بازاریابی بانکی تنها از روندهای سنتی بازاریابی به صورت کاملأ پراکنده و بی ارتباط با هدف اصلی بانک بهره می برند . بازار یابی بانکی در واقع بستری مناسب جهت ایجاد ، حفظ و یا تغییر طرز فکر یا رفتار مخاطبان ، نسبت به بانک ایجاد می کند . بازاریابی خدمات بانکی و نیز جذب سپردهها یکی از مواردی است که همیشه در استراتژی های کلان بانک ها جایگاه خاصی داشته است . از دید کلی اگر بازاریابی در بانک ها را به صورت یک کوه یخ شناور در نظر بگیریم ، میتوان گفت بانک ها به اعمال مدیریت بازاریابی سطح خارجی یعنی تبلیغات ، ارئه خدمات جدید ، نرخ سود ، جوایز و روابط عمومی توجه می نمایند . در حالی که تدوین استراتژی های بازاریابی ، طرح و پیشنهاد خدمات جدید ، برنامه ریزی ، تقسیم بندی ، هدف گذاری و موضع یابی، آموزش اصول بازاریابی به کارکنان ، تحقیقات بازار و پژوهش های مرتبط با بازاریابی بخش هایی هستند که مشتری در حالت عادی مشاهده نمی کند . به دلیل همین رقابتها بسیاری از بانک های دولتی به بخش خصوصی واگذار شده است و در نهایت شناخت عوامل موثر بر ترجیح مشتریان در انتخاب بانک، به عنوان عنصری که بتواند بهره وری ، عملکرد و توسعه را بستر سازی نماید از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود . بانکداری اختصاصی یکی از شاخههای بانکداری می باشد که به مشتریان ویژه ، خدمات خاصی ارئه می گردد . در کشورهای مختلف معیارها و تعاریف متفاوتی برای مشتریان ارایه می گردد . سطح ثروت افراد و یا درآمد و میزان سپرده گذاری از مهمترین معیارها در اکثر بانک های معتبر و بزرگ دنیا است . در کشور ما بانک ملت که در تاریخ 29آذر 1358 از ادغام بانک های تهران ، داریوش ، بین المللی ایران ، عمران ، بیمه ایران ، ایران و عرب ، پارس ، اعتبارات تعاونی و توزیع، تجارت خارجی و فرهنگیان که در 31 تیر 1359تشکیل شد و در ابتدا یک بانک دولتی بود و به استناد مجمع عمومی فوق العاده بانک ها مورخ 17 فروردین 1387 و تصویب نامه هیأت محترم وزیران مورخ 2 مرداد 1386 شخصیت حقوقی بانک ملت به سهامی عام تبدیل گردید . مهمترین راهبردهای بانک ملت توسعه فنآوری اطلاعات و ارتباطات ، مدیریت روابط مشتریان ، بهبود کیفیت خدمات ، توسعه منابع انسانی و بهبود شاخص های عملکرد است . برای دستیابی به این راهبردها ، اهدافی همچون رشد و بهره وری بانک ، سود دهی ، ارائه خدمات مناسب به مشتریان ، شناخت نیازها ، دسته بندی مشتریان و فرآیندهای مربوط به سود ، آموزش های استراتژی محور، فنآوری نوین بانکی و همسو سازی اهداف فردی ، بخشی و سازمانی ترسیم شده است . و منظور از آوردن این اطلاعات مطالعه بانک ملت به عنوان بانک نیمه خصوصی و بانک مهر اقتصاد به عنوان بانک خصوصی می باشد .
بانک مهر اقتصاد که از ادغام موسسه مالی و اعتباری مهر ، موسسه قرض الحسنه بسیجیان با ایجاد زمینههای مساعد جهت رشد اقتصادی جامعه و ارتقاء سطح رفاه اجتماعی آحاد ملت به ویژه بسیجیان در تاریخ 23 آذر 1372 شروع به فعالیت کرد . این موسسه از میان موسسات مالی و پولی کشور اولین خدمات از جمله خدمات بانکداری مدرن ، اینترنت بانک[1] ، موبایل بانک[2]، تلفن بانک[3]، خدمات پوز[4] ،کارت هوشمند[5] می باشد و به همین دلیل بیشتر از سایر بانک های خصوصی مورد توجه قرار گرفته است . رضایت مندی و تعداد مشتریان ، مهمترین عامل برای موفقیت در سیستم بانکی می باشد. رویکرد داده کاوی و پشتیبانی از مشتری به صورت انسانی ، روش های مهمی هستند که امروزه به کار می روند و از مهمترین دلایل این مهم کاهش هزینه ، زمان برای مشتری و موسسات مالی و بانک ها می باشد .
1-2- بیان مساله
هدف اصلی هر سازمان ، ایجاد نوعی رابطه و پیوند پایدار میان محصول و مشتری میباشد که عصاره آن تعهد و وفاداری خواهد بود . ایجاد چنین تعهدی ، طی فرایندی صورت میگیرد که شامل : آشنایی مشتری با محصول ، شناخت پیدا کردن نسبت به آن و سپس ترجیح محصول است . شناسایی عوامل مؤثر بر ترجیح مشتریان در خرید محصول سپرده سرمایه گذاری وتعیین اولویت بندی هایی نظیر عوامل رفتاری و نگرشی ، فن آوری ، فیزیکی و تسهیلات مالی در انتخاب بانکهای خصوصی و نیمه خصوصی مورد مطالعه قرار میگیرد . بانکها شریان حیاتی اقتصاد هر کشورند ، بانکها برای جلب و تشویق مردم به پس انداز ، جمع آوری سرمایههای کوچک ، عملکرد مدیریتی ، ایجاد ارزش و در نهایت توسعه اقتصادی خرد و کلان درون مؤسسه یا جامعه نقش مهمی ایفا میکنند . وجود بانکها ضامن حیات اقتصادی کشور به شمار میروند (ابراهیمی،1391) . توجه به خواسته و ترجیحات مشتری ، موجب رضایت و وفاداری او میشود و در نتیجه ، افزایش شهرت باعث افزایش سودآوری آتی شرکت میگردد (روستا،1385) . آگاهی از ترجیحات مشتریان ، پیش بینی و کنترل رفتار آنان را آسان مینماید (روستا،1384) . مؤسسات مالی و اعتباری و صندوقهای قرض الحسنه بسیار زیادی در شیراز موجود میباشد و چون محدودیت بانکها را ندارند قادر به جذب بهتر سرمایهها هستند و رقیبی برای بانکها به شمار میروند . از طرف دیگر ، وجود بانکهای خصوصی نیز تهدیدی جدی برای بانکهای دولتی به وجود آورده است . با توجه به موارد مذکور ، مطالعه و بررسی رفتار مشتریان و ترجیحات آنها در انتخاب نوع سپردههای سرمایه گذاری و میزان سود حاصله از آنها بهترین مورد برای رفع هرگونه تهدیدی میباشد (طاهری اردکانی،1382) . شناسایی تمایل و ترجیحات مشتریان یکی از روشهای موفقیت آمیز در رابطه با بانکداری و به دنبال آن شناسایی و تمایل مشتریان نسبت به دریافت خدمات مشاوره سرمایه گذاری میباشد (صالح زاده،1390) . سطح ثروت افراد و یا درآمد و میزان سپرده گذاری از مهمترین معیارها در اکثر بانکهای معتبر و بزرگ دنیا میباشد (بریتز،2008)[6] . معیار اصلی قرار گرفتن مشتریان در بانکداری اختصاصی ، میزان سپرده گذاری و قرارداد مدیریت دارایی میباشد (صادقی،1388) . امروزه اکثر بازارها به سمت رقابتی شدن در حال تغییر میباشند . شناسایی و جلب رضایت مشتریان یکی از شرایط و الزامات اصلی فعالیت و بقا در بازارهای رقابتی میباشد . بانکهای خصوصی با شناسایی نیازهای مشتریان خود اقدام به افزایش میزان وفاداری مشتریان نموده تا در آینده بتوانند با قدرت رقابتی بالا به فعالیت در این صنعت ادامه دهند (سبزواری،1388) . بیشتر شرکتها نرخ میزان رضایت مشتری و وفاداری مشتری را به عنوان نشانگر عملکرد محصول خود انتخاب نموده اند . مشتری گرایی امروزه نه تنها در صنعت بلکه در تمامی سازمانها اعم از دولتی ، خدماتی ، و رفاهی نیز اولویت پیدا کرده است ، که در این میان در بانکهای خصوصی جلب مشتری از طریق افزایش هرچه بیشتر سود سپردهها امکان پذیر است (زنجیرچی،1391) . نیازهای اساسی مربوط به خصوصیات مشتریان : الف- نیازهای یک بعدی به آن دسته از نیازها اطلاق میشود که رضایت مشتری را به اندازهی سطح ارضای آن به همراه دارد ، یعنی هرچه نیاز بیشتر تکمیل شود رضایت مشتری نیز بیشتر حاصل خواهد شد و برعکس . ب- نیازهای جذاب ، نیازهایی که اثر بیشتری بر رضایت مشتری داشته و میزان رضایت وی را بطور شگفت انگیزی افزایش میدهند . نیازهای جذاب هرگز به طور صریح توسط مشتری بیان نشده و یا توسط مشتری مورد انتظار واقع نمیشوند (زنجیرچی، 1391) .
محصولات و خدمات ویژه بانکی در حفظ و نگهداری مشتریان تأثیر بسزایی دارد (بریتز،2008). 
افزایش سود سپرده بانکی بر میزان افزایش مشتریان تأثیرگذار است (اید، 2007).[7]
سود بانکی عامل مهمی در جذب مشتری است لیکن از نقش تسهیلات نیز نباید غافل شد (پپارت،2009).[8]
مهمترین عامل انتخاب بانکهای خصوصی دریافت سود بیشتر و کم اهمیت ترین عامل ویژگی ظاهری بانک است (حق شناس کاشانی، 1382).
شناخت عوامل مؤثر بر ترجیح مشتریان در انتخاب بانک ، به عنوان عنصری که بتواند بهره وری و عملکرد و توسعه را بسترسازی نماید از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود زیرا جذب سپردهها یکی از مواردی است که همیشه در استراتژیهای کلان بانکها جایگاه خاصی داشته است . مدلهای برای شناسایی نیازهای مشتریان[9] از طرف صاحب نظران معرفی گردیده است که مهمترین آنها عبارتند از: 1- مدل کارکردهای کیفیت 2- مدل گسترش کارکردهای کیفیت 3- مدل مقیاس کیفیت خدمات 4- مدل فنی عملیاتی کیفیت خدمت و 5- مدل کانو[10] . طبق تحقیقات انجام شده ابتدا از مشتری خواسته شد تا بر اساس نیاز و ترجیحات شخصی خود ، مجموعه ای از ویژگیها را برای سپردههای ناچیز و کلان مورد نظر خویش مشخص نماید ، سپس با استفاده از این اطلاعات نرخ سود سپردههای مرتبط به صورت یک کاتالوگ به مشتری نشان داده میشوند در این مدل ، با توجه به امکان گستردگی بسیار زیاد گزینههای مرتبط با تقاضای ارائه شده توسط مشتری ، لازم است از یک سیستم پیشنهاد دهنده[11] مبتنی بر منطق فازی استفاده نموده تا هر کدام از سپردهها را با توجه به نیاز مشتری ارائه داده و در نتیجه به نمونه ای از یک پروتال الکترونیکی رسید(حمیدی،1392) .
حوزهی پر تنشی که امروزه پیش روی بانک های خصوصی و مؤسسات مالی و اعتباری میباشد ، مدیریت متفاوت روابط با مشتریان است (اندرسون،1982)[12] . استراتژیهای بانکها در فراهم آوردن کارایی در عملیات و کنترل سود سپردهها و چگونگی نگهداری و ایجاد مشتریان وفادار تمرکز مییابد . استفاده از سیستم مدیریت ارتباط با مشتری توانایی بانکها در رشد مشتری محوری و ساخت و مدیریت روابط طولانی مدت با مشتریان میباشد (بیلمن،1999) [13]. مشکلی که هم اکنون در برابر بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری مختلف جهت اتخاذ تصمیماتی برای جلب رضایت مشتریان آنها وجود دارد ، کمبود اطلاعات نیست ، بلکه عدم استفاده از اطلاعات و عدم استخراج اطلاعات مفید از میان انبوهی از دادهها که توسط سیستمهای مختلفی در ارتباط با مشتریان میباشد ، از جمله ، میزان رضایت مشتری از میزان سود ، نحوه برداشت وجه از حساب توسط کارتهای عضو شتاب ، وبسایتهای همراه بانک ، مرکز پشتیبانی از مشتریان به صورت شبانه روزی(هیلمان،2003) .[14]
از نظر مشتریان تمام بانک ها مشابه اند . در دنیای پر از رقابت کنونی به سختی میتوان مشتری یک بانک را تشویق کرد تا بانک خود را تغییر دهد . فقط در صورتی که شعبه تعطیل شود و یا کارکنان آن کارا یا دارای برخورد صحیح نباشند ممکن است چنین اقدامی صورت گیرد . همچنین مانند موقعیت های دیگر که محصولات رقیب مشابه اند ، باید به جای محصول ، بر مزایا تأکید کرد . مزایا شامل : محل شعبه ، خدمات ، شهرت ، کارکنان ، تبلیغات و گاهی خدمات جدید است . خدمات بانکی دارای دو ویژگی قابل بحث هستند که عبارتند از : مسئولیت امانت داری و جریان دو طرفه . خدمات بانکی را می توان از طریق شناخت متغیرها ، دسته بندی آنها و تعیین درجه اهمیت تأثیرشان دسته بندی کرد
1-3- اهمیت و ضـرورت انجام تحقیق
از آنجا که محصول هدف تمامی بانکها و مؤسسات خصوصی و نیمه خصوصی بر پایه مشتری مداری میباشد لذا ایجاد راهکارهایی جهت جلب هرچه بیشتر مشتریان امری ضروری است . لذا این مؤسسات با شناخت هرچه بیشتر خواستههای مشتریان خود راهی جهت جذب هرچه بیشتر منابع و رسیدن به تعالی دنبال میکنند . با شناخت و اولویت بندی نیازهای مشتریان راهی برای رسیدن به این مهم فراهم میشود که در سایه یک بازاریابی مدرن به هم راستا شدن این مؤسسات با بانکداری بین المللی گامی فراتر برداشته که این خود به تنهایی در بازار جهانی باعث رشد و رسیدن به برتری میشود )روستا،1385) . بانک ها به منظور کسب سود ، اقدام به اعطای وام ، اعتبار و خدمات بانکی مینماید . این مؤسسات در قدم اول ، واسطههای مالی که سعی در تسهیل انجام معاملات و فعالیتهای اقتصادی دارند ، تعریف میشوند . این مؤسسات، وجوه و سپردههای پس انداز کنندگان را در لوای بدهکاری دریافت مینمایند و تحت عنوان وام و اعتبار در اختیار متقاضیان موجود در اقتصاد قرار میدهند تا رفاه جامعه را فراهم نمایند . امروزه رشد اقتصادی ، افزایش رفاه و بهبود سطح زندگی در هر کشور به میزان سرمایه گذاری بستگی دارد و این سرمایه گذاری از طریق سپرده افرادی که نیاز مالی ندارند و یا به دنبال دریافت سودی مطمئن تر هستند حاصل میشود (مغویی نژاد،1387) . اجرای طرحهای متنوع در قالب سرمایه گذاری مستقیم ، مشارکت حقوقی و اعطای تسهیلات مالی به بخشهای مختلف اقتصادی از جمله شیوه هایی است که بانکها به وسیله آن ها سرمایه گذاری در اقتصاد را گسترش میدهند (یزدانی،1379) . جهت جذب این منابع نیازمند عواملی نظیر: پرستیژ بانک ، نحوه برخورد کارمندان ، جذابیت تنوع پوشش کارمندان ، مطبوع بودن فضای شعب و عوامل جنبی نظیر: نزدیکی بانک به محل سکونت یا محل کار ، در دسترس بودن مکان جهت پارک ماشینها میباشد .
1-4- اهـداف تحقیق
1-4-1-هدف اصلی:
تعیین اولویت و رتبه بندی ترجیحات مشتریان در انتخاب بانکهای خصوصی و نیمه خصوصی در شهر شیراز
1-4-2-هدف های فرعی:
شناسایی و بررسی تطبیقی عوامل فناوری بر ترجیح مشتریان در انتخاب بانکهای خصوصی و نیمه خصوصی در شهر شیراز
شناسایی و بررسی تطبیقی تأثیر نحوه اعطاء تسهیلات مالی بر ترجیح مشتریان در انتخاب بانکهای خصوصی و نیمه خصوصی در شهر شیراز
شناسایی و بررسی تطبیقی تأثیر عوامل رفتاری و نگرشی بر ترجیح مشتریان در انتخاب بانکهای خصوصی و نیمه خصوصی در شهر شیراز
اولویت بندی عوامل مؤثر بر ترجیح مشتریان و تعیین درجه اهمیت آنها در انتخاب بانکهای خصوصی و نیمه خصوصی در شهر شیراز
1-5- سوالات تحقیق
شهریور 1393
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده
بررسی سیر تحول و شاخت عناصر مؤثر بر استخوانبندی شهر گرگان
و ارائه راهکار ساماندهی فعالیتی – عملکردی
مطالعه و شناخت مولفه ها و عوامل موثر در شکل گیری شهرها، از مهمترین مباحثی است که از گذشته های دور توجه اندیشمندان زیادی در رشته های مرتبط را به خود معطوف داشته است. ساخت هر شهر از یك سو نمایانگر هماهنگی کالبدی و از سوی دیگر گویای چگونگی جریان فعالیتهای اصلیشهر میباشد. امروزه عدم انسجام ساختار شهر با گسترش شبكه ارتباطی و تسلط خودرو در شهرهای ما به حدی افزایش یافته كه زندگی اجتماعی بیش از گذشته در معرض خطر قرار گرفته است. این عوامل به تدریج باعث تضعیف استخوانبندی شهر شده و در نهایت موجب تکه تکه شدن آن میشود. با توجه به اهمیت نقش عناصر و پیکرههای ساختاری شهر در انسجام فضایی-كالبدی ، پژوهش درصدد است مفهوم استخوانبندی را با تاکید بر عناصر اصلی شکل دهنده ساختار شهر تبیین نماید و تاثیر این عناصر را در ایجاد یک کلیت منسجم در شهر شمالی گرگان، مورد مطالعه قرار دهد. باتوجه به این هدف، نیاز به ارائه فرآیندی است که در ابتدا استخوانبندی شهر شناخته شده و روند شکل گیری و عناصر موثر در این امر مورد بررسی قرار گیرد و درنهایت با بهره گرفتن از تحلیل مولفه ها و پیوستگی عناصر شکل دهنده ساختار شهر، به الگویی دست یافته شود که ساماندهی عملکردی – فعالیتی محدوده استخوانبندی اصلی شهر و در نهایت کلیت شهر تضمین گردد. برای این منظور، ابتدا به تحلیل نظریات پیرامون ساخت اصلی شهر پرداخته شد و با اخذ معیارها و قانونمندی های کلی ساماندهی استخوانبندی اصلی شهر، به چارچوب نظری شناخت استخوانبندی شهر گرگان به همراه معیارهای اصلی شناخت این کلیت دست یافته شد. نتایج این مطالعه حاکی از این امر میباشد که شبکه ارتباطی مهمترین عنصر پیوند دهنده میان عناصر اصلی شهر می باشد و عناصر اداری و تجاری موجب پیدایش هسته های جدید درساخت شهر می باشد.
واژههای کلیدی : ساختارگرایی، استخوانبندی اصلی، شهر گرگان، ساماندهی فعالیتی – عملکردی استخوانبندی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: مقدمه
1-1- کلیات………………………………………………………………………………………………… 2
1-2- طرح مسئله………………………………………………………………………………………. 3
1-3- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………….. 6
1-4- سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………… 7
1-5- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………. 7
1-6- فرضیه تحقیق …………………………………………………………………………………. 13
1-7- روش تحقیق پژوهش………………………………………………………………………… 14
1-8- مراحل تحقیق …………………………………………………………………………………. 15
1-9- روش و ابزار گردآوری اطلاعات………………………………………………………….. 17
1-10- جامعه آماری و تعداد نمونه و روش نمونه گیری………………………………. 17
1-11- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………… 18
فصل دوم: مفاهیم، نظریه ها، رویکرد
2-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………….. 20
2-2 تعاریف و مفاهیم………………………………………………………………………………… 21
2-2-1 ساخت……………………………………………………………………………………… 21
عنوان صفحه
2-2-2 اسکلت اصلی…………………………………………………………………………….. 23
2-2-3 ساختارگرایی …………………………………………………………………………… 23
2-3 نظریات ساخت و ساخت اصلی …………………………………………………………… 25
2-3-1 ساخت و ساختار فضایی در شهر ………………………………………………….. 26
2-3-2 دیدگاههای اساسی در ارتباط با ساختار فضایی …………………………….. 27
2-4 انگاره ها ……………………………………………………………………………………………. 32
2-5 مزایا و معایب طراحی بر اساس استخوانبندی اصلی شهر…………………….. 54
2-6 جمع بندی نظریه های ساختار اصلی شهر (Main Structure)……………… 57
2-7 بخش دوم : بررسی مصادیق و نمونه های موردی کاربردی استخوانبندی در شهرهای ایران و جهان……………………………………………………………………………….. 59
2-7-1 قسمت اول : بررسی تجارب طراحی بر اساس استخوانبندی اصلی در ایران …………………………………………………………………………………………………… 60
2-8 بخش سوم : جمعبست مبانی نظری و تدوین چارچوب نظری پژوهش….. 85
2-8-1 مقدمه………………………………………………………………………………………. 85
2-8-2 تدقیق معیارهای شناخت استخوان بندی اصلی شهر……………………. 87
2-8-3 معیارهای شناخت استخوانبندی اصلی شهر…………………………………. 89
فصل سوم: پیش درآمد مورد پژوهی و روش شناسی پژوهش
3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………… 104
3-2 نگاهی اجمالی به موقعیت شهرستان و شهر گرگان……………………………. 105
3-2-1- تاریخچه استراباد( شهرستان گرگان کنونی ) …………………………. 106
3-2-2- شهر گرگان …………………………………………………………………………. 107
3-3 شناخت بستر طبیعی شهر گرگان ……………………………………………………. 108
3-3-1 عوارض طبیعی و مصنوعی شهر………………………………………………. 109
عنوان صفحه
3-4 دوره های تاریخی رشد و تحول شهر…………………………………………………. 114
3-4-1- مقدمه………………………………………………………………………………….. 114
3-4-2- وجه تسمیه شهر گرگان (استرآباد قدیم)……………………………….. 115
3-4-3- تاریخچه……………………………………………………………………………….. 116
3-4-3-1- شهر گرگان (استرآباد قدیم) قبل از اسلام …………………….. 116
3-4-3-2- شهر گرگان (استرآباد قدیم) در دوره پس از اسلام ……….. 117
3-4-4- بافت و سازمان شهری ………………………………………………………….. 135
3-5 كاربری ها و كاركردهای شهری………………………………………………………… 137
3-5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………. 137
3-5-2- نحوه استفاده از اراضی شهر ………………………………………………….. 137
3-5-2-1- مطالعه كاربری اراضی ………………………………………………… 137
3-6 شبکه معابر شهر………………………………………………………………………………. 142
3-6-1- مفاهیم و تعاریف سلسله مراتب شبكه معابر…………………………….. 143
3-6-2- سلسله مراتب شبكه معابر گرگان…………………………………………… 144
3-6-3- بررسی وضعیت ساختار شبكه معابر ……………………………………….. 146
3-7 جمعبندی شناخت شهر گرگان………………………………………………………… 149
3-7-1 بررسی تحقق توسعه كالبدی ………………………………………………….. 149
3-7-2 دلایل انتخاب شهر گرگان……………………………………………………….. 151
3-8 بررسی سیاستهای طرحهای فرادست …………………………………………….. 151
3-8-1 طرح جامع ناحیه ای استان گلستان………………………………………… 152
3-8-2 طرح جامع و تفصیلی سال 1375 طرح و معماری……………………. 153
3-8-3 طرح جامع سال 1390 مهندسین مشاور پارت…………………………. 155
3-8-4 جمعبندی بررسی طرحهای فرادست……………………………………….. 156
3-9 تبیین فرآیند شناخت استخوانبدی شهر گرگان…………………………………. 157
عنوان صفحه
فصل چهارم: تحلیل شهر گرگان بر اساس استخوانبندی اصلی
4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………… 161
4-2 روند شناخت استخوانبندی اصلی …………………………………………………….. 163
4-3 شناخت استخوانبندی اصلی بر اساس معیارها …………………………………. 164
4-3-1 : عوامل محدوده کننده یا مانع ……………………………………………….. 164
4-3-2 : معیار ثبات ( پایداری درطول زمان )……………………………………… 171
4-3-2-1 : دوره های تاریخی در عملکردهای شهری ……………………….. 171
4-3-3 : مقیاس عملکردی و کالبدی عناصر………………………………………… 204
4-3-4 : عناصر و فضاهای تسهیل کننده روابط اجتماعی……………………… 207
4-3-5 : عرصه های مهم و تأثیرگذار فعالیتی و کارکردی…………………….. 214
4-3-6 : شبکه ترکیبی گذرها شامل مراکز و محورها……………………………. 226
4-3-6-1- شناخت وضعیت کلی شبکه معابر شهر ………………………….. 226
4-3-6-2- شناسایی شبکه اصلی گذرهای ارتباطی پایدار در طول تاریخ ……………………………………………………………………………………………………. 228
4-3-6-3- شناسایی حجم تردد در شبکه معابر اصلی………………………. 231
4-3-6-4- مراکز و گره های ترافیکی……………………………………………… 233
4-3-7 : نشانه های شهری و جنبه های نمادین…………………………………… 236
4-3-7-1- شناسایی نشانه های شهری…………………………………………… 237
4-3-7-2- شناسایی نمادهای شهری……………………………………………… 238
4-3-7-3- تحلیل تاثیر نشانه ها بر شهر………………………………………… 239
4-3-7-4- تحلیل تاثیر نمادها بر استخوانبندی شهر………………………… 240
4-4 شناخت استخوانبندی موجود شهر گرگان…………………………………………. 242
4-4-1 : شناخت الگوی توسعه و تحول استخوانبندی اصلی شهر گرگان…. 245
4-4-2 : ارزیابی الگو موجود فعالیتی استخوانبندی شهر………………………… 248
عنوان صفحه
4-4-3 : ارزیابی الگوی شبكه گذرهای استخوانبندی شهر در وضع موجود. 249
4-5 جمع بندی فصل شناخت و تحلیل استخوانبندی شهر گرگان…………….. 251
فصل پنجم: طراحی استخوانبندی اصلی و ارائه الگوی ساماندهی عملکری – فعالیتی
5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………… 253
5-2 تحلیل استخوانبندی شهر گرگان………………………………………………………. 254
5-3 تدوین راهبرد جهت دستیابی به الگوی پیشنهادی…………………………….. 258
5-3-1- تدوین راهبرد به کمک SWOT …………………………………………… 258
5-3-2- تدوین جدول سوات (SWOT)………………………………………………. 259
5-3-3- استخراج راهبردها ……………………………………………………………….. 265
5-4 ارائه ایده کلی ساماندهی استخوانبندی اصلی شهر……………………………… 266
5-4-1- الگوی توسعه فیزیکی …………………………………………………………… 267
5-4-1-1- الگوی های توسعه……………………………………………………….. 267
5-4-1-2- انتخاب الگوی مناسب توسعه استخوانبندی…………………… 269
5-4-1-3- پیشنهاد الگو ………………………………………………………………. 270
5-4-2- الگوی توزیع فعالیتی – عملکردی………………………………………….. 270
5-4-2-1- الگوهای شکل یابی مراکز فعالیتی………………………………….. 270
5-4-2-2- الگوی پیشنهادی توزیع عرصه های فعالیتی…………………….. 273
5-4-3- الگوی شبکه گذرها……………………………………………………………….. 274
5-4-3-1- الگوهای پیشنهادی شبكه گذرها………………………………….. 274
5-4-3-2-انتخاب الگوی مناسب شبكه گذر…………………………………… 275
5-5 پیاده سازی الگوی پیشنهادی……………………………………………………………. 276
5-6 تحقق اهداف پژوهش……………………………………………………………………….. 280
عنوان صفحه
5-7 پاسخ به سوالات پژوهش………………………………………………………………….. 281
5-8 بیان یافته های پژوهش……………………………………………………………………. 282
فهرست منابع
منابع فارسی……………………………………………………………………………………………. 283
منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………. 291
منابع اینترنتی…………………………………………………………………………………………. 293
پیوست
پیوست شماره 1……………………………………………………………………………………… 295
پیوست شماره 2……………………………………………………………………………………… 302
فهرست جداول
عنوان صفحه
(جدول شماره 1 -1) تجارب داخلی در خصوص استخوانبندی شهر و ساختار اصلی
در ایران…………………………………………………………………………………………………………… 8
(جدول شماره 1-2 ) برنامه زمان بندی انجام پژوهش………………………………………. 15
( جدول شماره 2- 1 ) مزایا و معایب ساماندهی شهر بر اساس استخوانبندی اصلی……………………………………………………………………………………………………………… 56
( جدول شماره 2-2 ) نظریه های موجود پیرامون ساختار اصلی شهر………………… 57
( جدول شماره 2- 3 ) ویژگی های استخوانبندی شهر اصفهان در دوره های تاریخی…………………………………………………………………………………………………………… 64
( جدول شماره 2-4 ) ویژگیهای استخوانبندی شهر شیراز در دورههای تاریخی.. 69
جدول شماره 2-5: ویژگی های محتوایی استخوانبندی شهر– مشخصات عملکردی……………………………………………………………………………………………………….. 73
جدول شماره 2-6 : ویژگی های محتوایی استخوانبندی شهر– مشخصات کالبدی 74
جدول شماره 2-7 : ویژگی های محتوایی استخوانبندی شهر– مشخصات بصری و هماهنگی فرمها………………………………………………………………………………………………. 75
( جدول شماره 2-8 ) مشخصات طرح فیلادلفیا……………………………………………….. 80
(جدول شماره 2-9 ) مشخصات طرح خلیج توکیو اثر تانگه………………………………. 83
( جدول شماره 2-10 ) تحلیل دیدگاههای محققین پیرامون معیارهای شناخت ساخت اصلی شهر………………………………………………………………………………………………………. 85
( جدول شماره 2-11 ) قانونمندیهای ساماندهی استخوانبندی اصلی شهر – ویژگیهای کالبدی…………………………………………………………………………………………………… 86
عنوان صفحه
( جدول شماره 2-12 ) قانونمندیهای کلی ساماندهی استخوانبندی اصلی– ویژگیهای عملکردی………………………………………………………………………………………………… 99
( جدول شماره 2-13 ) قانونمندیهای کلی ساماندهی استخوانبندی اصلی شهر 100
( جدول شماره 2-14 ) نحوۀ سنجش معیارهای شناخت استخوانبندی اصلی شهر…………………………………………………………………………………………………………….. 102
( جدول شماره 3-1 ) مساحت، درصد تشكیل دهنده از كل مساحت شهر و سرانه كاربریهای شهری………………………………………………………………………………………….. 139
(جدول شماره 4-1 ) تغییر و تحولات کالبدی شهر گرگان در طول زمان………… 172
( جدول شماره 4-2 ) عناصر و کاربریهای تحت تحول شهر در طول تاریخ…….. 179
( جدول شماره 4-3 ) سطح عملکرد عناصر مهم و حیاتی فعالیتی شهر گرگان… 203
( جدول شماره 4-4 ) عناصر و فضاهای تسهیل کننده روابط اجتماعی……………. 210
جدول شماره 4-5 : عناصر و عملکردهای تسهیل کننده روابط اجتماعی به ترتیب اولویت
در شهر………………………………………………………………………………………………………… 211
( جدول شماره 4-6 ) وضعیت تولید سفر در نواحی ترافیكی شهر گرگان……….. 221
( جدول شماره 4-7 ) سهم سفرهای مختلف در سفرهای جذب شده به نواحی ترافیكی
شهر گرگان…………………………………………………………………………………………………. 222
( جدول شماره 4-8 ) سهم وسایل نقلیه مختلف در سفرهای شهر گرگان و
وسایل نقلیه فعال………………………………………………………………………………………… 222
( جدول شماره 4-10 ) نمادها و المانهای شهری گرگان………………………………… 238
( جدول شماره 4-11 ) تاثیر نشانه های شهری و عناصر نمادین بر استخوانبندی
شهر گرگان…………………………………………………………………………………………………. 240
( جدول شماره 4-12 ) الگوهای تحول استخوانبندی شهر گرگان در دوره های تاریخی ……………………………………………………………………………………………………………………. 246
جدول شماره 4-13 : اطلاعات شبکه معابر شهر گرگان بر اساس Space Syntax 250
( جدول شماره 5-1 ) ایدئوگرام کلی جدول SWOT …………………………………….. 259
( جدول شماره 5-2 ) ماتریس swot معیار عوامل محدود کننده…………………….. 261
عنوان صفحه
( جدول شماره 5-3 ) ماتریس swot معیار مقیاس عملکردی عناصر……………… 261
( جدول شماره 5-4 ) ماتریس swot معیار عوامل پایدار در طول زمان……………. 262
( جدول شماره 5-5 ) ماتریس swot معیار عناصر و فضاهای تسهیل کننده
روابط اجتماعی……………………………………………………………………………………………. 262
( جدول شماره 5-6 ) ماتریس swot معیار عرصه های مهم و تأثیرگذار فعالیتی
و کارکردی………………………………………………………………………………………………….. 263
( جدول شماره 5-7 ) ماتریس swot معیار نشانه های شهری و شبکه نمادین…. 263
( جدول شماره 5-8 ) ماتریس swot معیار شبکه ترکیبی گذرها شامل مراکز و محورها……………………………………………………………………………………………………………………. 264
( جدول شماره5-9 ) معیارهای انتخاب الگوی مناسب شبکه گذرها………………… 276
فهرست تصاویر
عنوان صفحه
(تصویر شماره 1-1) فرمول محاسب حجم نمونه کوکران………………………………….. 18
(تصویر شماره 2-1 ( عناصر 5 گانه خوانایی لینچ……………………………………………… 43
(تصویر شماره 2-2) تئوریهای طراحی راجر ترانسیک…………………………………….. 45
تصویر شماره 2-3 : شهر اصفهان و میدان نقش جهان………………………………………. 63
( تصویر شماره 2-4 ) عوامل موثر در ساختار فضایی شیراز……………………………….. 68
( تصویر شماره 2-4 ) نقشه تئوتیهواکان…………………………………………………………… 76
( تصویر شماره 2-5 ) شهر فیلادلفیا، 1683 اجرا شده توسط هلم…………………….. 77
( تصویر شماره 2-6 ) ایده ساختاری طرح توماس هلم……………………………………… 78
( تصویر شماره 2-7 ) استخوانبندی شهر فیلادلفیا…………………………………………… 79
( تصویر شماره 2-8 ) طرح فیلادلفیا……………………………………………………………….. 81
( تصویر شماره 2-9 ) طرح فیلادلفیا……………………………………………………………….. 81
تصویر شماره 2-10: ایده اصلی طرح……………………………………………………………….. 81
تصویر شماره 2-11: طرح اجرا شده…………………………………………………………………. 81
( تصویر شماره 2-12 ) موقعیت خلیج توکیو……………………………………………………. 82
( تصویر شماره 2-13 ) ایده ساختاری طرح خلیج توکیو…………………………………… 84
( تصویر شماره 2-14 ) طرح خلیج توکیو – تانگه…………………………………………….. 84
( تصویر شماره 2-15 ) عوامل محدود کننده……………………………………………………. 89
( تصویر شماره 2-16 ) پایداری در طول زمان………………………………………………….. 90
عنوان صفحه
( تصویر شماره 2- 17 ) فضاهای تسهیل کننده روابط اجتماعی………………………… 92
( تصویر شماره 2-18 ) عرصه های تأثیرگذار فعالیتی و کارکردی…………………….. 93
( تصویر شماره 2-19 ) الگوی گستره و محور………………………………………………… 94
( تصویر2-20 ) نشانه های شهری و نمادین…………………………………………………….. 95
( تصویر شماره 3-1 ) پارک جنگلی ناهارخوران……………………………………………… 110
( تصویر شماره 3-2 ) منظر شهر از ارتفاعات هزارپیچ…………………………………….. 111
( تصویر شماره 3-3 ) پارک جنگلی النگ دره………………………………………………… 112
( تصویر شماره 3-4 ) مناره مسجد جامع گرگان – مربوط به دوران سلجوقی…… 119
( تصویر شماره 3-5 ) تپه قلعه خندان گرگان – دارای ثبت اثر ملی………………… 123
( تصویر شماره 3-6 ) الگوی تجریدی پیشنهادی طرح جامع سال 1375………… 153
تصویر شماره 4-1 : فضاهای برخوردار از روابط اجتماعی شهر گرگان………………. 212
تصویر شماره 4-2 : المانها و نمادهای شهری گرگان……………………………………… 239
( تصویر شماره 4-3 ) تحلیل پیوستگی شبکه معابر مرکزی شهر گرگان………….. 249
( تصویر شماره 5-1 ) الگوی شماتیک فعالیتی شهر گرگان…………………………….. 255
( تصویر شماره 5-2 ) الگوی شماتیک استقرار عرصههای فعالیتی نسبت به
استخوانبندی شهر……………………………………………………………………………………….. 256
( تصویر شماره 5-3 ) الگوی شماتیک توسعه محدوده استخوانبندی شهر گرگان 268
( تصویر شماره 5-4 ) الگوی فعالیتی تکی قطبی ( مرکزی )………………………….. 271
( تصویر شماره 5-5 ) الگوی آرایش فعالیتی خطی…………………………………………. 272
( تصویر شماره 5-6 ) الگوی فعالیتی چند مرکزی………………………………………….. 272
فهرست نقشه ها
عنوان صفحه
( نقشه شماره 2-1 ) بستر طبیعی شهر شیراز………………………………………………….. 67
( نقشه شماره 3-1 ) تقسیمات سیاسی استان گلستان…………………………………… 106
( نقشه شماره 3-2 ) نقشه تقسیمات سیاسی گرگان…………………………………….. 107
( نقشه شماره 3-3 ) نقشه گردشگری شهر گرگان…………………………………………. 108
( نقشه شماره 3-4 ) جایگاه عوارض طبیعی و مصنوع در توسعه شهر……………… 113
( نقشه شماره 3-5) مسیردیواردفاعی گرگان………………………………………………….. 117
( نقشه شماره 3-6 ) جبال و دیلم و طبرستان و گرگان (قرن 4 ه ق)……………… 118
( نقشه شماره 3-7 ) نقشه گرگان در سال 1236ه . ش – 1279 ه.ق……………… 124
( نقشه شماره 3-8 ) سازمان فضایی شهر در دوران قاجاریه…………………………… 126
( نقشه شماره 3-9 ) فضاها و عناصر شاخص محلات گرگان در اواخر دوره قاجاریه………………………………………………………………………………………………………… 129
( نقشه شماره 3-10 ) بافت شهر در انتهای دوره پهلوی اول…………………………… 130
( نقشه شماره 3-11 ) توسعه شهر تا سال 1353…………………………………………… 134
( نقشه شماره 3-12 ) نقشه شهر گرگان – سال 1365…………………………………. 134
( نقشه شماره 3-13 ) مراحل توسعه كالبدی شهر…………………………………………. 136
نقشه شماره 3-14: کاربری اراضی موجود شهر………………………………………………. 141
( نقشه شماره 3-15 ) سلسله مراتب شبکه دسترسی معابر…………………………….. 146
( نقشه شماره 3-16 ) الگوی ساختار شبکه معابر وضع موجود………………………… 147
( نقشه شماره 3-17 ) الگوی توسعه پیشنهادی سازمان فضایی شهر در سال 1375………………………………………………………………………………………………………….. 154
عنوان صفحه
( نقشه شماره 3-18 ) الگوی توسعه پیشنهادی سال 1390 مهندسین پارت….. 156
( نقشه شماره 4-1 ) عوارض طبیعی محدود کننده توسعه پیرامون شهر…………. 167
( نقشه شماره 4-1 ) عوارض طبیعی داخل محدوده شهر……………………………….. 168
( نقشه شماره 4-3 ) عوارض مصنوعی داخل و پیرامون شهر…………………………… 169
( نقشه شماره 4-4 ) عوامل محدود کننده یا مانع استخوانبندی شهر گرگان…… 170
( نقشه شماره 4-5 ) عناصر پایدار شهر گرگان در دوره های تاریخی ……………… 203
( نقشه شماره 4-6 ) عناصر دارای عملکرد شهری در شهر گرگان…………………… 205
( نقشه شماره 4-7 ) عناصر دارای عملکرد فراشهری در شهر گرگان……………….. 206
( نقشه شماره 4-8 ) عناصر و فضاهای تسهیل کننده روابط اجتماعی در سطح شهر گرگان213…………………………………………………………………………………………………………..
( نقشه شماره 4-9 ) نقشه زون بندی سرشماری فعالیتی کارگاهها ۱۳۸۷……….. 215
( نقشه شماره 4-10 ) توزیع کارگاهها در سطح شهر………………………………………. 216
( نقشه شماره 4-11 ) تراکم کارگاهها در بلوکهای آماری سطح شهر گرگان….. 217
( نقشه شماره4-12 ) ناحیه بندی ترافیکی شهر گرگان …………………………………. 220
( نقشه شماره 4-13 ) تولید سفر در نواحی ترافیکی شهر گرگان……………………. 223
( نقشه شماره 4-14 ) جذب سفر در نواحی ترافیکی شهر گرگان……………………. 223
( نقشه شماره 4-15 ) شدت جذب سفر در نواحی ترافیکی شهر گرگان………….. 224
( نقشه شماره 4-16 ) عرصه های مهم و تأثیرگذار فعالیتی و کارکردی…………… 225
( نقشه شماره 4-17 ) شبکه معابر اصلی شهر گرگان……………………………………… 227
( نقشه شماره 4-18 ) راههای ارتباطی قدیمی و پایدار سطح شهر گرگان……….. 230
( نقشه شماره 4-19 ) سطح سرویس معابر شهر گرگان در صبح، ظهر و عصر…. 232
( نقشه شماره 4-20 ) گره ها و مراکز تجمع فعالیتی و ترافیکی……………………… 234
( نقشه شماره 4-21 ) شبکه گذرها و مراکز اصلی شهر گرگان……………………….. 235
( نقشه شماره 4-22 ) نشانهها و شبکه نمادین در شهر گرگان……………………….. 242
عنوان صفحه
( نقشه شماره 4-23 ) استخوانبندی موجود شهر گرگان………………………………… 244
( نقشه شماره 4-24 ) الگوی فعالیتی استخوانبندی موجود شهر گرگان………….. 248
( نقشه شماره 5-1 ) محدودیتها و امکانات توسعه شهر گرگان……………………… 269
( نقشه شماره 5-2 ) الگوی پیشنهادی فعالیتی – عملکردی استخوانبندی شهر گرگان…………………………………………………………………………………………………………………… 279
فهرست دیاگرام
عنوان صفحه
(دیاگرام شماره 1-1 ) فرایند شناخت و ساماندهی استخوان بندی اصلی شهر گرگان…………………………………………………………………………………………………………….. 16
(دیاگرام شماره 2 -1 ) دیدگاه های رایج در خصوص ساختار فضایی شهر………….. 27
( دیاگرام شماره 2-2 ) نظریه پردازان ساخت اصلی شهر…………………………………… 31
( دیاگرام شماره 2-3 ) معیارهای شناخت استخوانبندی اصلی شهر…………………… 88
( دیاگرام شماره 3-1 ) عناصر و فضاهای خدماتی شهر گرگان دوران قاجاریه…. 128
(دیاگرام شماره 3-2) نمودار فرآیند شناخت استخوانبندی شهر………………………. 157
( دیاگرام شماره 4-1 ) معیارهای شناخت استخوانبندی اصلی شهر………………… 162
( دیاگرام شماره 4-2 ) روند شناخت استخوانبندی اصلی شهر گرگان……………… 163
( دیاگرام شماره 4-3 ) مقاطع تاریخی مورد بررسی ………………………………………. 171
( دیاگرام شماره 4-4 ) عناصر پایدار شهر در طول زمان…………………………………. 202
( دیاگرام شماره 4-5 ) اولویت بندی معیارهای اجتماعی بودن فضاها
بر اساس پرسشنامه …………………………………………………………………………………….. 211
( دیاگرام شماره 4-6 ) پایدارترین راههای ارتباطی شهر گرگان………………………. 229
( دیاگرام شماره 4-7 ) نشانه های طبیعی و مصنوع شهر گرگان…………………….. 237
( دیاگرام شماره 4-8 ) کارکردهای نمادهای شهری……………………………………….. 240
( دیاگرام شماره 4-9 ) انواع المانها و نمادها در سطح شهر……………………………… 241
عنوان صفحه
( دیاگرام شماره 4-10 ) انواع الگوهای تحول و توسعه استخوانبندی شهر………. 245
( دیاگرام شماره 5-1 ) راهبردهای استخراجی به منظور ارائه الگوی
استخوانبندی پیشنهادی………………………………………………………………………………. 265
( دیاگرام شماره 5-2 ) ابعاد مختلف ساماندهی استخوانبندی اصلی شهر…………. 266
( دیاگرام شماره 5-3 ) الگوی توسعه پیشنهادی استخوانبندی شهر………………… 267
فصل اول
مقدمه
کلیات
شهر به عنوان عالیترین نوع مجتمع زیستی انسان تحت تاثیر عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، اقلیمی و … در گذر زمان اشكال فضائی خاصی پیدا كردهاند. مطالعه و شناخت مؤلفهها و عوامل موثر در شکل گیری و توسعه شهرها، از مهمترین مباحثی است که از گذشتههای دور توجه اندیشمندان مختلف در رشتههای مرتبط را به خود معطوف داشته و نظریهها و مدلهای مختلفی جهت تحلیل این پدیده ارائه گردیده شده است. ساخت فضائی هر شهر از یكسو نمایانگر هماهنگی فضای كالبدی شهر با شرایط و عوامل مزبور و از سوی دیگر گویای چگونگی جریان فعالیتهای اصلی شهر میباشد.
ساخت[1] یک مفهوم کلی و دارای کاربرد وسیع در علوم اجتماعی میباشد. در برداشتی عام، یک ساخت اجتماعی مجموعه یا کلی است اجتماعی، متشکل از اجزایی سازمان یافته، کم و بیش وابسته به هم و دارای پیوندی بادوام با یکدیگر(بیرو، 1366: 382). بدین ترتیب هرگاه میان عناصر و اجزای یک مجموعه که کلیت آن مورد نظر است رابطهای نسبتاً ثابت و پابرجا برقرار باشد، به مفهوم ساخت و انسجام دست یافته میشود.
امروزه بحرانهای گوناگونی شهرهای ما را تهدید مینماید و انسجام شهری در معرض اغتشاش و بیسامانی قرار گرفته است. وحدت و هویت شهری – که از مشخصه های ویژه شهرسازی کهن ماست- کم کم به بوته فراموشی سپرده میشود. آشفتگی و عدم انسجام ساختار شهر با گسترش شبكه ارتباطی سواره و تسلط خودرو در شهرهای ما به حدی افزایش یافته كه زندگی اجتماعی و آئین شهروندی بیش از گذشته در معرض خطر قرار گرفته و انسانمداری و انسانگرایی را تحت الشعاع خود قرار داده است. سوارهها و پیادهها در كشمكشی دائمی در تمامی عرصههای شهری درگیر شدهاند.
نیازهای جدید باعث تغییر ساختار شهرها شده و فرصت انطباق ساختار قدیم با عملکرد جاری از شهرها گرفته شده است. این عوامل به تدریج باعث تضعیف ساختار و استخوانبندی شهر شده و در نهایت انتظار جدایی و تکه تکه شدن آن میرود. از همین رو ساماندهی نظام حركتی و ساختار فعالیتهای شهری به طور موازی و هماهنگ، به نحوی كه مسیرهای حركتی شهر به صورت یك كل منسجم و یکپارچه عمل نماید و ادراك شوند، كاملا ضروری است.
با توجه به اهمیت نقش عناصر و پیکرههای ساختاری شهر در انسجام فضایی-كالبدی بافت شهری، این پژوهش درصدد آن میباشد تا مفهوم استخوانبندی را با تاکید بر عناصر اصلی شکل دهندهی ساختار شهر تبیین نماید و تاثیر این ویژگی را در ایجاد یک ساختار منسجم پیرامون یکی از شهرهای شمالی کشور؛ شهر گرگان، مورد بررسی قرار دهد.
طرح مسئله
اولین فعالیت در هر پژوهشی انتخاب و بیان مساله پژوهش میباشد (خورشیدی و قریشی, 1381: 40). یک مساله زمانیکه صورت خارجی پیدا می کند که احساسی به پژوهشگر مبنی بر اینکه پدیدهای یا رویدادی درست نیست یا آنطور که باید باشد، نیست یا نیاز به تبیین بیشتری دارد، دست دهد (دلاور،1382: 78) و بیان آن مرحله اقدام را برای تحقیق مهیا میسازد.
گسترش روز افزون شهرها، اقدامات عاجل عمرانی را طلب مینماید و شهر ناگزیر از پذیرفتن تغییرات میباشد. عدم شناخت و درک ساختار و استخوانبندی شهرها و عدم تلاش درحفظ و ساماندهی آن، موجب بروز لطمات فراوانی به ارزشهای نهفته در شهرها و الگوهای شهرسازی گردیده است. (حمیدی, 1376: 4)
اقدامات شهرسازانه دردوره پهلوی که شامل خیابان کشیهای وسیع بود باعث ازهم گسیختگی استخوانبندی قدیمی اکثر شهرهای ایران گردید. لذا آگاهی و تسلط طراحان وسیاستگذاران، از ساختار گذشته و حال شهرها امری ضروری میباشد.
این نکته که توسعه شهرها تا چه اندازه بر مبنای استخوانبندی میباشد، مسئلهای است که در این پژوهش پیرامون شهر گرگان، به عنوان مجموعه شهری دارای پتانسیل، بدان پرداخته خواهد شد.
دردوران اخیر پراگندگی عناصر شهری و فعالیتهای عمومی به عبارت دیگر تغییر الگوی ساختاری مراکز و بخشهای عمومی شهر در سازمان مرکز شهر و استخوانبندی اصلی آن موجب اغتشاش گریده است. فقدان سیاستهای صحیح توسعه و نابسامانی توزیع کاربریهای شهری موجب ازهم گسیختگی در استخوانبندی اصلی شهرها که برخوردار از وحدت و یکپارچگی و پیوند مناسب بوده اند، شده است. از مشکلات اساسی دیگر ناشی از ساختار فضایی نامناسب، توسعه و رشد بیرویه میباشد. این رشد بیرویه ناشی از اثر متقابل و پیچیده بین نیروهای بازار، سرمایه گذاریهای عمومی و اجرای نامناسب ضوابط و مقررات بوده است.
همچنین در عصر حاضر، آشفتگی و عدم انسجام ساختار شهر با گسترش شبكه ارتباطی سواره و تسلط خودرو در شهرهای ما به حدی افزایش یافته كه زندگی اجتماعی و آئین شهروندی بیش از گذشته در معرض خطر قرار گرفته و انسان مداری را تحت الشعاع خود قرار داده است. سوارهها و پیادهها در كشمكشی دائمی در تمامی عرصههای شهری درگیر شدهاند.
نیازهای جدید باعث تغییر ساختار شهرها شده و فرصت انطباق ساختار قدیم با عملکرد جاری از شهرها گرفته شده است و به تدریج باعث تضعیف ساختار و استخوانبندی شهر شده و در نهایت انتظار جدایی و تکه تکه شدن آن میرود. از همینرو ساماندهی نظام حركتی و ساختار فعالیتهای شهری به طور موازی و هماهنگ، به نحوی كه مسیرهای حركتی شهر به صورت یك كل منسجم و یکپارچه عمل نماید و ادراك شوند، كاملا ضروری است.
طراحی کل شهر در مقیاس بزرگ ممکن نیست. از نظر اقتصادی و اجرایی نیز غیر این اقدام غیر عملی مینماید و از طرف دیگر مطلوب هم نیست؛ زیرا موجب ایستایی، عدم امکان رشد و ایجاد تصور کلی توسط ساکنین شهر میشود. لذا ضرورت طراحی و ساماندهی استخوانبندی شهر به شیوهای که وسیله ایجاد یک حوزه مشترک و ارتباطی بین عناصر خاص شود، مطرح میگردد. برای جلوگیری ازافزایش نابسامانیها در شهر ضروری است، اقدامات منفرد و پراکنده در ارتباط با یکدیگر قرار گرفته و ساختاری واحد و یکپارچه درکلیت شهر به وجودآورد (حمیدی، 1376: 5). ساماندهی استخوانبندی شهر، فرصتی را پدید میآوردکه تمام عملکردهای شهری و انواع ارتباطات انسانی در یک شبکه درهم تنیده و نزدیک به هم قرار گیرند.
ضرورت طرح موضوع شناخت و ساماندهی استخوانبندی اصلی شهرها، از دو نقطه نظر مطرح است.
نخست آنکه بی توجهی به استخوانبندی شهرها به ویژه در شهرهای کهن، چه عواقبی را در پی داشته است و دیگر آنکه با توجه به شرایط کنونی چه روشی می تواند برای ساماندهی و توسعه شهرها دارای حداکثر کارایی باشد.
توسعه شهری همواره تحت تاثیر نیروهای اقتصادی بیرونی است و بقاء آن بستگی به راه حلهای خلاق و سریع برای مسائل و مشکلاتی که در طی زمان پیش میآید دارد.
از نقطه نظر اقتصادی، شهر یک بازارکار و بازار مصرف بزرگ است و ساختار فضایی ناکارامد باعث پراکندگی بازار کار و فعالیت و در نتیجه تحمیل هزینه اضافی از لحاظ جا به جایی (حمل و نقل) و کاهش درآمد و … میشود و نیز می تواند باعث پایین آمدن کیفیت زیست محیطی شود که همه این عوامل باعث غیرقابل رقابتی گردیدن شهر میشود.
ازضرورتهای دیگر ساماندهی شهر براساس احیاء استخوانبندی این نکته می.باشد که اگر در روند رشد کلان شهرها، توسعه به سوی نواحی حومهای صورت گیرد، جایی که مظاهر شهری پراکنده پراکندگی بسیاری مییابند، مراکز قدیمی نهایتاً از اعتبار خواهند افتاد و همه فعالیتهای شهری به صورت پراکنده، درسراسر منطقه گسترده میشوند.
به تدریج درهیچ کجا گره شهری وجود نخواهد داشت و هیچ محدودهای به عنوان هسته مرکزی شهر قابل درک نخواهد بود و این عامل موجب کاهش روابط اجتماعی و تعاملات بین شهروندان میگردد.
برخی فضاها و عملکردهای شهری میتوانند موجد خوانایی شهر و تمایز آن شده و بیان کننده هویت ملی و برانگیزنده احساس غرور در مردم شهر شوند، که تعداد این نوع عناصر در شهرهای کشور ما، ایران؛ کم نیست. اما باید دید در طول ادوار گذشته و رشد سریع این شهرها آیا به استخوانبندی اصلی شهر توجهی شده است؟! باید دید این شهر به عنوان مرکزی که سالانه جاذب گردشگران بسیاری است و جمعیت عدیدهای را درخود جای داده، تا چه حد در توسعههای اخیر خود ارتباطات فضایی استخوانبندی را مدنظر قرارداده است؟ آیا این توجه موجب تقویت آن شده و یا موجب تضعیف گردیده است؟
اهداف تحقیق
اهداف و پیامدهای این تحقیق را می توان در دو بخش و رده در نظر گرفت :
1- اهداف کلان و راهبردی 2- اهداف اجرایی و عملیاتی
محدودیت ها – مشکلات
فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق:
مفهوم مشاركت
انواع مشاركت
اقتصادی
سیاسی:
اجتماعی :
فرهنگی:
روانی
حقوق فردی و خانوادگی
منشور حقوق و مسئولیت های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران
اهمیت زن در اسلام
حضور زن در تاریخ ایران
ضرورت بررسی تعارض های شغلی – خانوادگی
زنان در محل كار
فلسفه ی خاص اسلام درباره ی حقوق خانوادگی
تساوی یا تشابه؟
مقام زن در جهان بینی اسلام
منابع
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه:
زنان كه تقریباً نیمی از جمعیت دنیا را تشكیل می دهند حدود دو سوم از كارهای دنیا را انجام میدهند با این حال آنها تنها ده درصد از درآمد جهانی را به دست می آورند كمتر از یك درصد دارایی جهان را در اختیار دارند این موضوع نشان می دهد كه بیشتر از آنهایی مواجی و اغلب در ارتباط با وظایف خانه داری مانند: به دنیا آوردن و پرورش كودكان، نظافت و حفظ خانواده نگهداری از سالمندان و بیماران است. علاوه بر كارهای روزمره خانگی همچنین بسیاری از زنان كارهای خارج از خانه را تقریباً با دستمزد پایین انجام می دهند.
زن به عنوان مادر رسالت ویژه ای رابر عهده دارند و در مقام مادر بودن دارای احترام و اكرام خاصی است زنان نباید از مسئولیت بزرگی كه خداوند بر دوش آنها نهاده است بی خبر باشند در واقع مادران هستند كه با تربیت فرزندان خود پایه های خانواده و جامعه سالم را بنا می نهند. بسیاری از زنان با وجود تحصیلات و توانایی كافی برای انجام كارهای تخصصی مجبور می شوند در منزل بمانند وظایف مادری و همسری خود بپردازند زیرا تمام كارهای خانگی بر عهده آنها است و همسرانشان به علت تفكر سنتی خود حاضر به همكاری آنها نیستند( ن خ، سال: شماره صفحه ) (احمدی، 1390: 200).
نظام جمهوری اسلامی ایران كه با عنایت به آموزه های اسلامی و توجه به نقش و جایگاه و بسط عدالت و رفع محرومیت و ظلم در جامعه تأسیس گردیده است توجه ویژه ای را به مسائل زنان داشته و همان گونه که در بیانات بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری مشاهده می گردد درك ارزش و جایگاه انسانی زن و كوشش در جهت ارتقای سطح كیفی زندگی زنان جامعه از اهم وظایف دولت اسلامی بوده است. به این ترتیب نظام اسلامی فارغ از دیدگاه های افراطی (تجددطلبانه) و تفریطی (متحجرانه) موظف به اعتدال و توجه به شخصیت و كرامت انسانی زن در جامعه است از این حیث زنان نیز همانند مردان از حقوق سیاسی، اجتماعی ، فرهنگی و … برخوردار گشتند و تفاوت های فطری و طبیعی میان زن و مرد كه موجب ایفای نقش ها و تكالیف متفاوتی توسط ایشان می شود و مطابق فطرت انسانی است. آنان را از حقوق انسانی مشترك با مردان محروم نخواهد ساخت.
این بررسی از یك سو شامل سیاست ها و قوانین كشور در خصوص مسائل زنان می باشد و از سوی دیگر به ارائه برنامه ها و عملكردها و مراكز مهم تصمیم گیری و اجرایی كشور و میزان اهتمام بخش های مختلف دولت به مباحث و موضوعات زنان می پردازد.
بررسی میزان حضور زنان در عرصه های فرهنگی، هنری، اجتماعی، اقتصادی، علمی و … با مشكلاتی مواجه بوده كه امیدواریم با توجه به گذشت سی چند سال از پیروزی انقلاب با شكوه اسلامی و ثابت شدن توانایی های بانوان در عرصه های مختلف مسئولان مربوطه راه كارهای را در مورد این مسئله تدبیر كنند هر چند كه تشكیل مؤسسات و مراكزی جهت متمركز نمودن اطلاعات مربوط به زنان ایران نوید بخش گام های مثبت آنهاست.
بیان مسئله:
چگونه؟ استان سیستان و بلوچستان با مساحت 502 و 187 كیلومتر مربع پهناورترین استان كشور بوده و 4/11 درصد از مساحت كل كشور را در بر می گیرد. این استان علی رغم اقدامات مثبت و سازنده ی نظام در سال های پس از انقلاب اسلامی شاخص رتبه ی توسعه انسانی در پایین ترین سطح خویش بویژه در شاخص های زنان قرار دارد چرا؟ چون زنان و دختران استان سیستان و بلوچستان از نظر آموزش، بهداشت، سن ازدواج اشتغال و فرهنگ … ازمحرومترین زنان ایران هستند. با توجه به اطلاعات موجود وضعیت فرهنگی جامعه نگاه تبعیض آمیز ثبت به زنان و واقعیت های ملموس فعلی نظیر، پیری زود رس آنان، سهم پایین آنان در اشتعال استان ، سن پایین ازدواج. موضوع چند همسری مردان استان، بیكاری مردان یا شغل های كاذب آنان و تأثیرات منفی آنان بر خانواده ها. در این استان هم مانند استانهای دیگر تقریباً نیمی از جمعیت را تشكیل می دهد بنابراین باید در رفع این تبعیض ها و نابسمانی ها و تقویت حوزه آموزش اشتغال، بهداشت، رفاه و توانمندی آنان گام های بلند و مؤثری از مسئولین برداشته شود.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
هدف اصلی این تحقیقی شناسایی و طبقه بندی موانع توسعه مشاركت در عرصه های عمومی خانوادگی نظیر سیاست، اقتصاد و امور زنان استان می باشد و همجنین ارائهة راهكارهای مشخص عملی جمعیت رفع آنها در استان سیستان و بلوچستان می باشد و با عنایت به گستردگی تحقیق.
اهداف تحقیق:
1- تعیین وضعبیت كنونی توسعه امور زنان استان در مقایسه با میانگین ها كشوری
2- شناسایی موانع توسعه زنان استان و رتبه بندی موانع
3- بیان راهكارهای توسعه زنان در زمینه های اقتصادی آموزش، بهداشتی، فرهنگی انسانی و اجتماعی و خانوادگی
اهداف كلی:
بررسی عوامل فرهنگی اجتماعی مؤثر بر موانع مشاركت زنان در عرصه های عمومی و خانوادگی
اهداف جزئی:
محوراهداف جزئی تحقیق سنجش مواردی مانند، مفهوم مشاركت اجتماعی، رابطه مشاركت اجتماعی با موانع فرهنگی و اجتماعی و ارائه راهبردها و راهكارها.
بود.
در مجموع نتایج نشان داد که راهبردهای مقابلهای نقش واسطه را بین متغیرهای ادراک فرزندان از تعارضات زناشویی و تابآوری ایفا میکند.
واژههای کلیدی: تعارضات زناشویی، راهبردهای مقابلهای، تابآوری
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات
1-1- مقدمه 1
1-2- بیان مسئله 8
1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق 10
1-4- هدف اصلی تحقیق 11
1-5- اهداف فرعی تحقیق 11
1-6- سؤال اصلی تحقیق 11
1-7- سؤالهای فرعی تحقیق 12
1-8- تعاریف مفهومی متغیرها 12
1-8-1- تابآوری 12
1-8-2- راهبردهای مقابلهای 13
1-8-2-1- سبک مقابله مسأله مدار 13
1-8-2-2- سبک مقابله هیجان مدار 13
1-8-3- تعارض زناشویی 14
1-9- تعریف عملیاتی متغیرها 14
1-9-1- تابآوری 14
1-9-2- راهبردهای مقابلهای 14
عنوان صفحه
1-9-3- تعارض زناشویی 15
1-9-4- عوامل جمعیت شناختی 15
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینهی تحقیق
2-1- مبانی نظری 16
2-1-1- تابآوری 16
2-1-2- راهبردهای مقابلهای 19
2-1-2-1- سبک مقابله مساله مدار 23
2-1-2-2- سبک مقابله هیجان مدار 24
2-1-3- تعارض زناشویی 25
2-2- پیشینه تحقیق 27
2-2-1- پژوهشهای مربوط به تعارضات زناشویی و راهبردهای مقابلهای 28
2-2-2- پژوهشهای مربوط به راهبردهای مقابلهای و تابآوری 31
2-2-3- پژوهشهای مربوط به تعارض زناشویی و تابآوری 33
2-2-4- پژوهشهای مربوط به نقش واسطهای راهبردهای مقابلهای 37
2-2-5- پژوهشهای انجام شده در زمینهی عوامل جمعیت شناختی 38
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- جامعه آماری 41
3-2- نمونه و روش نمونهگیری 41
3-3- ابزار پژوهش 42
3-3-1- پرسشنامهی تابآوری (CD-RISC) 42
3-3-2- پرسشنامهی تجدیدنظر شدهی سبکهای مقابلهای 43
3-3-3- پرسشنامهی ادراک فرزندان از تعارض والدین 44
عنوان صفحه
3-4- روش تجزیه و تحلیل آماری 45
فصل چهارم: یافتهها
4-1- یافتههای توصیفی 47
4-2- تحلیل آماری مربوط به سؤالات پژوهش 50
4-2-1- پیشبینی تابآوری بر اساس ادراک فرزندان از تعارضات زناشویی 51
4-2-2- پیشبینی راهبردهای مقابلهای بر اساس ادراک فرزندان از تعارضات
زناشویی52
4-2-3- پیشبینی تابآوری بر اساس راهبردهای مقابلهای با کنترل ادراک فرزندان از
تعارضات زناشویی 54
4-3- مقایسهی متغیرها بر اساس عوامل جمعیت شناختی 58
4-3-1- مقایسهی متغیرهای پژوهش بر حسب ناحیهی آموزشی 58
4-3-2- مقایسهی متغیرهای پژوهش بر حسب شرایط زندگی 59
4-3-3- مقایسهی متغیرهای پژوهش بر حسب جنسیت 60
فصل پنجم: بحث و نتیجهگیری
5-1- پیشبینی تابآوری بر اساس ادراک فرزندان از تعارضات زناشویی 62
5-2- پیشبینی راهبردهای مقابلهای براساس ادراک فرزندان از تعارضات زناشویی 68
5-3- پیشبینی تابآوری بر اساس راهبردهای مقابلهای با کنترل فرزندان از تعارضات
زناشویی 71
5-4- تاثیر عوامل دموگرافیک بر راهبردهای مقابلهای و تابآوری فرزندان 74
5-5- کاربردهای نظری و عملی 78
5-6- محدودیتها 79
عنوان صفحه
5-7- پیشنهادها 79
پیوست یک 80
پیوست دو 88
منابع فارسی 97
منابع لاتین 103
مقدمه
خانواده، به عنوان نخستین واحد اجتماعی مرتبط با کودک و نوجوان، و همچنین ارتباط والدین و فرزندان، از جمله مواردی هستند که نظر صاحبنظران تعلیم و تربیت را به خود جلب کردهاند. خانواده نخستین پایگاهی است که پیوند بین کودک و محیط اطراف او را به وجود آورده و موجب رشد همه جانبهی کودک میشود. از اینرو بیش از تمام محیطهای اجتماعی در رشد و تکامل فرد تأثیر دارد و یکی از فضاهای مؤثر در تکوین ابعاد شخصیتی فرزندان میباشد (سامرز[1]، 2006). کودکان و نوجوانان بیشتر وقت خود را در ارتباط مستقیم با خانواده سپری میکنند. در نتیجه انتظار میرود که والدین محیطی امن و به دور از استرس را برای رشد هر چه بهتر فرزندانشان فراهم سازند. فرزندان از دوران کودکی تا هنگام بلوغ و بعد از آن دارای مشکلات مخصوص به خود میباشند. بر این اساس، والدین موظف هستند تا با آگاهی داشتن از این مشکلات و خطرات احتمالی، درصدد رفع آنها برآیند و با این کار محیطی امن و سر پناهی مناسب، برای آنها بوجود آورند. در نتیجه، کودکان در چنین شرایطی به والدین خود اعتماد کرده و آنها را به عنوان تکیه گاهی امن به حساب میآورند که میتوانند در صورت وجود مشکلات به آنها پناه برند. بنابراین، تزلزل پایههای خانواده باعث به وجود آمدن پیامدهای مخرب میشود و فرزندان به عنوان اولین قربانیان این پیامدها دچار آسیبپذیریهای روان شناختی بسیار میشوند.
یکی از مؤلفههای متزلزل کنندهی پایههای خانواده، تعارضات زناشویی میباشد. ازدواج یکی از مهمترین رویدادهای زندگی است که ممکن است برای هر فرد رخ دهد. اکثر زوجها زندگی خود را با عشق، و به امید داشتن یک زندگی موفق و همچنین خوشبخت شدن شروع میکنند. در اوایل زندگی دو طرف فکر میکنند که هیچگاه مشکلی پیش نخواهد آمد. اما به مرور زمان و با شناخت بیشتر از یکدیگر مشکلات کمکم شروع شده و عدم تفاهم آشکار میشود. این اختلافات ممکن است در نتیجه حساسیتها به وجود آید و باعث اختلافات جزئی تا تعارضات شدید شود. در واقع پیش درآمد جدایی و طلاق زوجین، تعارضات زناشویی است که از بگومگوهای ساده شروع شده و تا درگیریهای شدید لفظی، نزاع و کتککاری و گاهاً جدایی گسترش مییابد (لانگ و یانگ[2]، 1998). نخستین نشانههای هشدار دهنده در مورد اینکه تعارض در حال افزایش و شدت میباشد اغلب همراه با رخ دادن مسائلی از قبیل طعنهزنی، کنایهای بودن، سر به سر همدیگر گذاشتن، بهانهگیری و انتقادگرایی، فریاد یا نعره کشیدن، دوری از همدیگر و سکوت سنگین میباشد. نارضایتی و ناسازگاری مفاهیمی هستند که با تعارض رابطه دارند، بدین معنی که با افزایش تعارض در ارتباطهای زوجی، ناسازگاری افزایش یافته و نارضایتی بیشتر میشود (سودانی، نظریفر و مهرابیزاده هنرمند، 1385).
وجود تعارضات زناشویی در خانواده میتواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، تابآوری کودکان را تحت تأثیر قرار دهد. در سالهای اخیر، رویکرد روانشناسی مثبت، با هدف توجه به استعدادهای انسان، مورد توجه پژوهشگران حوزههای مختلف روانشناسی قرار گرفته است. این رویکرد هدف غایی خود را شناسایی سازهها و شیوههایی میداند که بهزیستی و شادکامی انسان را فراهم میکند (جوکار، 1386). تحقیقات متعدد حاکی از آن است که وقایع استرسزای زندگی نقش مهمی را در آسیبهای روانشناختی و جسمانی ایفا میکنند. از اینرو، شناخت عواملی که سبب سازگاری هر چه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی گردند، امری ضروری به نظر میرسد. در این میان تابآوری، یکی از عواملی است که باعث ایجاد سازگاری مثبت با شرایط استرسزا میشود.
خانواده از جمله مواردی است که هم میتواند آرامش روحی فرد را تامین کند و هم میتواند تبدیل به یک محیط تنشزا و مملو از استرس برای فرد شود. مشکلات درون خانوادگی، تعارضات والدین و تاثیر آن بر روابط اعضای خانواده، میتواند به عنوان یک منبع تهدید و استرس مطرح گردد که بر سلامت روان افراد، به خصوص فرزندان تاثیر بسزایی دارد. در این خانوادهها، والدین به جای توجه به فرزندان خود، مدام سرگرم اختلافات خود بوده و نسبت به شرایط فرزندان خود بیتفاوت شده و یا تحت تاثیر تعارضات با همسر خود، رفتاری متفاوت را با فرزندان نشان خواهند داد، و فرزندان نیز به جای درگیری با مشکلات خود و یا حتی لذت بردن از دوران زندگی خود به طور مداوم درگیر این تعارضات والدینی شده و به گونهای متفاوت رشد پیدا خواهند کرد. ترس از اختلافات و جدایی احتمالی والدین، کودکان را از دنیای کودکانه خود بیرون کشانده و آنها را به سمت نگاهداری بنیاد خانواده سوق خواهد داد. و در حالت دیگر ممکن است نوجوانان را از خانه و خانواده دور کرده و وارد جامعه کند تا از این تنش درون خانواده رهایی یابند. در واقع تعارضات زناشویی تاثیر مخربی بر فرزندان میگذارد که ممکن است تا مدتها باقی بماند و بعضی مواقع موجب افسردگی، پرخاشگری و … شود. در نتیجه پرداختن به این مسئله امری ضروری است که افراد مهارتهایی را بیاموزند که هنگام مواجهه با مشکلات و موقعیتهای استرسزا به شیوهی تابآورانهتری تفکر و سپس عمل کنند. از اینرو، مداخلههایی که هدفشان تحت تاثیر قراردادن فرآیندهای فکری است، میتوانند گام مهمی در ایجاد مهارتها و تواناییهای مربوط به تابآوری باشند (کاوه، 1388). در جوامع، مرسوم است که به نقصانها و کاستیها بیشتر از تواناییها توجه شود، اما تابآوری آن روی سکه است (شیخالاسلامی، 1388) و از جمله سازههایی است که جایگاه ویژهای در حوزههای روانشناسی تحولی، روانشناسی خانواده و بهداشت روانی یافته است، به طوریکه هر روز بر شمار پژوهشهای مرتبط با این سازه افزوده میشود (سامانی و همکاران، 1386).
از نظرکورهونن[3] ( 2007)، اگر چه تابآوری تا حدودی یک ویژگی شخصی و تا حدود دیگری نیز نتیجه تجربههای محیطی افراد است، ولی انسانها قربانی محیط یا وراثت خود نیستند، افراد میتوانند تحت آموزش قرار گیرند تا ظرفیت تابآوری خود را به وسیلهی آموختن برخی مهارتها افزایش دهند. همچنین میتوان عکسالعمل افراد در مقابل استرس، رویدادهای ناخوشایند و دشواریها را تغییر داد، به طوریکه بتوانند بر مشکلات منفی محیطی غلبه کنند (کاوه ، 1388). رسنیک[4] (2000)، در تحقیقات خود مطرح میکند که بخشی از محبوبیت مفهوم تابآوری و پژوهشهای مرتبط با آن به این دلیل است که این دیدگاه بر توانمندیها، ظرفیتها، امید و قدرت فرد تمرکز دارد. اینکه عوامل محافظت کننده به عنوان سپری بر علیه رفتارهای خطرزا و پیامدهای همراه با آنها مطرح هستند، تبیین کنندهی این موضوع است که چرا بسیاری از جوامع در سطوح محلی و ملی به شناسایی عوامل موثر بر تابآوری و به دنبال آن، طراحی برنامههای درمانی و ارتقای تواناییهای لازم در نوجوانان اقدام کردهاند. بنابراین، از آنجا که تابآوری به عنوان معیاری برای توانایی مقابله با استرس قلمداد میشود، میتواند هدف مهمی در روان درمانی باشد (کردمیرزا نیکوزاده، 1388)، که بررسی پیش آیندهای آن در رابطه با تعارضات زناشویی، هدف پژوهش حاضر است.
کامینگز و دیویس[5] (1994)، مدلی را بر اساس امنیت هیجانی[6] ارائه دادند که فرض میکرد، کودکان به دلیل تعارضات والدینی، استرس زیادی را متحمل میشوند. چون این تعارضات، امنیت هیجانی آنها را تهدید میکند که میتواند به صورت امنیت شخصی و یا امنیت رابطهای با والدینشان باشد، فرزندان را تحریک میکند تا استرس را کاهش دهند. یکی از روشهایی که توسط فرزندان استفاده میشود تا با استرس ناشی از تعارضات روبرو شوند، راهبردهای مقابله ای است. فروید سالها قبل اظهار داشت که شخصیت انسان مرکب از سه قسمت نهاد، من و من برتر میباشد. در درون شخصیت انسان، تعارض و تضاد دائمی وجود دارد. زمانی که نهاد تحت فشار باشد اضطراب پدید میآید. نهاد برای دفاع از خود در برابر اضطراب از شیوههایی بهره میگیرد که فروید آنها را ساز و کارهای دفاعی نامیده است که همان شیوههای مقابله میباشد (شولتز و شولتز[7]؛ 1998؛ ترجمهی محمدی،1381).
همچنین، لازاروس و فولکمن[8](1984)، چارچوبی را برای درک استرس، مقابله و انطباق ارائه دادند که مبین آن است که اثرات استرس (در اینجا تعارضات زناشویی در نظر گرفته میشود) بر سازگاری و انطباق، تحت تاثیر راهبردهای مقابلهای مورد استفاده میباشد که تابعی از منابع شخصی و محیطی است (برزگرکهنمویی، یاقوتی آذر و خلیل شعار، 1389). در واقع، راهبردهای مقابلهای یکی از سازههای مرتبط با تابآوری است. شیوههای مقابله، راهبردهای شناختی و رفتاری است که توسط افراد استفاده میشود تا با موقعیتهای استرسزا مقابله کنند (فولکمن و موسکوویتز[9]، 2004). این راهبردها نقش اساسی وتعیین کنندهای در سلامت جسمانی و روانی آنها ایفا میکنند. در واقع، سلامت روانی در یک تعامل دو طرفه از سویی از نتایج انتخاب و استفاده از راهبردهای مقابلهای موثر و متناسب با تغییر و تنش محسوب میگردد و از سویی دیگر خود زمینهساز فضای روانی سالمی است که در پرتو آن شناخت صحیح و ارزیابی درست موقعیت تنشزا جهت انتخاب راهکار مقابلهای موثر، میسر میگردد (غضنفری و قدمپور، 1387).
راهبردهای مقابلهای موثر باعث میشوند که واکنش فرد به سطوح بالای تنیدگی کاهش یابد و آثار زیانبار آن تعدیل شود. شرایط استرسزا و حتی شدت آن، به خودی خود بد و سازش نایافته نیست، بلکه مهم چگونگی مقابله با این شرایط است. لذا اتخاذ خط مشی و راهبردهای نامناسب در مواجهه با عوامل استرسزا میتواند موجب تشدید مشکلات شود، در حالیکه به کارگیری راهبرد صحیح مقابله میتواند نتایج مثبتی در پی داشته باشد. از آنجایی که تعارضات درون خانوادگی و ادراک فرزندان از اختلافات والدینشان، میتواند به عنوان یک عامل تنش زا عمل کرده و باعث ایجاد مکانیسم هایی برای مقابله با این مشکلات شود، لذا آموزش و یادگیری راهبردهای موثر برای مقابله با این شرایط امری الزامی میباشد. اینکه کودکان چگونه با این استرس روبرو شده و از خود در برابر آن دفاع میکنند بستگی به تفاوتهای فردی آنها با یکدیگر دارد. در واقع هنگامیکه فرزندان، خردسال هستند
چکیده…………………………………………………………………………………………………………………….. 1
فصـل اول: کلیـات تحقیـق
1-1-مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………… 3
1-2-بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………….. 4
1-3-ضرورت و اهمیت انجام تحقیق …………………………………………………………………………….. 5
1-4- چارچوب نظری ……………………………………………………………………………………………….. 8
1-5- سوالات تحقیق ………………………………………………………………………………………………… 9
1-5-1-سوال اصلی ………………………………………………………………………………………………….. 9
1-5-2-سوالات فرعی ………………………………………………………………………………………………. 9
1-6- اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………….. 9
1-7-کلیات انجام تحقیق …………………………………………………………………………………………… 10
1-8-تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………. 10
1-8-1- ارزیابی عملکرد …………………………………………………………………………………………. 10
1-8-2- تحلیل پوششی داده ها ………………………………………………………………………………….. 11
1-9- قلمرو پژوهش ………………………………………………………………………………………………. 12
1-9-1- قلمرو موضوعی پژوهش ……………………………………………………………………………….. 12
1-9-2- قلمرو مکانی ………………………………………………………………………………………………. 12
1-9-3- قلمروزمانی ……………………………………………………………………………………………….. 12
فصـل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….. 14
بخش اول
2-1-1-مفهوم کارایی ………………………………………………………………………………………………. 16
2-1-2- عملکرد سازمانی …………………………………………………………………………………………. 17
2-1-3-ارزیابی کارایی …………………………………………………………………………………………….. 19
2-1-3-1-مفهوم ارزیابی کارایی ………………………………………………………………………………… 19
2-1-3-2-رویکردهای اندازه گیری کارایی ……………………………………………………………………. 22
2-1-3-3- روشهای ارزیابی کارایی ………………………………………………………………………….. 22
2-1-3-4- فرآیند ارزیابی کارایی ……………………………………………………………………………….. 25
2-1-3-5- چالشهای ارزیابی کارایی …………………………………………………………………………. 25
2-1-3-6- عوامل موثر برکارایی سازمانی ……………………………………………………………………… 27
2-1-3-7-محیط بیرونی …………………………………………………………………………………………… 28
2-1-3-8-محیط درونی …………………………………………………………………………………………… 29
2-1-3-9-دستاوردها ………………………………………………………………………………………………. 30
2-1-4-روشهای اندازه گیری کارآیی …………………………………………………………………………. 31
2-1-5-ضرورت و اهمیت ارزیابی کارایی …………………………………………………………………….. 32
بخش دوم
2-2-1-تحلیل پوششی دادههاDEA …………………………………………………………………………. 34
2-2-2-مزایا و معایب تحلیل پوششی دادهها DEA ………………………………………………………. 36
2-2-3-مدل ناپارامتریک تحلیل پوششی داده در ارزیابی عملکرد و بررسی کارایی ………………….. 38
2-2-4-مدلهای پایهای تحلیل پوششی دادهها ……………………………………………………………….. 39
2-2-4-1-مدل CCR …………………………………………………………………………………………….. 39
2-2-4-2-مدل BCC …………………………………………………………………………………………….. 42
بخش سوم
2-3-1- کارایی شرکتهای بیمه خصوصی ……………………………………………………………………. 43
2-3-2-ارزیابی کارایی بیمهها از طریق خصوصیسازی…………………………………………………….. 44
2-3-3-نهادهها و ستاندهها ………………………………………………………………………………………… 45
2-3-3-1-نهاده ها ………………………………………………………………………………………………….. 45
2-3-3-2-ستاندهها …………………………………………………………………………………………………. 46
2-3-4-کاربرد نوآوری در بیمه …………………………………………………………………………………… 47
2-3-5-سرمایهگذاران نهادی وکارایی شرکتها ………………………………………………………………. 48
2-4- نتیجهگیری …………………………………………………………………………………………………….. 49
2-5-پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور ………………………………………………. 50
2-5-1-پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل کشور …………………………………………………………. 50
2-5-2-پیشینه تحقیقات انجام شده درخارج کشور ………………………………………………………….. 52
فصـل سوم: روش اجرای تحقیـق
3-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………… 58
3-2- روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………….. 58
3-3- جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………….. 58
3-4- ابزارهای جمع آوری داده ها ………………………………………………………………………………. 59
3-5- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات …………………………………………………………………………… 59
3-6- خلاصه فصل ………………………………………………………………………………………………….. 62
فصـل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………… 64
4-2- مفاهیم ورودی و خروجی …………………………………………………………………………………. 64
4-3- بررسی نتایج با مدل CCR ……………………………………………………………………………….. 68
4-4- بررسی نتایج با مدل بازدهی متغیر نسبت به مقیاس(BCC) ……………………………………….. 69
4-5- بررسی کارایی مقیاس ……………………………………………………………………………………….. 70
4-6- مجموعه مرجع ……………………………………………………………………………………………….. 72
4-7- مازاد عامل تولید(Is) و مازاد محصول(Os) ………………………………………………………….. 77
فصـل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………… 85
5-2-پاسخ به پرسش های پژوهش ………………………………………………………………………………. 85
5-3-نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………….. 88
5-4- پیشنهاداتی بر مبنای یافته های پژوهش …………………………………………………………………. 89
5-5- پیشنهاد برای تحقیقات آتی ………………………………………………………………………………. 90
5-6- محدودیت های تحقیق ……………………………………………………………………………………… 91
منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………………………… 92
پیوستهـا و ضمائـم ………………………………………………………………………………………………….. 100
فهرست جداول
عنوان شماره صفحه
جدول 4-1- نهاده های شرکتهای بیمه خصوصی کشور ( سال 1392)………………………………. 66
جدول 4-2- ستانده های شرکت های خصوصی کشور ( سال 1392) ………………………………… 67
جدول 4-3- بررسی وضعیت کارایی با بازدهی ثابت به مقیاس، نهاده محور یا ورودی محور ……… 68
جدول 4-4- کارایی مدیریتی و کارایی ناشی از مقیاس ……………………………………………………… 70
جدول 4-5- مجموعه مرجع شرکت ها، و وزن هر کدام در حالت BCC …………………………….. 72
جدول 4-6- رتبه بندی شرکت ها بر مبنای روش شمارشی ……………………………………………….. 75
جدول 4-7- رتبه بندی شرکتها بر مبنای روش وزنی ……………………………………………………. 76
جدول 4-8- مازاد ورودی ها(IS) ………………………………………………………………………………. 77
جدول4-9- مازاد خروجی ها(OS) …………………………………………………………………………….. 78
جدول 4-10- مقادیر محقق شده و مقادیر هدف ورودی ها ی شرکت ها ……………………………. 79
جدول 4-11- مقادیر محقق شده و مقادیر هدف خروجی های شرکتها …………………………….. 81
جدول1-5- منابع ناکارآمدی شرکت …………………………………………………………………………….. 86
جدول 2-5- پارامترهای کارایی …………………………………………………………………………………… 89
فهرست نمودارها
عنوان شماره صفحه
نمودار 2-1- منحنی تولید مرزی با بهره گرفتن از وصل نقاط حدی……………………………………………. 24
فهرست اشکال
عنوان شماره صفحه
شکل 2-2- الگویی از عملکرد سازمانی…………………………………………………………………………. 28
تحلیل کارایی شرکت های بیمه خصوصی کشور (رویکرد تحلیل پوششی داده ها)
آیدا محمودی
چکیده
ارزیابی کارایی شرکتهای بیمه علاوه بر آگاهی دادن به ذینفعان، باعث افزایش رقابت، پویایی صنعت و توسعه پایدار و متوازن جامعه میشود. در تحقیق حاضر سعی شده است با بهره جستن از مطالعات انجام شده و نظر کارشناسان معیارهای ورودی و خروجی بهینه انتخاب شده است. از اینرو داده های سال 1392 برای 28 شرکت خصوصی در صنعت بیمه مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر اساس نتایج بدست آمده از مدل CCR، تعداد 14 شرکت از 28 شرکت مورد بررسی از بین شرکت های کشور، کارا (کارایی برابر یک) بوده اند. همچنین 14 شرکت باقی مانده یعنی (50 درصد) ناکارا، برآورد شدند . میانگین کل در کارایی CRS برابر 0.843و میانگین کل کارایی در کارایی VRS برابر 0.926 و در کارایی مقیاس میانگین کل کارایی برابر 0.906 درصد می باشد. همچنین کارایی فنی بیمه دی ، معادل 0.33 است که از همه کمتر می باشد، اما زمانی که بازدهی متغیر باشد، علاوه بر شرکت های کارا در بازدهی ثابت، شرکت های زمانی که بازدهی متغیر باشد، علاوه بر شرکتهای مذکور در بازدهی ثابت، شرکت های بیمه البرز، بیمه پارسیان، بیمه ملت، بیمه دی، بیمه سامان، بیمه آرمان و بیمه تعاون نیز کارا می باشند و سایر شرکتها در هر دو حالت بازدهی ثابت و بازدهی متغیر، غیر کارا می باشند. هم چنین نتایج نشان می دهد میانگین کارایی 28 شرکت در سال 1392، 0.926 بوده است. تعداد 14 شرکت از بین 14 شرکت مورد بررسی کارا شناخته شده اند.
کلمات کلیدی: کارایی، تحلیل پوششی داده ها، صنعت بیمه، بازدهی ثابت، بازدهی متغیر.
فصـل اول
کلیـات تحقیـق
1-1-مقدمه
تلاشهای اقتصادی انسان در طول تاریخ همواره در راستای کسب حداکثر بازده از منابع و نهاده های موجود بوده است و تمامی این تلاشها از ابتداییترین ابزار کار تا پیشرفته ترین فنآوریهای عصر حاضر، تمایل و علاقه بشر را به افزایش کارایی و بهرهوری نشان می دهد. همچنین اوضاع حاکم بر بازارهای جهانی، محدودیت منابع، رقابتهای بسیار فشرده سازمانها را به سوی اتخاذ راهبردهای مناسب سوق داده است. بطوریکه مدیران و تصمیم گیران سازمانها، خواستار استفاده بهینه از امكانات و ظرفیتهای موجود در بخشهای مختلف می باشند. بنابراین ارزیابی عملکرد به منظور ارائه بازخورد در راستای بهبود عملكرد شعب مختلف سازمانها و دستیابی به ابزاری جهت برآوردن این نیاز مدیران، بسیار ضروری و منطقی به نظر می رسد (رجبی،1389). از این رو ارزیابی عملكرد و بهره وری در دهههای اخیر مورد توجه بسیار قرار گرفته است. متدها و تكنیكهای بسیاری جهت ارزیابی عملكرد ایجاد شده است كه هر كدام مجموعه ای از شاخصها را جهت ایجاد توازن در دیدگاههای سنتی و تك بعدی به عملكرد معرفی می نمایند. اما علیرغم تمامی این پیشرفتها در ارزیابی عملكرد، بسیاری از سازمانها همچنان بر شاخصهای عملكرد سنتی و مالی متكی هستند (Tangen ,et al, 2004).
پژوهش حاضر درصدد برآمده تا با بهره گرفتن از روشی ناپارامتریک به سنجش کارایی و ارزیابی عملکرد شرکتهای بیمه بپردازد. در این راستا از تکنیک تحلیل پوششی داده ها[1] که توسط “چارنز” و همکارانش (1976) ایجاد شده و بصورت گسترده ای مورد توجه قرار گرفته بهره گرفته شد.
كوئلی نشان داده است كه از میان روشهای مختلف ارزیابی عملكرد، روش تحلیل پوششی دارای دو مزیت عمده در اندازه گیری كارایی می باشد : اولاً نیازی به تصریح یك شكل تابعی میان داده ها و ستاده ها ندارد، به این معنی كه محقق میتواند از شرایط محدودكنندة انتخاب فرم تابع تولید یا تابع هزینه كه میتواند تأثیرگذار بر نتایج تجزیه و تحلیل كارایی باشد اجتناب كند و ثانیا نیازی به مفروض توزیعات آماری برای اجزای كارایی ندارد. از سویی دیگر با بهره گرفتن از روش تحلیل پوششی داده ها می توان برای هریك از واحدهای ناكارا، واحد یا واحدهایی را به عنوان واحد مرجع پیشنهاد نمود كه كارا بوده و می تواند ساختار بهینه نهاده و ستاده ای را جهت هر یك از واحدهای ناكارا به شكل تركیب خطی نشان دهد. در واقع این روش علاوه بر محاسبه انواع كارایی، برنامه ای پیشنهادی برای واحدهای ناكارا ارائه می دهد كه بر اساس آن میزان مطلوب هر نهاده و میزان ایدهآل قابل دسترس برای ستاده، ارائه و كارایی حداكثر میشود (مهرگان، 1383).
هدف از فصل اول، بیان کلیات پژوهش می باشد، از این رو پس طرح مسئله و بیان سوال اصلی تحقیق به ضرورت و اهمیت انجام مطالعه حاضر پرداخته شده است. در ادامه اهداف و فرضیه های مبتنی بر مدل آورده شده است. در نهایت با بیان کوتاهی از مراحل اجرای تحقیق به ارائه مدل مفهومی و معرفی متغیرها پرداخته شده است.
1-2-بیان مسئله
ارزیابی عملکرد، ضرورت بنیادین در رویارویی و سازگاری با تحولات و بهبود مستمر فعالیتها است (Kumar, and Charles, 2012). کارایی را می توان بیانگر این مفهوم دانست که چگونه یک سازمان از منابع خود در راستای تولید، نسب به بهترین عملکرد در مقطعی از زمان استفاده میکند و اندازه گیری شاخص کارایی یعنی محاسبهی نسبت ستانده های خروجی به دست آمده از نهادههای (عوامل تولید) به کار گرفته شده می باشد(آذر،1379). امروزه فنون جدیدی جهت ارزیابی عملکرد و کارایی استفاده می شود. که یکی از کاربردیترین آن ها تکنیک تحلیل پوششی داده ها مبتنی بر رویکرد برنامه ریزی خطی ناپارامتریک است که کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده مشابه در سازمان هایی که چندین خروجی را با کمک چندین ورودی تولید می کند، محاسبه و با یکدیگر مقایسه می نماید (عالم تبریز و همکاران، 1390). اندازه گیری کارایی، بر اساس مفهوم تابع تولید در اقتصاد خرد، برای بنگاه هایی که در محیطی رقابتی فعالیت می کنند همواره مورد توجه بوده است. این امر برای بنگاه های تولید کننده خدمات به مراتب پیچیده تر و مشکل تر خواهد بود. بررسی اجمالی شاخص های سطح نفوذ بیمه، تراکم بیمه ای و در صد حق بیمه کشور از کل حق بیمه جهانی در کشور حاکی از آن است که تاکنون این صنعت نتوانسته جایگاه واقعی خود را در اقتصاد کشور کسب نماید. از سوی دیگر این صنعت در عرصه جهانی با تهدیدهایی مانند پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی و پذیرش توافقنامه های تجارت خدمات مواجه بوده، و در عرصه داخلی نیز گسترش روزافزونی موسسات بیمه خصوصی ضرورت توجه موسسات بیمه دولتی به بهبود کارایی و بهروری را دو چندان کرده است(فلاح کوشک مهدی، 1392). از سوی دیگر محدودیت منابع و امکانات از زمانهای گذشته تا عصر کنونی که عصر اطلاعات، فرامدرن و توسعه چشمگیر علم و فن است، همواره مطرح بوده است و در آینده با شدت افزونتری خود را بر شرایط اقتصادی- اجتماعی تحمیل خواهد کرد. از اینرو استفاده بهینه از امکانات و منابع در دسترس و ارتقاء کارآیی جهت دستیابی به رفاه و پاسخگویی به نیازهای رو به رشد، به یک مسأله بسیار مهم مبدل گشته است(نصیریپور و مهرالحسنی، 1388 ).
خدمات بیمه ای نقشی مهم در اقتصاد ملی ایفا می کنند و تاثیرات عمیقی بر رفتار بخشهای مختلف اقتصادی دارند. امروزه تغیرات بنیادین در اقتصاد دنیا، شرکتهای بیمهای نیز دچار تغییرات اساسی شده اند. از جمله این تغییرات اساسی، افزایش کمی موسسات بیمهای و حضور بیش از پیش بخش خصوصی در این عرصه از فعالتهای اقتصادی است. به طوری که این حضور نسبت به سالهای گذشته تقریبا چندین برابر رشد داشته است(Yang, 2006). صنعت بیمه از جمله پدیده هایی است که در تجارت داخلی و خارجی اعتبار و اهمیت خاصی دارد و ارزیابی کارایی شرکتهای بیمه علاوه بر آگاهی دادن به ذینفعان، باعث افزایش رقابت، پویایی صنعت و توسعه پایدار و متوازن جامعه میشود(ابویی و همکاران، 1391). از سویی دیگر، شرکت های بیمه عملکرد متفاوتی دارند یکی از دلایل تفاوت در عملکرد نمایندگی های بیمه را می توان در نحوه به کارگیر منابع انسانی و مدیریت بر ایشان دانست (دعایی،1376). شرکتهای بیمه برای تعیین و تشخیص موقعیت فعلی خود و بقا و پیشرفت در دنیای رقابتی امروز می بایست به طور مستمر از روشها و الگوهایی به منظور ارزیابی و بهبود مستمر عملکرد خود و فعالیتهای جاری در سازمان بهره گیرند. توسعه یافتگی یکی از اهداف اصلی در سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران بوده و صنعت بیمه پشتوانه راسخی است که سهم چشمگیری در تحقق این مهم خواهد داشت (ابویی و همکاران، 1391).
انتخاب مناسب ترین مجموعه از متغیرهای ورودی و خروجی، مرحله مهمی در هر مطالعه ی اندازه گیری کارایی است. در تحقیق حاضر، با بررسی مطالعات انجام شده در داخل و خارج از کشور و همچنین نظرات کارشناسان این حوزه سعی شده است متغیرهای موثر انتخاب گردد. و با بهره جستن از مدل ارائه شده توسط ابویی و همکاران در سال 1390 متغیرهای ورودی و خروجی انتخاب شده است.
در واقع مسئله تحقیق حاضر اینست که آیا کارایی عملکرد شرکت های بیمه خصوصی کشور با یکدیگر متفاوت است؟ و کدام شرکت به عنوان واحد مرجع می باشد؟
1-3-ضرورت و اهمیت انجام تحقیق
امروزه، اغلب سازمانها در محیطی رقابتی و پویا در حال فعالیت هستند؛ محیطی که متغیرهای داخلی و خارجی آن بهطور دائم در حال تغییر بوده و امکان پیشبینی این تغییرات نیز بسیار سخت و مشکل است و از طرفی، سازمانها هزینههای فراوان و زمان زیادی را صرف تهیه، تدوین و اجرای استراتژیهایی میکنند تا بتوانند به اهداف بلندمدت و چشماندازهای سازمان دست یابند؛ بنابراین، آگاهی از اینکه عملکرد سازمان تا چه حد در جهت رسیدن به این اهداف بوده و موقعیت سازمان در محیط پیچیده و پویای امروز کجاست برای مدیران و سازمانها اهمیت فراوانی دارد. ارزیابی عملکرد، از مهمترین فرآیندهای راهبردی است که ضمن ارتقای پاسخگویی، میزان تحقق اهداف و برنامههای هر سازمان را مشخص میکند. دراینمیان، نکته قابل توجه این است که سازمانها نسبت به این موضوع بسیار مهم، شناخت کامل پیدا کرده و با برداشت تصویر واحدی از آن، زمینههای لازم را برای دستیابی به برنامههای توسعهای و اخذ بازخوردهای لازم از اجرای برنامهها فراهم کنند و همچنین اقدام به بهبود عملکرد و طی مسیر تعالی نمایند. بهزعم کاپلان و نورتون[2] سازمانها در هر محیطی که فعالیت میکنند بهطور دائم نیازمند بهبود عملکرد بوده و باید تمام تلاش خود را در جهت دستیابی به تعالی عملکرد بهکارگیرند که این امر نشاندهنده این واقعیت است که ارزیابی عملکرد همواره از موضوعات چالشبرانگیز مدیریت سازمانهاست و تعیین و تبیین شاخصهای مناسب برای ارزیابی عملکرد سازمانها در راه رسیدن به اهداف و چشم اندازهای سازمان از اهمیت فراوانی برخوردار است.
صنعت بیمه بهعنوان یک بخش خدماتی، نقشی جبرانکننده و محافظتی در اقتصاد هر کشوری دارد؛ بهطوریکه عملیات موفقیتآمیز این صنعت، انگیزه و محرکی برای دیگر صنایع و توسعه آن اقتصاد ایجاد میکند؛ بنابراین برای نایلشدن به این امر در هر اقتصادی، شرکتهای بیمه نیز مانند هر شرکت دیگری باید عملکردی قوی و موفقیتآمیز در انجام رسالت، اهداف و استراتژیهای خود داشته باشند. سازمان های بیمهای برای بقاء و نیل به اهداف خود باید از تغییرات محیطی آگاه شوند و هماهنگیهای لازم را به عمل آورند که کنترل، وسیله این آگاهی است؛ بهعبارت دیگر به کمک مدیریت و ارزیابی عملکرد، مدیریت میتواند نسبت به نحوه تحقق اهداف و انجام عملیات آگاهی یافته و قدرت پیگیری و در صورت لزوم سنجش و اصلاح آنها را پیدا کند (الوانی، 1380).
صنعت بیمه، بیش از هر صنعت دیگری ممکن است ازطریق ارتباطدادن ارزیابی عملکرد با نتایج و بروندادها، سود و منفعت کسب کند؛ زیرا بنیاد صنعت بیمه براین اساس است که فاصله زمانی میان اخذ تصمیمات عادی و نتایج مورد نظر، طولانی و دارای تأخیر زیاد است؛ بهعنوان مثال، تأثیر و اثربخشی رویداد تحلیل ریسک و صدور بیمهنامه تا زمانی که حوادث و خسارتهای ایجادشده حل وفصل گردند، مشخص نیست. وقوع حوادث بیمهای و حل فرآیند خسارتها میتواند بین دو تا پنج سال به طول انجامد و حتی تحت شرایط خاصی این فرآیند میتواند یک دهه نیز به طول انجامد و اینگونه است که اهمیت ارتباطدادن معیارهای ارزیابی نتایج به هدایتکنندههای عملکردی شاید مهمترین شاخصهای باشد که در صنعت بیمه مطرح میگردد. در اینجا داشتن ترکیبی از معیارهای هادی و معیارهای تابع برای ایجاد انگیزه و ارزیابی عملکرد واحدهای تجاری ضروری است (حسنزاده و زارع، 1387).
در ابتدای امر، با توجه به سابقه شرکتهای بیمه دولتی در صنعت بیمه کشور و جدیدالتأسیس بودن شرکتهای بیمه خصوصی و عدم شناخت آنها، مسائل و مشکلاتی گریبانگیر این شرکتهای نوظهور گردید که برخی از آنها عبارتند از:
– نوپا بودن شرکتهای بیمه خصوصی
– ناچیز بودن سرمایه اولیه (در مقایسه با شرکتهای بیمه دولتی)
– شبکه فروش محدود
– نام و نشان تجاری ناشناخته و…
بنابراین با توجه به مشکلات ذکرشده و سیاستهای دولت مبنی بر ارتقا و بهبود صنعت بیمه کشور و ایجاد محیطی رقابتی در کشور، شرکتهای بیمه خصوصی علاوه براینکه باید بر این مشکلات غلبه نمایند باید جهت رسیدن به موقعیتی همردیف و حتی بالاتر از شرکتهای بیمه دولتی تلاش کنند و این امر اتفاق نمیافتد مگر با مدیریت عملکرد صحیح و بهبود دائمی فرآیندهای آن. سیستمهای ارزیابی عملکرد بهعنوان ابزاری برای سنجش میزان دستیابی سازمانها به اهداف و تعیین نقاط ضعف و قوت سازمانها در جهت انجام اقدامات اصلاحی بهمنظور بهبود فرآیندها از اهمیت فراوانی برای مدیریت سازمانها برخوردارند و هر سیستم ارزیابی عملکرد دارای شاخصهایی بهمنظور ارزیابی عملکرد است که توانایی و مناسب بودن این شاخصها در اثربخشی و کارایی مدل، تأثیر فراوان و اهمیت زیادی دارد ( کاپلان و نورتون، 1386).
با آگاهی از ارتباط ساختار مالکیت با کارایی شرکتها میتوان نسبت به افزایش کارایی آنها از طریق خصوصیسازی، ادغام یا ارائه راهکار برای اصلاح مالکیت و اجرای شیوههای حاکمیت شرکتی اقدام کرد. خصوصیسازی و رسیدن به اقتصاد مبتنی بر بازار یکی از راههای افزایش کارایی است. بررسی ارتباط ساختار مالکیت شرکتها و کارایی