وبلاگ

 مستمر فرآیند انطباق، پویاست. چنانچه تشخیص بنای احراز هویت قرار گیرد، ناگزیر باید در دو سطح تحقق یابد تا بتواند پدیده‌ای را هویت‌مند تلقی کرد: اولاً لازم است پدیده مورد نظر از پدیده های غیر هم‌سنخ با آن قابل بازشناسی باشد و ثانیاً باید نسبت به پدیده‌های هم‌سنخ آن تشخیص داشته باشد. بازشناسی و تشخیص مباحثی هستند که محورهای بخش راهکارهای عملی مقاله را تعریف می‌کنند. این راهکارها از یک طرف معطوف به تبیین اهداف و راهبردهای لازم در جهت بازشناسی یک مکان به عنوان حوزه‌ای قابل سکونت‌اند. و از این منظر، در هم تنیدگی، نفوذپذیری، خوانایی، آسایش، امنیت، آرامش، خودمانی بودن و دنجی مکان را مد نظر قرار می‌دهند. از طرف دیگر به بیان مواردی می‌پردازند که موجبات تشخیص محله و یک مجتمع زیستی را به عنوان بخشی از شهر، نسبت به سایر مکانها و درصد اجزای آن فراهم می‌آورند. درنهایت نوشتار حاضر مدعی است که بحران هویت معضلی حل ناشدنی و فاجعه‌ ای علاج‌ناپذیر نیست. و هویت‌بخشی امری ممکن و نه چندان دشوار است. بیشتر مردم در محیط‌هایی موسوم به «بافت مسکونی» زندگی می‌کنند و خواه‌ناخواه با مشکلات این بافت‌ها نیز دست به گریبان‌اند. خطر بزرگی که آنان را تهدید می‌کند این است که به این مشکلات عادت کنند و حساسیت خود را نسبت به آنها از دست بدهند. این واقعه تحمل مشکل را آسان‌تر می‌کند بلکه یافتن راه حل مقابله با آن را دشوارتر می‌سازد، زیرا در آن صورت نمی‌توان علت آشفتگی‌ها و بی قراری‌های روانی و احساس رها شدگی و بی‌ریشگی خود را دریافت. بازگویی و یادآوری این معضلات شاید سبب گردد که به جای بی‌اعتنایی توأم با بدخلقی، توجه متعهدانه‌تری نسبت به بافت‌های مسکونی موجود صورت گیرد.[1]درشرایط کنونی که در بیشتر بافت‌های مسکونی ما حتی نزدیک‌ترین همسایه‌ها نیز غریبه‌اند، بدیهی است که عرصه‌های نیمه خصوصی و نیمه عمومی ناپدید گردند. زیرازندگی یا در هسته خانواده و درون عرصه خصوصی و پنهان از اغیار  می‌گذرد و یا به شتاب در میان عرصه عمومی جریان می‌یابد. در زمان حاضر رسانه‌ها و وسایل ارتباطی نقش عرصه‌های پیش گفته را، که محل مراوده و تعامل اجتماعی بودند، به دوش گرفته‌اند. استفاده از این مظاهر فناوری نیز مستلزم وابستگی هرچه بیشتر به امکانات موجود در عرصه خصوصی است. به این ترتیب، وسایل ارتباطی و فناوری ارتباطات، درست بر خلاف نام خود، به نوعی در جهت تضعیف روابط انسانی گام برداشته‌اند. در این شرایط شدت یافتن احساس غریبگی، تنهایی و رهاشدگی در افراد چندان هم دور از انتظار نیست. از مهم‌ترین تبعات این غریبه‌ شدن، بی‌تفاوتی شهروندان نسبت به سایرین و نسبت به محیط زندگی‌شان است. غریبه‌شدن انسان‌ها با یکدیگر را نمی‌توان تنها به فناوری‌ نسبت داد. بخشی از تقصیر نیز متوجه طرز فکر انسان امروزی است. از دو قرن پیش دموکراسی و آزادی جایگاهی آرمان گونه در اندیشه بشر برای خود باز کرد و اندک اندک در شئون ظاهری زندگی او نمود یافت. این امر دیر یا زود اکثر جوامع را تحت تأثیر خود قرار داد. در مقابل محله که فضای دوستی‌ها و دیدارهای اجباری بود، جامعه جدید ادعای دوستی‌ها و رویدادهای انتخابی را داشت. در این شرایط وظایفی که به دوش همسایگان بود، به عهده نهادهای اجتماعی گذارده شد. بنابراین شهر به جای تقسیمات مترکز محله‌ای، به مجموعه‌ای از لایه‌های غیرمتمرکز و شبکه‌های

 

مختلفی از روابط گذرا تبدیل شد. همگانی بودن خدمات این گونه نهادها به جای افزایش احساسات مشارکت شهروندان، فاصله آنها از یکدیگر را بیشتر کرد.در این میان، نقش کالبد فضا را نیز در تقلیل روابط اجتماعی نمی‌توان نادیده گرفت. در بافت‌های کنونی ارتباط یک واحد مسکونی با فضای عمومی و معابر مغشوش است. یا خانه مستقیماً به معبر باز می‌شود، که در این صورت حریم خصوصی آن تهدید می‌گردد، و یا به آن پشت می‌کند، که در این حالت زندگی از فضای عمومی رخت بر می‌بندد. از طرف دیگر دانه‌ها و فضاهای بافت چنان با بی‌تفاوتی کنار هم نشسته‌اند که هیچ‌گونه احساس همبستگی یا ارتباط با ساکنان‌شان القاء نمی‌کنند.[2]

مطالب ذکر شده مشتی بود نمونه خروار که سبب گردید محیط‌های مسکونی ما به وضع فعلی درآیند و هویت آنها به یکی از بحث ‌برانگیزترین موضوعات عصر حاضر تبدیل شود. تا جایی که امروزه هر کس به طریقی – خودآگاهانه یا ناخودآگاهانه- در چنگال نگرانی هویتی اسیر است. تا وقتی بحران هویت به عنوان معضلی حل ناشدنی و یا حداقل بسیار پیچیده فرض گردد، رهایی از شرایط کنونی چندان محتمل به نظر نمی‌رسد. یکی از دلایل این فرض آن است که تعریف مشخصی از هویت در دست نیست و همین امر هویت بخشی را دشوار و حتی ناممکن جلوه می‌دهد. بنابراین شاید نخستین گام در تحقق «هویت بخشی به بافت‌های مسکونی»، ارائه تعریفی از هویت براساس «پایگاهی نظری» باشد تا بتواند زیربنایی برای پیشنهاد «راهکارهای علمی، در این زمینه گردد.

2-2-6-3-هویت و شناسه های آن در طراحی مسکن جمعی

طراحی مسکن به صورت انبوه معمولاً تنزل در کیفیت بیان هویت انفرادی واحدهای مسکونی را به همراه دارد. در کارهای اجرائی مسکن، به ویژه از زمانی که مسکن چند واحدی و ساخت انبوه 

این پژوهش،شناسایی وطبقه بندی نواحی مستعد اکوتوریسم به روش شبکه ها وارزشگذاری آنها به روشC.V.M(ارزشگذاری مشروط ) در استان لرستان را مد نظرقرار داده است. برای شناسای مناطق مستعد اکوتوریسم از روش شبکه ها استفاده شده است.در این روش برای مکان یابی از معیارهای مختلفی باتوجه به اهدف موردنظر استفاده می شود،دراین پژوهش معیارهای از قبیل شکل زمین (شیب وجهت های جغرافیایی) خاک شناسی،پوشش گیاهی،تراکم راهها،منابع آبی،پهنه بندی اقلیم،جاذبه های گردشگری(فرهنگی،تاریخی وطبیعی)ومناطق حفاظت شده به منظور شناسایی نواحی مستعد اکوتوریسم استفاده شده است که به طور جداگانه بررسی وبرای هریک نقشه رقومی تهیه گردیده است.برای امتیازدهی معیارهاوزیر معیارهایک پرسش نامه طراحی شد.پرسش نامه ها توسط پست الکترونیک برای کارشناسان اکوتوریسم که از استان لرستان دیدن کرده بودن ارسال شده است. با تجزیه وتحلیل پرسش نامه ها ومعدل گیری از نظرات ارائه شده امتیاز معیارها وزیر معیارهابرای استفاده در روش شبکه بندی دراین پژوهش مشخص شده است.تجزیه وتحلیل، جمع بندی وارزیابی داده هابااستفاده ازGISصورت گرفت ودر نهایت،نقشه سلولهای مستعد توسعه اکوتوریسم استان تولید شده است.ابعاد شبکه5*5کیلومتر درنظر گرفته شد(باتوجه به مقیاس مورداستفاده2*2 سانتیمتربرروی نقشه)که کل محدوده استان به حدود 1148سلول تقسیم شدوطبق امتیازات داده شده به هر معیار وزیر معیارهادر نهایت از ، 1148سلول 428سلول مناطق مستعد اکوتوریسم شناسایی شده است.با توجه به امتیازات کسب شده وحدبالاو پایین امتیازات سلولهای که امتیازات بالای را کسب نموده بودن درسه طبقه بسیار مطلوب،مطلوب ومتوسط از نظر توسعه اکوتوریسم قرار داده شده است.برای ارزشگذاری مناطق مستعد توسعه اکوتوریسم از روش ارزشگذاری مشروط استفاده شده است.برای این کار سه سلول که در سه طبقه مختلف قرار داشتن را انتخاب وبرای هر کدام در محل توسط بازدیدکنندگان پرسش نامه تکمیل شده است.با تجزیه وتحلیل پرسش نامه ها نتایج نشان داد که متغیرهای مانند سطح تحصیلات،درامد ماهانه شخص،درامد خانوار وقیمت پیشنهادی تاثیرچشمگیری بر روی میزان تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان دارند.با براورد میزان تمایل به پرداخت ورودیه دریک سلول وتعمیم ان به سایر سلولهای ان طبقه ارزش اقتصادی هر طبقه مشخص شده است.مجموع ارزش اقتصادی سه طبقه نشان دهنده ارزش اقتصادی اکوتوریسمی استان می باشد.دراین پژوهش کل ارزش اقتصادی استان بااستفاده ازروش ارزشگذاری مشروط حدود ×35ریال(برای دوفصل گردشگری)برآوردشده است

 

کلمات کلیدی:اکوتوریسم،شبکه بندی،ارزشگذاری مشروط،استان لرستان،سیستم اطلاعات جغرافیایی

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                              شماره صفحه

چکیده……………………………………………..

فصل اول-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….5

فصل دوم-کلیات……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………8

2-1-تاریخچه گردشگری……….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

2-2-تعاریف گردشگری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………9

2-3-توریسم………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

2-3-1-انواع توریسم………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….10

2-4-طبیعت‌گردی یا اکوتوریسم…………………………………………………………………………………………………………………………10

2-4-1-توسعه یایدار واکوتوریسم………………………………………………………………………………………………………………………………………13

2-4-2-اکوتوریسم در جهان …………………………………………………………………………………………………………………………………………….13

2-4-3- بازار اکوتوریسم …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..14

2-4-4-روند رشد اکوتوریسم ……………………………………………………………………………………………………………………………………………14

2-4-5-اکوتوریسم در ایران………………………………………………………………………………………………………………………………………………..16

2-4-6-اکوتوریسم راهبردی مناسب در توسعه صنعت گردشگری……………………………………………………………………………………17

2-4-7-نگاهی به وضعیت گردشگری بر مبنای طبیعت در ایران…………………………………………………………………………………….18

2-4-8-ارزیابی توان اکولوژیک…………………………………………………………………………………………………………………………………………..19

2-4-8-1- روش‌های ارزیابی توان اکولوژیک……………………………………………………………………………………………………………………20

روش‌های ارزیابی یک عامله……………………………………………………………………………………………………………………………………………….20

روش‌های ارزیابی دو عامله…………………………………………………………………………………………………………………………………………………20

روش‌های ارزیابی چند عامله……………………………………………………………………………………………………………………………………………..21

2-4–9-  ارزشگذاری اقتصادی مناطق تعیین اولویت شده……………………………………………………………………………………………..21

2-4-9-1-ارزشگذاری با استفاده از بازارهای عادی…………………………………………………………………………………………………………21

2-4-9-2–ارزشگذاری با استفاده از بازارهای ضمنی……………………………………………………………………………………………………..22

2-4-9-3-ارزشگذاری با استفاده از بازارهای مصنوعی (فرضی)……………………………………………………………………………………..22

2-4-9-3-الزامات به کارگیری روش ارزشگذاری مشروط………………………………………………………………………………………………23

2-5-کلیات استان لرستان ………………………………………………………………………………………………………………………………………………26

2-5-1-موقعیت طبیعی و جغرافیایی استان لرستان……………………………………………………………………………………………………….26

2-5-2- زمین شناسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..27

2-5-3- آب و هوا……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..28

2-5-4- منابع آب…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….29

2-5-5- خاک شناس……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….31

2-5-6- زیستگاه ها و رویشگاهها……………………………………………………………………………………………………………………………………..32

2-5-6-1-زاگرس میانی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….32

2-5-7- تقسیمات سیاسی استان لرستان………………………………………………………………………………………………………………………. 33

2-5-8- مطالعات اجتماعی و فرهنگی…………………………………………………………………………………………………………………………….34

2-5-8-1پراکندگی جمعیت ………………………………………………………………………………………………………………………36

2-5-8-2-الگوی زیست ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….36

2-5-8-3-نظام شهری استان …………………………………………………………………………………………………………………………………………37

2-5-8-4-تحول رشد جمعیت………………………………………………………………………………………………………………………………………..38

2-5-9- تاریخچه استان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………39

2-5-9-1-موسیقی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

2-5-9-2-صنایع دستی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

2-5-9-3-زبان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….41

2-5-9-4-دین و برگزاری مراسم دینی…………………………………………………………………………………………………………………………..42

2-5-9-5-ایلات و عشایر لرستان………………………………………………………………………………………………………………………….42

2-5-9-6- فرهنگ و مردم شناسی ………………………………………………………………………………………………………………………………….43

2-5-9-7-اقتصاد………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………44

2-6-پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..45

فصل سوم- مواد و روش ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………..51

منطقه مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………………………………………………….   ..51 3-1-

3-2-تعیین اولویت بندی مناطق دارای پتانسیل ………………………………………………………………………………………………………………………..52

3-2-1 تشریح روش شبکه ها……………………………………………………………………………………………………………………………………………52

3-2-2- به کارگیری روش شبکه ها در این تحقیق………………………………………………………………………………………………………….52

3-2-3-تعیین وزن واهمیت لایه های اطلاعاتی دررابطه باهدف………………………………………………………………………………………61

3-3-برآورد ارزش اقتصادی مناطق دارای توان برای توسعه گردشگری …………………………………………………………………………..63

3-3-1–تعین تعداد نمونه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..63

3-3-2-انتخاب نمونه هایی ازمناطق دارای توان ……………………………………………………………………………………………………………….65

3-3-3-اجرای روش ارزشگذاری مشروط در این پژوهش…………………………………………………………………………………………………..65

3-4-ازمون پایایی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….68

فصل چهارم- نتایج ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..70

4-1- پتانسیل یابی مناطق مستعداگوتوریسم استان لرستان به روش شبکه بندی…………………………………………………………..70

4-2-براوردمیزان تمایل به پرداخت بازدید کنندگان………………………………………………………………………………………………………….71

4-3-=نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل پرسش نامه ها………………………………………………………………………………………………………….72

4-3-1-گروه سنی گردشگران …………………………………………………………………………………………………………………………………………..72

4-3-2-جنسیت گردشگران……………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

4-3-3-سطح تحصیلات گردشگران…………………………………………………………………………………………………………………………………..73

4-3-4-شغل گردشگران ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………74

4-3-5-درآمد ماهیانه گردشگران………………………………………………………………………………………………………………………………………77

4-4-1- نتایج بدست آمده از پرسشنامه ها  در منطقه کلدر (نماینده طبقه با توان اکوتوریسم بسیار بالا ) ……………….. 77

4-4-2-شناسای متغیر های تاثیر گذار بر تمایل به پرداخت در طبقه با توان اکوتوریسم بسیار بالا (منطقه کلدر )   …79

4-4- 3–نتایج بدست آمده از پرسشنامه ها  در منطقه کهمان (نماینده طبقه با توان اکوتوریسم بالا ) …………………….80

4-4-4-شناسای متغیر های تاثیر گذار بر تمایل به پرداخت در طبقه با توان اکوتوریسم بالا (منطقه کهمان ) …………..81

4-4-5–نتایج بدست آمده از پرسشنامه ها  در منطقه شیرز (نماینده طبقه با توان اکوتوریسم متوسط )  …………………84

4-4-6-شناسای متغیر های تاثیر گذار بر تمایل به پرداخت در طبقه با توان اکوتوریسم متوسط (منطقه شیرز) …………85

4-5-نتایج ارزشگذاری مناطق موردمطالعه  ………………………………………………………………………………………………………………………88

فصل پنجم-بحث …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………89

5-1-تحلیل نتایج پتانسیل یابی مناطق مستعد استان لرستان ………………………………………………………………………………………….89

5-2-تحلیل نتایج بررسی خصوصیات اقتصادی واجتماعی گردشگران استانوارزشگذاری اقتصادی تفرجگاه­ها ……………….92

5-3-بررسی مناطق نمونه گردشگری ……. …………………………………………………………………………………………………………………………93

5-4-پاسخ به پرسش­های پژوهش و بررسی فرضیه­های تحقیق  …………………………………………………………………………………….. 95

5-5-نقاط قوت وضعف توسعه اکوتوریسم در استان لرستان ……………………………………………………………………………………………..97

5-5-1- نقاط قوت ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..97

5-5-2-نقاط ضعف ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..98

5-6-نتیجه­گیری کلی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

5-7-پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..100

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………102

پیوستها……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….109

 

مقدمه

بیشتر کشور های در حال توسعه با مشکلات زیادی از جمله فقدان برنامه ریزی کارامد .عدم توسعه مطلوب منطقه ای ومحلی که زیر بنای توسعه ملی است روبروهستند .توزیع نامناسب امکانات وتسهیلات در کل کشور، بیکاری وبی توجهی به محیط زیست وکمبود امکانات مالی وارزیاز دیگر مشکلات این کشورها می باشد.دراین خصوص صنعت گردشگری نقش مهمی رادررشد وتوسعه اقتصادی وافزایش درآمدهای ملی ونیز کسب درآمدهای ارزی ایفا می نماید(2006Tsa n   Lin)

انواع گردشگری رابا توجه به عملگرد گردشگران می توان به پایدار وناپایدارتقسیم کرد.اما دراین میان اکوتوریسم از سایر انواع گردشگری با توسعه پایدار همخوانی وسازگاری بیشتری دارد (زاهدی 1383).اکوتوریسم یا طبیعت گردی به عنوان شگلی از گردشگری پایدار است که هم به حفاظت وهم به توسعه کمک می کند.

اکوتوریسم مخفف Ecological  Tourismاست که  معنای لغوی آن در ادبیات فارسی طبیعت گردی می باشد وگرایشی تازه در صنعت جهانگردی است که مبتنی بر مسافرتهای هدفمندهمراه با دیدار وبرداشتهای فرهنگی ومعنوی از جاذبه های طبیعی ولذت جویی از پدیده های گوناگون آن است .

اکوتوریسم با پیروی از فلسفه حیات مدار وتکیه بر ارزشهای ذاتی ودرونی از طریق حفاظت از عرصه های طبیعی ،انتفاع جوامع محلی، تقویت ویژگی خرده فرهنگها ،فراهم آوری فرصتهای اموزشی

بیان موضوع و اهمیت آن……………………………. 1
پیشینه تحقیق…………………………….. 2
پرسش­های تحقیق…………………………….. 5
فرضیه ­های تحقیق…………………………….. 6
روش تحقیق…………………………….. 6
فصل اول: مقدمات و مفاهیم……………………………. 7

مفهوم هنر……………………………. 7
1-1. هنر شرقی ، هنر غربی…………………………….. 10

1-2. ساحت شرقی و غربی هنر……………………………. 15

صنعت و هنر……………………………. 18
هنر زیبا و هنر مفید (کاربردی)…………………………… 21
وجه مقایسه……………………………. 24
فصل دوم: آیین فتوّت……………………………… 26

بخش اول: مروری بر آیین فتوّت……………………………… 26

.1 واژه و اصطلاح شناسی فتوّت……………………………… 27

2. تاریخ فتوّت……………………………… 29
2-1.تطوّر و تحوّل در مسلک اهل فتوّت……………………………… 33

3. اندیشه و آموزه­های فتوت…………………………….. 37
4. فتوّت وجریان­های همسو……………………………. 43
بخش دوم : هنر در آیین فتوّت……………………………… 62

فتوّت‌نامه ­ها و هنر……………………………. 63
فتوّت‌نامه‌ها و اصناف……………………………… 64
آمیختگی هنر با جنبه ­های دینی و سلوک نفسانی…………….. 72
3-1. معنویت­گرایی و سلوک…………………………….. 73

3-2. جایگاه ویژه استاد…………………………… 81

3-3. جایگاه ویژه آیات و اذکار……………………………87

3-4. استناد حِرَف و مشاغل به پیامبران و اولیای الاهی…………………. 93

3-5. فتوّت­نامه­ ها و مشروعیت مشاغل…………………………….. 98

فصل سوم: آیین ذن……………………………. 104

بخش اول: مروری بر آیین ذن……………………………. 104

تاریخ ذن……………………………. 105
اندیشه و آموزه­ های ذن……………………………. 109
2-1. آیا ذن نوعی عرفان است؟……………………………. 115

2- ۲. ساتوری…………………………….. 117

2- 3. ندانستگی…………………………….. 118

2-4. وجه غیر منطقی ذن……………………………. 124

2-5. کوآن و ذاذن……………………………. 127

بخش دوم: هنر در آیین ذن……………………………. 134

هنر گل­آرایی…………………………….. 136
هنر کمان­گیری…………………………….. 141
هنر

 

نقّاشی…………………………….. 145
هنر(آیین) چای(نوشی)…………………………… 151
هنر شمشیر زنی…………………………….. 156
فصل چهارم : مقایسه، جمع­بندی و نتیجه ­گیری……………………. 165

1 . سلوک در فتوّت؛ سلوک در ذن……………………………. 167

2. هنرشرقی سلوک­مدار و پالایش محور………………….. 176
هنر بی هنری…………………………….. 182
کتابنامه……………………………. 197

چکیده:

پژوهش پیش رو تلاشی است در راستای شناختی دقیق­تر از هنر به معنای اصیل آن در ساحت دو جریان شرقی مهم و پردامنه دینی، یکی «فتوّت» بالیده­ در دامان تصوّف و عرفان اسلامی و دیگری «ذن» برآمده از تعالیم بودایی .

پرسش اصلی این نوشتار آن است که مشابهت آیین ذن بودایی با آیین فتوّت اسلامی در عرصه هنر و هنرورزی به چه میزان است و در راستای پاسخگویی به این پرسش نویسنده با روشی کتابخانه­ای و به صورت تحلیلی و مقایسه­ای پژوهش خود را سامان داده است. 

 تکیه بر آثار سوزوکی در این میان از آن روست که از یک سو تحقیقات گسترده­ای در این آیین دارد و غرب به واسطه آثار او با ذن آشنا شده است و از دیگر سو عنایت ویژه­ای به هنر در این آیین دارد. هدف این نوشتار را می­توان توجه دادن به رویکردی متفاوت و بسیار ضروری نسبت به هنر دانست. آنچه که دستاورد این بررسی است آن است که دریافت امروزین غربی از هنر با تلقّی شرقی از آن بسیار فاصله دارد؛ در شرق همواره  بر این مهم تأکید شده است که هنر یک فضیلت نفسانی است، و این جز در سایه تهذیب و تمرکز – با عنایت به اختلاف رویکردها- حاصل نمی­شود. در این رهیافت اشراف بر« فرم و قالب» نیست که هنرمند می­سازد، بلکه اشراق درونی است که لب و لباب این حقیقت را تشکیل می­دهد.

پیشگفتار

1- بیان موضوع و اهمیت آن

 هنر همواره یکی از اساسی­ترین پایه­های ماندگاری و تأثیرگذاری تمدن­ها و فرهنگ­ها بوده است. پیشینیان دانسته یا ندانسته چند و چون زندگی، میزان بهره­مندی خود از دانش­ها و مهارت­ها، کیفیت تعامل با طبیعت و دیگر انسان­ها و بسیاری امور دیگر را با بهره جستن از هنر – که فرا زمانی و زبانی است- به دیگران شناسانده­اند.

البته باید توجه داشت که آنچه گفته آمد ، تمامت آنچه هنر به آدمی می­بخشیده نیست. هنر به لطف هویّت خود، همواره انسان­ها را میزبان لطافت ضمیر و سماحت درون می­کرده، به نوعی تأمل نفسی فرا می­خوانده و همین بوده که هنرمند را از جنسی دیگر می­ساخته و تصویری متفاوت از او می­پرداخته، اگر چه ما بیشتر ابزاری بودن هنر را دیده­ایم و بر مدار آن چرخیده­ایم.

کاوش در عرصه­هایی که می­تواند تصویری– هر چند ناتمام و مبهم – از هنر در عالم اسلام به دست دهد، با عنایت به فقر محسوس و ملموس داشته­های ما در این باب، ضرورتی می­نمود که رویگردانی از آن مقدور نبود.

در عالم اسلام فتوّت را انتخاب کردم چرا که – آنسان که در جای خود آورده­ام- به نظر می­رسد برجسته­ترین ساحتی است که می­توان در باب هنرهای کاربردی در آن مطالبی در خور جست­وجو کرد. کاوش در این عرصه از جهت دیگری نیز برایم بسیار مهم بود، چرا که فتوّت و فتوّت­نامه­ها در باب هنر و اخلاق عرفانی و حرفه­ای منابع بی­نظیری هستند و همه می­دانیم که اخلاق، گمشده بشر متمدّن امروزی است. در انتخاب موضوع رساله نیم نگاهی هم به احیای رویکردی عالمانه نسبت به فتوّت­نامه­ها داشته­ام و متأسفانه دراین مجال باید اذعان کرد که فتوّت اسلامی ساحتی است که علیرغم داشتن حرف­های فراوانی برای گفتن، بسیار مغفول و مهجور مانده است.

از سوی دیگر در مرحله مطالعات اولیه و ارائه طرح رساله ، با هنر شریف ذن در آیین بودا آشنا شدم و به زعم خود شباهتی تأمل­خیز و پژوهش برانگیز در این میانه یافتم و دریافتم از رهگذر سنجشی سامان­مند، می­توان نقبی به زوایای پنهان هنر در رویکرد امروزین خود زد، برخی دفینه­ها را به عرصه بروز و ظهور درآورد و نشان داد که سلامت نفس آدمی و سلامت طبع هنر از پیرایه­های ناروا در سایه بازگشت به هنر به معنای سنّتی- معنای اصیل و عمیق- آن حاصل می­شود.

با عنایت به اینکه تا به حال مقایسه­ای چنین صورت نگرفته، این موضوعِ تطبیقی بستر و هنرمحور، در نگاهم ارجمند آمد و به مدد همراهی استاد راهنما و مشاوران، علیرغم تمام کاستی­های علمی و قلمی نویسنده، رساله پیش رو را سامان داد.

2- پیشینه تحقیق

هر دو سوی این پژوهش (فتوّت و ذن ) بدان میزان ارجمند بوده است که محققانی را به تأمل و کندوکاو در ساحت­های گوناگون این دو وادی رهنمون شود. در باب آثاری که به هنر و هنرورزی در این دو آیین پرداخته باشند، اشاره به چند اثر ضروری می­نماید، هر چند پیش­تر باید خاطرنشان کنیم که هنر در ذن – همان­گونه که به تفصیل بدان خواهیم پرداخت- به گونه­ای برجسته­تر است و طبیعی است که آثار بیشتری را در این موضوع در ذن شاهد باشیم که به برخی از آنها اشاره می­کنیم.

شاید نتوانیم اثری درباره آیین ذن پیدا کنیم که در باب هنر یا از یکی از هنرهای رایج در این آیین همچون: کمان­گیری، گل آرایی، آیین چای، شمشیرزنی، نقّاشی و مانند آن سخنی نگفته باشد. ذن در هنر کمان­گیری اثر اویگن هریگل کتابی است که از چند جهت قابل تأمل است: اول آنکه نویسنده، استادی آلمانی است که برای تدریس به دانشگاه توکیو رفته است. وی روح و جانش با فرهنگ شرقی بیگانه است و چگونگی تعامل او با این مقوله- که شش سال تن به تعالیم اساتید ذن می­دهد- در نوع خود جالب و قابل بررسی است؛ دوم آنکه سختی­های پیمایش چنین مسیری را به­خوبی به نمایش می­گذارد و سوم آنکه قدم به قدم خواننده طالب آشنایی با ذن را با خود همراه می­کند و در پایان او را در تجربه «ندانستگی»[1]خود شریک می­گرداند. ذن در هنر گل­آرایی اثر گوستی ل. هریگل – که با همسر خود، اویگن هریگل، در سفر بلند مدتش به ژاپن همراه است- کتاب دیگری است که باید به آن اشاره کنیم. این کتاب هم در نوع خود نمونه­ای ندارد و در نشان دادن مراتب سلوکی مورد نیاز در این هنر تا رسیدن به مقام استادی بسیار قابل استفاده است. «ذن و هنر نویسندگی» اثر ری برادبری نیز یکی از این پژوهش­هاست که اگر چه در پیشانی خود از عنوان ذن بهره می­جوید، اما در متن، ردّ پای ذن چندان مشهود نیست و نویسنده در مجموع می­خواهد بگوید که هر که کاری درخور ارائه می­کند، در حقیقت تعلیمات ذن را به کار بسته است، حتی اگر وی نام ذن را هم نشنیده باشد.[2]

اثر ارجمند دیگری که در این مجال اشاره بدان بایسته می­نماید، کتاب کوتاه اما نغز و پر مغز هنر و زیبایی شناسی در شرق آسیا زاییده قلم سنجیده نویس دکتر ریخته­گران است که روح هنرورزی شرقی را به زیبایی در کالبد بیان به بند کشیده است. هنر ژاپن نوشته جوان استنلی بیکر با ترجمه نسترن پاشایی اثر دیگری است که باید بدان اشاره کرد. این کتاب علیرغم حجم قابل توجهش، می­توان گفت بیشتر بر سابقه و سیر تاریخی هنر در ژاپن تمرکز دارد و کمتر به هنر ذن پرداخته است.

در باب هنر در فتوّت­نامه­ها هیچ اثر مستقلی که در این­باره مطلب قابل استفاده­ای داشته باشد، نیافتم. رساله دکتری دوست ارجمندم ، دکتر سید رضی موسوی گیلانی که با عنوان درآمدی بر روش شناسی هنر اسلامی چاپ شده نیز در خصوص ارتباط فتوّت و هنر نکاتی را متذکّر شده بود که بهره بسیاری از آن بردم. اثر محققانه دیگری از همین نویسنده با عنوان «جایگاه مراقبه و تمرکز در عرفان و هنر» در شماره بیست و هفتم ماهنامه رواق هنر و اندیشه، به چاپ رسیده که به نظر می­رسد تا به حال کسی از این زاویه به هنر ننگریسته است. این مقاله اگر چه ناظر به عموم ادیان است نه خصوص ادیان شرقی، با این حال در این رساله از مطالب آن استفاده کردم.

 در کتاب حکمت هنر و زیبایی در اسلام اثر ارزشمند دکتر پازوکی نیز نکاتی هر چند کوتاه، اما بسیار محوری و راهگشا در این باب آمده است و می­توان گفت اندیشه اصلی این رساله برآمده از همین سخنان است.

در باب سنجش این دو آیین به صورت کلی، آثاری قابل ذکرند که در این میان می­توان به خلق مدام در عرفان اسلامی و آیین بودایی ذن، اثر محقق گرانسنگ توشیهیکو ایزوتسو با ترجمه منصوره کاویانی- که از سال 1364 تا به حال چندین بار تجدید چاپ شده است- اشاره کرد. نوشته دیگر در این باب مقاله «درآمدی بر مطالعه مقایسه­ای عرفان اسلامی و ذن بودایی» اثر مژگان سخایی است که درسال1381 در شماره 24 مجله قبسات به چاپ رسیده است .

اما در باب مقایسه هنر در این دو آیین، تا آنجا که پای پژوهش نویسنده این سطور نا داشت و تا آن میزان که تتبّع جا داشت ، اثری فراچنگ نیامد و این خود ضرورت چنین پژوهشی را دو چندان می­نمود .

3- پرسش های تحقیق

پرسش اصلی

3-1. مشابهت آیین ذن بودایی با آیین فتوّت اسلامی در عرصه هنر و هنرورزی به چه میزان است؟

پرسش­های فرعی

3-2. تفاوت مفهومی هنر شرقی با هنر غربی چیست؟

3-3. نقاط محوری مشترکی که در هنر شرقی- علی­رغم گستردگی جغرافیایی و  آن­- می­­توان پی­جویی کرد، کدام­اند؟

3-4. در سنّت شرقی (به ویژه در ذن و فتوّت) حصول هنر مرهون چه شرائطی است؟

4- فرضیه های تحقیق

1.4.هنر در فتوّت اسلامی با هنر در ذن بودایی مشابهت چشم­گیری دارد.

2.4.مفهوم هنر در شرق ، با دریافت امروزی غربی از آن بسیار متفاوت است.

3.4. کارکردهای واقعی هنر امروزه به فراموشی سپرده شده است.

4.4. هنر واقعی و اصیل، بدون پالایش درون حاصل نمی­شود.

5- روش تحقیق

در این رساله اطلاعات به صورت کتابخانه­ای جمع آوری شده و سپس به روش تحلیلی و مقایسه­ای­ داده ­ها پالایش شده است.

فصل اول: مقدمات و مفاهیم

پیش از ورود به مباحث اصلی این نوشتار، لازم است مطالبی را به عنوان پیش درآمد بحث تبیین کنیم، اگر چه بسیاری از این مطالب با یک نگاه، فراتر از آن­اند که صرفاً پیش درآمد به حساب بیایند و خود به گونه­ای از اهداف این نوشتار محسوب می­شوند و پاسخگوی برخی پرسش­های فرعی رساله­ اند.

1- مفهوم هنر

واژه هنر در گذرگاه تاریخ علم و ادب و اخلاق، برهه­های گونه­­گونی را به خود دیده است. این واژه در سنّت اسلامی- ایرانی مفهومی داشته که با باز شدن باب تعامل با فرهنگ­های دیگر و لزوم معادل گذاری برای مفاهیم و اصطلاحات در عرصه ترجمه ، صبغه دیگری به خود گرفته و رنگ و بویی یکسره متفاوت یافته و از معنای اصیل و عمیق خود دور شده است. کاوش در چند و چون این تطوّر و رهیافتی به معنای دیروزین و امروزین این واژه، گذرگاه ناگزیر ورود به این نوشتار است.

 در آغازین گام­های این جستار بر معنای لغوی و اصطلاحی هنر گذری می­کنیم: هنر در لغت به معنای علم، معرفت، فضل و كمال است. این کلمه در واقع، به معنای آن درجه از كمال آدمی است كه هوشیاری و فراست و فضل و دانش را در بردارد و نمود آن، صاحب هنر را برتر از دیگران می­نماید.[1]فرهنگ معین دربارة هنر می­گوید: «فضل، کار برجسته و نمایان، زیرکی، پیشه و صنعت، تقوا و پرهیزگاری.»[2]

در معنای اصطلاحی هنر، اختلافات زیادی به چشم می­خورد كه نشان می­دهد هنر به خاطر عمق، گستردگی و ظرافت خود، به راحتی در بند تعریف در نمی­آید؛ تا کنون تعاریف زیادی از هنر از سوی صاحب‌نظران و اندیشمندان این حوزه ارائه شده است، امّا هنوز تعریف ثابت و مشخصّی که مورد توافق همگان باشد، به دست نیامده است. در یک نگاه کلی می­توان گفت برای تعریف هنر، چند مشكل وجود دارد. یكی اینكه توافق كلّی و مشخّصی در زمینه مصادیق هنری وجود ندارد؛ یعنی چه بسا اثری را گروهی ناب­ترین اثر هنری بدانند، در حالی كه گروه دیگری، آن را اصلاً هنر به‌شمار نیاورند و از سویی در صورت توافق بر سر مصداق­ها، باز مشكل، پیدا كردن مفهومی است كه بر همه مصداق­ها دلالت كند. در مرحله بعدی، توصیف یا بیان این مفهوم مطرح است. در حقیقت، ما در تعریف هنر با هدف مشخّص و ثابتی روبه­رو نیستیم. ما نمی­دانیم چه چیز مشخصی را تعریف كنیم. به ‌هرحال، تعریف هنر به‌ نوع نگاه انسان به هستی و طبیعت و رمز و راز عالم و تلاش برای كشف و

« شکست و ناتوانی انسان فقط یک دلیل دارد که آن هم ایمان نداشتن به واقعیت خود است. »

ویلیام جیمز1  (شیهان ، گنجی ، 1378 ، 7)

مسئله تربیت ، مسئله ای است حیاتی و هدف آن کمک به سازندگی انسانهاست تا بتوانند نیازها و مقاصد خویش و جامعه را برآورده نمایند. تربیت دارای جنبه زندگی و آفرینندگی است و انسان را از پایین ترین درجات برای رسیدن به بالاترین مقام انسانیت کمک و هدایت می کند یکی از مهمترین راهنمای کمک به کودکان و نوجوانان حفظ و تقویت عزت نفس است و مقوله خود ارزشمندی

 

:
 
امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی ، جوامع به سوی پیچیده و تخصصی شدن پیش می روند. سازمانها نیز به عنوان نهادهایی در جامعه از این قاعده مستثنی نیستند. پیامد این روند، پیچیده و تخصصی تر شدن و ایجاد یک دنیای پر رقابت می باشد. در این دنیای پر رقابت کنونی منابع انسانی متعهد، با انگیزه و ماهر نقش مهم و استراتژیک در بقاء و موفقیت سازمان دارند که این نیروی انسانی با انگیزه، متعهد و ماهر جز در سایه توجه به نیازهای افراد و آموزش و تربیت نیروی انسانی به وجود نمی آید. بنابراین کار سازمانها در این رقابت شدید برای بقاء مشکل تر شده است. رهبری مؤثر یکی از موضوعات اساسی موفقیت سازمان است . امروزه سبکهای مختلف رهبری تعیین کننده میزان کار آیی و اثربخشی کارکنان سازمان در بخشها و شرایط مختلف می باشد. در همین راستا پژوهش حاضر به دنبال بررسی ارتباط بین سبک رهبری با تعهد سازمانی در اداره کل آموزش وپرورش استان آذربایجان غربی است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. نمونه آماری این پژوهش 160 نفر بوده اند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد شده و مورد تایید اساتید  بوده است که پس از سنجش روایی و پایایی در بین افراد توزیع شده و نتایج آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این پژوهش ارتباط مثبت بین دو بعدسبک رهبری دموکراتیک واستبدادی با تعهد سازمانی به کمک آزمون همبستگی پیرسون مورد آزمون قرار گرفت که نتایج بدست آمده از این آزمون وجود ارتباط مثبت را تأیید کردو در مقابل ارتباط معنا داری بین سبک رهبری عدم مداخله با تعهد سازمانی وجود ندارد. در پایان بر مبنای نتایج بدست آمده، پیشنهاداتی برای مدیران و کارکنان سازمان و تحقیقات آتی ارائه شده است.

 

کلید واژگان : رهبری ، سبک های رهبری، ،  سبک استبدادی ، سبک دموکراتیک ، سبک عدم مداخله ، تعهد سازمانی

فهرست مطالب
 عنوان                                                                                                    شماره صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق……………………………………………………………………………….. 1

1-1) بیان مسأله…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3

1-2) اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5

1-3) اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

……………………………… 7

1-4) فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 8

1-5)تعریف مفهومی و عملیاتی واژگان کلیدی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………… 8

قصل دوم : ادببات تحقیق……………………………………………………………………………. 13

مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 14

بخش اول: سبک رهبری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15

2ـ1) مفاهیم و تعاریف رهبری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 15

2-2) تمایز رهبری و مدیریت………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 17

2-3) اهمیت رهبری مدیران…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 18

2-4) سبک رهبری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

2-5)  نظریه های رهبری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 20

2-5-1) تئوریهای صفات مشخصه………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 21

2-5-2 ) نظریه های رفتار رهبری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 22

2-5-2-1) مطالعات آیووا………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 22

2-5-2-2) مطالعات اوهایو……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 24

2-5-2-3 ) مطالعات میشیگان و سبکهای لیکرت……………………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-5-2-4 )سبکهای شبکه مدیریت… 29

2-5-2-5) تئوری Y و X مگ گریگور……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

2-5-3 ) تئوریهای اقتضایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 32

2-5-3-1) مدل سه بعدی ردین……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 32

2-5-3-2 )تئوری مسیر- هدف……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 35

2-5-3-3)نظریه دوره زندگی هرسی و بلانچارد…………………………………………………………………………………………………………………………… 36

2-5-3-4) مدل پیوستگی رفتاررهبری”تاننبوم-اشمیت………………………………………………………………………………………………………………… 37

2-5-3-5) الگوی رهبری مشارکتی وروم،یتون و جاگو. 39

2-5-3-6)مدل رهبری اقتضائی فیدلر. 40

2-5-4) تئوری های جدید رهبری.. 40

2-5-4-1 ) مدلهای رهبری مراوده ای و تحول گرا 41

2-5-4-2)تئوری جانشین های رهبری.. 42

2-5-4-3) تئوری اسنادی.. 43

2-5-4-3-1) رهبران الهام بخش…. 43

2-5-4-4) تئوری رهبری کاریزماتیک…. 45

2-5-4-4-1) رهبران اختیار دهنده 45

2-5-4-4-2) رهبران خدمت گزار (خادم) 46

بخش دوم: تعهد سازمانی.. 47

2-6)تعاریف تعهد سازمانی.. 48

2-7)ضرورت توجه به تعهد سازمانی.. 50

2-8) دیدگاههایی در مورد کانونهای تعهد سازمانی.. 50

2-8-1) دیدگاه ریچرز. 51

2-8-2) دیدگاه بکر و بیلینگس…. 51

2-9) تعهد سازمانی مفهوم یک بعدی یا چند بعدی؟. 53

2-10)الگوهای چند بعدی.. 54

2-10-1) مدل اریلی و چتمن.. 54

2-10-2) مدل می یر و آلن.. 55

2-10-3) مدل آنجل و پری.. 56

2-10-4)مدل مایر و شورمن.. 57

2-10-5)مدل پنلی و گولد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 57

2-11)ابعاد تعهد سازمانی.. 58

2-12)مدل سه بخشی سازمانی.. 61

2-13) مطالعات در زمینه عوامل موثر بر تعهد سازمانی.. 65

2-13-1)مطالعه مودی و همکاران. 68

2-13-2)مطالعه بیتمن و استراسر. 73

2-13-3 ) مطالعه اسینبرگر و همکاران. 74

2-14)  بازار کار داخلی و تعهد سازمانی.. 76

2-15) وجدان کاری و تعهد. 80

2-16) عوامل موثر بر وجدان کاری.. 81

2-17)فرایند ایجاد تعهد سازمانی.. 82

2-18) عوامل عمده اثر گذار بر تعهد سازمانی.. 83

2-18-1) رضایت شغلی.. 83

2-18-2) وابستگی شغلی.. 85

2-18-2-1) رابطه وابستگی شغلی و تعهد سازمانی.. 86

2-18-3)درک حمایت سازمانی.. 88

2-18-3-1) رابطه درک حمایت سازمانی و تعهد سازمانی.. 88

2-18-4) عوامل محیطی.. 89

2-19) دو دیدگاه درباره تعهد سازمانی.. 92

بخش سوم:مرور پژوهش های تحقیقاتی………………………………………………………………………………………………………………………………………… 95

2-20)پیشینه خارجی.. 96

2-21) پیشینه داخلی.. 100

2-22)نتیجه گیری.. 105

2-23) مدل مفهومی تحقیق.. 106

فصل سوم روش تحقیق: 107

3-1) مقدمه. 108

3-2)روش تحقیق.. 109

3-3) متغیرهای تحقیق.. 110

3-4)نحوه جمع آوری داده ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 111

3-5) جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 112

3-6) نمونه آماری.. 112

3-7) ابزار سنجش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 114

3-8) روایی و پایایی پرسشنامه. 116

3-9)روش تجزیه و تحلیل داده ها 119

3-9-1) آمار توصیفی.. 120

3-9-2)آمار استنباطی.. 120

3-10)آزمون های آمار استنباطی مورد استفاده 120

3-10-1)آزمون کولموگوروف- اسمیرنوف…………………………………………………………………………………………………………………………………. 121

3-10-2)تحلیل همبستگی.. 122

3-10-3)ضریب همبستگی پیرسون(rxy) 122

3-10-4)آزمون میانگین یک جامعه آماری.. 123

3-10-5)آزمون T دو جامعه مستقل.. 124

3-10-6)آزمون F یا آنواANOVA) )……………………………………………………………………………………………………………………………………… 124

3-11)جمع بندی.. 125

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها 126

4-1) مقدمه. 127

4-2)آمار توصیفی.. 128

4-2-1)جنسیت… 128

4-2-2)تاهل.. 129

4-2-3) سن.. 131

4-2-4)تحصیلات… 132

4-2-5)سابقه کار. 134

4-2-6)وضعیت استخدامی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 135

4-2-7)موقعیت شغلی.. 137

4-2-8 )متغیرهای تحقیق.. 138

4-3) نتایج حاصل از تحلیل استنباطی داده  ها…………………………………………………………………………………………………………………………… 138

4-3-1) آزمون کالموگروف – اسمیرنوف………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 138

4-3-2) آزمون فرضیات………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 140

4-3-2-1) فرضیه فرعی اول ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………  140

4-3-2-2) فرضیه فرعی دوم……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 141

4-3-2-3) فرضیه فرعی سوم……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 143

4-3-2-4) فرضیه اصلی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 144

4-4) سایر یافته های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..  146

4-4-1) مشخص کردن سبک قالب رهبری………………………………………………………………………………………………………………………………………… 146

4-4-2) آزمون تی دو جامعه مستقل……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 147

4-4-3) آزمون ANOVA  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..  …157

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………….. 171

5-1) مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 172

5-2) نتایج حاصل ازیافته های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………… 172

5-2-1) بحث درباره نتایج حاصل ازآزمون کالموگروف-اسمیرنوف…………………………………………………………………………………………. 172

5-2-2) بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 173

5-2-2-1) نتایج حاصل از فرضیه فرعی اول………………………………………………………………………………………………………………………………. 173

5-2-2-2) نتایج حاصل از فرضیه فرعی دوم……………………………………………………………………………………………………………………………… 173

5-2-2-3) نتایج حاصل از فرضیه فرعی سوم…………………………………………………………………………………………………………………………….. 174

5-2-2-4) نتایج حاصل از فرضیه اصلی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 175

5-2-3) بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون تی(T) دو جامعه مستقل…………………………………………………………………………………… 176

5-2-4) بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون­های ANOVA……………………………………………………………………………………………….. 177

5-3) پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 180

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………….. 185

الف) منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 186

ب) منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 189

فهرست جداول

جدول (3-1) علائم آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 113……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

جدول 3-2 جدول شماره سوالات مربوط به هر بعد در پرسشنامه……………………………………………………………………………………………. 115

جدول (3-3) شکل کلی و امتیاز بندی پرسشنامه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 116

جدول (3-4) آلفای کرونباخ هر یک از پرسشنامه های تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 119

جدول(4-1) توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب جنسیت…………………………………………………………………………………………. .128

جدول(4-2) توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب تاهل………………………………………………………………………………………………. 129

جدول(4-3): توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب سن……………………………………………………………………………………………….. 131

جدول(4-4): توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب تحصیلات……………………………………………………………………………………… 132

جدول (4-5): توزیع  فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب سابقه کار…………………………………………………………………………………… 134

جدول (4-6): توزیع  فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب وضعیت استخدامی……………………………………………………………………. 135

جدول (4-7): توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب موقعیت شغلی…………………………………………………………………………….. 137

جدول(4-8): توزیع توصیفی متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 138

جدول(4-9):  نتایج مربوط به آزمون نرمال بودن متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………. 139

جدول(4-10):  مقادیر ضریب همبستگی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 141

جدول(4-11):  مقادیر ضریب همبستگی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 142

جدول(4-12):  مقادیر ضریب همبستگی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 144

جدول(4-13):  مقادیر ضریب همبستگی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 145

جدول(4-14):  آماره های توصیفی متغیر سبک رهبری استبدادی…………………………………………………………………………………………….. 148

جدول(4-15):  بررسی فرض برابری واریانسها توسط آزمون لون…………………………………………………………………………………………….. 148

جدول(4-16):  بررسی آزمون تی مستقل برای فرضیه فرعی……………………………………………………………………………………………………… 149

جدول(4-17):  آماره های توصیفی متغیر سبک رهبری استبدادی…………………………………………………………………………………………….. 150

جدول(4-18):  بررسی فرض برابری واریانسها توسط آزمون لون…………………………………………………………………………………………….. 151

جدول(4-19):  بررسی آزمون تی مستقل برای فرضیه فرعی……………………………………………………………………………………………………… 151

جدول(4-20): آماره های توصیفی متغیر سبک رهبری عدم مداخله…………………………………………………………………………………………. 152

جدول(4-21): بررسی فرض برابری واریانس ها توسط آزمون لون………………………………………………………………………………………….. 153

جدول(4-22): بررسی آزمون تی مستقل برای فرضیه فرعی……………………………………………………………………………………………………….. 153

جدول(4-23): آماره های توصیفی متغیر تعهد سازمانی…………………………………………………………………………………………………………….. 154

جدول(4-24): بررسی فرض برابری واریانس ها توسط آزمون لون………………………………………………………………………………………….. 155

جدول(4-25): بررسی آزمون تی مستقل برای فرضیه فرعی……………………………………………………………………………………………………….. 156

جدول(4-26): آمارههای توصیفی متغیر………………………………………………………………………………………………………………………………………. 158

جدول(4-27): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 159

جدول(4-28): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 160

جدول(4-28): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 161

جدول(4-29): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 162

جدول(4-30): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 163

جدول(4-31): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 165

جدول(4-32): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 166

جدول(4-33): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 167

جدول(4-34): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 168

جدول(4-35): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 169

جدول(4-36): آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………………………………………………………………… 170

جدول (5-1) : نتایج آزمون فرضیه فرعی اول……………………………………………………………………………………………………………………………… 173

جدول (5-2) : نتایج آزمون فرضیه فرعی دوم…………………………………………………………………………………………………………………………….. 174

جدول (5-3) : نتایج آزمون فرضیه فرعی سوم……………………………………………………………………………………………………………………………. 174

جدول (5-4) : نتایج آزمون فرضیه اصلی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 175

جدول (5-5) : خلاصه نتایج آزمونهای تی(T) برای جنسیت……………………………………………………………………………………………………. 177

جدول (5-6) : خلاصه نتایج آزمون­های ANOVA برای تحصیلات………………………………………………………………………………………. 178

جدول (5-7) : خلاصه نتایج آزمون­های ANOVA برای گروه­های مختلف………………………………………………………………………….. 178

جدول (5-8) : خلاصه نتایج آزمون­های ANOVA برای گروه­های مختلف شغلی……………………………………………………………….. 179

فهرست نمودارها

نمودار 2-1 طبقه بندی کانونهای تعهد (گرینبرگ و بارون، 1997، 191-190)………………………………………………………………………….. 53

نمودار 2-2 مدل سه بخشی می یر و آلن، 1993…………………………………………………………………………………………………………………………… 64

نمودار 2-3عوامل سه گانه اثر گذار بر تعهد سازمانی (استیرز و همکاران، 1978)…………………………………………………………………….. 67

نمودار 2-4 پیش شرطهای تعهد سازمانی (مودی و همکاران، 1982)………………………………………………………………………………………… 68

نمودار 2-5 فرایند جامعه پذیری و نتایج آن در سازمان، (رابینز،1992)………………………………………………………………………………………. 79

نمودار 2-6 هرم سطوح تعهد سازمان، (مولایی، ناصر، 1378)…………………………………………………………………………………………………….. 83

نمودار 2-7 عوامل موثر بر وابستگی شغلی و رابطه آن با تعهد سازمانی، (مولایی، ناصر،1378) ……………………………………………… 87

نمودار 2-8 عوامل محیطی موثر بر تعهد سازمانی کارکنان، (مولایی، ناصر،1378)……………………………………………………………………… 90

نمودار 2-9 عوامل ضروری، عوامل همبسته و پیامدهای تعهد سازمانی، (ماتیو و زاجیک،1990، 174)………………………………….. 91

نمودار(4-1) نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب جنسیت…………………………………………………………………………………………. 129

نمودار(4-2): نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب تاهل…………………………………………………………………………………………….. 130

نمودار(4-3): نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب سن………………………………………………………………………………………………. 131

نمودار(4-4): نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب تحصیلات…………………………………………………………………………………….. 133

نمودار(4-5): نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب سابقه کار…………………………………………………………………………………….. 134

نمودار(4-6): نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب وضعیت استخدامی………………………………………………………………………. 136

نمودار(4-7): نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب موقعیت شغلی…………………………………………………………………………….. 137

فهرست اشکال

شکل 2-1: مدل سه بعدی ردین از اثر بخشی رهبری…………………………………………………………………………………………………………………… 34

شکل 2-2: مدل مفهومی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 106

شکل (5-1) : مدل نهایی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 176

 
 
 
 
 
مقدمه
رهبری یکی از مهمترین محورهای بحث مدیریت است که نقش مهمی در سازمانها، بقا و کارآمدی آنها دارد . انسانها به عنوان یکی از مهمترین سرمایه های سازمانهای اجتماعی مطرح هستند . انسانهای سازمانی به انواع مختلف قابل تقسیم هستند. یکی از مهمترین تقسیم بندیهایی که برای انسانها درسازمان انجام شده، آن است که آنان را مدیر و یا پیرو می دانند. اگر جزو مدیران محسوب شوند آنگاه سبک مدیریت آنان برای موفقیت سازمان و انگیزش کارکنان از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود و اگر جزو پیروان محسوب شوند انگیزه آنان برای پیشبرد اهداف سازمانی برای مدیران از اهمیت برخوردار خواهد بود (رابینز[1]،1998،648). یکی از مهمترین موضوعاتی که امروزه در مدیریت مطرح می شود، مسأله ماندگاری و تمایل به ماندن در محل کارسازمانی می باشد. سازمانها هزینه های زیادی صرف جذب وآموزش و نگهداری نیروی انسانی متخصص می کنند ولی وقتی نتوانند شرایط را برای کار کردن آنها فراهم آورند آنگاه بامشکل ترک سازمانی مواجه خواهند شد و این نیروهای ارزشمند به سختی و با نارضایتی سازمان خود را ترک نموده ودر مقابل سازمان دیگری نیروی پرورش دیده و متخصص را باکمی تغییر شرایط محیطی جذب میکند. حقیقت آن است برای ماندگاری نیرو ی انسانی متخصص همه چیز پول نیست که مدیران فکر کنند اگر پول بدهند نیروها باقی خواهند ماند .یکی از مسایل مهم در ماندگاری نیروی انسانی که جزو عوامل استرس نیز می باشد، سبک رهبری مدیران است (رضوان،168،1996).در این مطالعه تلاش شده است تا به بررسی رابطه سبک رهبری مدیران با تعهد سازمانی پرداخته شود.

در این پژوهش منظور از تعهد سازمانی  ، تعهد عاطفی [2]، تعهد مستمر [3]و تعهد تکلیفی  یا هنجاری [4] است .

در این فصل پس از تشریح مسأله پژوهش ، اهمیت و ضرورت آن بررسی شد. در ادامه فرضیات و اهداف پژوهش بیان گردید.

۱-۱- بیان مسأله
رهبری یکی از مهمترین محورهای بحث مدیریت است که نقش مهمی در سازمانها، بقا و کارآمدی آنها دارد . انسانها به عنوان یکی از مهمترین سرمایه های سازمانهای اجتماعی مطرح هستند . انسانهای سازمانی به انواع مختلف قابل تقسیم هستند. یکی از مهمترین تقسیم بندیهایی که برای انسانها درسازمان انجام شده، آن است که آنان را مدیر و یا پیرو می دانند. اگر جزو مدیران محسوب شوند آنگاه سبک مدیریت آنان برای موفقیت سازمان و انگیزش کارکنان از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود و اگر جزو پیروان محسوب شوند انگیزه آنان برای پیشبرد اهداف سازمانی برای مدیران از اهمیت برخوردار خواهد بود (رابینز،1998،648).

یکی از مهمترین موضوعاتی که امروزه در مدیریت مطرح می شود، مسأله ماندگاری و تمایل به ماندن در محل کارسازمانی می باشد. سازمانها هزینه های زیادی صرف جذب وآموزش و نگهداری نیروی انسانی متخصص می کنند ولی وقتی نتوانند شرایط را برای کار کردن آنها فراهم آورند آنگاه بامشکل ترک سازمانی مواجه خواهند شد و این نیروهای ارزشمند به سختی و با نارضایتی سازمان خود را ترک نموده ودر مقابل سازمان دیگری نیروی پرورش دیده و متخصص را باکمی تغییر شرایط محیطی جذب میکند. حقیقت آن است برای ماندگاری نیرو ی انسانی متخصص همه چیز پول نیست که مدیران فکر کنند اگر پول بدهند نیروها باقی خواهند ماند .یکی از مسایل مهم در ماندگاری نیروی انسانی که جزو عوامل استرس نیز می باشد، سبک رهبری مدیران است (رضوان،168،1996).

با توجه به اینکه سبک رهبری مدیران می تواند تاثیر غیر قابل انکاری برتعهد سازمانی کارکنان داشته باشدواین مهم درسازمانی نظیر اداره کل آموزش و پرورش استان آذربایجان غریی ازاهمیت زیادی برخورداراست توجه به رابطه بین دو متغیر سبک رهبری و تعهد سازمانی می تواند درجهت تعالی سازمان و بهبود متغیر تعهد سازمانی راهگشا باشد.

حال دراین تحقیق رابطه سبک های رهبری با تعهد سازمانی در بین کارمندان آموزش و پرورش استان آذربایجان غریی مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق محقق به دنبال پاسخ به این سوال است که ” چه رابطه ای بین سبک های رهبری با تعهد سازمانی وجود دارد؟

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق
 

الف ) اهمیت و ضرورت نظری تحقیق :

 

۱-امروزه در سازمان‌ها به منابع انسانی به عنوان مهمترین منابع سازمان نگریسته می شود.

۲-رهبر اجازه قابلیت انعطاف و پاسخ گویی به تغییرات محیطی را فراهم  آورده و راهی برای هماهنگی فعالیت های گروه های گوناگون درسازمان ایجاد نموده و ارضای نیاز های فردی و عضویت سازمانی را تسهیل می کند.

۳- رهبردر تطبیق سریع سازمان با شرایط محیط متغیر و حفظ ثبات سازمان نقش اساسی دارد.

۴- توفیق یا شکست سازمانها به مقدارقابل توجهی درگرو رهبری است.

 

ب ) اهمیت و ضرورت کاربردی تحقیق :

 

تحقیقات متعددی در مورد هر کدام از متغیرهای سبک های رهبری ، انجام شده است. اما بر اساس مرور تحقیقات قبلی، تحقیقی که به­طور مشخص به بررسی رابطه بین  سبک رهبری با تعهد سازمانی پرداخته باشد، یافت نشد. در مورد اهمیت و ضرورت این تحقیق از لحاظ کاربردی می توان گفت:

به شناسایی ارتباط و تناسب بین سبک رهبری با تعهد سازمانی کمک می کند.
با توجه به محیط متغیرکنونی که سازمان ها با تغییرات سریع و پیچیده دراوضاع و شرایط خود مواجه هستند، رهبردر تطبیق سریع سازمان با شرایط محیط متغیر و حفظ ثبات سازمان نقش اساسی دارد.
مهمترین عامل کسب مزیت رقابتی درسازمان ها منابع انسانی آن ها می باشدوبه همین دلیل توجه به رابطه آنها به رابطه آنهابا سازمان و دبدگاه آنها نسبت به سازمان روزبه روزافزایش می یابد.
عوامل ریشه گرفته از سطح تعهد کارکنان سازمان، بر سازمانها به صورت یک جزء و بر جامعه به عنوان یک کل اثرات عمده و مهمی دارد.
ایجاد زمینه ای برای انجام تحقیقات بعدی و تکمیلی.
در این تحقیق، رابطه بین سبک های رهبری با تعهد سازمانی مورد سنجش قرار خواهند گرفت در نتیجه می توان رابطه بین  سبک رهبری  با تعهد سازمانی در کار را سنجید.

اداره کل آموزش و پرورش نیز به عنوان یکی از اداره های دولتی و معتبر در استان آذربایجان غربی، از طریق شناخت و درک هرچه بهتر مفهوم سبک رهبری و سعی در توسعه تعهد سازمانی در بین کارکنان خود، به عنوان اصلی ترین منابع سازمان می تواند گام مهمی در راستای تعالی سازمان بردارد.

1-3- اهداف تحقیق