کفش ورزشی فعالیت میکند شرکت نهرین است .
قیمت کفش نهرین موردنظر(شکل 2-1) حدود 95 هزار تومان تخمین زده‌شده درحالی‌که قیمت کفش آدیداس موردنظر(شکل 1-1) حدود 855 هزار تومان می‌باشد که با شرایط اقتصادی کنونی به نظر قیمت محصول داخلی منصفانه‌تر است و اکثر اقشار جامعه که مشتاق به ورزش هستند اگر از کیفیت و سلامت ساختاری و حمایتی این کفش مطمئن شوند، میتوانند از جایگزین مناسبی برای کفشهای خارجی استفاده کنند. ازجمله شاخص‌هایی که در کیفیت کفش میتواند مؤثر باشد، بررسی و مقایسه برخی از این شاخص‌ها ازجمله: اوج نیروی عمودی عکس عمل زمین ،سرعت بارگذاری نیروی عمودی عکسالعمل ،اوج نیروی خلفی عکسالعمل زمین می‌باشد، که محقق در این پژوهش در پی بررسی و مقایسه این پارامترها در بین دو کفش می‌باشد.
1 –stress fracture
[2] -bischof et al 2010
چکیده :
ضرورت توجه به مقوله مدیریت بصری شهر و مشکلات موجود در حوزه سیما و منطر شهر ها در ایران و همچنین ظرفیت و پتانسیل‌های موجود در شهرداری برای ارتقای کیفیت بصری شهر و عدم انجام فعالیت‌های پژوهشی مناسب که سبب فاصله علمی ایران با سایر کشورها در این زمینه شده است، محقق را بر آن داشت تا با انجام این پژوهش به بررسی موانع مدیریت بصری شهر تهران پرداخته و راهکارهایی را جهت بهبود و ارتقای مدیریت بصری شهر تهران ارائه دهد، بر این اساس ضمن بیان مفاهیم و تعاریف مرتبط با موضوع، پژوهش‌ها و تجربیات گذشته به صورت تفصیلی بررسی شده و ابعاد مدیریت بصری در 4بعد برنامه ریزی و طراحی تحقق کیفیت بصری، سازماندهی تحقق کیفیت بصری، هدایت تحقق کیفیت بصری و در نهایت کنترل و نظارت تحقق کیفیت بصری مورد کنکاش قرار گرفته و ظرفیت موجود شهرداری تهران در این ابعاد را از نظر جامعه آماری مورد نظر پژوهش یعنی دو بخش سازمان‌های شهرداری و متخصصین غیروابسته سنجیده است. که نتایج حاصل از جمع آوری و تجزیه و تحلیل دادهها نشان می‌دهد، که میانگین شاخص‌های مورد بررسی برای موانع مدیریت بصری بیش از حد متوسط بوده و میانگین ظرفیت‌های موجود برای تحقق کیفیت بصری در شهرها با توجه به شاخص‌های مدل تحلیلی کمتر از حد متوسط و بدین ترتیب راهکارهایی توسط محقق ارائه و مورد بررسی قرار گرفته است .
کلید واژه: مدیریت بصری شهر، مدیریت شهری،شهر تهران، شهرداری
فهرست مطالب:
فصل اول کلیات پژوهش:
مقدمه 14
طرح مساله 15
اهمیت و ضرورت تحقیق 15
اهداف تحقیق 17
سوالات تحقیق 17
روش شناسی تحقیق 17
1-5-1 – روش تحقیق 17
1-5-2- قلمرو مکانی جامعه تحقیق 17
1-5-3- قلمرو زمانی تحقیق 17
1-5-4- روش گردآوری داده ها 17
موانع و محدودیت های تحقیق 18
فصل دوم مبانی نظری پژوهش
مقدمه: 21
2-1- مفاهیم و تعاریف پژوهش 21
2-1-1- سیمای شهر 21
2-1-2- منظر شهر 22
2-1-3- محیط بصری شهر 22
2-1-4- سازمان بصری شهر 25
2-2-چارچوب و مبانی نظری تحقیق 25
2-2-1- مدیریت شهری 25
2-2-2- مدیریت بصری شهر 26
2-2-2-1- اهمیت محیط بصری شهر 27
2-2-3- رویکردها و معیارهای مدیریت بصری 29
2-2-3-1-رویکرد ها 30
2-2-3-1-1- رویکرد ادراکی 32
2-2-3-1-2-رویکرد کالبدی – تاریخی 33
2-2-3-1-3- رویکرد طبیعت محور 34
2-2-3-1-4-رویکرد کالبدی- بصری 35
2-2-3-1-5-تلفیق رویکرد کالبدی- بصری و اداراکی 37
2-2-3-1- معیارها 39
2-2-4-پیشینه پژوهش 40
2-2-4-1- پژوهش های انجام شده در جهان 41
2-2-5- تهران 51
2-2-5-1- اهمیت مدیریت بصری شهر تهران 51
2-2-5-2- سازمانها و مجموعه های مرتبط با مدیریت بصری شهر تهران 52
2-2-5-3- عوامل موثر بر مشکلات بصری در ایران 53
2-2-6- نتیجه گیری و مدل تحلیلی 60
فصل سوم : روش تحقیق
مقدمه 62
3-1-روش تحقیق 62
3-2-جامعه آماری 62
3-3-حجم نمونه 64
3-4-روش نمونه گیری 64
3-5-محدوده زمانی و مکانی 64
3-6- ابزار و روش های گردآوری 65
3-7- پرسشنامه پژوهش 65
3-8-پایایی و روایی پژوهش 68
3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها 68
3-10-ملاحظات اخلاقی 71
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش
مقدمه 73
4-1-تحلیل جمعیت شناختی نمونه 74
4-1-1-بررسی جنسیت پاسخگویان 75
4-1-2-بررسی سن پاسخگویان 76
4-1-3-بررسی سطح تحصیلات پاسخگویان 77
4-1-4-بررسی وضعیت رده سازمانی 78
4-1-6-بررسی وضعیت سابقه کاری 79
4-1-7-بررسی محل اشتغال به کار پاسخگویان 80
4-2-تحلیل توصیفی 82
4-2-1-شاخص های توصیفی سوالات 83
4-2-2-بررسی الگو فرضیه‌های تحقیق 84
4-2-3-تحلیل سوالات پژوهش 85
4-2-3-1-تحلیل سوال اول پژوهش 86
4-2-3-1-1-پاسخ جمع بندی شده سوال اول تحقیق 92
4-2-3-2-تحلیل سوال دوم پژوهش 104
4-2-3-2-1-پاسخ جمع بندی شده سوال دوم 106
4-3-آزمون های تکمیلی 107
4-3-1-مقایسه میانگین متغییرهای تحقیق در سطوح مختلف شغل و رده سازمانی 108
4-3-2-مقایسه میانگین متغییرهای تحقیق در سطوح مختلف شغل و رده سازمانی 111
4-4-یافته های حاصل ازسوالات تشریحی 116
4-4-1-جمع بندی پاسخ های سوالات تشریحی 118
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات پژوهش
مقدمه 123
5-1-جمع بندی و خلاصه 124
5-2-یافته های حاصل برای سوال اول پژوهش 125
5-3-یافته های حاصل برای سوال دوم پژوهش 126
5-4-یافته ها برای پاسخ به سوال سوم 127
5-5-پیشنهادات پژوهش 128
5-6-پیشنهادات برای پژوهش های آتی 131
5-7-محدودیت ها و تنگناهای تحقیق 131
منابع فارسی 132
منابع انگلیسی 134
پیوست ها
مقدمه :
توسعه بی رویه شهرها، تغییرات ساختار اقتصادی _ اجتماعی، ترافیک و آلودگی، وجود تشکیلات متعدد و موازی در زمینه مدیریت شهری و مهم‌تر از همه بی‌توجهی مدیریت و برنامه‌ریزی شهری به جنبه های بصری و ادراکی شهر در ذهن شهروندان باعث افت و نزول کیفیت زندگی در شهرها می شود. در ادراک شهر اولین حسی که به ما کمک خواهد کرد حس بینایی است. اما اگر درک ما محدود به درک بصری شود، فقط بر شکل ها تمرکز کرده‌ایم در واقع درک مکانی، زمانی آغاز می‌شود که از ظواهر فراتر برویم.
ارزش‌های بصری ، مهم ترین بخش کیفیات محیطی محسوب میگردند که عامل تقویت و یا تضعیف حس مکان و در نهایت حس تعلق خاطر افراد به محیط خود میگردند. این پدیده نقش کلیدی و تاثیر گذار در هویت و مطلوبیت یک مکان و جامعه را دارد که در آخر دارای تبعات سازنده در اقتصاد مکان و جایگاه گردشگری می‌باشد. کیفیت‌های بصری نه تنها منعکس‌کننده ارزش‌های مذکور است بلکه در مواردی سمبل و هویت ملی، منطقه‌ای به شمار می‌آید. (سلیمه خداوردی،11:1393)
سیما و منظر عمومی موجود شهرهای کشور بدون شک، مورد تایید متخصصین در امر شهرسازی و صاحبنظران امور شهری نیست. این شرایط در مورد مردم عادی و غیر متخصص نیز به صورت دیگری صدق میکند. با تاملی در عکس العمل های توام با آرامش مردم به هنگام بازدید از بافت های تاریخی و آثار معماری ایرانی و اسلامی موجود در شهرهای مختلف کشورمان و مقایسه آن با رفتار های پرخاشگرایانه در داخل خیابانها و محلات اغلب شبیه به یکدیگر موجود در شهر های مختلف میتوان به میزان اهمیت و اثرگذاری این مقوله در جسم و روح انسان‌ها پی برد.
اشکال بسیار متفاوت و بی ارتباط نماها ، ارتفاع‌ها و رنگ‌های متفاوت انواع و اقسام مصالح ، فرم های متفاوت، وضعیت بناهای واقع در طرفین کوچه ها و خیابانها ، بالکن‌های عمدتا بی‌منطق که به انباری تبدیل می‌شوند، تابلوهای متفاوت، دود کش‌ها ، آنتن‌ها و خرپشته‌ها و تاسیسات گرمایشی و سرمایشی که در پشت بام‌ها و در نمای ساختمان‌ها خود نمایی میکند و بسیار دیگری از جزئیات موجود در شهرها باعث گردیده است تا مجموعه ای ناهماهنگ از سیما و منظر شهری در پیش روی شهروندان قرار گیرد.
طرح مساله:
فقدان طرح یا نظام بصری مشخص، اندیشیده شده ودرعین حال انعطاف‌پذیر و متناسب با زمینه در بسیاری از شهرها موجب بروز اغتشاشات بصری شده است. این آشفتگی های بصری مانند ابهام در فرم، فقدان پیوستگی کالبدی- بصری و عدم پیوند بصری حوزه‌های شهری، در منظر شهرهای امروزی خودنمایی می‌کنند. محصول این اغتشاشات بصری، پیچیدگی حس شناسایی و جهت یابی شهروندان در شهر و در نتیجه عدم دسترسی راحت به نقاط شهری خصوصا در شهرهای بزرگ است. تاثیر این آشفتگی و نابه‌سامانی بر روح و روان شهروندان و همچنین تاثیر آن بر عملکرد نامطلوب شهرها موجب گسست پیوند معنایی و رابطه شناختی ـ ادراکی بین شهر و ساکنان آن شده است.
امروزه بر خلاف دیدگاه‌های کمی گذشته توجه به کیفیت محیط شهری یکی از دغدغه‌های مردم و حکومت راتشکیل داده است. از آنجاییکه چارچوب مدیریت بصری وظیفه کنترل و جهت دهی به نظم بصری شهر را دارد و مکانهایی که بر پایه ویژگیها و شخصیت محلی خود توسعه می یابند قابلیت زیادی برای پایداری، دلپذیری و جذب سرمایه های فرهنگی و مالی ایجاد می‌کنند،در سال‌های گذشته پروژه های بسیاری با مضامین سیما و منظر شهر تعریف شده ،در قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بند ب ماده 137به منظور هویت بخشی به سیما و کالبد شهرها و روستاهای کشور انطباق مشخصات کلیه ساختمان های مسکونی و غیرمسکونی کشور باویژگی های فرهنگ معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی ( بومی) و رعایت اصول و ضوابط مربوطه در نماسازی و طراحی شهری و روستائی کشور و جلوگیری از تخریب ساختمان ها و نماهای با ارزش در شهرها،به عهده وزارت مسکن و شهرسازی بوده ،همچنین در قانون برنامه چهارم ماده 30 ، تحت عنوان ضوابط و مقررات نمای شهری و به منظور ارتقای کیفی بصری و ادراکی سیما و منظر شهری ، شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ضوابط و مقررات ارتقای کیفی سیما و منظر شهری را با اهدافی از جمله جلوگیری از بروز ناهماهنگی‌های بصری و کارکردی در فضا ها و فعالیت‌های شهری تصویب نموده است.
با اینکه در ایران تحقیقات بسیار محدودی در این مورد انجام شده است، ولی از تجربیات جهانی و اظهار نارضایتی مردم از محیط های زیست شهری فعلی در ایران می توان ادعا کرد که آنچه یک انسان می باید از ارتباط طبیعی و سالم خود با محیط زیستش کسب کند، از او در شهرهای ما دریغ شده است. نمی توان پذیرفت که در این شرایط انسان‌های شهر نشین از نظر سلامتی روانی و جسمانی، از شرایط طبیعی و قابل قبولی برخوردار باشند. شهر تهران به دلیل داشتن طبیعتی زیبا و خصائص توپوگرافیک منحصر به فرد حوزه های مسلط دید،کانون های دریافت منظرمتعدد و ارزش‌های قابل رویت از عرصه‌های عمومی درونی شهر و مکانهای تفریحی و گردشگری و پتانسیل‌های فراوان در زمینه بصری و از طرف دیگر تهدید از بین رفتن آنها توسط فرایند توسعه و ساخت ابنیه بلند مرتبه در مکانهای نامناسب ،مستلزم هدایت و مدیریت است. عدم توجه کافی به مساله ی مدیریت بصری شهر در رشد کالبدی شهر و عدم وجود هماهنگی در بین ساختمانهای در دست احداث که باعث شده شهروندان نیز از ناهماهنگی‌های بصری رنج ببرند، این موضوع را به یکی از دغدغه‌های اصلی مدیریت شهری و بسیاری از متخصصین تبدیل کرده است.
استاد راهنما:
دکتر علیرضا جهانگیری
استاد مشاور:
دکتر حسن سلیمانی
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
مـقدّ مـه
پژوهش، یعنى تلاش براى افزودن عِلم بشر؛ اگر این فعّالیّت «روش مند» نباشد، تلاش ما بیهوده یا نتیجه، قابل اعتماد نخواهد بود. لذا ماپیش ازورود به پژوهش، نیازمندِ آشنایی باروش شناسی آن علم هستیم. «روش شناسی» درمعنای خاصّ خود به عنوان یک علم یعنی «شناختِ» فرایند عقلانی یا غیرعقلانی ذهن برای دستیابی به شناخت و یا توصیفِ واقعیت.
«روششناسى» غیر از «روش» است. روش، مسیرى است كه دانشمند در سلوك علمى خود طى مىكند، و روششناسى دانش دیگرى است كه به شناخت آن مسیر مىپردازد که دراصطلاح فلسفی: شناختِ آن «سِیر» به ما هوسیرگفته می شود. روش همواره در متنِ حركتِ فكرى و تلاشهاى علمى یك دانشمند قرار دارد و روششناسى دانشى است كه از نظر به آن حرکت فکری شكل مىگیرد، و به همین دلیل روششناسى همواره یك دانش و «علم درجه دوم» است. علم درجه دوم در برابر «علم درجه اول» قرار دارد. علم درجه اول علمى است كه به یك واقعیت عینى طبیعى و یا انسانى مىپردازد؛ مثل: فیزیک،شیمی یاحقوق بین الملل و علم درجه دوم، علمى است كه موضوع آن، نفسِ واقعیّت خارجى نیست، بلكه موضوع آن، علم و آگاهى بشرى است، اعم از اینكه آن آگاهى، خود متعلِّق به یك دانش و علم درجه اول و یا درجه دوم باشد؛مثل: علمِ منطق یا فلسفه یا فلسفه ی حقوق بین الملل یا روش شناسی حقوق بین الملل یا فلسفه ویا روش شناسی هر علم دیگر. اصطلاح علم درجه دوم نظیر اصطلاح معقولات ثانیه است. معقولات ثانیه در قبال معقولات اولیه است. معقولات اولیه حقایق عینى هستند، و معقولات ثانیه مفاهیم ذهنى و انتزاعى مىباشند كه خارج، ظرف عروض آنها نیست، اعم از اینكه این معقولات از معقولات اولیه و یا از معقولات ثانیه‌ی دیگرى انتزاع شده باشند.[1]
اماچرا عنوانِ این تحقیق، قیدِ «رویکرد فلسفی» را به دنبال دارد. چنانکه در بالا، در تعریف روش شناسی گفته شد ، روش شناسی شناخت فرایند «عقلانی» یا«غیرعقلانی» ذهن برای دستیابی به شناخت و یا توصیفِ واقعیت است. وظیفه کدام علم است که تشخیص دهد کدام فرایندِ ذهنی عقلانی و کدام، غیر عقلانی بوده است؟این فلسفه ی هر علم است که مبانی ومبادی هر علم را به مسلخگاه ابطال پذیری یا ابطال ناپذیری می کشاندواعتبار آن اصول را می سنجد. علومی مثل هستىشناسى و معرفتشناسى ازمباحث مهم «فلسفه» هستند که مقدّم بر روش شناسی هستند وبا آن رابطه تنگاتنگ دارند.البته اگرگفته شود روش شناسی نیز، خود نوعی فلسفه است ،اغراق نکرده ایم . چنان که هر علمی فلسفه ای داردمثل: فلسفه ی حقوق یا فلسفه هنریا فلسفه سیاست ویا حتّی فلسفه ی فلسفه، می توان روش شناسی را «فلسفه ی پژوهش» یا «فلسفه ی تحقیق» نام نهاد.
اعتقاد به یک نحله ی فکری – فلسفی، پژوهش را به سرمنزلی خاص، راهبری می کند. سطوح مختلف معرفت، لایههاى طولى روششناسى را به دنبال مىآورند، و لكن بنیان‌هاى فلسفى مختلف، هستىشناسىها و معرفتشناسىهاى گوناگون، انواع مختلف
روششناسى را كه در عرض یكدیگر و یا در تقابل با یكدیگر مىباشند پدید مىآورند. منطق صورى یك روششناسى عام و گستردهاى است كه از مبناى فلسفى و معرفتشناختى حكمت مشاء استفاده مىكند.[2] منطق دیالكتیكى هگل نوع دیگرى از روششناسى عام است كه از مبانى فلسفى او بهره مىبرد. این منطق، در رشتههاى مختلف علمى، هم نظریات مناسب با خود را به دنبال مىآورد و هم روشهاى خاصى را كه در ذیل روششناسى عام آن قرار مىگیرد تولید مىكند. منطق علمى بیكن یك روششناسى عام علمى است كه از مبناى معرفتشناختى او كه حس‌گرایى است بهره مىبرد، برخى از روشهاى هرمنوتیكى یا تأویل شناسی معرفت نیز روشهاى عامى هستند كه از مبناى معرفتشناختى خود استفاده مىكنند. هریك از روشهای مزبور الزامات بعدى را در سطوح و لایههاى جزئى و خاص و همچنین توصیههاى سازگار با خود را نیز به ارمغان مىآورند.[3] متدولوژی حقوق بین الملل با دو عنصر شناخته می شود،ازیک سو هرگونه نگرش علمی، مبتنی است برمشاهده ی عاری از هرگونه پیش فرض یا مفاهیم نظری؛ از سوی دیگرموضوع مشاهده که در نظام حقوقی بین المللی و قواعد آن گوناگون است از ایده یا تفکر حقوقی ناشی می شودکه ساخته و پرداخته ی ذهن بشر است(یاهمان معرفت شناسی). براین اساس مشاهده نمی تواند عاری از عناصرعقلی و منطقی باشد. گفتنی است روش شناسی تنها برای شناخت قواعد حقوق بین الملل نیست بلکه برای اجرای قواعد آن نیز به کار می رود.
الف) سؤال اصلی
روش شناسی دررشته حقوق بین الملل با رویكرد فلسفى چگونه است ؟
چنان گفته شد روش شناسی دانش مستقلّی است که پرداختن به آن، به تنهایی، نفعی ندارد. در واقع روش شناسی همچون روحی است که نیاز مند جسم است؛ که درآن دمیده شود تا بتواند برای صاحب خویش کاری نافع انجام دهد. می توان گفت مهمترینِ این فواید، میدان تحقیق و پژوهش است و از آنجا که ما می خواهیم دررشته حقوق بین الملل کاری سودمند انجام دهیم، روش شناسی
1-3-3- سایر پایان‌نامه‌ها 12
1-4- اهداف تحقیق.. 13
1-5- سؤالات تحقیق.. 13
سؤال اصلی.. 13
1-6- فرضیه‌های تحقیق.. 13
1-7- ضرورت تحقیق.. 14
1-8- محدودیت‌ها و مشکلات تحقیق.. 14
2-1- مقدمه. 16
2-2-1- مکان.. 16
2-2-2- کالبد. 17
2-2-4- فضا:. 17
2-2-5- پخش فضایی.. 18
2-2-7- کلانشهر و رشد شهری.. 18
2-2-8- شهرگرایی:. 19
2-2-9- حریم شهر: 19
2-2-10- حومه شهر.. 19
2-2-11- روستا 20
2-2-12- چشم‌انداز روستایی.. 20
2-2-13- حاشیه روستایی – شهری.. 21
2-2-14- روستاهای خوابگاهی.. 22
2-2-15- تغییرات فیزیکی.. 22
2-2-16- ساختار روستایی:. 22
2-2-17- ساختار کالبدی سکونتگاه:. 23
2-2-18- شکل سکونتگاه:. 23
2-2-19- فرم (سکونتگاه):. 23
2-2-20- الگوی (سکونتگاه):. 23
2-2-21- کارکرد (سکونتگاه):. 24
2-2-23- نظام سکونتگاهی:. 24
2-2-31- تغییر کاربری اراضی.. 25
2-2-33- پیوند:. 26
2-2-33- 1- پیوندهای روستایی – شهری (rural – urban linkages): 26
2-2-34- ابعاد محیطی شهر و پیوستگی روستایی – شهری.. 27
2-2-35- شبکه. 29
2-3- تعاریف موضوعی رساله. 29
2-3-1- ادغام یا الحاق.. 29
2-3-2- خزش… 31
2-3-2-1- تعریف خزش شهری: 31
2-3-2-2- خزش روستایی: 32
2-3-2-3- اشکال خزش شهری: 33
2-3-2-4- اثرات منفی الگوی خزش شهری: 33
2-4- نظریه‌های پایه تحقیق.. 33
2-4-1- نظریه مکان مرکزی 34
2-4-2- رویکرد قطب رشد 34
2-4-3- توسعه اگروپلیتن: 36
2-4-4- نظریه سرمایه‌داری بهره‌وری 37
2-4-5- رویکرد شبکه منطقه‌ای 38
2-4-6- پیوندهای روستایی – شهری: 40
2-4-7- پویش ساختاری – کارکردی 41
2-4-8- پیوستگی ساختاری-کارکردی 41
2-4-9- قانونمندی‌های پویش ساختاری – کارکردی 42
2-5- جمع‌بندی، رویکرد حاکم بر تحقیق؛. 44
3-1- مقدمه. 46
3-2- روش تحقیق.. 46
3-3- قلمرو مکانی و زمانی تحقیق.. 46
3-4- جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه‌گیری.. 46
3-4-1- جامعه آماری 46
3-4-2- حجم نمونه 46
3-4-3- نمونه‌گیری 46
3-5- روش جمع‌آوری دادهها و اطلاعات… 47
3-6- ابزار تحقیق.. 47
3-7- روش تجزیه‌وتحلیل.. 47
3-8- روایی و پایایی پرسشنامه. 47
3-9- معرفی جامعه موردمطالعه. 48
3-9-1- ویژگیهای عمومی سکونتگاه روستایی موردمطالعه 48
3-9-2- ویژگیهای محیطی و اکولوژیک 48
3-9-2-1- موقعیت 48
3-9-3- ارتفاعات 51
3-9-4- شیب 51
3-9-5- آب‌وهوا 52
3-9-6- منابع آب 52
3-9-7- پوشش گیاهی 53
3-10- ویژگیهای اجتماعی – فرهنگی.. 53
3-10-1- ویژگیهای جمعیتی 53
3-10-2- زبان 54
3-10-3- مذهب 54
3-10-4- ویژگیهای اقتصادی: 54
3-11- تعریف عملیاتی مفاهیم اساسی تحقیق.. 55
3-12- فرآیند انجام تحقیق:. 57
4-1- مقدمه. 60
4-2- کلانشهر تهران و تاثیرات آن بر حوزه پیرامونی.. 60
4-3- خزش شهری در روستای فیلستان به عنوان یک مرکز پیرامونی.. 62
4-3-1- عوامل کالبدی 62
4-3-3- عوامل جمعیتی 79
5-1- مقدمه. 100
5-2- جمع‌بندی.. 100
5-3- آزمون فرضیات… 101
5-4- نتیجه گیری.. 103
منابع. 105
فصل اول:
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
رشد کلان‌شهرها از ابتدای رشد همواره توأم با تصرف، تغییر و دگرگونی پیرامون است. تصرف فضای پیرامونی و اختصاص آن به فضای مصرف شهری به‌صورت مداوم و بی‌پایان ادامه دارد تا اینکه کلان‌شهرها با موانع غیرقابل مرتفع روبرو شوند. تهران به‌عنوان پایتخت ایران ظرف نیم‌قرن اخیر به‌شدت با رشد و گسترش درزمین‌های مجاور خود رشد کرده است: این شهر در فاصله سال‌های 1335 تا 1385 سالانه به‌طور میانگین حدود 14 کیلومترمربع را به تصرف خود درآورده است (عربی،1387: 55). نباید از این واقعیت گذشت که سوای این تاثیر مستقیم رشد شهر تهران که موجب دست‌اندازی مستقیم به زمین‌های محدوده پیرامونی می‌شود، تاثیر غیرمستقیم این پیامد بر پسکرانه کلان‌شهری که به جاپای اکولوژیک موسوم است محدوده بسیار وسیعی را در بر می‌گیرد. تمامی شهرهای پیرامون تهران و روستاهای اطراف آن به‌تبع تغییرات شهری و افزایش هزینه‌های سکونت در شهر و ایجاد تقاضا برای محصولات مختلف دچار وابستگی به کلانشهر می‌شوند. خزش شهری که به دست‌اندازی کلانشهر به فضاهای دوردست برای رفع نیازهای خود اطلاق می‌شود پدیده‌ای است که به‌شدت در منطقه کلان‌شهری تهران و اغلب روستاهای پیرامونی اتفاق افتاده است.
1-2- طرح مسئله و ضرورت تحقیق
ویژگیهای خاص زندگی گروه‌های انسانی و خصوصیات معین محیطی، مجموعه‌ای پویا و مبتنی بر کنش متقابل را به وجود می‌آورند که درگذر زمان تغییر می‌پذیرد. به سخن دیگر، به سبب اثرگذاری روابط متقابل محیط طبیعی و فرهنگی – انسانی، نظامی، مکانی – فضایی فراهم می‌آید که پیوسته در حال تحول و دگرگونی است. این تغییر و تحول، در ابعاد مختلف، در بستر مکان و درگذر زمان شکل می‌گیرد: به همین دلیل این‌گونه دگرگونی‌ها خصلتی مکانی – فضایی و زمانی داشته، قاعدتا تابع روندهای متنی و زمانی هستند. افزون بر این، هر فضای مکانی – فضایی به‌عنوان یک واقعیت مکانی، نه‌تنها تحت تاثیر نیروها و عوامل درونی، بلکه ضمناً متاثر از نیروها و عوامل بیرونی است (سعیدی،1377: 3 – 4).
سکونتگاههای روستایی، همانند هر پدیده دیگر، خواه‌ناخواه در معرض این عوامل درونی و بیرونی قرار می‌گیرند. این تحولات در بسیاری موارد منهایی برون‌زا داشته، به‌واسطه رخدادهای بیرونی در سطوح محلی، منطقه‌ای، ملی و جهانی پدیدار شده و می‌شوند. بدین‌سان و در پی این فرآیند، سکونتگاههای روستایی در معرض دگرگونی‌هایی قرار دارند که اغلب در بیرون از عرصه‌های روستایی شکل می‌گیرند و جلوه‌های گوناگون آنها در عرصه‌های روستایی به صور مختلف و در زمینه‌های متنوع تجلی می‌یابند، آنچه کمتر موردعنایت بوده است اینکه این‌گونه تجلیات در تحول کالبدی سکونتگاههای روستایی که معمولا به‌عنوان تحولات فیزیکی – ظاهری موردتوجه قرار می‌گیرند، به‌نوبه خود میتوانند موجب دگرگونی‌های درونی و حتی ابعاد اجتماعی – اقتصادی محیط‌های روستایی گردند. در مقابل، دگرگونی‌های ایجادشده در ابعاد اجتماعی و اقتصادی خصوصیات کالبدی سکونتگاههای روستایی را متاثر می‌سازند (سعیدی، عباس، 1388: 40).
درواقع، رشد سریع، به‌ویژه در شهرهای مرکزی و بزرگ، در اغلب موارد، به‌واسطه دو پدیده توأمان تحقق‌یافته است. خزش، یعنی رشد بی‌رویه افقی به‌سوی اراضی پیرامون و الحاق، یعنی ادغام محیط‌های روستایی و شهرهای کوچک پیرامونی به بدنه شهری. این فرایند، به‌ویژه در کلان‌شهرها، نه‌تنها زمینه درهم‌ریختگی مرز عینی میان کلانشهر و حومه را فراهم کرده، بلکه موجب ابهام در تشخیص شهر اصلی از حومه و حاشیه پیرامونی آن شده است. در حقیقت که پدیده خزش شهری با دست‌اندازی کانون‌های شهری به اراضی پیرامونی و اغلب زمین‌های کشاورزی و روستایی پیرامونی در پیوند تنگاتنگ قرار دارند. ازجمله مسائلی که این پدیده در روستاهای پیرامونی کلان‌شهرها به وجود می‌آورد میتوان به مسائل زیر اشاره کرد: نابودی اراضی حاصلخیز و منابع تجدید ناشدنی، تهدید و کاهش انسجام اجتماعی، جدایی گزینی فضایی، نابرابری و شکاف فزاینده طبقاتی، قانون‌گریزی و بزهکاری شهری، بیکاری پنهان و آشکار، حذف فضاهای باز، افزایش مصرف سوخت و انرژی، وابستگی روزافزون به خودرو، دسترسی نابرابر به امکانات و تسهیلات آموزشی و بهداشتی – درمانی، آلودگی روزافزون هوا و منابع آب‌وخاک و تخریب محیطی(سعیدی و حسینی حاصل، 1390: 130).
نقش‌پذیری شهر پاکدشت متاثر از اثرپذیری تهران در قالب جریانات فضایی به‌ویژه جریان سرمایه و مردم سبب شده تا فعالیت‌های جدیدی پیرامون شهر پاکدشت (به‌عنوان یکی از عرصه‌های شهری کلانشهر تهران) نظیر ایجاد گلخانه‌های پرورش گل و گیاه و کارگاه تولید مبل و ارزانی نسبی زمین، باعث جذب مهاجران و سوداگران زمین (به دلیل ارزانی زمین نسبت به شهر) قرارگرفته سبب شده تا پدیده خزش شهری در این عرصه شکل بگیرد که پیامدهایی را برای سکونتگاههای روستایی محدوده موردمطالعه در ابعاد مختلف (زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و به‌ویژه کالبدی به‌عنوان‌مثال: تغییر کاربری اراضی، تغییر شبکه معابر، تغییر مصالح ساختمانی و شکل خانه‌های روستایی و …) را به دنبال داشته است.
1-3- پیشینه تحقیق
بررسی ادبیات و سوابق مساله تحقیق یکی از مراحل مهم شروع هر کار تحقیقاتی است، زیرا اطلاعات حاصل از این بررسی مددکار و مکمل تحقیق است (سیانی،1383: 8). هدف از بررسی ادبیات تحقیق، آشنایی با مقوله‌های اصلی طراحی طرح تحقیق همچون: آشنایی با مرزهای شناخته‌شده و چارچوب فکری پیشینیان، فرضیه‌های مطرح‌شده در تحقیق پیشینیان و اینکه از چه روشهای استفاده‌شده، مشکلات چه بوده و مساله تحقیق از کی و چطور مطرح بوده است و از تجربیات آنان استفاده کرده تا کم و کاستی‌های موجود، برطرف شود (سلیمانی، 1392، جزوه درسی).
در بخش ادبیات تحقیق، محقق یافته‌های دیگران و به عبارتی سابقه و پیشینه مساله یا نتایج تحقیقات دیگران و نیز قضایای کلی و نظریه‌های مرتبط با مساله تحقیق را گردآوری میکند و درصورتی‌که پاسخ مساله خود را پیدا نکرد مرحله پژوهش را آغاز میکند. علاوه بر این از تجارب پژوهشی دیگران در تدوین چهارچوب نظری کار خود و طراحی روش‌شناسی آن استفاده میکند و تکیه‌گاهی نیز برای استدلال در مرحله‌ی ارزیابی فرضیه‌ها فراهم می‌نماید (حافظ نیا، 1389: 106).
پیشینه
مطالعه لوپز و همکاران در رابطه با توسعه شهری و نقش آن در کاهش اراضی شهری و آلفن در سال 2003 در مورد تغییر کاربری اراضی و شهرنشینی در آدنا ترکیه نشان داد که شهرنشینی یکی از مهم‌ترین دلایل انسانی گسترده در کاهش اراضی زراعی، تخریب زیستگاه‌ها و پوشش گیاهی است. تغییر مناطق روستایی به شهر به‌واسطه توسعه در حال حاضر با نرخ بی‌سابقه‌ای در تاریخ انسانی اتفاق می‌افتد که اثرات مخربی بر اکوسیستم و محیط‌زیست دارند. محمد ظاهری در بررسی روند گسترش کالبدی شهر تبریز در ایجاد تغییرات کاربری اراضی روستایی، به مهاجرت‌پذیری و به‌تبع آن به افزایش سریع جمعیت و تحولات صورت گرفته در نوع فعالیت اشاره نمود که تغییرات عمده‌ای در اراضی روستایی داشته است و علت بایر شدن باغات و اراضی را بالا رفتن قیمت اراضی درنتیجه ساخت‌وسازهای شهری دانسته که در آن افزایش سرعت تغییر کاربری همگام با افزایش سریع جمعیت است. این تغییرات با تبعاتی چون تخریب و انهدام سطوح سبز یا زمین‌های کشاورزی همراه بوده است (ظاهری، 1387: 184 – 181). پورمحمدی در ارزیابی گسترش فضایی – کالبدی شهر زنجان با تاکید بر تغییر کاربری زمین از 1355 – 1384 مهاجرت روستاییان را از عمده‌ترین دلایل در گسترش فضایی و کالبدی شهر زنجان بیان نموده‌اند به‌طوری‌که 49 درصد از ساکنین کنونی شهر زنجان از مهاجرین درون استانی می‌باشند (پورمحمدی و همکاران، 1378: 19 – 13). احدی نژاد در ارزیابی و پیش‌بینی گسترش فیزیکی شهر اردبیل با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، افزایش جمعیت شهر اردبیل و نیاز مسکن را علل عمده تغییرات اراضی پیرامون شهر بیان نموده‌اند و نیز میزان تغییرات صورت گرفته در منطقه 34 درصد است که بیشترین تغییرات مربوط به تغییر کاربری اراضی کشاورزی به کاربری‌های ساخته‌شده است (احدی نژاد و همکاران، 1390: 21 – 18).
در رابطه با تغییرات و تحولات کالبدی – فضایی و فیزیکی سکونتگاههای انسانی اعم از شهر یا روستا مطالعات زیادی صورت گرفته است؛ اما آنچه در این میان آن‌چنان که شایسته است، بدان توجه نشده است، تأثیراتی است که در اثر روابط و پیوندهای روستا – شهری متوجه سکونتگاههای روستایی پیرامون می‌گردد و تحولات کالبدی – فضایی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از مهم‌ترین مطالعاتی که درزمینهٔ روابط و پیوندهای روستا – شهری و تحولات کالبدی – فضایی و فیزیکی سکونتگاههای انسانی بخصوص روستاها ارائه‌شده میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
1-3-1- مقالات:
سعیدی، عباس و ریحانه سلطانی مقدس (1383)، در مقاله‌ای با عنوان نقش پیوندهای کلان‌شهری در تحول کالبدی – فضایی روستاهای پیرامونی، نمونه: روستای حصار در حوزه کلانشهر مشهد تاکید می‌کنند که جریان‌های فضایی متنوعی بین مادر شهر و سکونتگاههای روستایی پیرامون وجود دارد که این جریان‌ها بسیاری از تحولات روستاها را بسترسازی می‌کنند. روستاهای واقع در حوزه مادر شهر و روستاهای پیرامونی، چشم‌انداز روستایی را همراه با چشم‌انداز شهری به نحوی توأمان دگرگون می‌سازند. این مقاله هرچند بر پیوندهای روستایی – شهری که حاصل تعاملات دوسویه سکونتگاههای روستایی و کانون‌های شهری در عرصه منطقه‌ای است، تاکید دارد، اما برخلاف انتظار، به‌نوعی تازه از روابط سنتی در چارچوب «سرمایه‌داری بهره وری» می‌رسد که گویای روابط سلطه ای بین شهر و روستاست. افزون بر این، به راین نکته تاکید شده که این تصور نادرست است که پیوندهای روستایی – شهری در همه شرایط الزاما با منافع متقابل برای شهرها و روستاها همراه خواهد بود، زیرا در شرایط متفاوت ممکن است حتی پیوندها به نابرابری فضایی و آسیب‌پذیری بیشتر گروه‌های کم بهره‌مند (روستایی) در مقابل گروه‌های شهری منجر شود. این مطالعه به بررسی جریان‌های افراد و سرمایه بین روستای حصار و مادر شهر مشهد پرداخته و پیامدها و دگرگونی‌های کالبدی و اجتماعی – اقتصادی آن را بررسی کرده است. در جمع‌بندی و نتیجه‌گیری ارایه شده نهایتا سرمایه به‌عنوان مهم‌ترین عامل این‌گونه جریان‌ها، نقش و جایگاه برجسته‌ای را در تحولات فضایی ایفا نموده است، چراکه تحولات کالبدی بی‌شماری حاصل از سرمایه‌گذاری شهرنشینان در روستا ایجادشده است. ضمناً افزایش قابلیت‌های جذب گردشگر در روستا نیز نتیجه این جریان دانسته شده است (سعیدی و سلطانی مقدس، 1383).
سعیدی، عباس و ناصر شفیعی ثابت (1392) در مقاله‌ای با عنوان پدیده‌ی خورندگی چشم‌انداز و تحول کاربری اراضی کشاورزی روستاهای پیرامونی کلانشهر تهران، کلان‌شهرها و نواحی پیرامونی آنها را با تمام اجزا و عناصر درونی، به‌صورت یک نظام فضایی یکپارچه و منسجم معرفی می‌نمایند. به‌نحوی‌که روابط و مناسبات در درون این نظام تمام اشکال و نمودارهای به‌هم‌پیوسته و وابستگی‌های کارکردی و عوامل پدیدآورنده آنها را در بر می گیرد. شهر شبکه‌ای از ویژگیهای به‌هم‌پیوسته را تشکیل می‌دهد که حیات زنده و پویای آن در فضا به دامنه‌ی ارتباطات و پیوندهای آن با نواحی پیرامونی بستگی دارد. ازاین‌رو، این فرایند به تغییر شکل فضای زیستی و بوم‌شناختی خود و پیرامون منجر شده و سازمان فضایی ویژه‌ای را به لحاظ ساختاری – کارکردی متبلور می‌سازد. گسترش ناموزون شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها نه‌تنها به تعیین انواع کاربری در محیط‌های پیرامونی منتهی می‌شود، بلکه به محو کاربری‌های مؤثر در پایداری محیطی می‌انجامد (سعیدی، عباس و شفیعی ثابت 1392).
– سعیدی، عباس (1384) پژوهشی را با عنوان «روابط شهر و روستا و پیوندهای روستایی – شهری یک بررسی ادراکی» با تبیین مفاهیم روابط شهر و روستا و پیوندهای روستایی – شهری ضمن جداسازی این دو مفهوم، مفهوم جدید پیوندهای روستایی – شهری را وارد ادبیات توسعه روستایی ایران نمود. وی اعتقاد دارد روابط شهر و روستا با پیوندهای روستایی – شهری، هرچند تشابه ظاهری دارند، اما دو مفهوم متفاوت و نماینده دو زمینه مطالعاتی مختلف هستند؛ بنابراین کاربرد این دو مفهوم ضرورتا در چارچوب‌های خاص خود یعنی مبانی ادراکی معین و روشنی که بر اساس آن پدیدار آمده‌اند، قابل‌فهم خواهد بود (سعیدی، 1384).
– مایک، داگلاس (1998) در پژوهشی با عنوان «استراتژی شبکه منطقه‌ای برای پیوندهای دوسویه روستایی – شهری» مباحث پیشین مرتبط با روابط شهر و روستا را در قالب نگرش «قطب رشد» مطرح می‌سازد و با نگاهی انتقادی به نگرش‌های قطب رشد به‌ویژه در مقایسه با رویکرد شبکه منطقه‌ای، در فرآیند توسعه منطقه‌ای روستایی بر تغییر ساختاری و توسعه روستایی با نقش‌ها و عملکردهای شهری از طریق مجموعه جریانات روستایی – شهری تاکید دارد. وی در این فرآیند ضمن تبیین عملکردها و نقش‌های شهری و روستایی پنج نوع جریان مردم، تولید، کالاها، سرمایه و اطلاعات را شناسایی می‌نماید که اعتقاد دارد باعث پیوند مکمل و دوسویه روستایی – شهری میگردند.
– قادرمزی، حامد و افشاری، مریم در مقاله‌ای با عنوان تحولات کالبدی روستاهای پیراشهری در فرایند تعاملات روستا شهری (نمونه موردی: روستاهای حسن‌آباد و نایسر سنندج)، بر تاثیر شهر سنندج بر تغییر کاربری‌های روستایی تاکید می‌کنند (قادرمرزی،1388)
1-3-2- پایان‌نامه‌ها:
ناصر شفیعی ثابت، در رساله دکتری خود با عنوان «تحولات کالبدی – فضایی روستاهای پیرامون کلانشهر تهران با تاکید بر تغییرات کاربری اراضی کشاورزی (1382 – 1352) مورد روستاهای ناحیه رباط‌کریم در سال 1385»، مساله دگرگونی ناهنجار و نامتعادل ساختار کشاورزی و بروز مسائل زیست‌محیطی، تحولات شدید و ناموزون در جمعیت، فعالیت‌های اقتصادی و ارتباطات و حمل‌ونقل روستاهای ناحیه رباط‌کریم درنتیجه تغییر کاربری اراضی ارزشمند کشاورزی را موردبررسی قرار می‌دهد. برخی نتایج این مطالعه به‌قرار زیر است:
الف- مهاجرپذیری شدید روستاها و نیاز به تامین آب آشامیدنی درنتیجه کاهش شدید آب کشاورزی که مهاجرفرستی کشاورزان این روستاها را به تهران، رباط‌کریم، شهریار و … به دنبال داشته است.
ب- اراضی کشاورزی رهاشده فراوان و ارزانی نسبی، دسترسی نسبی به امکانات و خدمات عمومی و مجاورت با کلانشهر تهران، در کنار فقدان ضوابط مشخص، ساخت‌وسازهای بی‌رویه را تشدید نمود.
ج- تبدیل اراضی کشاورزی به واحدهای مسکونی و کارگاه‌های صنعتی و دامی داخل و خارج بافت روستاها.
د- قیمت زمین و مسکن در روستاهای ناحیه رباط‌کریم طی سال‌های 1352 تا 1385 حدود 4 هزار برابر رشد یافته است و وام اقتصادی توزیعی دولت در روستاهای این ناحیه (وام مسکن و کارگاه صنعتی) به ترتیب برابر 8/58 و 5/76 درصد بوده است که به گسترش این‌گونه ساخت‌وسازها منجر شده است (شفیعی ثابت، 1386).
حسینی حاصل، صدیقه در رساله دکتری خود با عنوان «بررسی تطبیقی روند تحولات کالبدی-فضایی سکونتگاههای روستایی پیرامون کلانشهر تهران. (پس از انقلاب اسلامی)، با تاکید بر مجموعه‌های روستایی کهریزک رودبار قصران» با تاکید بر مجموعه‌های روستایی کهریزک و رودبار قصران، در سال 1389 به بررسی تطبیقی دودسته از روستاها، در بخش جنوب و شمالی کلانشهر تهران می‌پردازد و تغییر کاربری‌های زراعی و باغی به ساخت‌وسازهای شهری را همراه با پیامدهای متفاوت کالبدی – فضایی به بحث می‌گذارد: در بخش جنوبی تغییر کاربری‌ها با دگرگونی نامتناسب بافت‌های روستایی توسط جمعیت عمدتا کم برخوردار و بعضا مهاجر همراه است، درحالی‌که در بخش شمالی محدوده موردمطالعه، تغییر کاربری‌ها به‌صورت خانه‌های ویلایی و همچنین خانه‌های دوم اقشار نسبتا مرفه جامعه تجلی‌یافته است. بحث درباره تعارض کالبدی – فضایی در هر دو بخش و به‌طور تطبیقی بین این دو بخش از مواردی است که محقق به‌صورت مشروح به آن می‌پردازد. (حسینی حاصل، 1389).
جعفر امجدی در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود در سال 1383 با عنوان نقش واحدهای کارگاهی در تحول ساختاری – کارکردی سکونتگاههای روستایی مورد: دهستان وهن آباد (رباط‌کریم)، به بررسی روند دگرگونی اراضی روستایی به کاربری‌های شهری می‌پردازد و با داده‌های دقیق نشان می‌دهد چگونه اراضی وسیعی از باغات و مزارع پیرامونی کلانشهر تهران به ساخت‌وسازهای مسکونی و کارگاه‌های مختلف تجاری، در و پنجره سازی، تعمیر اتومبیل و مانند آن تبدیل‌شده است (امجدی، 1383).
نعمتی، حسین در پایان‌نامه كارشناسی ارشد خود در دانشگاه تربیت‌معلم به بررسی تحولات شهر و شهرنشینی بهبهان با تاكید بر توسعه كالبدی-فضایی در دوره زمانی 1375-1345 پرداخته است و به این نتیجه رسیده است که شهر بهبهان تا قرن 14 ه – ق تحولات گسترده و بی‌سابقه‌ای را پشت سر گذاشته است تا اینكه در قرن اخیر هماهنگ با دیگر شهرهای ایرانی، پذیرای پیامدهای حاصل از روند مدرنیزاسیون و دیگر تحولات اقتصادی-اجتماعی شده است. همچنین شهر اكنون با توجه به تحولات خیلی سریع كه در جامعه به وقوع پیوست و همچنین رشد نامتناسب شهرنشینی، با مسائل و مشكلات خاصی به‌ویژه در عرصه كالبدی-فضایی مواجه است (نعمتی، 1383).
سعیدی راد، مجید (92-91) در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه شهید بهشتی با عنوان «تحولات کالبدی روستاهای پیرامون شهرها نمونه موردی بخش اشترینان شهرستان بروجرد» به بررسی تحولات کالبدی فضایی سکونتگاههای روستایی بخش اشترینان پرداخته و این تحولات را از بعد از انقلاب اسلامی در پنج دسته‌ی اقتصادی، اجتماعی، محیطی، کالبدی، فضایی، سیاسی – نهادی مورد کنکاش قرارداده است و به این نتیجه رسیده است که شهرگرایی و مخصوصا گسترش افقی شهر اشترینان تحولات فوق را سبب گردیده است (سعیدی راد، 1392).
1-3-3- سایر پایان‌نامه‌ها
منیژه احمدی، (1393)، در رساله دکترای خود تحولات کالبدی – فضایی سکونتگاههای روستایی پیرامون شهر اردبیل را بررسی کرده است (احمدی، 1393).
شهره تاج، در پایان نامه کارشناسی ارشد خود شهری شدن چشم‌انداز روستایی اطراف شهر تهران – روستاهای نمونه دهستان قلعه‌نو خالصه، بخش کهریزک. شهرستان ری، استاد راهنما: فاطمه بهفروز، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا، 1367 (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)،
مرادی نصر، حسن (1390) در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «تحلیل فضایی تحولات کاربری اراضی سکونتگاهای روستایی پیرامون شهرهای ایران، مورد: شهر الشتر (لرستان) و تغییرات کاربری اراضی روستاهای پیرامون شهر» براثر پیشروی شهر الشتر و پیوند با این روستاها بررسی کرده است (مرادی نصر، 1390).
به‌طورکلی از پیشینه پژوهش‌ها و مطالعات صورت گرفته در موضوع موردنظر چنین میتوان نتیجه گرفت که روستاهای واقع در پیرامون شهرها به علت برخورداری از روابط، مناسبات، تعاملات و یا پیوندهای روستا- شهری، دارای فرصت‌ها و تنگناهای گوناگونی در مسیر توسعه پایدار سکونتگاههای روستایی می‌باشند. از یک‌سو این‌گونه روستاها به علت نزدیکی به شهر میتوانند از خدمات و کالاهای شهری، فرصت‌های شغلی، زیرساخت‌های شهری در راستای توسعه خود بهره بگیرند، اما از سوی دیگر همین روستاها معمولاً گرفتار چالش‌های متعدد از قبیل تغییرات کالبدی (تغییرات در فرم و شکل سکونتگاه روستایی و شهری شدن ظاهر آن)، آلودگی‌های زیست- محیطی، بهره‌برداری بی‌رویه و غیراصولی از منابع، تغییر ساختار اقتصادی که مسیر دستیابی به توسعه پایدار سکونتگاههای روستایی را با مشکلاتی متعدد روبرو ساخته است. این‌چنین دریافت می‌شود که روستاهای پیرامون شهرها، هرچند در مسیر توسعه خود به‌شدت متأثر از رشد و گسترش شهرها و تعاملات و روابط خود با آنها هستند، اما این تأثیر بیشتر به شکل افزایش جمعیتی و گسترش کالبدی سکونتگاههای روستایی پیرامون شهرها تجلی می‌یابد.
1-4- اهداف تحقیق
پژوهش حاضر به دنبال تحقق بخشیدن به اهداف زیر است:
هدف اصلی: بررسی تاثیرات کلان‌شهری در حوزه‌های پیرامونی بخصوص در روستای فیلستان است.
اهداف فرعی:
شناخت تغییرات کالبدی – فضایی سکونتگاه روستایی فیلستان
سنجش اثرگذاری خزش شهری بر تغییرات کالبدی – فضایی سکونتگاه روستایی فیلستان ارائه راه کارهای راهبردی در جهت ساماندهی تغییرات کالبدی – فضایی
