فهرست مطالب
فصل اول :کلیات
عنوان صفحه
چکیده 1
1-1مقدمه: 2
1-2بیان مسئله 3
1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش 4
1-4-اهداف پژوهش 6
1-4-1هدف کلی 6
1-4-2اهداف ویژه 6
1-5-فرضیات پژوهش 6
1-6-تعاریف مفاهیم واصطلاحات : 7
1-6-1-تعریف مفهومی واژه ها 7
1-6-2تعریف عملیاتی واژه ها 7
فصل دوم : ادبیات وپیشینه پژوهش
2-1مقدمه 9
2-2-تاریخچه شبکه های اجتماعی : 9
2-3-شبکه اجتماعی چیست 11
2-4- شبکه های اجتماعی سال 2014 عبارتند از: 11
2-4-1-فیس بوک 11
2-4-2-توئیتر 12
2-4-3-تامبلر 12
2-4-4-پینترست 12
2-4-5-اینستاگرام 12
2-4-6- گوگل پلاس 13
2-4-7- لینکدین 13
2-4-8- میت می 13
2-4-9-کلس میتس 13
2-4-10-میت آپ 13
2-5-دیدگاه های جامعه‌شناختی درباره گرایش خانواده‌ها به شبکههای احتماعی 14
2-5-1نظریه مخاطب‌شناسی 14
2-5-2-نظریه کاشت 15
2-5-3-نظریه میمی‌‌های کاپلا 16
2-5-4-نظریه وابستگی مخاطب ـ رسانه ـ جامعه 16
2-5-5-نظریه برجسته سازی 17
2-6-تعریف شبکه های اجتماعی و انواع آن: 17
2-8-شبکههای اجتماعی مجازی 18
2-9-نظریات مرتبط با رشد هویت و جوانی 19
2-10-بی توجهی به اوقات فراغت و افزایش انحرافات اجتماعی 21
2-11- عوامل محیطی آسیب های اجتماعی 22
2-11-1-آموزش و پرورش 22
2-11-2-همسالان 22
2-12-پرخاشگری: 23
2-13-اهمیت تعریف پرخاشگری: 24
2-14-انواع پرخاشگری: 25
2-14-1 پرخاشگری وسیله ای: 25
2-14-2- پرخاشگری خصمانه: 25
2-14-3- پرخاشگری مستقیم و غیر مستقیم: 25
2-15-ثبات پرخاشگری: 26
2-16-تفاوت های جنسیتی در پرخاشگری: 26
2-17-نقش ادراک مقاصد دیگران در نحوه پرخاشگری: 27
2-18-عوامل ایجاد کننده شخصیتی،ژنتیکی،خانوادگی وآموزشگاهی پرخاشگری: 28
2-19-عوامل تشدید کننده پرخاشگری: 33
2-20-بلوغ و پرخاشگری: 35
2-21-زیانهای پرخاشگری: 36
2-22-نظریه های رایج مربوط به پرخاشگری: 37
الف) طرفداران ذاتی بودن پرخاشگری: 37
ب)طرفداران منشأ اجتماعی پرخاشگری: 37
ج) فرضیه ناکامی- پرخاشگرانه: 38
2-23-ویژگی های افراد پرخاشگر: 39
2-24-الگوهای پرخاشگری: 39
2-25-پیشگیری از پرخاشگری: 41
2-26-راه های اصلاحی برای از بین بردن حالت پرخاشگری: 41
2-27-درمان پرخاشگری: 42
2-28-پیشینه پژوهش های انجام شده در داخل و خارج کشور 43
2-29-سوابق مربوط: 45
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
3-1-روش پژوهش 48
3-2-جامعه آماری 48
3-3-نمونه وروش نمونه گیری: 48
3-4-ابزار سنجش 48
3-4-1-پرسشنامه استفاده از شبكه های اجتماعی 48
3-4-2-پرسشنامه پرخاشگری (AGQ): 49
3-5-روش اجرا 49
3-6- روش تجزیه وتحلیل داده ها : 50
فصل چهارم : ارائه وتجزیه وتحلیل داده ها
4-1-مقدمه: 51
4-2-آمار توصیفی 52
4-3-تحلیل فرضیات 68
فصل پنجم : بحث ،تفسیر ونتایج
5-1-مقدمه 71
5-2-بحث و نتیجه گیری 71
5-2-1-خلاصه یافته ها: 71
5-3-تفسیر یافته های پژوهش 72
5-4-محدودیت های پژوهش: 75
5-5-پیشنهادهای پژوهش 75
5-5-1-پیشنهادهای مبتنی بر نتایج پژوهش 75
5-5-2-پیشنهادها برای پژوهشگران آینده: 76
منابع 77
منابع انگلیسی: 79
ضمائم 80
فهرست جداول
جدول شماره (3-1) تعداد دانش آموزان بر حسب جنسیت طبق جدول مورگان 48
جدول شماره(4-1) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت 52
جدول شماره(4-2) برحسب سوال اول 53
جدول شماره(4-3) برحسب سوال دوم 54
جدول شماره(4-4) برحسب سوال سوم 55
جدول شماره (4-5)برحسب سوال چهارم 56
جدول شماره(4-6) برحسب سوال پنجم 57
جدول شماره(4-7)برحسب سوال ششم 58
جدول شماره(4-8) برحسب سوال هفتم 59
جدول شماره(4-9) برحسب سوال هشتم 60
جدول شماره(4-10) برحسب سوال نهم 61
جدول شماره(4-11) برحسب سوال دهم 62
جدول شماره(4-12) برحسب سوال یازدهم 63
جدول شماره(4-13) برحسب سوال دوازدهم 64
جدول شماره(4-14) برحسب سوال سیزدهم 65
جدول شماره (4-15)برحسب سوال چهاردهم 66
جدول شماره (4-16)برحسب سوال پانزدهم 67
جدول شماره(4-17) ضریب همبستگی بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی با میزان خشم 68
جدول شماره(4- 18 )ضریب همبستگی بین میزان استفاده ازشبکه های اجتماعی با میزان تهاجم 68
جدول شماره(4- 19 ) ضریب همبستگی بین میزان استفاده ازشبکه های اجتماعی بامیزان كینه توزی 69
جدول شماره(4- 20)جدول مربوط به t مستقل استفاده از شبکه های اجتماعی دردختران وپسران 69
جدول شماره(4- 21 )جدول مربوط به t مستقل استفاده ازشبکه های اجتماعی وپرخاشگری 70
فهرست نمودارها
نمودار شماره (4-1) 52
نمودار شماره (4-2) 53
نمودار شماره(4-3) 54
نمودار شماره(4-4) 55
نمودار شماره (4-5) 56
نمودار شماره (4-6) 57
نمودار شماره (4-7) 58
نمودار شماره (4-8) 59
نمودار شماره (4-9) 60
نمودار شماره (4-10) 61
نمودار شماره (4-11) 62
نمودار شماره (4-12) 63
نمودارشماره (4-13) 64
نمودار شماره(4-14) 65
نمودار شماره (4-15) 66
نمودارشماره(4-16) 67
فصل اول
کلیات پژوهش
چکیده
هدف ازاین پژوهش بررسی نقش شبکه های اجتماعی برمیزان پرخاشگری دانش اموزان مقطع متوسطه دوم ناحیه سه كرمانشاه می باشد.روش پژوهش از نوع کاربردی ودر اجرا زمینه یابی است .جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه دوم ناحیه سه شهركرمانشاه درسال تحصیلی 94-93 که تعداد آنها حدود6000نفرمی باشد.در این پژوهش با استفاده از جدول مورگان 360 نفر ازدانش آموزان بصورت تصادفی انتخاب شدند.ابزارمورد استفاده دراین پژوهش شامل :1- پرسشنامه شبکه های اجتماعی دارای 15گویه و بر اساس طیف لیکرت تنظیم شده است . برای روایی پرسشنامه از راهنمایی استاد راهنما و تنی چند از متخصصان استفاده شده است.2-پرسشنامه پرخاشگری (AGQ):این پرسشنامه مشتمل بر 30 گویه می باشد که اعتبار پرسشنامه ها با روش آلفای کرونباخ محاسبه وبه ترتیب 79/0 و874/0بدست آمد .درتحلیل داده ها از دوجنبه:آمارتوصیفی(فراوانی ها،درصدها،میانگین ها و انحراف معیار)وآماراستنباطی(آزمون های t،همبستگی پیرسون )استفاده گردید.یافته‌ها نشان داد بین استفاده از شبکه های اجتماعی و میزان خشم رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بین استفاده از شبکه های اجتماعی ومیزان تهاجم رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بین استفاده از شبکه های اجتماعی ومیزان كینه توزی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی در دختران و پسران تفاوتی وجود ندارد بین میزان پرخاشگری در دختران و پسران تفاوت معنی داری وجود دارد.نتیجه گیری:استفاده از شبكه های اجتماعی و فضای مجازی نه تنها حریم اعضای خانواده را از بین برده است،بلکه سبب الگوگیری‌های نادرست نوجوانان نیزخواهد شد. و به وضوح میتوان مشکلات شخصیتی را در آنها مشاهده کرد.
واژه‌های كلیدی: شبکه های اجتماعی- پرخاشگری -دانش اموزان
1-1مقدمه:
هنوز خانواده در مشرق زمین، اصالت و هویت دینی خود را تا حدودی حفظ کرده است. در چرخه تحولات جهانی، با قرار گرفتن خانواده زیر تهاجم فرهنگ غربی‌که رسانه‌های نوین آن را انجام میدهند، البته این نهاد به حمایت و قدرت بیشتری نیاز دارد تا بتواند هویت خود را حفظ کند. امروزه خانواده در غرب در حال فروپاشی و نابودی است و مهمترین دلیلش هم طرد دین از همه مظاهر زندگی است. واقعیت این است که خانواده هم از نظر ساختاری متحول گشته و هم از نظر اعتقادی و نظام ارزشی زیر سیطره تجدد‌گرایی، دنیا‌گرایی و دین‌زدایی، دگرگونی‌های بسیاری را تجربه کرده است. با ورود تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی در خانواده‌ها، ارزشهای اجتماعی خانواده‌ها تحت تأثیر قرار گرفته و موجب شده است تا شاهد تغییراتی در رفتار و گفتمان نسل جوان باشیم (عباسی،1389،ص23).
امروزه رسانه های اجتماعی به یک مهارت جدید و مهم برای همه و حتی برای کسانی که حتی درک بسیار بالایی از فناوری ندارند، تبدیل شده است. در سال های اخیر دسترسی میلیون ها کاربر در سراسر جهان به رسانه های و شبکه های اجتماعی باعث شده است تا این رسانه ها درکانون توجه جوامع مدرن و افراد زیادی قرارگیرند و از محبویت قابل توجهی به خصوص در میان نسل جوان برخوردار شوند. شناخت صحیح از این رسانه ها باعث می شود تا کاربران بیش از پیش بتوانند از این ابزارها استفاده مفید و موثر داشته باشند.در واقع شبکههای اجتماعی اینترنتی پایگاه یا مجموعه پایگاه‌هایی هستند که امکانی فراهم میآورد تا کاربران بتوانند علاقه‌مندیها، افکار و فعالیتهای خودشان را با دیگران به اشتراک بگذارند و دیگران هم این افکار و فعالیت‌ها را با آنان سهیم شوند. یک شبکه اجتماعی، مجموعهای از سرویسهای مبتی بر وب است که این امکان را برای اشخاص فراهم میآورد که توصیفات عمومی یا خصوصی برای خود ایجاد کنند، یا با دیگر اعضای شبکه ارتباط برقرار کنند، منابع خود را با آنها به اشتراک بگذارند و از میان توصیفات عمومی دیگر افراد، برای یافتن اتصالات جدید استفاده کنند.(ساروخانی،1391،ص84).
به‌طور کلی در تعریف شبکههای اجتماعی میتوان گفت شبکههای اجتماعی سایتهایی هستند که از یک سایت ساده مانند موتور جستجوگر با اضافه شدن امکاناتی مانند چت و ایمیل و امکانات دیگر خاصیت اشتراکگذاری را به کاربران خود ارائه میدهند. شبکههای اجتماعی، محل گردهمایی صدها میلیون کاربر اینترنت است که بدون توجه به مرز، زبان، جنس و فرهنگ، به تعامل و تبادل اطلاعات می‌پردازند. در واقع شبکههای اجتماعی برای افزایش و تقویت تعاملات اجتماعی در فضای مجازی طراحی شدهاند. به طور کلی از طریق اطلاعاتی که بر روی پروفایل افراد قرار میگیرد مانند عکس کاربر، اطلاعات شخصی و علایق (که همه اینها اطلاعاتی را در خصوص هویت فرد فراهم میآورد) برقراری ارتباط تسهیل می‌گردد. کاربران می‌توانند پروفایلهای دیگران را ببینند و از طریق برنامههای کاربردی مختلف مانند ایمیل و چت با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. (ساروخانی،1391،ص85).
1-2بیان مسئله
در دنیای امروز، شبکههای اجتماعی نقش بسیار مهمی در روابط مردم سرتاسر جهان ایفا می‌کنند . به طوری که به جزیی جدایی‌ناپذیر از زندگی بیشتر مردم تبدیل شدهاند . این در حالی است که اساس پیدایش این شبکه ها تسهیل و کوتاه نمودن مسیر ارتباطی میان افراد جامعه تلقی می گردد . در ایران نیز این پدیده نه چندان نوظهور روز به روز بر خیل مشتاقان خود می افزاید . شاید در گذشته نه چندان دور افراد شناخت کمی نسبت به ماهیت و چگونگی استفاده از این شبکه ها داشتند ، اما این روزها در زندگی روزمره شاهد آن هستیم که طیف متفاوت مردم راجع به این شبکه ها با هم صحبت و تبادل اطلاعات می نمایند . طبقات مختلف در جامعه از زن و مرد ، جوان و پیر، باسواد و بی‌سواد ، از آن حرف می‌زنند(زنجانی،1388،ص45) .
عده‌ای بسیار مخالف آنها بوده ، وجودشان را باعث مضرات اجتماعی و فساد اخلاقی برای طبقات جامعه دانسته و مایل به بستن ، تعطیل و فیلتر کردن آنها هستند و در مقابل ، عده‌ای دیگر آنها را مظاهری از تمدن جدید شمرده ، وجود آنها را برای پیوستگی‌های اجتماعی مفید ، بلکه لازم می‌دانند . فراگیر شدن استفاده از این پدیده ، پیامدهای مثبت و منفی بسیاری را بر زندگی ما القاء نموده و در مواردی نیز تبعات گریز ناپذیری را بر ما تحمیل داشته است . تا آنجائیکه بعضا اصطلاحات مرسوم در این شبکه ها بخشی از فرهنگ محاوره افراد جامعه ما را تشکیل می دهند اینترنت به عنوان یک وسیله دارای قابلیت عظیمی برای افزایش تنوع اطلاعات و سرگرمی های در دسترس افراد و سازمان های سراسر جهان است . این وسیله هم چنین موانع ورود را کاهش می دهد که برای گویندگان و شنوندگان یکسان است و امکان دسترسی به تمام کسانی را که مایل اند در این محیط شرکت کنند ، فراهم می کند و حتی در میان گویندگان، یک برابری نسبی ایجاد می کند. هر شخصی که به اینترنت دسترسی دارد، می تواند در حالت های ارتباطی مختلفی که در محیط آنلاین وجود دارد ، شرکت کند و دیدگاه ها و نظراتش را در قالب متن، تصاویر یا صوت بیان کند و نیز می تواند به حجم گسترده ای از اطلاعات و برنامه های ارائه شده از سوی دیگران دسترسی یابد . به همین دلیل ، اینترنت قابلیت عظیمی برای ایجاد یک جامعه پویا دارد ، جامعه ای که در آن آزادی بیان و پویایی فرهنگی ، اجتماعی ، مذهبی و زبانی افزایش می یابد (عباسی،1389،ص16).
با امکانات و گزینه های فراوانی که رسانه های عمومی از جمله اینترنت در اختیار جوانان می گذارند ، آنان به صورت دائم با محرک های جدید و انواع مختلف رفتارهاآشنا می شوند . این فضا هویت نا مشخص و به صورت مستمر متحولی را ، به ویژه برای نسلی که در مقایسه با نسل قبل با محرک های فراوانی مواجه است ، می آفریند . اینترنت فضای آزاد گلخانه ای را ایجاد می کند که معلمان و مراجع قدرت به آن دسترسی ندارند و بر آن تاثیر نمی گذارند . اینترنت انقلابی عظیم در دنیای ارتباطات است که مرز جغرافیایی نمی شناسد . همان طور که می دانیم امروزه بیشتر از هر زمان دیگر افراد به اینترنت وشبکه های اجتماعی و موبایل وابسته شده اند. هم چنین والدین به عنوان ابزاری برای کنترل رفتار فرزندان به آن می نگرند و از سوی دیگر این دو ابزار به فرزندان قدرت تفکر بیشتر می دهد. اینترنت وشبکه اجتماعی تاثیرات زیادی داشته که این تاثیرات هم جنبه ی مثبت دارد و هم جنبه ی منفی ، اما تاثیرات منفی آن به علت استفاده بی رویه و غیر اخلاقی افراد و دانش آموزان از تاثیر مثبت آن بیشتر است . به عبارت دیگر چون نمی توان به طور کامل استفاده دانش آموزان از این دو ابزار را کنترل کرد . اثرات سوء آن نکات مثبت را خنثی می کند(لاینر،2001،ص87) باتوجه به موارد مذکور سوال اصلی پژوهش این است که آیا بین شبکه های اجتماعی و پرخاشگری دانش آموزان رابطه ای وجود دارد؟
1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش
مساله ای که در حال حاضر بسیار شایع است ، استفاده غیر اخلاقی دانش آموزان از اینترنت و تلفن همراه است، آن ها از این وسایل نه در خانه و نه در محیط آموزشی استفاده درست نمی کنند و چون کنترل قطعی این اعمال توسط والدین و مسئولان آموزشی تقریبا غیر ممکن است، مربیان و اولیاء مدرسه از خیر منفعت آن گذشته و آن را ممنوع کرده اند. استفاده از این وسایل مثل استفاده از چاقو است که به کار گرفتنش هم می تواند در مواردی صحیح باشد و به حیات آدمی کمک کند و هم می تواند جان آدمی را بگیرد، متاسفانه به دلایل مختلف در گروه های سنی نوجوانان و جوانان استفاده صحیح از این وسایل ارتباطی جا نیفتاده و علاوه بر این استفاده غیر اخلاقی و بیش از حد آن در کلاس درس موجب بر هم خوردن تمرکز دانش آموزان در مدارس شده و این باعث افت تحصیلی آنان گردیده است. در حال حاضر در بیشتر کشورها استفاده از تلفن همراه در مدارس و محیط آموزشی ممنوع است . تلفن همراه و اینترنت بخش بزرگی از زندگی کودکان و نوجوانان را گرفته و بجای کتاب خواندن و مطالعه بیشتر وقتشان را با این وسایل می گذرانند. گزارش ها هم چنین حاکی از آن است که وقتی آن ها از گوشی همراه استفاده نمی کنند مشغول کار با اینترنت و استفاده نا صحیح از این وسیله اند .با توجه به اهمیت آسیب شناسی فضای مجازی در توسعه جوامع، در جامعه ما نیز در سال های اخیر به فن آوری اطلاعات و ارتباطات توجه زیادی شده است. ولی در این رابطه آسیب های جدی وجود دارد که به ریشه یابی آن باید پرداخت. (آقابابایی،1390،ص14)
شبکه های دوست یابی در کشور ما به سرعت در میان جوانان ایرانی محبوب شده است و ایرانی ها رتبه سوم را در این شبکه ها کسب کرده اند. فرهنگ رسانه ای اینترنت، فضای ذهنی جوانان را اشغال کرده و مطالعات اخیر نشان می‌دهد كه استفاده از اینترنت، سبب ایجاد احساس ناکامی، تنهایی، اضطراب و به‌طوركلی كاهش سلامت روانی میشود. اشخاصی كه از اینترنت بیشتر استفاده می‌كنند علاوه بر آن كه بر زندگی خانوادگی آنها تأثیر منفی می‌گذارد، زمان كمتری با خانواده صحبت می‌كنند و احساس تنهایی، افسردگی، كمبود عزت نفس و… در آنها بیشتر میشود. نسل جوان امروز نسبت به نسل گذشته با سرعت بیشتری از والدین خود رشد می‌کنند، برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی اینترنت، باید در جهت آگاه‌سازی خانواده‌ها تلاش کرد. (آقابابایی،1390،ص14)
بروز آسیب های نوظهور می تواند زمینه ساز نوع جدیدی از آسیب های اجتماعی و روانی باشد. به همین دلیل، برنامه ریزی برای شناسایی و آسیب شناسی آن ها ضروری می نماید. آسیب های نوظهور، آسیب های مرتبط با فناوری های جدید است که آسیب های ناشی از استفاده از ماهواره، بازی های رایانه ای، تلفن همراه و اینترنت می توانند در این مجموعه قرار گیرد. در این پژوهش سعی شده است تا به آسیب های مرتبط با اینترنت به ویژه عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی پرداخته و برای رفع این گونه معضلات پیشنهاداتی ارائه شود.
شبکههای اجتماعی فضایی آنلاین هستند که بر ساخت و بازتاب روابط اجتماعی میان افراد تمرکز می‌کنند ؛ افرادی که در این فضا به تبادل علایق و فعالیت‌هایشان می‌پردازند . شبکههای اجتماعی علاوه بر شکل‌دهی جدید به عرصه و فضای تعاملات رودرروی اجتماعی و کنش‌های میان فردی ، نقش مهمی هم در نحوه انجام تعاملات شغلی و تجاری ایفا می‌کنند . در بحث از آسیب‌شناسی شبکههای اجتماعی ، نکته‌ی حائز اهمیت ، ریسک بسیار بالای این گونه شبکه‌ها از لحاظ آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی میباشد . شبکههای مختلف اجتماعی با صدها میلیون کاربر در سال‌های اخیر توجه مهاجمان سایبری را نیز بیش از هر هدف دیگری به خود جلب کرده‌اند . کاربران ساعت‌های بسیاری را برای چت کردن با دوستانشان و چک کردن صفحه شخصی در شبکههای اجتماعی صرف می‌کنند . در واقع چک کردن صفحه شخصی ، مطالعه‌ی به روزرسانی‌های دوستان مختلف و نظر دادن روی عکس‌ها و فیلم‌های دیگران ، به عادتی ناخودآگاه تبدیل شده است که در کوتاه مدت تمرکز افراد بر امور جاری زندگی و یا فعالیتهای شغلی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد . در برخی مطالعات که هزینه‌های فیس بوک را بر اقتصاد مورد واکاوی قرار داده اند نیز این هدر رفت سرمایه خود را نمایان‌تر ساخته است . در عصر ترافیک و انواع آلودگی‌های محیطی و اخلاقی ، وجود این نوع تکنولوژی‌ها به انسان راحت طلب بهانه می‌دهد که دیگر به سمت صله‌رحم در عالم فیزیکی و متن جامعه گام برندارد . روابط مجازی در شبکههای اجتماعی ، به تدریج روابط رودرروی افراد را کم‌رنگ کرده و این امر به انزوای اجتماعی و در نهایت عدم جامعه‌پذیری صحیح در روند اجتماعی‌شدن افراد منجر خواهد شد . این محیط می‌تواند با ارائه امکانات جدیدتر رابطه بشر را روز به روز با دنیای خارج کمتر کند و نقش انسانیش را در جامعه کمتر و کمتر نماید . امروزه اعتیاد در استفاده از شبکههای اجتماعی اینترنتی به معضلی برای نهاد خانواده در سراسر جهان تبدیل شده است . گسترش روزافزون شبکههای اجتماعی در میان کاربران اینترنت ، نیازمند بررسی رفتارهای فردی و اجتماعی انسان‌هاست (کفاشی ،1388،ص40).
1-4-اهداف پژوهش
1-4-1هدف کلی پژوهش عبارتست از:
بررسی نقش شبکه های اجتماعی برمیزان پرخاشگری دانش اموزان مقطع متوسطه ناحیه 3 كرمانشاه
1-4-2اهداف ویژه پژوهش به شرح ذیل میباشد:
1-تاثیر استفاده از شبکه های اجتماعی برمیزان خشم در دانش اموزان .
2- تاثیر استفاده از شبکه های اجتماعی برمیزان تهاجم در دانش اموزان .
3- تاثیر استفاده از شبکه های اجتماعی برمیزان كینه توزی در دانش اموزان .
4-مقایسه میزان استفاده از شبکه های اجتماعی در دختران و پسران .
5-مقایسه میزان پرخاشگری در دختران و پسران .
1-5-فرضیات پژوهش
1-بین استفاده از شبکه های اجتماعی و میزان خشم در دانش اموزان رابطه وجود دارد.
2- بین استفاده از شبکه های اجتماعی و میزان تهاجم در دانش اموزان رابطه وجود دارد.
3- بین استفاده از شبکه های اجتماعی و میزان كینه توزی در دانش اموزان رابطه وجود دارد.
4-بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی در دختران و پسران تفاوت وجود دارد
5-بین میزان پرخاشگری در دختران و پسران دراستفاده ازشبکه های اجتماعی تفاوت وجود دارد.
1-6-تعاریف مفاهیم واصطلاحات :
1-6-1-تعریف مفهومی واژه ها
1-6-1-1-اصطلاح «شبکه اجتماعی» برای توصیف ابزارها و پایگاه‌هایی است که کاربران به وسیله آنها اقدام به انتشار و به اشتراکگذاری مطالب خود می‌کنند. شبکههای اجتماعی شامل: وبلاگ‌ها، ویکی‌ها، پادکست‌ها و پایگاه‌هایی است که به صورت اختصاصی برای به اشتراکگذاری: اطلاعات، داستان‌ها، عکس‌ها، صوت‌ها و تصاویر ویدئویی کاربران ایجاد شدهاند(عباسی،1389،ص13).
1-6-1-2- پرخاشگری عبارتست از رفتاری که هدف آن صدمه زدن به خود یا به دیگری باشد در این تعریف قصد ونیت فرد مهم است.یعنی رفتاری پرخاشگری محسوب می شود که از روی قصد یا عمداً برای صدمه زدن به دیگری یا به خود انجام گرفته باشد (کریمی،1384،ص245).
1-6-1-3-خشم:درلغت نامه دهخدابه معنای قهر وغضب وبرآشفتگی میباشد. خشم به حالت عاطفی یاهیجانی گفته میشود که دارای شدت متفاوتی از تهییج ملایم تاخشم وحشیانه یاعصبانیت است واغلب رخداد آن زمانی است که راه نیل به هدفهایا براوردن نیازهای افراد سد می شود. (گراوند،1387،ص54).
1-6-1-4-کینه توزی:درلغتنامه دهخدا به معنی انتقام جویی می باشد. کینه توزی به عناصر شناختی یا نگرشهایی گفته می شود که ممکن است اساس افزایش خشم وپرخاشگری در افراد باشد .درواقع کینه توزی یک نگرش یا یک ارزیابی منفی درازمدت از مردم ورویدادهاست .
1-6-1-5-تهاجم:در لغتنامه دهخدا به معنای هجوم بردن حمله کردن یکی بر دیگری.منظور از تهاجم صدمه رساندن جسمانی به فرد ویانابود کردن دارایی وی است .(نکینسون وهمکاران 1998،ترجمه براهنی وهمکاران ،1382،ص92)
استاد راهنما:
دکتر محمد باغستانی کوزه گر
استاد مشاور:
دکتر محمد رضا جواهری
سال تحصیلی 1392-1391
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده:
کارآمدی سیاسی از مهمترین مسائل نظامهای سیاسی است که ارتباط مستقیمی با بهبود کل نظام اجتماعی، توسعه کشور، جلب اعتماد مردم، افزایش مشروعیت و تداوم حکومت ها دارد. پیرامون ماهیت کارآمدی سیاسی، عوامل تأثیر گذار بر آن، میزان ارتباط و نحوه تأثیرگذاری آن بر سایر موضوعات سیاسی و چگونگی ارزیابی و سنجش آن، دیدگاههای مختلفی در میان اندیشمندان سیاسی وجود دارد. در این پژوهش با بررسی و تحلیل محتوای آثار و اندیشه های بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، كارآمدی حكومت از دیدگاه ایشان مورد بررسی قرار می گیرد. پرسش اصلی تحقیق این است که؛ « در اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی تکلیف گرایی چه تأثیری بر کارآمدی سیاسی و ارزیابی آن دارد؟» و در پاسخ، این فرضیه مورد بررسی است که امام خمینی(ره) از منظر جهان بینی توحیدی و ارزشهای دینی به مقوله حکومت داری، اهداف نظام سیاسی و روشهای تحقق آن نگریسته، و کارآمدی سیاسی در گرو پایبندی فکری و عملی به تعالیم اسلامی است. از این رو: «تکلیف گرایی تأثیر مهمی در تحقق کارآمدی سیاسی و ارزیابی میزان تحقق آن دارد.» این پژوهش از نوع تحقیقات اسنادی و توصیفی- تحلیلی است. و به صورت مختصر نتایج حاصل شده عبارتند از اینکه؛ کارآمدی سیاسی و تلاش برای تحقق اهداف نظام سیاسی مورد تاکید بنیانگذار جمهوری اسلامی است. ایشان در کارآمدی سیاسی همواره بر لزوم انجام وظایف و تکالیف الهی که بر عهده کارگزاران و دولتمردان و بخشهای مختلف جامعه است، تأکید دارند.کارآمدی سیاسی مورد نظر ایشان مبتنی بر ارزشها و جهان بینی اسلامی در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی است و در حوزه مدیریت سیاسی، نظام سیاسی مکلف به رعایت شاخصه هایی نظیر علم و آگاهی، عقلانیت و اجتهاد، مقتضیات زمان و مکان، آرمانگرایی واقع بینانه، مدیریت شایسته سالار، برنامه ریزی، حسن تدبیر، نظارت و انتقاد پذیری، مشورت و … می باشد که نقش بسیار مهمی در کارآمدی سیاسی و موفقیت نظام اسلامی در تحقق اهداف خویش دارد. تکلیف گرایی امام نیز، تابعی از مبانی فلسفی، فقهی، کلامی و عرفانی ایشان است؛ همه ابعاد وجودی انسان را در بر گرفته و تنها در مسائل معنوی و آن جهانی خلاصه نمی شود. و با توجه به اهمیت دادن به اطلاعات، دانش، تجربه و کارشناسی، انعطاف پذیری و ایجاد نظام تصمیم سازی عقلانی و عقلایی و برنامه ریزی بر اساس مصالح و مقتضیات زمان و مکان, در دو مرحله تشخیص و اجرای تکلیف، باعث ارتقاء سطح کارآمدی سیاسی می گردد. از این منظر تکلیف گرایی بر کارآمدی سیاسی و مولفه های سنجش آن (اهداف، امکانات و موانع) تاثیر مستقیم داشته و ضمن استفاده این نظریه از نکات مثبت سایر نظریات، نمی توان کارآمدی نظام اسلامی را بر اساس سایر الگوهای رقیب نظیر رضایت شهروندان، توفیق و تئوری سیستمی سنجید. بر این اساس کارآمدی نظام سیاسی اسلام تنها با نظریه ترکیبی با محوریت انجام تکلیف قابل انطباق است. میزان کارآمدی سیاسی, تابعی است از میزان پایندی اعتقادی و عملی به تکالیف الهی. ارتقاء سطح کارآمدی سیاسی نیز، اثبات صحت و اتقان ایدئولوژی اسلامی در پاسخگویی به نیازهای جامعه، استحکام اعتقادی بیشتر جامعه و اهتمام بیشتر به رعایت تکالیف الهی را به دنبال خواهد داشت.
واژگان کلیدی
کارآمدی سیاسی، تکلیف گرایی، دین و سیاست، نظام سیاسی اسلام، امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه)طرح تحقیق)………………………………………………………………………………………………….. 1
طرح مساله ، بیان هدف و ضرورت آن ……………………………………………………………………. 1
پرسش های پژوهش …………………………………………………………………………………………… 2
فرضیه
های پژوهش …………………………………………………………………………………………… 3
مفاهیم و متغیرها…………………………………………………………………………………………………. 3
5 .سابقه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………. 4
5. اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی …………………………………………………………… 4
5. مباحث نظری پیرامون کارآمدی سیاسی ………………………………………………………………. 5
5. کارآمدی از منظر اسلام یا بنیانگذار جمهوری اسلامی ………………………………………………. 5
3. 5 .کتاب ها ………………………………………………………………………………………………….. 5
3. 5. مقالات مرتبط …………………………………………………………………………………………… 6
5. پایان نامه ……………………………………………………………………………………………………… 7
روش پژوهش …………………………………………………………………………………………………… 7
سازمان دهی پژوهش ………………………………………………………………………………………….. 8
بخش یکم (مفاهیم و کلیات)
فصل اول. بررسی مفهوم کارآمدی ………………………………………………………………………………. 10
1.معنای لغوی و اصطلاحی کارآمدی……………………………………………………………………………. 11
1. کارآمدی در ادبیات فارسی ……………………………………………………………………………….. 11
2 . 1. کارآمدی در ادبیات لاتین ………………………………………………………………………………… 11
3 . 1 . کارآمدی درعلم اقتصاد ………………………………………………………………………………….. 12
1. کارآمدی در علم مدیریت………………………………………………………………………………….. 13
1. کارآمدی در علم سیاست…………………………………………………………………………………… 13
فصل دوم . كارآمدی نظام سیاسی………………………………………………………………………………… 15
مفهوم نظام سیاسی………………………………………………………………………………………………. 15
روش تحلیل سیستم ها…………………………………………………………………………………………. 16
2. ورودی نظام ………………………………………………………………………………………………… 17
1. 2. تقاضاها…………………………………………………………………………………………………… 17
1. 2. حمایت ها……………………………………………………………………………………………….. 17
2. 1. 2. كم و كیف داده ها…………………………………………………………………………………. 18
2. 1. 2. فرآیند سیاسی كردن……………………………………………………………………………….. 19
2. فرآیند تبدیل …………………………………………………………………………………………………. 20
2. خروجی ها …………………………………………………………………………………………………… 20
2. وضعیت محیط ………………………………………………………………………………………………. 20
2. نتایج …………………………………………………………………………………………………………… 20
2. بازخورد ………………………………………………………………………………………………………. 20
فصل سوم. تحلیل كارآیی و كاركردهای نظام سیاسی………………………………………………………… 22
كارویژه تبدیل و استحاله……………………………………………………………………………………….. 22
كارویژه تطابق به صیانت و سازگاری……………………………………………………………………….. 23
كارویژه های قابلیتی…………………………………………………………………………………………….. 23
فصل چهارم. عناصر کارآمدی نظام سیاسی…………………………………………………………………….. 25
نقش اهداف در تعیین کارآمدی یک نظام…………………………………………………………………… 26
نقش امکانات در تعیین کارآمدی یک نظام…………………………………………………………………. 27
2. امکانات مادی………………………………………………………………………………………………… 27
2 . 2 . امکانات کیفی و معنوی…………………………………………………………………………………… 28
نقش موانع در تعیین کارآمدی یک نظام…………………………………………………………………….. 28
۱. 3 . موانع داخلی………………………………………………………………………………………………….. 28
3. موانع خارجی…………………………………………………………………………………………………. 29
فصل پنجم. نکات تکمیلی در شناخت کارآمدی………………………………………………………………. 29
نسبی بودن کارآمدی…………………………………………………………………………………………….. 29
نقش مراحل در کارآمدی………………………………………………………………………………………. 30
نقش اجزاء یک سیستم در کارآمدی…………………………………………………………………………. 30
حکومت کارپرداز یا برنامه دار……………………………………………………………………………….. 31
5 . مردم و كارآمدی نظام سیاسی………………………………………………………………………………… 32
فصل ششم. جایگاه کارآمدی در نظام های سیاسی…………………………………………………………… 32
اثبات صحت و اتقان یك ایدئولوژی………………………………………………………………………… 34
رابطه كارآمدی و مشروعیت…………………………………………………………………………………… 34
2-1. تعریف مشروعیت ………………………………………………………………………………………….. 34
1 . 2 .1. انواع مشروعیت…………………………………………………………………………………………. 35
2-2. رابطه كارآمدی و مشروعیت………………………………………………………………………………. 37
كارآمدی و اعتماد سیاسی………………………………………………………………………………………. 42
كارآمدی و اقتدار ملی…………………………………………………………………………………………… 42
4-1. تعریف اقتدار…………………………………………………………………………………………………. 42
4-2. رابطه كارآمدی و اقتدار ملی……………………………………………………………………………….. 43
كارآمدی و توسعه……………………………………………………………………………………………….. 44
5-1. رابطه كارآمدی و توسعه……………………………………………………………………………………. 44
كارآمدی در انقلاب ها………………………………………………………………………………………….. 45
6-1. تعریف انقلاب……………………………………………………………………………………………….. 45
6-2. رابطه انقلاب با نظام سیاسی……………………………………………………………………………….. 46
فصل هفتم. پیامدهای ناکارآمدی………………………………………………………………………………….. 46
بحران های ناشی از ناكارآمدی……………………………………………………………………………………. 47
بحران هویت …………………………………………………………………………………………………….. 47
بحران مشروعیت ……………………………………………………………………………………………….. 48
بحران توزیع ……………………………………………………………………………………………………… 49
بحران مشاركت …………………………………………………………………………………………………. 49
بحران نفوذ ……………………………………………………………………………………………………….. 51
بحران یكپارچگی و ادغام …………………………………………………………………………………….. 52
فصل هشتم. شاخصه های کارآمدی……………………………………………………………………………… 53
بخش دوم ( اصول اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی)
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 57
فصل یکم. روش شناسی اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران………………………………. 59
روش تحلیل سیستمی…………………………………………………………………………………………… 60
روش بحران……………………………………………………………………………………………………… 61
روش مفهومی…………………………………………………………………………………………………….. 62
روش تحلیل گفتمانی…………………………………………………………………………………………… 64
روش راهبردی……………………………………………………………………………………………………. 67
روش میان رشته ای……………………………………………………………………………………………… 68
فصل دوم. زندگینامه علمی – سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی………………………………………… 69
تحولات دوران کودکی و نوجوانی (1300-1281) …………………………………………………… 69
تحولات دوران تحصیل (1339-1300) ………………………………………………………………… 71
2 .آثار علمی……………………………………………………………………………………………………… 71
2 . 2. پیامدهای جنبش مشروطه…………………………………………………………………………………. 73
3 . 2. به قدرت رسیدن رضا خان …………………………………………………………………………….. 74
2. حکومت محمدرضا شاه…………………………………………………………………………………….. 75
تحولات دوران مرجعیت دینی (1357- 1339) ………………………………………………………. 78
1-3.جهت گیری های امام در سال های 1339 تا 1343………………………………………………… 79
2-3. جهت گیری های امام در سال های 1343 تا 1356……………………………………………….. 82
3-3. جهت گیری های امام در سال های 1356 تا 1357……………………………………………….. 85
تحولات دوران رهبری نظام سیاسی (1368- 1357) ………………………………………………… 87
فصل سوم؛ بنیادهای نظری اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران…………………………….. 88
مبانی فلسفی؛ معرفت شناسی و هستی شناسی……………………………………………………………. 89
مبانی انسانشناسی و جامعهشناسی…………………………………………………………………………… 90
مبانی کلامی و اعتقادی…………………………………………………………………………………………. 93
مبانی فقهی – اصولی…………………………………………………………………………………………… 94
فصل چهارم؛ اصول اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی…………………………………………….. 98
ضرورت بر پایی حکومت……………………………………………………………………………………… 99
ماهیت حکومت………………………………………………………………………………………………….. 99
ابزاری بودن حکومت برای تحقق ارزش های اسلامی…………………………………………………… 100
ضرورت تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت………………………………………………………… 100
ضرورت حفظ نظام اسلامی…………………………………………………………………………………… 101
جایگاه مردم در حکومت اسلامی…………………………………………………………………………….. 102
اختیارت حاکم اسلامی………………………………………………………………………………………….. 102
انعطاف پذیری و تدریجی بودن………………………………………………………………………………. 103
نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………. 104
بخش سوم (کارآمدی سیاسی و تکلیف گرایی در اندیشه بنیانگذار جمهوری اسلامی)
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………. 108
فصل یکم. بررسی کارآمدی سیاسی از منظر بنیانگذار جمهوری اسلامی ………………………….. 108
اهداف حکومت………………………………………………………………………………………………….. 109
1 . اهداف غایی…………………………………………………………………………………………………. 110
1. اهداف متوسط………………………………………………………………………………………………… 111
2 . 1. تعلیم و تربیت…………………………………………………………………………………………… 111
2 . 1. آزادی……………………………………………………………………………………………………… 112
2 . 1.حاكمیت قانون اسلام…………………………………………………………………………………… 113
2 . 1. عدالت، امنیت و رفاه………………………………………………………………………………….. 114
1 . 4. 2 . 1. برقراری عدالت هدف ارسال پیامبران…………………………………………………………. 114
2 . 4. 2 . 1. عدالت، امری فطری و عقلانی…………………………………………………………………. 114
3 . 4. 2 . 1. عدالت صفت الهی است و احکام اسلام نیز مبتنی بر آن…………………………………. 114
4 . 4. 2 . 1. عدالت، ارزشی برتر و تغییر نا پذیر و شاخص حکومت اسلامی………………………. 114
5 . 4. 2 . 1. اجرای عدالت، زمینه ساز توسعه معنوی و ایجاد محیط امن……………………………… 115
6 . 4. 2 . 1. اجرای عدالت، تکلیفی انسانی و دینی……………………………………………………….. 115
2 . 1. استقلال و خودکفایی………………………………………………………………………………….. 117
امکانات کارآمدی………………………………………………………………………………………………… 118
1 . 2 . اصول…………………………………………………………………………………………………………. 118
1. 2 . مشروعیت الهی…………………………………………………………………………………………. 119
1. 2 . مبانی اعتقادی و فقهی…………………………………………………………………………………. 119
1. 2 . رعایت مصلحت عمومی……………………………………………………………………………… 120
1. 2 .توجه به مقتضیات زمان و مکان………………………………………………………………………. 121
1. 2 . مردمسالاری دینی………………………………………………………………………………………. 122
1. 2 . خدمتگزاری……………………………………………………………………………………………… 122
2 . 2 . ابزار…………………………………………………………………………………………………………… 123
2. 2 . نظارت و کنترل همگانی………………………………………………………………………………. 123
2. 2 . نیروی انسانی متعهد و متخصص……………………………………………………………………. 124
2. 2 . مشارکت و همکاری…………………………………………………………………………………… 125
2. 2 . قواعد و مقررات مناسب………………………………………………………………………………. 125
2. 2 . حسن تدبیر و مدیریت………………………………………………………………………………… 126
2. 2 . جلب اعتماد و رضایت مردم………………………………………………………………………… 126
موانع کارآمدی سیاسی………………………………………………………………………………………….. 127
1 . 3. انحراف از ارزش های اسلامی…………………………………………………………………………… 128
2 . 3.انحراف فکری، مفاسد اخلاقی و سیاسی……………………………………………………………….. 128
3 . 3. تجمل پرستی، اسراف و کاغذبازی در ادارات………………………………………………………. 128
4 . 3. جدایی دولت ها از مردم و انزوای روحانیت………………………………………………………… 129
5 . 3. سختگیری و فشار بر مردم……………………………………………………………………………….. 129
6 . 3. رابطه سالاری……………………………………………………………………………………………….. 130
7 . 3. دولت فراگیر و تداخل مسئولیت ها……………………………………………………………………. 130
8 . 3. غفلت از اصلاحات………………………………………………………………………………………… 130
9 . 3. اختلاف و قانونگریزی…………………………………………………………………………………….. 130
10 . 3. وابستگی و پذیرش سلطه بیگانگان…………………………………………………………………… 131
جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………….. 131
فصل دوم. تکلیف گرایی از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ………………………………………. 133
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 133
مفهوم تکلیف مداری……………………………………………………………………………………………. 133
1. تعریف لفوی تکلیف………………………………………………………………………………………… 133
1. تکلیف از نظر اصطلاحی…………………………………………………………………………………… 134
1. تکلیف در ادبیات لاتین…………………………………………………………………………………… 134
1. تکلیف گرایی کانت…………………………………………………………………………………………. 135
1. جمع بندی ……………………………………………………………………………………………………. 136
چیستی تکلیف و تکلیف گرایی………………………………………………………………………………. 137
2. انگیزه های سیاست ورزان…………………………………………………………………………………. 137
1 . 2. پاسخ به غرایز طبیعی …………………………………………………………………………………. 137
1 . 2. تأمین نیازهای انسانی………………………………………………………………………………….. 138
1 . 2. وظیفه الهی و دینی ……………………………………………………………………………………. 139
3. 1 . 2.جمع بندی …………………………………………………………………………………………… 140
تکلیف گرایی درآموزه های اسلامی ………………………………………………………………………… 141
1 . 3. تکلیف گرایی در قرآن …………………………………………………………………………………… 141
2 . 3 .تکلیف گرایی در سیره و سنت معصومین(ع) ……………………………………………………….. 143
تبیین مفهوم تکلیف گرایی از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی………………………………………. 144
متعلق تکلیف از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی………………………………………………………. 147
انواع تکلیف از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی……………………………………………………….. 149
1 . 6. تكلیف الهی و شرعی……………………………………………………………………………………… 150
2 . 6. تكلیف عقلی و وجدانی…………………………………………………………………………………… 150
2 . 6. تكلیف ملی، اجتماعی و عمومی ……………………………………………………………………….. 150
مراحل تکلیف گرایی……………………………………………………………………………………………. 151
1 . 7. تكلیف شناسی………………………………………………………………………………………………. 151
2 . 7. عمل به تكلیف………………………………………………………………………………………………. 151
3 . 7. انگیزه الهی در انجام تكلیف……………………………………………………………………………… 151
شاخصه های تکلیف گرایی…………………………………………………………………………………… 151
تکلیف گرایی در سیره سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی……………………………………………… 152
1 . 9. تكلیف گرایی در قیام……………………………………………………………………………………… 152
2 . 9. تکلیف گرایی در حفظ اسلام……………………………………………………………………………. 152
3 . 9. تکلیف گرایی در نهضت انقلاب اسلامی……………………………………………………………… 152
9. تکلیف گرایی در تشکیل حکومت دینی………………………………………………………………. 153
5 . 9. تکلیف گرایی در ولایت فقیه……………………………………………………………………………. 153
6 . 9. تکلیف گرایی در دفاع مقدس…………………………………………………………………………… 154
7 . 9. تکلیف گرایی در برنامه ریزی مدبرانه………………………………………………………………….. 154
8 . 9. تکلیف گرایی در حفظ نظام اسلامی…………………………………………………………………… 155
9 . 9. تکلیف گرائی در تأمین مصالح کشور………………………………………………………………….. 155
10 . 9. تکلیف گرایی در دفاع از سرزمینهای اسلامی………………………………………………………. 156
11 . 9. تکلیف گرایی در تشکیل هسته های حزب الله…………………………………………………….. 156
12 . 9. تکلیف گرایی در صدور انقلاب و سیاست خارجی……………………………………………… 157
13 . 9. مامور به وظیفه نه نتیجه…………………………………………………………………………………. 158
آثار و نتایج دیدگاه تکلیف گرایانه…………………………………………………………………………. 159
10. اطمینان و آرامش روحی…………………………………………………………………………………. 160
10 . احساس پیروزی در همه حالات……………………………………………………………………… 160
10 . استقبال از خطر و عدم توجه به میزان کامیابی……………………………………………………… 160
10 . قاطعیت و طرد مسامحه…………………………………………………………………………………. 161
10 . جدیت بیشتر در انجام وظیفه………………………………………………………………………….. 162
10 . شرعی شدن همه رفتارهای سیاسی…………………………………………………………………… 162
10 . اهتمام به احکام شرعی در عرصه اجتماع……………………………………………………………. 163
جمع بندی………………………………………………………………………………………………………. 163
بخش چهارم(مقایسه کارآمدی سیاسی در اندیشه بنیانگذار جمهوری اسلامی با سایر نظریات)
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 166
فصل یکم. مروری بر نظریه های کارآمدی……………………………………………………………………… 167
نظریه توفیق……………………………………………………………………………………………………….. 167
1. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 168
نظریه سیستم …………………………………………………………………………………………………….. 168
2. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 169
نظریه رضایت مردم …………………………………………………………………………………………….. 169
3. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 169
نظریه تكلیف مداری …………………………………………………………………………………………… 170
4. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 170
. نظریه عملی كارآمدی ……………………………………………………………………………………………. 171
5 . نقد و بررسی ……………………………………………………………………………………………… 171
فصل دوم. تطبیق نظریه های کارآمدی با دیدگاههای بنیانگذار جمهوری اسلامی …………………….. 172
نظریه ترکیبی با محوریت انجام تکلیف ……………………………………………………………………. 172
1. تکلیف محوری ……………………………………………………………………………………………… 172
1. جامعیت؛ ……………………………………………………………………………………………………… 173
1. ارتقاء سطح کارآمدی؛ …………………………………………………………………………………….. 174
فصل سوم. کاربرد نظریه سیستمی در تکلیف گرایی…………………………………………………………. 176
مشروعیت…………………………………………………………………………………………………………. 177
کارویژه های نظام سیاسی……………………………………………………………………………………… 178
1 .2 . كارآیی نظارت………………………………………………………………………………………………. 179
2 .2 . كارآیی استخراجی…………………………………………………………………………………………. 180
3 .2 . كارآیی توزیعی……………………………………………………………………………………………… 181
4 .2 . كارآیی پاسخگویی ………………………………………………………………………………………… 181
5 .2 . كارآیی نمادین و سمبلیک ………………………………………………………………………………. 182
ورودی ها (مشارکت مردمی) ……………………………………………………………………………….. 183
3. بیان تقاضا ها و منافع ……………………………………………………………………………………… 183
2 . 3. تألیف منافع و خواسته ها ……………………………………………………………………………….. 183
یکم. نقش مردم در مقبولیت و مشروعیت جامعه شناختی …………………………………………………. 184
دوم. نقش مردم در کارآمدی انقلاب و نظام اسلامی ……………………………………………………….. 185
1.انتخابات و تعیین نوع نظام، رهبران و کارگزاران …………………………………………………………. 185
نظارت بر مسئولین نهادهای حکومتی، انتقاد سازنده، تذکر و برخورد با تخلفات ………………… 185
حفاظت و پاسداری از نظام اسلامی ………………………………………………………………………… 185
تلاش برای تحقق اهداف …………………………………………………………………………………….. 186
تأمین امنیت ……………………………………………………………………………………………………… 186
مشارکت اقتصادی ……………………………………………………………………………………………… 186
4.خروجی ها (قوای سه گانه) …………………………………………………………………………………… 187
4. قانونگذاری ( قوه مقننه) …………………………………………………………………………………… 188
1 . 1. 4 . کارکرد قانونگذاری…………………………………………………………………………………… 188
1 . 4 . کارکرد نظارتی………………………………………………………………………………………… 189
2 . 4. اجرای قوانین ( قوه مجریه) ……………………………………………………………………………. 190
2 . 4 . ویژگی های دولتمردان کارآمد …………………………………………………………………… 191
2 . 4 . وظایف و کارکردها …………………………………………………………………………………. 192
3 . 4 . ضمانت اجرای قوانین(قوه قضائیه) …………………………………………………………………… 193
3 . 4. انتظارات از قوه قضائیه ………………………………………………………………………………. 194
4 . جمع بندی ………………………………………………………………………………………………….. 195
فصل چهارم. شاخصه های کارآمدی سیاسی بر اساس نظریه تکلیف گرایی …………………………… 197
مرحله تشخیص تکلیف ………………………………………………………………………………………. 197
1 .1. اهمیت دادن به اطلاعات ………………………………………………………………………………….. 197
1 . اهتمام به کارشناسی ………………………………………………………………………………………. 198
1. تدوین استراتژی کلان …………………………………………………………………………………….. 198
1. اهتمام به برنامه ریزی ……………………………………………………………………………………… 198
1. ایجاد نظام تصمیم سازی …………………………………………………………………………………. 198
1. رعایت دو اصل اساسی …………………………………………………………………………………… 198
در مرحله انجام تکلیف ……………………………………………………………………………………….. 198
2 . ایجاد ساز و کار مناسب ………………………………………………………………………………… 198
2. استفاده متناسب و متوازن …………………………………………………………………………………. 198
2. احراز ابتکار عمل …………………………………………………………………………………………… 198
2. مواجهه جدی ……………………………………………………………………………………………….. 198
2. تلاش و تدبیر ……………………………………………………………………………………………….. 197
2. توجه مستمر به غایت تربیتی …………………………………………………………………………….. 199
سایر شاخصه های كارآمدی نظام اسلامی از منظر تکلیف گرایی ………………………………………… 199
نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………… 199
بخش پنجم (نتیجه گیری و راهکارهای پیشنهادی)
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 203
فصل اول. تأثیرات تکلیف گرایی بر کارآمدی سیاسی ……………………………………………………… 210
مشروعیت نظام سیاسی ……………………………………………………………………………………….. 211
انگیزه …………………………………………………………………………………………………………….. 212
اهداف …………………………………………………………………………………………………………….. 212
برنامه ریزی ……………………………………………………………………………………………………… 213
سعی و تلاش عملی……………………………………………………………………………………………. 213
فصل دوم. راهکارهای پیشنهادی…………………………………………………………………………………. 216
در مرحله تبدیل………………………………………………………………………………………………….. 217
1. دریافت و انتقال اطلاعات. ……………………………………………………………………………… 217
1. تحلیل اطلاعات …………………………………………………………………………………………….. 217
1. تدوین سیاست ها و استراتژی های کلان …………………………………………………………….. 217
در مرحله تطبیق …………………………………………………………………………………………………. 218
2. شناخت دقیق تر محیط داخلی و بین اللمللی ……………………………………………………….. 218
2. آسیب شناسی نظام ………………………………………………………………………………………… 218
3 . 2. گسترش راهکارهای نظارتی ……………………………………………………………………………. 218
2. برخورد قاطع با تخلفات ………………………………………………………………………………….. 218
2. نهادینه سازی فرهنگ پاسخگویی ………………………………………………………………………. 218
2. روزآمد کردن شیوه ها …………………………………………………………………………………….. 218
در مرحله تطابق …………………………………………………………………………………………………. 218
3. معرفی صحیح کارآمدی نظام اسلامی ………………………………………………………………….. 218
3. ایجاد همگرایی ……………………………………………………………………………………………… 219
3. پرهیز از عوامل تنش زا ……………………………………………………………………………………. 219
3. استفاده از فرصت ها ………………………………………………………………………………………. 219
فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………………… 220
فهرست جداول و نمودارها
عنوان صفحه
1. نمودار ایستون برای سیستم سیاسی ……………………………………………………………………………………………………………. 16
نمودار نظام سیاسی و کارویژه های آن ………………………………………………………………………………………………………… 21
نمودار ساختار و کارکرد نظام سیاسی اسلام ………………………………………………………………………………………………… 21
نمودار سیستم سیاسی و سطوح کارکرد ها از نظر آلموند ……………………………………………………………………………… 24
نمودار مشروعیت و کارآمدی ……………………………………………………………………………………………………………………. 38
نمودار رابطه مشروعیت و کارآمدی ……………………………………………………………………………………………………………. 40
نمودار رابطه مشروعیت الهی و کارآمدی …………………………………………………………………………………………………….. 41
نمودار چرخه کارآمدی و وفاداری دولت و ملت ………………………………………………………………………………………….. 42
جدول شاخصه های کارآمدی نظام سیاسی ………………………………………………………………………………………………….. 54
جدول آثار علمی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران …………………………………………………………………………………… 72
نمودار عمل به تکلیف …………………………………………………………………………………………………………………………… 145
نمودار نظریه ترکیبی با محوریت تکلیف گرایی …………………………………………………………………………………………. 175
نمودار عملکرد سیستم سیاسی ………………………………………………………………………………………………………………… 176
نمودار رابطه تکلیف گرایی با کارآمدی سیاسی …………………………………………………………………………………………. 214
15. نمودار رابطه متقابل تکلیف گرایی با کارآمدی سیاسی 215
مقدمه) طرح تحقیق)
طرح مساله ، بیان هدف و ضرورت آن
یکی از مهمترین مسائل نظامهای سیاسی و انقلاب ها، موضوع کارآمدی سیاسی و موفقیت در دستیابی به اهداف است که ارتباط مستقیمی با بهبود کل نظام اجتماعی، توسعه کشور، جلب اعتماد
بارها خودش را مُدَبِّرُ الامور دانسته است، مانند : (( اِنَّ رَبَّکُمُ اللهُ الَذی خَلَقَ السَّمواتِ و الاَرضَ فی سِتَّهِ اَیّام ثُمَّ استَوی عَلَی العَرشِ یُدَبِّرُ الاَمرَ ))[1] که اوج تدبیر خود را در آفرینش انسان می داند و به خود آفرین می گوید.
در عصر حاضر مدیریت را به عنوان یکی از شاخص های مهم تمدن معاصر و از جمله عوامل رشد توسعه اجتماعی و فرهنگ جوامع کنونی بحساب می آورند. توسعه هر جامعه ای مستلزم توسعه در نظام آموزش و پرورش آن جامعه است. شناسائی عوامل مؤثر در بهبود کار این نظام پیدا کردن نقاط ضعف آن و ایجاد تغییرات مفید با توجه به نیازهای جامعه از ضروریات است. برخی از صاحبنظران دنیای امروز را دنیای مدیران آگاه می دانند و علم مدیریت را در شمار یکی از پیچیده ترین رشته های علوم انسانی به حساب می آورند. زیرا به کمک مدیران توانمند و آگاه به اصول نظریه ها و سبک های مدیریت و افزایش مهارتهای انسانی، اوراکی و فنی می توان چهره سازمانها را دگرگون ساخت. از بین مدیریتها، مدیریت آموزشی از دشوارترین، پر اهمیت ترین و حساس ترین انواع مدیریت در سازمانهای عمومی و دولتی است. در واحدهای آموزشی به لحاظ اهداف پیچیده و بسیار گسترده ، فعالیتهای متعدد و متنوع و روشهای اجرایی گوناگون ، مدیریت و رهبری آموزشی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است.
مدیریت آموزشی در مدارس، مرکز ثقل فعالیتهای گوناگون قرار گرفته و به عنوان منبع انرژی روانی ، شرایط مساعد انگیزشی را برای عوامل آموزشی و پرورشی مدرسه، عوامل اداری و اجرایی و از همه مهمتر فراگیران هموار سازد.
ماندگاری و بقا، رشد و پویایی واحدهای آموزشی در عصر انفجار اطلاعات و انفجار جمعیت اتکال به محوریتی توانا و دانا دارد، رهیافت به کمال و تعالی با رهبری و هدایت سکانداران شایسته صورت خواهد گرفت.
2-1 بیان مسأله
انتخاب و انتصاب مدیران واحدهای آموزشی با توجه به نقش حساس و تحول آفرینی که آنان بر عهده دارند،از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در واقع توفیق نظام آموزشی به تدبیر و دور اندیشی مدیران به عنوان رهبران آموزشی بستگی دارد. البته مساله انتخاب و انتصاب مدیران بر اساس ملاک ها و شایستگی ها، موضوع جدیدی نیست و بدون تردید در طول تاریخ آموزش و پرورش همواره یکی از دلمشغولی های متولیان امر گزینش و انتخاب افراد صاحب صلاحیت بوده و سعی در بکارگیری شایستگان در این سمت بوده است و پیمایش پیشینه 91 ساله[2] آن، آسیب شناسی، جمع آوری نظرات صاحبنظران دانشگاهی، مطالعات تطبیقی آموزش و پرورش کشورهای پیشرو در این پژوهش نشان از عنایت و توجه و دغدغه آمیز و حساسیت فوق العاده به آن در طول این سالیان بوده است. از طرفی نیز نبود ابزاری که بتوان براساس آن با حداقل خطا به تصمیم گیری در این مهم پرداخت از نگرانیهای مسئولین می باشد.
در طول نیم قرن گذشته، اوضاع و تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جهان آن چنان دست خوش تغییر و دگرگونی بوده است که به زحمت می توان شباهتی میان ساختار روابط افراد در حال و گذشته پیدا کرد و صاحبنظران را بر آن داشت تا عواملی را که موجب چنین پیشرفتی شده است، مورد بررسی قرار دهند. و اهمیت آن را در این باره معلوم دارند، تا بتوانند علت عقب ماندگی کشورهای جهان سوم را مشخص و معین کنند.
اغلب با بررسی نقطه نظرات کارشناسانه متخصصان و محققان معلوم می
شود که محققان و صاحبنظران بر این نکته اتفاق نظر دارند که مهمترین سرمایه و اموال هر سازمانی، نیروهای متخصص و مدیران لایق و کارآمد آن می باشند. بطوریکه گسترش تعلیم و تربیت، فن، تکنیک و مدیریت عوامل مهم رشد و توسعه کشورها می داند. در عرصه مشارکت، ترقی و پیشرفت هر جامعه ای در گرو نوع و چگونگی مشارکت افراد است که در مدارس آن جامعه انجام می شود. بنابراین از آنجائیکه مدیران واحدهای آموزشی، در کیفیت اجرای برنامه های آموزشی و پرورشی پیشبرد اهداف تعلیم و تربیت نقش اساسی بر عهده دارند و برای اینکه از عهده ایفای این نقش برآیند، لازم است که با « ارزش ها » ، « مهارت ها » ، « توانمندی ها » ، « ویژگی ها » و « شایستگی ها » متناسب با این مسئولیت خطیر و بویژه که رویکرد مدرسه محوری مسئولیت آنان را در این فرآیند دو چندان می سازد برخوردار باشند.
مدیران در واحدهای آموزش و متناسب با ویژگی هریک از دوره های تحصیلی وظایف و کارکردهای گوناگونی را عهده دار هستند و انتظارات متعددی را می باید برآورده سازند. انجام وظایف و برآوردن انتظارات جامعه نیازمند داشتن دانش، مهارت، صلاحیت و آگاهی های مختلفی است. این موضوع خوشبختانه در برنامه توسعه دولت در فصل اول به روشنی بیان و بر ارتقای توان فنی و علمی مدیران تاکید می نمایند.
بطوریکه در فصل اول سند برنامه سوم توسعه به اصلاح ساختار اداری و مدیریت پرداخته و ضمن بیان مشکلات مدیریت و مدیران جهت توسعه منابع انسانی و تقویت مدیریت سازمانها، تاید
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 15
تعاریف نظری متغیرها 15
تعاریف عملیاتی متغیرها 16
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق
مقدمه. 19
صمیمیت… 19
تعاریف صمیمیت… 19
پیدایش و تحول صمیمیت… 20
صمیمیت زوجین.. 20
ابعاد صمیمیت… 22
ابعاد صمیمیت از دیدگاه اولسون.. 22
مؤلفه های صمیمیت از نظر باگاروزی.. 23
ابعاد صمیمیت از نظر اودن.. 26
فرآیند صمیمیت… 27
مراحل صمیمیت… 28
عوامل مؤثر بر افزایش صمیمیت زوج ها 29
عوامل اجتماعی.. 29
عوامل بین فردی.. 30
عوامل روانشناختی.. 30
نظریه های مربوط به صمیمیت… 32
نیاز داشتن به صمیمت… 35
دیدگاه ترکیبی جسلسن.. 36
مبانی تعارضات زناشویی.. 37
ماهیت تعارض زناشویی.. 37
کارکرد مثبت تعارض از نظر تدنر. 38
تعاریف تعارض…. 41
موضوع تعارض زناشویی.. 41
1- زمینه های مالی یا پولی.. 42
فرزندان و تربیت فرزندان.. 42
صرف اوقات فراغت… 44
دوستان، زندگی اجتماعی و خویشاوندان.. 45
توجه و عشق.. 46
رابطه جنسی و تعارض زناشویی.. 47
مسائل مذهبی.. 49
اهمیت تعارض زناشویی.. 50
منابع تعارض…. 50
منابع تعارض به صورت طبقه بندی دیگر. 54
عوامل مؤثر در بروز تعارض زناشویی.. 55
اشکال تعارض زناشویی.. 57
مراحل رشد تعارض زناشویی.. 58
الگوهای تعامل زوجین متعارض…. 60
تعارض در روابط زناشویی.. 61
تفاوت های زن و شوهری در مواجهه با تعارضات.. 62
تعارضات زناشویی از دیدگاه های نظری مختلف… 63
نظریه سیستم ها 63
نظریه های رفتاری.. 63
نظریه های شناختی.. 63
نظریه یادگیری اجتماعی.. 64
رویکرد شناختی- رفتاری.. 65
غنی سازی زندگی زناشویی.. 65
تاریخچه برنامه مواجهه ازدواج. 66
زیربناهای نظری برنامه مواجهه ازدواج. 66
معرفی برنامه مواجهه ازدواج. 67
پژوهش های تجربی برنامه مواجهه ازدواج. 68
تاریخچه برنامه ارتباط بین زوجین.. 69
زیربنای نظری برنامه ارتباط بین زوجین.. 70
معرفی برنامه ارتباط بین زوجین.. 71
اهداف برنامه ارتباط بین زوجین.. 73
تاریخچه برنامه TIME. 74
ریشه های نظری برنامه TIME. 75
معرفی برنامه TIME برای ازدواج بهتر. 75
اهداف برنامه TIME. 76
پیشینه پژوهشی برنامه TIME. 77
پیشینه نظری برنامه آموزشی صمیمیت زوجین.. 77
تعریف و معرفی برنامه آموزش صمیمیت زوجین.. 78
برنامه آموزش صمیمیت زوجین چیست؟. 79
هدف برنامه آموزش صمیمیت زوجین.. 80
پژوهش های انجام شده در مورد برنامه آموزش صمیمیت زوجین.. 81
تاریخچه و مبناهای نظری برنامه ارتقای ارتباط.. 84
تعریف و معرفی برنامه ارتقای ارتباط.. 87
اهداف درمانی برنامه ارتقای ارتباط.. 88
پیشینه تحقیقاتی برنامه ارتقای ارتباط.. 91
زیربناهای نظری (ریشه های نظری برنامه آماده سازی/ غنی سازی) 97
معرفی برنامه اماده سازی/ غنی سازی اولسون.. 100
اهداف برنامه سازی / غنی سازی اولسون.. 101
تاریخچه برنامه انجمن غنی سازی زوجین در ازدواج. 105
زیربنای نظری غنی سازی ازدواج به سبک A.C.M.E. 106
معرفی برنامه A.C.M.E. 106
اهداف برنامه A.C.M.E. 107
پژوهش های برنامه A.C.M.E. 108
تحقیقات خارجی.. 108
تحقیقات داخلی.. 119
نتیجه گیری.. 127
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
روش تحقیق.. 129
جامعه، نمونه، روش نمونه گیری.. 129
روش نمونه گیری و برآورد حجم نمونه. 129
ابزار پژوهش…. 129
روایی و اعتبار پرسشنامه صمیمیت… 130
روش نمره گذاری پرسشنامه. 131
تعارضات زناشویی.. 131
روش اجرای پژوهش…. 132
محتوای جلسات آموزش غنی سازی زندگی زناشویی.. 133
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 136
ملاحظات اخلاقی.. 136
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته ها137
مقدمه. 138
الف) داده های توصیفی.. 138
ب)یافته های استنباطی.. 140
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری.. 145
خلاصه پژوهش…. 146
بحث و نتیجه گیری.. 146
محدودیت پژوهش…. 148
پیشنهادهای پژوهش…. 149
منابع. 151
پیوست ها 168
چکیده
این پژوهش به اثربخشی آموزش غنی سازی ازدواج به سبک اولسون بر صمیمیت و تعارضات زناشویی زوجین می پردازد. بررسی حاضر، پژوهشی نیمه تجربی است که از گروه آزمایش و کنترل تشکیل شده است. نمونه موردنظر به روش نمونه گیری در دسترس (هدفمند) از دانش آموزان ابتدایی دختر مدرسه فرهنگیان مرودشت انتخاب شد. جهت تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده در این پژوهش از روش تحلیل کوواریانس استفاده شده است.ابزار پژوهش، پرسشنامه صمیمیت در ازدواج MIQ و پرسشنامه تعارضات زناشویی MCQ بوده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که آموزش غنی سازی ازدواج به
سبک اولسون بر صمیمیت و تعارضات زناشویی تأثیر مثبت داشته است. کل نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که آموزش غنی سازی ازدواج به سبک اولسون بر صمیمیت و تعارضات زناشویی مؤثر بوده است.
کلید واژه ها: غنی سازی ازدواج به سبک اولسون، صمیمیت، تعارضات زناشویی.
فصل اول:
کلیات تحقیق
مقدمه
نهاد خانواده یکی از نهادهای مهم اجتماعی است که با ازدواج[1] آغاز می شود. بنابراین ازدواج از آنجا که مراسم آغازین این نهاد مهم اجتماعی است اهمیت بنیادین و پایه ای دارد و سنگ بنای نهاد خانواده در ازدواج گذاشته می شود (میرمحمد صادقی، 1384).
ازدواج به عنوان مهم ترین و عالی ترین رسم اجتماعی برای دستیابی به نیازهای عاطفی افراد همیشه مورد تأیید بوده است. این رابطه ی انسانی، پیچیده و ظریف و پویا از ویژگی های خاصی برخوردار است. دلایل اصلی ازدواج عمدتاً عشق و محبت، داشتن شریک و همراه در زندگی، ارضای نیازهای عاطفی- روانی و افزایش شادی و خشنودی است (براون[2] ورینولد[3]، 1999؛ به نقل از نوابی نژاد، 1380).
در واقع ازدواج موفق و شروع رابطه زناشویی قادر است بسیاری از نیازهای روانی و جسمی را در یک محیط امن برآورده سازد و تأثیر بسزایی بر سلامت روانی افراد داشته باشد (نورانی پور، بشارت و یوسفی، 1386).
اگر ازدواج موفقیت آمیز باشد کمک زیادی به رشد روانی و اجتماعی زوج ها می کند. رابطه زوج ها رابطه ای منحصربفرد است که در آن همسران می توانند عمیق ترین و صمیمانه ترین احساس ها را تجربه کنند. در مقابل اگر ازدواج ناموفق باشد، همین رابطه می تواند شدید ترین آسیب ها را به اعضا و به توقف رشد شخصی و سرگردانی آن ها منجر شود (نظری، 1386).
با آن که تمامی جوامع، ازدواج را یکی از عوامل بهداشت روانی جامعه می دانند، چنانچه زندگی زناشویی شرایط نامساعدی را برای ارضای نیازهای روانی همسران ایجاد کند، نه تنها بهداشت روانی تحقق نمی یابد، بلکه اثری منفی و گاه جبران ناپذیر را به جا خواهد گذاشت (آماتو[4]، 2000).
ازدواج به دلایل عدیده ای دچار مشکل و تعارض می شود، بروز تعارض در روابط انسان ها با یکدیگر اجتناب ناپذیر است و به عنوان پدیده ای رایج در روابط انسان ها محسوب می شود. بروز تعارض در ازدواج جزئی از رابطه ی زناشویی و زندگی مشترک است (بریچلر، 1975؛ به نقل از موسوی، نوابی نژاد و عاطف واحد، 1384).
تمامی افرادی که می خواهند ازدواج کنند قبل از شروع زندگی زناشویی به تحقق زندگی مشترک موفق و بادوام امید دارند (اولیا، 1388).
مشکلات زناشویی از همان ابتدا وجود داشته است اما دلایل پیچیده ماندن مشکلات زناشویی آن است که هنوز بعد از گذشت قرن ها خانواده را نمی شناسیم، ازدواج به دلایل زیادی دچار تعارض[5] می شود، از جمله مشکلات شناخته شده در این زمینه می توان مسایل اقتصادی، روابط جنسی، روابط خویشاوندی، دوستان، فرزندان، نحوه صرف اوقات، خیانت، به پایان رسیدن عشق متقابل، مشکلات عاطفی، سوءاستفاده جسمانی، ازدواج در سنین پایین و درگیری های شغلی و غیره نام برد (ثنایی، 1387).
واقعیت امر این است که زندگی زناشویی همیشه در معرض خطر و مشکلات متعددی نظیر نارضایتی زناشویی، اعتیاد همسر، روابط خارج از چارچوب خانواده، مشکلات مالی و .. آن را تهدید می کند گاهی این مشکلات چنان پیچیده و لاینحل می شوند که چاره ای جز طلاق[6] باقی نمی ماند. یکی از ریشه های بروز این مشکلات اشتباه در فرآیند انتخاب، در ابتدای زندگی زناشویی است که ادامه مسیر زندگی را با دشواری های فراوانی روبرو می سازد.
سازگاری زناشویی بر کیفیت عملکرد والدینی، طول عمر، میزان سلامت، رضایت از زندگی، میزان احساس تنهایی، رشد و تربیت فرزندان، روابط اجتماعی و گرایش به انحرافات اجتماعی تأثیر دارد (احمدی، فتحی آشتیانی و نوابی نژاد، 1384). نیاز به عشق و صمیمیت و ایجاد رابطه صمیمانه با همسر و ارضای نیازهای عارفی- روانی از جمله دلایل اصلی زوجین امروزی برای ازدواج است.
صمیمیت[7] مفهوم وسیعی دارد که می تواند از بحث درباره جزئیات زندگی تا افشای خصوصی ترین احساسات جنسی که کسی به راحتی در مورد آن سخن نمی گوید را دربرگیرد. صمیمیت محصول فرعی توجه کردن، پذیرفتن، حساسیت به خرج دادن و درک کردن است. بنابراین با از دست رفتن صمیمیت یکی از اتصال های زندگی زناشویی از بین می رود (بک[8]، ترجمه چراغی، 1384).
صمیمیت نزدیکی، تشابه و یک رابطه شخصی عاشقانه یا هیجان با شخص دیگر است که مستلزم شناخت و درک عمیق از فرد دیگر به منظور بیان افکار و احساساتی است که به عنوان منشأ تشابه و نزدیکی به کار میرود. صمیمیت یک فرآیند تعاملی است که شامل تعدادی از ابعاد مرتبط به هم می باشد. محور این فرآیند، شناخت، درک، پذیرش، همدلی با احساسات فرد دیگر و قدردانی یا پذیرش دیدگاه منحصربفرد دیگری در دنیاست.
صمیمیت یک نیاز اساسی در انسان است که در چارچوب نیاز بقا برای دلبستگی رشد می کند (بارگاروزی[9]، ترجمه آشتی پور و اعتمادی، 1385).
طبق تحقیقات اولسون و اولسون[10] (2000) افرادی که ازدواج می کنند و از صمیمیت در زندگی زناشویی برخوردارند سالم تر هستند و زندگی طولانی تر دارند.
آماده شدن برای ازدواج رویکرد نسبتاً تازه ای برای پیشگیری از نارضایتی و شکست در زندگی زناشویی است و مبتنی بر این دیدگاه است که زوج ها می توانند یاد بگیرند که چگونه ازدواج های موفق و پایداری داشته باشند (عطاری، خالقی نژاد، عباس پور، راسخ، 1387). امروزه در جهان بیش از 100 برنامه آموزشی پیش از ازدواج وجود دارد که در محتوا، جمعیت مورد هدف و شیوه های آموزش با یکدیگر متفاوتند (روبین[11]، 2005).
هدف زیربنای بسیاری از رویکردهای آماده سازی / غنی سازی ازدواج[12]، کمک به قوی تر شدن پیوندهای زناشویی است. جنبش غنی سازی ازدواج نقش بزرگی را در رشد و بالندگی میلیون ها زوج در سراسر جهان به خود اختصاص داده است (اولسون و اولسون[13]، 1999). تمام کسانی که قصد ازدواج داشته و یا ازدواج کرده اند علاقمندند همسر مناسبی انتخاب کرده و تا آخر عمر با وی زندگی کنند. آن ها علاقمند تا خانواده ای سالم و سعادتمند تشکیل دهند و فرزندانی صالح و شایسته بپرورانند. داشتن توافق و تفاهم با همسر، رضایتمندی از زندگی و داشتن زندگی استوار از خواسته های آن ها می باشد. در یک کلام آنان می خواهند با هم کامل شوند و لازم و ملزوم و متمم و مکمل یکدیگر باشند اما واقعیت امر این است که زندگی زناشویی همیشه در معرض بروز اختلال های متعددی است که می تواند شامل اعتیاد همسر، مشکلات مالی و اقتصادی، بیماری روانی، جسمی، و یا جنسی یکی از زوج ها باشد (اولیا، فاتحی زاده، بهرامی، 1388).
باتوجه به مطالب فوق الذکر پژوهش حاضر به دنبال بررسی اثربخشی غنی سازی ازدواج به سبک اولسون بر صمیمیت و تعارضات زناشویی است. امید است انجام این پژوهش گامی باشد در راستای استحکام بنیان خانواده.
بیان مسأله
امروزه زندگی اشخاص مملو از پیچیدگی های اقتصادی- شغلی و بین فردی است که مسائل و مشکلات فراوانی را پیش روی افراد قرار می دهد. این مسائل طبیعتاً در زندگی خانوادگی و زناشویی نیز بروز می کند (پورعابدی، 1384). خانواده یک نهاد انسانی روبه رشد است که حجم و یا پیچیدگی آن مرتب در حال دگرگونی است و اعضای خانواده هم به عنوان فرد و هم به عنوان بخشی از واحد خانوادگی عمل می کنند. خانواده نهادی است که از یک سو با جامعه و از سوی دیگر با خود فرد پیوند دارد. اهمیت این نهاد به اندازه ای است که از پایه های بنیادین جامعه شمرده می شود و رسیدن به جامعه سالم در گرو دستیابی به خانواده ی سالم است (بورنس تین[14] و بونس تین، 1380) آنچه در ازدواج مهم می باشد بحث پیرامون خانواده و راه های تحکیم آن از بحث های متداول مجامع علمی است و علوم مربوط به آن، بویژه روانشناسی تلاش می کند که تدابیری به عمل آورد که روز بروز میزان ثبات خانواده را فزونی بخشد. خانواده نهادی است که همه نهادهای دیگر با آن ارتباط دارد و به حق شایسته که بیش از این ها درباره خانواده و ازدواج تحقیق کنیم خانواده جامعه ای است که از ارزش و اهمیت زیادی برخوردار است (حسینی، 1384).
با توجه به این که خانواده رکن اصلی هر جامعه ای را تشکیل می دهد و مشکلات مربوط به خانواده می تواند تأثیرات اساسی در آن جامعه ایجاد کند، هرگونه تحقیق در این زمینه می تواند نتایج با ارزشی را برای مسئولین و دست اندرکاران جامعه در راستای پیشگیری و حل مسائل جامعه از جمله فساد، بزهکاری و … داشته باشد. اگر در جامعه ای آمار طلاق ناچیز باشد، الزاماً به معنای ازدواج های موفق و سازگاری زناشویی نیست بسیاری از زوج ها در خانواده ای زندگی می کنند که طلاق روانی در آن حکمفرماست. بدین معنا که هیچ گونه رابطه عاطفی و جسمانی بین زن و شوهر وجود ندارد، و زندگی بصورت اجباری و با حداقل تعاملات به پیش می رود و به همین جهت ضروری است که با دیدگاهی آسیب شناسانه به علل درون فردی ناسازگاری زناشویی و عدم موفقیت در ازدواج ها پرداخته و نقش آموزش خانواده در سازگاری و رضایت زناشویی[15] مورد بررسی قرار گیرد، چرا که عدم وجود روابط سالم در خانواده موجب بروز تعارضات خانوادگی، و مانع اصلی انتقال آداب و رسوم فرهنگ و ازرش های مثبت جامعه به نسل های بعدی است (شفیع آبادی و ناصری، 1376). زندگی مشترک با این باور که تنها مرگ می تواند ما را از یکدیگر جدا کند شروع می شود و زوجین هم، حداقل در آغاز زندگی مشترک خود نسبت به آن اعتقاد دارند.
یکی از متغیرهای مهم در حوزه خانواده که توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب نموده، حوزه تعارضات زناشویی[16] می باشد. تعارض زمانی به وجود می آید که زوجین به دلیل همکاری و تصمیمات مشترکی که می گیرند درجات مختلفی از استقلال و همبستگی را نشان می دهند، که این تفاوت را می توان روی یک پیوستار، از تعارض خفیف تا تعارض کامل طبقه بندی کرد (یونگ ولانگ[17]، 1988). از نظر گلاسر[18] (2000) تعارض زناشویی ناشی از ناهماهنگی زن و شوهر در نوع نیازها و روش ارضای آن، خودمحوری، اختلاف درخواست ها، طرح واژه های رفتاری و رفتار غیرمسئولانه نسبت به ارتباط زناشویی و ازدواج است ( به نقل از قربانی، 1384). بنابراین وجود تعارض زناشویی ناشی از واکنش نسبت به تفاوت های فردی است و گاهی اوقات آنقدر شدت می یابد که احساس خشم و خشونت، کینه، نفرت، حسادت و سوءرفتار کلامی و فیزیکی در روابط زوجین حاکم می شد و به شکل حالت تخریب گر و ویرانگر بروز می کند. به طور کلی تعارض در هر رابطه نزدیکی اجتناب ناپذیر است. بعضی از زوجین تعارض خود را به شکل بارز و مستقیم و بعضی دیگر تعارضشان را انکار و سرکوب می کنند و به شکل پنهانی بروز می دهند (قربانی، 1384). از لحاظ روانی، اکثر افراد وجود تعارض در روابط زناشویی را بی نهایت تنش زا تجربه می کنند (هالفورد، 2001). تعارض زناشویی مثل یک فاکتور خطرناک در ایجاد اختلالات فرزندان و یک پیش بینی کننده مهم مسائل سازگاری در بین آنان می باشد (فینجام. بیچ[19]، 1999).
از آنجایی که بروز تعارض زناشویی یکی از مقدمات طلاق و جدایی می باشد اگر این مسأله به گونه ای حل و کنترل نشود ازدواج به جدایی ختم می شود. روان شناسان و مشاوران باید درصدد ارائه راهکارهایی و دیدگاه هایی در جهت پیشگیری و درمان باشند.
اعتمادی (1383)، در پژوهشی «بررسی میزان ابعاد تعارضات زناشویی در زوج های مراجعه کننده به مراکز مشاوره در شهر اصفهان» و مقایسه آن با زوج های سالم بر روی یک نمونه 600 نفری از آزمودنی پرسش نامه تعارضات زناشویی را اجرا نمود. نتایج نشان داد بالاترین میزان تعارض مربوط به زوج های مراجعه کننده به مراکز مشاوره بود. ابعاد گوناگون تعارضات در گروه مراجعه کننده به مراکز مشاوره به طور معناداری بیشتر بود و تنها به بعد افزایش جلب حمایت فرزند در دو گروه تفاوت معناداری نداشت.
اما واقعیت این است که زندگی مشترک تحت تأثیر عوامل متعددی قرار می گیرد که پاره ای از آن ها ممکن است زوجین را به طرف اختلاف و درگیری، جدایی روانی و حتی طلاق سوق دهد. ارتباط جریانی از روابط صمیمانه و مایه حیات هر رابطه است و وقتی جریان ارتباط به شکل وسیعی مسدود می شود رابطه به سرعت رو به فروپاشی می رود و سرانجام می میرد. پیامد فروپاشی ارتباط در اغلب موارد تنهایی، مشکلات زناشویی، فشار روانی و بیماری جسمی و حتی مرگ خواهد بود (بولتون[20]، ترجمه سهرابی، 1381). ایجاد و حفظ روابط صمیمانه و ارضای نیازهای عاطفی و روانی در جریان زندگی زناشویی از جمله ویژگی های مهم زندگی متعادل می باشد. در هیچ مرحله از مراحل زندگی نمی توان احساس بی نیازی از عواطف نمود. تبادل عاطفی به همان اندازه که برای شروع یک زندگی امر مهمی است برای ادامه آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار می باشد (حیاتی، 1386).
یکی دیگر از متغرهای مهم در حوزه زندگی زناشویی، صمیمیت است. صمیمیت[21] یکی از نیازهای زندگی زن و شوهری است و در عین حال از ویژگی های بارز یک زوج موفق و شادمان است. رابطه صمیمانه، با خودافشایی واقعی و درک نیازهای فرد دیگر در رابطه ای برابر، تعریف می شود. عوامل دیگری که بر چگونگی نشان دادن صمیمیت اثر می گذارند، عبارتند از: سبک شخصیتی فرد، سبک ارتباطی زوج ها با هم و مراحل تعادل رابطه زوج، زن و شوهری برای پیشگیری از ایجاد مشکل، باید بتوانند درباره انتظاراتی که از یک رابطه صمیمانه دارند، با یکدیگر صحبت می کنند. تغییرات اساسی در هدف های ازدواج مستلزم تغییرات انتظارات، وظایف، نقش ها و افزایش مهارت همسران برای تحقق این اهداف و نیازهاست. مطالعات و تجارب بالینی نشان می دهد که در جامعه معاصر، زوج ها مشکلات شدید و فراگیری را در هنگام برقراری و حفظ روابط صمیمانه و ارضای نیازهای عاطفی و روانی در جریان ازدواج دارند. برقراری روابط صمیمانه یک مهارت و هنر است که علاوه بر سلامت روانی و تجارب سالم اولیه نیازمند داشتن نگرش های مختلفی و کسب مهارت ها و انجام وظایف خاص است (برشتاین و برنشتاین[22]، ترجمه دهقانی و دهقانی، 1380) (باگاروزی[23]، 2001).
یک رابطه زناشویی صمیمی مستلزم آن است که زوجین یاد بگیرند با هم ارتباط برقرار کنند و با هم تفاوت داشته باشند.
کامکار و جباریان (1385)، در یک پژوهش تأثیر صمیمیت در اختلافات زناشویی را بررسی نمودند و نشان دادند که 57% اختلال در روابط زناشویی به دلیل اختلاف در روابط عاطفی و صمیمی بین زوجین بوده است. در واقع تعامل های زناشویی منفی و فاقد هرگونه عشق و محبت قوی ترین عامل در ایجاد نارضایتی زناشویی است (به نقل از حیاتی، 1386) بنابراین، افزایش صمیمیت و لذت در تعاملات زوجین می تواند موجب رضایت بیشتر از روابط زناشویی گردد (سپاه منصور و مظاهری، 1385).
تحقیقات فیرستن[24] و کاتلت[25] (1999) نشان می دهد صمیمیت نیرویی است که همواره سلامت روانی را به دنبال دارد. تحقیقات زیادی اثرات صمیمیت در ازدواج را بررسی سلامت جسمی تأیید می کنند (ارنیش[26]، 1988). طبق تحقیقات اولسون و اولسون (2000) افرادی که ازدواج می کنند و از صمیمیت در زندگی زناشویی برخوردارند، سالم تر هستند و زندگی طولانی تری دارند، بنابراین با مقایسه میزان صمیمیت در زوجینی که از زندگی زناشویی خود رضایت دارند و زوجینی که از زندگی زناشویی شان ناراضی هستند می توانیم به اهمیت این عامل مهم در رضایت زناشویی پی ببریم. روابط صمیمانه زوجین نیاز به مهارت های ارتباطی از قبیل توجه افراد به مسائل از دید همسرشان و توانایی درک همدلانه، آنچه که همسرشان تجربه نموده است و همچنین حساس و آگاه بودن از نیازهای او دارد از این رو وجود صمیمیت و سعادت و سلامت در خانواده به وجود ارتباطات سالم و بالنده بین زوجین بستگی دارد .کامکار و جباریان، 1385).
بنابراین این پژوهش به دنبال بررسی این سوال است که آیا آموزش غنی سازی ازدواج به سبک اولسون بر افزایش صمیمیت و تعارضات زناشویی اثر معنادار دارد؟
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
زندگی زناشویی با ازدواج زن و مرد آغاز می شود و ادامه این زندگی کیفیت آن به نوع ارتباطی که بین زوجین حکمفرماست بستگی دارد اگر ارتباط بین زوجین ناسالم و بیمار باشد. به طبع زندگی زناشویی دچار تزلزل و از هم پاشیدگی خواهد شد، آنوقت است که اختلافات ظاهر شده و هر دو نمی توانند از زندگی رضایت کافی داشته باشند. ولی اگر رابطه زوجین قوی و محکم باشد کاستی های زندگی خودبخود در سایه این ارتباط قوی محو شده و جای خود را به شادی و رضایتمندی می دهد. در نتیجه برای دستیابی به اهداف فوق و پرهیز از نابسامانی در زندگی زناشویی لازم است که به زوجین مهارت های ارتباطی آموزش داده و آن ها را به وظایف خود آشنا کرده، زنان و مردان ویژگی های خود و همسرشان را کاملاً بشناسند و از نیازهای خود و همسر خود باخبر باشند و تلاش نمایند که علاوه بر رفع نیازهای خود، نیازهای همسر را هم درک کرده و برطرف نمایند. بهتر است که آموزش مهارت های ارتباطی قبل از ازدواج رسمی باشد و لازم است از نتایج این تحقیقات و مشابه آن برنامه ای تهیه و تدوین شده و در اختیار مشاورین و دادگاه های خانواده و همه اقشار جامعه قرار داده شود تا از بروز اختلافات پیشگیری کرده و رضایتمندی زندگی زوجین را افزایش دهد چرا که بنیان اساسی جامعه، خانواده سالم است و در زیر این سایبان فرزندانی سالم تربیت شده و جامعه هم سالم خواهد شد (صداقت نژاد، باقر، 1390).
وجود روابط صمیمیمانه بین افراد از اهمیت خاصیر برخوردار است. چنین روابطی بر بهزیستی، فیزیکی، روان شناختی و توانایی افراد در جهت عملکرد مؤثر در زمینه های مختلف فردی، خانوادگی و شغلی مؤثر است. ایجاد و دوام رابطه ی صمیمانه توسط پیوندهای هیجانی خاصی تقویت می شود. هم چنان که روابط سالم در زندگی منافع و پیامدهای مثبتی را در بردارد، روابط غیر رضایت بخش سلامت جسمانی و روان شناختی افراد را به خطر می اندازد. داشتن رابطه ی صمیمانه و دلبستگی عاطفی با افراد نزدیک زندگی چون والدین، همسر و فرزندان یکی از مهم ترین نیازهای بشری است. تلاش در جهت جستجو و حفظ رابطه با افراد مهم زندگی یک اصل انگیزشی بوده و در تمام طول زندگی بر فرد همراه است. صمیمیت و داشتن رابطه برای رشد روانی، تکوین شخصیت و سلامت هیجانی ضروری است و برسلامت هیجانی، احساس امنیت و بهداشت روانی انسان تأثیر می گذارد. خانواده، نهاد اصلی و مهم جامعه بوده و برقراری ارتباط سالم و درست، بین اعضای آن مهم ترین عامل سلامت و ثبات خانواده است. خانواده کوچکترین جزء اجتماع است. اجتماعی که از خانواده های سالم تشکیل شده باشد، مسلماً اجتماعی است سالم و شرط سلامت خانواده ها، این است که افراد آن سالم باشند و بهبود وضع اجتماع، تلاش برای بهبود خانواده و افراد آن از مهم ترین موضوعات است (کاویان، 1380). مداخلات درمانی نشان می دهد که یک برنامه آموزشی، به خصوص برای خانواده های پرخطر که رضایت زناشویی کم، صمیمیت کم و افسردگی بیشتری داشته اند، سودمندی بیشتری داشته است پژوهش حاضر، با هدف کمک به خانواده ها، در جهت نگهداری و حفظ رضایت زناشویی و کاهش میزان جدایی طرح ریزی شده است. افزایش روزافزون میزان طلاق، کاهش میزان رضایت افراد از زندگی زناشویی و از هم گسیختگی کانون گرم بسیاری از خانواده ها ضرورت و اهمیت تحقیق در زمینه شناخت تعارضات زناشویی و عواملی که سبب افزایش یا کاهش آن می شود را ایجاب می کند. در صورت توجه به عوامل تعارضات زناشویی می توان انتظار داشت که با افزایش سطح رضایتمندی بسیاری از مشکلات روانی، عاطفی و اجتماعی کاهش یابد. یافته های پژوهشی حاکی از آن است که رضایت زناشویی تحت تأثیر مجموعه ای عوامل متفاوت است که هیچ یک به تنهایی برای ایجاد رضایتمندی کافی نیست. هریکی از ما گنجینه ای منحصربفرد از تجربیات در روابط با دیگران داریم که بر تجربیات خیلی قدیمی تر ما در روابط با دیگر مراقبان برمی گردد. برخی از این تجربیات زمانی کسب می شوند که ما در آن زمان سعی در آسان کردن و گسترش روابطمان داشته ایم ولی برای کمک به ما یا دیگران در دسترس نبوده اند یا از آن مأیوس شده ایم. با این گنجینه ی تجربه ی خیلی قدیمی، هریک از ما به طور ناخودآگاه روابطمان را در بزرگسالی گسترش می دهیم. بدین صورت الگوی فردی ما شکل می گیرد و ما به طور غریزی و عمدتاً به صورت ناخودآگاه و ناخواسته روابط تجربه شده مان را سرو سامان می دهیم (گرانت[27] و کرولی[28]، 2002).
از جمله عوامل مهم دیگری که فرض می شود کیفیت زندگی زناشویی را تحت تأثیر قرار می دهد، میزان صمیمت در ازدواج می باشد برای والدین و فرزندان، صمیمیت بین زن و شوهر عامل تعیین کننده ای برای داشتن ارتباطات زناشویی و خانوادگی بسیار محکم است. این ارتباط صمیمانه شامل توجه، اعتماد متقابل و پذیرش می باشد. ارتباطاتی که شامل این فاکتورها باشد زیربنای سلامت جنسی و غیرجنسی در صمیمیت زناشویی است. بنابراین، یک ازدواج شاد و رمانتیک ازدواجی است که در آن همسران هم در بعد جنسی و هم در بعد غیرجنسی رشد پیدا کنند (اسنتمن[29] و همکاران، 2004).
[1] – Marraige.
[2] – Brown.
[3] – Reinhold.
استاد مشاور:
دكتر مهران جعفری
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
تقدیم به : ج
سپاسگزاری د
فهرست مطالب د
چكیده 1
مقدمه…….2
فصل اول:کلیات
1- 1-كلیات 4
1-1-1- بیان مسئله 4
1-1-2- اهداف تحقیق 5
1-1-3- جنبه نوآوری وجدید بودن تحقیق 5
1-1-4- سوالات تحقیق 6
1-1-5- روش تحقیق 6
1-1-6- طرح تحقیق 6
1-2- مفاهیم و تعاریف 7
1-2-1- اموال فرهنگی- آثار فرهنگی 7
1-2-2- میراث فرهنگی 12
1-2-3- آثار تاریخی ، ملی و مذهبی 14
1-3-تاریخچه 17
1-3-1- پیشینه تاریخی آثار فرهنگی – تاریخی 17
1-3-2- تاریخچه تقنینی آثار فرهنگی – تاریخی 21
فصل دوم: بررسی آثار فرهنگی- تاریخی از منظر حقوقی
2- بررسی آثار فرهنگی – تاریخی از منظر حقوقی 30
2-1- لطمه به آثار فرهنگی – تاریخی 31
2-1-2- تخریب آثار فرهنگی- تاریخی 32
2-2-انتقال غیر قانونی آثار فرهنگی- تاریخی 46
2-2-1- سرقت آثار فرهنگی- تاریخی و مداخله در آن 46
2-2-2- انتقال غیر قانونی آثار غیر منقول تاریخی-فرهنگی 55
2-2-3-حفاری و کاوش غیر مجاز به قصد تحصیل آثار تاریخی– فرهنگی 58
2-2-4- قاچاق آثار تاریخی – فرهنگی 65
2-3- تصرف غیر مجازآثار تاریخی- فرهنگی 73
2-3-1- تجاوز به آثار غیر منقول ثبت شده در فهرست آثار ملی 74
2-3-2-تحصیل اتفاقی آثار تاریخی- فرهنگی و خودداری از تحویل آنها 77
2-3-3- ساخت و فروش نمونه تقلبی آثار فرهنگی-تاریخی 80
فصل سوم:بررسی آثار فرهنگی- تاریخی از منظر فقهی
3-بررسی آثار فرهنگی- تاریخی از منظر فقهی 86
3-1- دیدگاه کلی اسلام نسبت به اهمیت و ارزش آثار فرهنگی 86
3-1-1- اهمیت آثار فرهنگی- تاریخی در قرآن 87
3-1-2- نگاه قرآن به آثار تاریخی 88
3-1-3- جهان گردی در بررسی قرآنی 91
3-1-4- انفال و میراث فرهنگی از دیدگاه اسلام 95
3-1-5-احكام خمس گنج و آراء مراجع تقلید در این زمینه 97
3-2-آثار فرهنگی- تاریخی از دیدگاه معصومین علیه السلام 104
3-2-1- نگهداری از پیراهن خونین علی (ع) 105
3-2-2- برخورد امام علی (ع) با میراث فرهنگی 106
3-2-3- گردش گری وعبرت از آثار فرهنگی-تاریخی از نظر معصومین 107
3-3- تعارض مالکیت خصوصی اشخاص با حقوق عمومی در ارتباط با آثار فرهنگی-تاریخی 118
3-3-1- قاعده ی تسلیط 120
3-3-2- مبانی فقهی این قاعده 120
3-3-3- مفاد قاعده تسلیط 124
3-3-4 موارد انطباق اصول و مواد قانونی با قاعده تسلیط 126
3-4- حل تعارض 127
3-4-1- قاعده لاضرر 127
3-4-2- قاعده فقهی «مصلحت» 132
نتیجه گیری 139
فهرست منابع 145
چكیده
آنچه انسان به دریافتن آن از راه توجه به آثار دعوت می شود تنها تجربیات زندگی مادی گذشتگان نیست بلکه درک سنت الهی است که ثابت و ملاک صحت و سقم عمل هر قوم است. این ملاحظه موجب عبرت و عبرت موجب هدایت انسان می گردد
به رغم ارزش معنوی آثار فرهنگی، تاریخی و جایگاه مهم آن ها در هویت یابی ملی و تاریخی ما ، این آثار همواره در معرض بی توجهی و گاه نابودی قرار دارند. عوامل بی توجهی به میراث فرهنگی یا غارت و تخریب آنها را می توان در نگرش های فرهنگی، اوضاع نامناسب اقتصادی ، ضعف نظام حفاظتی و نارسایی ها و كمبود قوانین جستجو كرد .
ما درصدد بیان احكام و قوانین فقهی و حقوقی آثار فرهنگی – تاریخی و نارسایهای موجود در آن هستیم .عدم آگاهی از این احكام و تزاحم بین مالكیت عمومی و مالكیت خصوصی نیز یكی از بحث برانگیزترین موضوعات در این زمینه است كه آثار علمی آن در خصوص بزه تخریب آثار فرهنگی – تاریخی مشهود است .
كشور ما از نظر دارا بودن میراث فرهنگی- تاریخی، از جمله غنی ترین كشورهای جهان است، اما این آثار همواره در معرض تخریب عمدی یا بی اعتنایی و فراموشی بوده اند . در سال های اخیر موضوع میراث فرهنگی و لزوم حفاظت از ان، بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است، با این حال به دلایل گواناگون ، این آثار روز به روز كم تر و از حافظه تاریخی ما ناپدید می شوند. وجود قوانین داخلی برای حفاظت از آثار تاریخی- فرهنگی ، مفید ، اما غیر كافی است ، به ویژه كه این قوانین خود دارای كاستی ها و نواقصی هستند. حفاظت از میراث پیشینیان، نه تنها مستلزم وجود قوانین كافی و عملكرد درست دستگاه های دولتی است، بلكه ایجاد آگاهی و نگرش درست در میان مردم، عزمی ملی را می طلبد.
واژه های كلیدی : میراث فرهنگی ، اموال فرهنگی ، آثار باستانی ، احكام فقهی و قوانین حقوقی.
مقدمه :
آثار فرهنگی تاریخی به عنوان زیر بنای فرهنگ جامعه ، پشتوانه ی معنویت و موجودیت و شناسنامه و سند هویت ملی هر ملت محسوب می شود و طیفی گسترده دارد که تمامی دستاوردهای انسان را در جریان تاریخ در بر می گیرد. بنابراین حفظ و حراست از آثار فرهنگی تاریخی و همچنین تدوین مقررات کیفری در جهت مقابله با مجرمان و رساندن صحیح و سالم این آثار به نسل های آینده ، ضرروتی اجتناب ناپذیر است.
مساله ای که در این پایان نامه به آن پرداخته خواهد شد؛ این است که در این تحقیق بر آنیم كه رویكرد فقه و حقوق را نسبت به آثار فرهنگی – تاریخی مورد تجزیه وتحلیل قرار دهیم كه اولاً از منظر فقهی وحقوقی چگونه به آثار فرهنگی – تاریخی پرداخته شده است ؟ ثانیاً چگونه می توان از رویكرد فقه و حقوق نسبت به آثار فرهنگی – تاریخی در زمینه حفظ و حراست ، حمایت وگسترش این آثار بهره جست ؟ از آنجا که کشور عزیز ما دارای تمدن باستانی بوده و ابینه و امکنه تاریخی فرهنگی فراوانی را در خود به یادگار دارد لذا امکان بهره برداری و سود آوری فراوانی از طریق این گنجینه ها وجود دارد اما به واسطه عدم محافظت و عدم اتخاذ سیاست های حمایتی موثر، آثار فرهنگی تاریخی کشور در معرض صدماتی واقع شده که این خود به کاهش گرایش افراد ملل گوناگون، در دیدار از آثار تاریخی ایران انجامیده است.
توجه به اهمیت حفظ آثار فرهنگی تاریخی و لزوم مطالعه پیگیر و عمیق در این مورد و احساس ضرورت برنامه ریزی جامع و دقیق در جوانب مختلف موضوع ، مخصوصاً بررسی فقهی وحقوقی و مقررات کیفری، لزوم مطالعه ی موضوع این پایان نامه را به اثبات می رساند. به ویژه در موقعیت کنونی که نسبت آثار فرهنگی – تاریخی از طریق وسایل ارتباط جمعی ، در اقصی نقاط ممالک دنیا به سهل ترین وجه ممکن تبلیغ و اطلاع رسانی شده و باعث اقبال عمومی به آنها می گردد.
1- 1-كلیات
1-1-1- بیان مسئله
آثار فرهنگی تاریخی متعلق به گروه یا شهر و کشور خاصی نیست ، بلکه بنا بر اهمیت موضوع گاهی متعلق به همه جهان بشریت می باشند. اگر مجسمه بودا در افغانستان تخریب می شود و مردم سراسر جهان را متاثر می سازد، ناشی از همین حس تعلق به آثار فرهنگی تاریخی بشری است.
بدون تردید «آثار فرهنگی تاریخی» موجود در یک کشور ، اسناد معتبر «تمدن» و «هویت ملی» هستند و پیوند دهنده نسل امروز با نسل های گذشته و آینده می باشند.
آثار فرهنگی تاریخی هر ملتی بیانگر جنبه هایی از نبوغ آن ملت است و نبوغ ذاتی هر ملتی در آثار فرهنگی اش جلوه گر است. این آثار که با تکیه بر اندیشه سترگ و والای آن ملت ،ابداع و ساخته شده نشان دهنده ی سیر تکاملی تفکر و فن و آئینه ی تمام نمای تصورات و پندارهای مردمان یک سرزمین است.آثار فرهنگی تاریخی، پشتوانه فرهنگی یک ملت و قوم است و هر ملت با میراث فرهنگی باقی مانده از نیاکان خود می تواند ثابت کند تا چه حد ریشه در تاریخ دارد.
آثار فرهنگی تاریخی تنها مدارکی هستند که به واسطه آنها می توان چگونگی تمدن ، آداب و سنن، شیوه های تجاری و اقتصادی و نهایتاً روند تحول و سیر تکوین و تکامل انسان را در طول تاریخ مورد شناسایی و تحلیل قرار داد، تا با شناخت و درک نقاط قوت و ضعف تاریخی قادر به بازسازی فرهنگ جامعه و اتصال به ارزشهای گذشته و احراز و تثبیت هویت ملی خود گردیم.
اهمیت آثار فرهنگی تاریخی تا حدی است که خداوند متعال در هفت آیه از قرآن کریم به انسانها دستور می دهد: «فَسِیرواْ فِی اْلاَرْضِ فَاانْظُرواْ عَاقِبَة الْمَکَذّبِین» (ال عمران 137) سیر کنید در زمین و آثار دیگران را ببینید و در آن اندیشه کنید و ببنید عاقبت کسانی که در گذشته زندگی می کرده اند (تکذیب می کرده اند) چه شد؟
امروزه یکی از معیارهای سنجش حدود مدنیت ملتها ، میزان توجه آنها به آثار فرهنگی تاریخی خود است و همین آثار موجب غرور ملی و تقویت نیروی روانی و سرافرازی باطنی نسل حاضر و آینده است و از نظر حسن جریان زندگی و تماس با ملل مختلف و جلب سیاحان و رونق بازار اقتصادی کشور نیز اهمیت بسزایی دارد. ملتی که به میراث فرهنگی خود توجه نکند در تهاجم فرهنگی و یا به تدبیر رهبر فرزانه در شبیخون فرهنگی از دشمن شکست خورده است. زیرا به آنچه خود دارد اهمیت نمی دهد و آنچه که دیگران بر او تحمیل می کنند، می پذیرد.
موضوع حمایت از آثار فرهنگی تاریخی در جهت منافع بشری ، از ویژگی های مشترک سیاست داخلی کشورها محسوب می شود. برای مقابله با نابودی میراث فرهنگی، نیاز به اقدامی قاطع از طریق اتخاذ تدابیر مناسب داریم.
1-1-2- اهداف تحقیق
1 – بررسی احكام آثار فرهنگی – تاریخی از منظر فقهی
2 – بررسی آثار فرهنگی – تاریخی از منظر حقوقی
3 – مقایسه بین نظر فقها و حقوقدانان در مورد آثار فرهنگی – تاریخی
4 – تبیین جایگاه فقهی وحقوقی آثار فرهنگی – تاریخی و تنویر افكار عمومی و دولتی نسبت به نقش جایگاه این آثار در فرهنگ دینی و تمدنی
هدف از نوشتن این پایان نامه ، تحقیق و بررسی فقهی وحقوقی آثار فرهنگی تاریخی کشور است. تحصیل ، تخریب ، لطمه و قاچاق آثار فرهنگی تاریخی هم راستا با افزایش اهمیت این گونه آثار در سطح جهانی فزونی یافته است. این موضوع مورد توجه و بررسی قرار گرفت تا ارکان ، عناصر و جرایم مربوط به آثار فرهنگی و تاریخی نقد و بررسی گردد. همچنین حمایت اسلام از این آثار روشن گردد . هدف اصلی از این تحقیق، بررسی نقش حقوق وفقه را در مورد میراث فرهنگی کشورمان و سیاستی که مقنن در قبال این آثار اتخاذ نموده ،می باشد.
1-1-3- جنبه نوآوری وجدید بودن تحقیق
