وسایل متقلبانه معین

با توجه به ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری وسایل تقلبی معین عبارت است از اسم، عنوان و سمت.

اسم یا نام کلمه ای است که برای نامیدن انسان یا حیوان یا چیزی بکار می رود مثل پدر که اسم شخص است و اسب که اسم حیوان است و شمشیر که نام چیزی است و اسم خاص آن است که به یک شخص معین و یا چیز معین دلالت کند مثل انو شیروان، تهران.[۱]

عنوان، در لغت به معنی دیباچه کتاب، سرنامه، آدرس، نشانی و آنچه در سرنامه بنویسند.[۲] و در اصطلاح حقوق به دارنده اصل و نسب یا وظیفه و شغل اطلاق می شود مانند عناوین دانشگاهی، پزشک، مهندس، قاضی، وکیل، افسر ارتش، سرباز و… .

سمت در لغت به معنی اثر داغ، علامت، نشان،[۳] و در اصطلاح شغل و مقام رسمی را گویند[۴] و در عرف اداری داشتن وظیفه معین و مخصوص است.

با توجه به مفاهیم فوق الذکر مراد از سوء استفاده از اسم یا عنوان یا سمت مجعول در جرم کلاهبرداری آن است که مرتکب خود را با اسم موهوم و یا اسم متعلق به شخص ثالث به طرف معرفی کند و یا اینکه ممکن است عنوان مجعول مهندس یا قاضی را اختیار کند و یا اینکه خود را صاحب وظیفه و شغل و مقام رسمی معرفی نماید و بدین وسیله سبب گمراهی و اغفال طرف را فراهم کند و در نتیجه آن وجه یا سند یا مال را از او تحصیل نماید.بطور کلی سوء استفاده و اختیار اسم یا عنوان و یا سمت مجعول برای تحقق کلاهبرداری منوط به آن است که اغفال و فریفتن طرف معلول اعتبار و اهمیت شخصیت و حیثیت ادعایی متقلب باشد و به همین مقدار که شخص با اتخاذ اسم یا عنوان یا سمت مجعول و اغفال طرف بتواند مال دیگری را به خود انتقال دهد برای تحقق کلاهبرداری کافی است ولی اگر از طریق اختیار اسم یا عنوان یا سمت مجعول، وجه یا سند یا مالی اخذ نشود عمل مرتکب نمی تواند کلاهبرداری تلقی شود مانند آنکه مرد متاهلی خود را مجرد و به دروغ مهندس و صاحب ثروت معرفی کند و بدینوسیله بتواند با دختری ازدواج نماید و بعداً معلوم شود که تمام ادعاهایش از حیث تجرد و مهندس و ثروتمند بودن عاری از حقیقت بوده است. این قبیل سوء استفاده ها از اسم و عنوان و سمت مشمول ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری نیست بلکه ممکن است موضوع از دیدگاه مدنی و یکی از عناوین آن مانند تدلیس مطرح گردد.

برخلاف سایر وسایل تقلبی که لازمه موثر واقع شدن آنها انجام عمل مادی برای فریب دادن است، در مورد اسم و عنوان مجعول صرف اختیار کردن برای تحقق کلاهبرداری از این جهت کافی است و به اقدام دیگری نیازی نیست. در مواردی که کسی به اسمی غیر از اسم قانونی خود مشهور است ولی خود را با اسم قانونی معرفی می کند و با فریب دادن یک نفر موفق به بردن مال وی می شود از این نظر که استفاده از اسم قانونی و هویت سجلی حق قانونی او است اقدام وی کلاهبرداری محسوب نمی شود.[۵]

لازم به تذکر است که در قانون تشدید واژه سمت حذف گردیده لذا وسایل تقلبی معین در کلاهبرداری ساده عبارت از اسم و عنوان مجعول است و در خصوص کلاهبرداری مشدد قانونگذار در ماده یک قانون تشدید، عنوان و سمت ماموریت از طرف ارگانهای دولتی و قوای سه گانه را متذکر گردیده است.

۱.عمید،حسن،فرهنگ عمید،موسسه انتشارات امیر کبیر، ص ۴۰.

۲.همان، ص ۷۲۶.

۳.همان، ص ۶۳.

۴.جعفری لنگرودی،محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، چاپ شانزدهم، تهران، انتشارات گنج دانش، ١٣٨۵،ص ۳۶۳.

۱.سپهوند،امیر، جزوه درسی تعزیرات دوره کارآموزی قضایی تهران، انتشارات آموزش دادگستری، ١٣٧۶..