وبلاگ

واژگان کلیدی:
عدم النفع،منافع ممکن الحصول،منافع محقق الحصول،جبران خسارت

چکیده. 3
فصل اول-کلیات 11
1-1-بیان مسئله. 12
1-2-سوالات تحقیق 14
1-3-فرضیه تحقیق 14
1-4-ضرورت و اهداف تحقیق 15
1-5-پیشینه تحقیق 15
1-6-روش تحقیق 17
1-7-جنبه های نوآوری پژوهش 18
فصل دوم-مفاهیم و عناصر تشکیل دهنده عدم النفع. 19
2-1-تعریف و مفهوم عدم النفع 20
2-2-معنای لغوی عدم النفع 20
2-2-1-معنای عدم 21
2-2-2-معنای نفع. 21
2-2-3-تعیین معیار برای نفع 22
2-2-3-1-معیار شخصی 22
2-2-3-2-معیار نوعی 23
2-2-3-3-نظریه مختلط 23
2-3- تعریف حقوقی عدم النفع 24
2-3-1-تعریف حقوقدانان ایران از عدم النفع 25
2-3-2-تعریف فقهاء از عدم النفع 28
2-3-3-تعریف حقوقدانان خارجی و کنوانسیون بیع بین المللی کالا 29
2-4-تفاوت عدم النفع و تفویت منفعت 30
2-5-انواع عدم النفع 31
2-5-1-عدم النفع محقق 31
2-5-2-عدم النفع محتمل 32
2-5-3-عدم النفع ناشی از تاخیر در انجام تعهد یا عدم انجام تعهد 32
2-5-4-عدم النفع ناشی از ورود لطمه به تمامیت جسمانی.. 33
2-5-5-عدم النفع ناشی از تجاوزات مالی.. 33
2-5-6-عدم النفع ناشی از ضمانت قهری.. 34
2-5-7-عدم النفع ناشی از عدم افزایش دارایی مثبت… 35
2-5-8-عدم النفع ناشی از عدم کاهش داریی منفی .. 35
2-5-9-عدم النفع ناشی از از بین رفتن یا ناقص گردیدن مال .. 35
2-6-اقسام مصادیق تفویت منفعت 35
2-6-1-فوت منفعت به جهت منع از تحصیل نفع 36
2-6-2-فوت منفعت در انسان 36
2-7-قواعد و اصول کلی مرتبط با عدم النفع در نظام حقوقی ایران 38
2-7-1-قاعده لاضرر 38
2-7-1-1-تعریف و مفهوم قاعده لاضرر. 38
2-7-1-2-ناهیه و یا نافیه بودن لا در لاضرر 39
2-7-1-2-1-نظر قائلین به ناهیه بودن لا در لاضرر 39
2-7-1-2-2-نظر قائلین به نافیه بودن لا در لاضرر 40
2-7-1-2-2-جمع بندی بین نظرات… 41
2-7-2-قاعده اتلاف و تسبیب 42
2-7-3-جواز مقابله به مثل 43
2-7-4-بنای عقلاء 43
2-8-موافقین و مخالفین عدم النفع. 44
2-8-1-مخالفین عدم النفع. 45
2-8-1-1-دلایل مخالفین عدم النفع. 45
2-8-1-1-1-عدم تحقق غصب 45
2-8-1-1-2-عدم شمول قواعد اتلاف،تسبیب و لاضرر. 47
2-8-1-1-3-قول مشهور فقهی مبنی بر عدم النفع لیس بضرر.. 49
2-8-1-1-4-قاعده الخراج .. 50
2-8-2-موافقین عدم النفع 51
2-9-عدم النفع در دیگر نظام های حقوقی .. 52
فصل سوم-ماهیت حقوقی عدم النفع در نظام حقوقی ایران 55
3-1-عدم النفع به عنوان خسارت 56
3-1-1–تعریف و مفهوم خسارت 58
3-1-2-انواع خسارت از دیدگاه قوانین و مقررات 58
3-1-2-1-ماده 37 قانون تسریع محاکمات مصوب 1309 59
3-1-2-1-ماده 49 قانون ثبت علایم و اختراعات مصوب 1310 59
3-1-2-2-مواد 309 و 312 قانون مدنی 60
3-1-2-3-ماده 728 قانون آیین دادرسی 1318 60
3-1-2-4-مواد 5 و 6 قانون مسئولیت مدنی مصوب 1339 62
3-1-2-5-تبصره 2 ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی.. 63
3-2-عدم النفع به عنوان ضرر و زیان 65
 

/>3-2-1-1-بررسی قاعده لاضرر. 69
3-1-1-2-مستندات قاعده لاضرر. 71
3-2-2-تعریف و مفهوم ضرر و زیان 75
3-2-2-1-تعریف فقهی ضرر. 76
3-2-2-2-دیدگاه های فقهی در مورد ضرر بودن یا نبودن عدم النفع 80
3-2-2-3-تعریف حقوقی ضرر. 82
3-2-3-انواع ضرر و زیان 83
3-2-3-1- ضرر و زیان معنوی 83
3-2-3-2-ضرر و زیان مادی 86
3-2-4-شرایط ضرر قابل جبران 87
3-2-4-1-مسلم بودن ضرر 87
3-2-4-2-مستقیم بودن ضرر 88
3-2-4-3-قابل پیش بینی بودن ضرر 89
3-2-4-4-عدم جبران ضرر 90
3-2-4-5-مشروعیت جبران ضرر. 90
3-2-4-4-1-ماده 9 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1335 91
3-2-4-4-2-ماده 9 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1378 92
3-2-4-4-3-ماده 267 قانون آیین دادرسی مدنی.. 94
3-2-4-4-4-اعتبار قانون حاکم 94
3-2-3-5-4-1-دیدگاه رویه قضایی در مورد عدم النفع. 94
3-2-3-5-4-1-1-رویه قضایی در خصوص عدم النفع در زمان حاکمیت قانون سابق 96
3-2-3-5-4-1-2-رویه قضایی در خصوص عدم النفع در زمان حاکمیت قانون فعلی 98
3-2-4-شرایط مطالبه خسارت ناشی از عدم النفع 102
3-2-4-1-عدم النفع ناشی از عدم اجراء تعهد یا تاخیر در اجرای تعهد باشد 103
3-2-4-2-عدم النفع ناشی از جرم و شبه جرم باشد .. 107
3-2-4-3-عدم النفع ناشی از ضمانات قهری .. 110
3-2-5-شیوه مطالبه خسارات ناشی از عدم النفع 111
3-2-5-1-بیمه عدم النفع 111
3-2-5-1-1-مفهوم بیمه عدم النفع. 112
3-2-5-1-2-مزایای بیمه عدم النفع 113
3-2-5-1-3-راهکار مورد استفاده 114
3-2-6-جبران خسارت ناشی از عدم النفع در کنوانسیون بیع بین المللی کالا مصوب 1980. 116
3-2-6-1- عدم النفع در کنوانسیون بیع بین المللی کالا مصوب 1980.. 116
3-2-6-2-مقایسه با حقوق ایران.. 117
نتیجه گیری.. 118
فهرست منابع و ماخذ.. 120
فصل اول-کلیات
فصل اول-کلیات
1-1-بیان مسئله
در روش قـانـون‌گـذاری ایـران گاه تعارض‌هایی مشاهده می‌شود که ایجاب می‌نماید درباره آن بحث تحلیلی به عمل آید. بــرای نـمــونـه مـی‌تـوان بـه دو اصـطـلاح حـقـوقـی مـنـافـع ممکن‌الحصول و عدم‌النفع اشاره کرد. بعضی از حقوق‌دانان در توجیه این مطلب، این دو اصطلاح را مترادف یکدیگر می‌دانند.
به عنوان نمونه، دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی در کتاب ترمینولوژی حقوقی در توضیح اصطلاح عدم النفع چنین می‌گوید: «ممانعت از وجود پیدا کردن نفعی که مقتضی وجود آن حاصل شده است؛ مانند توقیف غیرقانونی شاغل به کار که موجب حرمان او از گرفتن مزد شده باشد.»[1]
با توجه به ملاک ماده 728 قانون آیین دادرسی مدنی می‌توان عدم‌النفع را منشأ خسارت دانست؛ اما به شرط این‌که قاعده مذکور و شرایط آن جمع شود. ماده 226 قانون مدنی و فصل مربوط به آن با توجه به مأخذ فرانسوی‌اش مجوز اخذ خسارت ناشی از عدم‌النفع است. ماده 49 قانون ثبت علایم مصوب 15 تیر 1310 به طور کلی عدم النفع را ضرر شمرده است و نیز بند سوم ماده نهم آیین دادرسی کیفری. عدم النفع معادل منافع ممکن‌الحصول شناخته شده و در آن به مواد بعضی از قوانین مختلف نیز اشاره شده است که با توجه به اهمیت این مواد لازم است در اینجا ذکر مختصری از آنها به عمل آید.
قسمتی از ماده 728 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1318 با اصلاحات بعدی به اختصار می‌گوید: «ضرر ممکن است به واسطه از بین رفتن مالی باشد یا به واسطه فوت شدن منفعتی که از انجام تعهد حاصل می‌شده است.» ‌چنین برمی‌آید که دکتر جعفری لنگرودی فوت منفعت را معادل با عدم‌النفع یا منافع ممکن‌الحصول دانسته‌اند. ماده 226 قانون مدنی اشعار می‌دارد که:
«ادعای خسارت از سوی یکی از متعاملان منوط به آن است که برای ایفای تعهد مدتی معین و آن مدتی منقضی شده باشد.» اگر برای ایفای تعهد مدتی مقرر نشده باشد، طرف دیگر می‌تواند ادعای خسارت کند که اختیار زمان انجام تعهد با او بوده و ثابت نماید که این تعهدات را مطالبه کرده است.
در ماده 49 قانون ثبت علایم و اختراعات مصوب اول تیر ماه 1310 آمده است:
«در مورد خساراتی که خواه از مجرای حـقوقی و خواه از مجرای جزایی در دعاوی مربوط به اختراعات و علایم تجارتی مطالبه می‌شود، خسارات شامل ضررهای وارده و منافعی خواهد بود که طرف از آن محروم شده است.» ‌در این ماده نیز به ضررهایی که طرف از آن محروم گشته، اشاره شده است که می‌توان آن را به عنوان عدم‌النفع تلقی کرد. درخصوص منافع ممکن‌الحصول هم ماده 9 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1352 آن را برای زیان دیده از جرم قابل مطالبه می‌دانست.
بند 3 این ماده اشعار می‌داشت: «منافعی که ممکن‌الحصول بوده و در اثر ارتکاب جرم مدعی خصوصی از آن محروم می‌شود.» ‌همین مطلب در ماده 9 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1378 که

 بسیار مهم و ضروری است.برای درک و شناخت زنجیره تأمین باید به نکات زیر توجه کرد(بیات،1387،ص44):

1-1-1-1-  پایه های زنجیره تأمین
 

هر سازمانی ممکن است با توجه به محدوده وسیعی از محصولات و خدماتی که ارائه می کند می تواند بر روی زنجیره تأمین متعددی قرار بگیرد.آن چه که مهم جلوه می نماید،تعیین درجه اهمیت نسبی این زنجیره نسبت به یکدیگر می باشد.زیرا در قدم بعدی،سازمان بر روی آن زنجیره هایی متمرکز می شود که پتانسیل بسیار زیادی برای دستیابی به برتری رقابتی دارند.سپس بر روی فرآیند ها،تأمین کنندگان و مشتریان زنجیره یا زنجیره های مربوط متمرکز می شود،تا بتوانند آنها را بهبود دهند(همان منابع).

1-1-1-2-  زنجیره تأمین داخلی
 

زنجیره های تأمین داخلی آن قسمت از زنجیره است که در داخل خود سازمان شکل گرفته است.ساختار عمومی زنجیره تأمین داخلی می تواند بسته به نوع شرکت پیچیده باشد.شناخت زنجیره تأمین داخلی عموماً نقطه آغازین شناخت زنجیره تأمین به حساب می آید. برای شناخت زنجیره تأمین داخلی در بعضی از مواقع نموداری ترسیم می کنند که ارتباطات قسمت های مختلف داخل آن را نشان می دهد(همان منبع)

1-1-1-3-  زنجیره تأمین خارجی
 

هنگامی که شناخت زنجیره تأمین داخلی حاصل گردید،باید آن را به قسمت خارجی زنجیره تعمیم دهیم.به عبارت دیگر در خصوص ارتباطات تأمین کنندگان و مشتریان کلیدی نیز صحبت شود.این قسمت شاید فرصت های بیشتری را برای بهبود زنجیره پدید آورد اما درجه پیچیدگی آن را نیز بالا می برد.در این قسمت مجدداً اولویت بندی انجام می شود یعنی این که سازمان نیاز دارد روی بخش هایی از زنجیره تأمین متمرکز شود که مهمترین موفقیت های سازمان در آن جا رقم خواهد خورد(بیات،1387،ص45).

1-1-2-      ساختار زنجیره تأمین
 

کوپر ساختار زنجیره تأمین را از سه دیدگاه مورد بررسی قرار می دهد.

2-3- معنای لغوی و اصطلاحی قواعد. 14

2-4- تعریف قواعد تفسیر. 15

2-5- انواع قواعد تفسیر. 17

فصل دوم: نگاهی به زندگی ملا فتح الله و تفسیر منهج الصادقین.. 19

الف: زیست نامه ملا فتح الله کاشانی.. 19

ولادت و رشد. 19

استادان.. 21

شاگردان.. 22

آثار. 23

وفات.. 27

نسبت زنده شدن پس از مرگ… 28

ب) نگاهی گذرا به تفسیر منهج الصادقین.. 29

انگیزه نوشتن و وجه تسمیه منهج الصادقین.. 30

مباحث مقدماتی.. 32

منابع تفسیری.. 34

شیوه طرح مباحث در منهج الصادقین.. 41

1-3- فرهنگ عامه عصر نزول. 78

2- توجه به وجود معانی مختلف در لفظ.. 81

3- شناسایی معنای حقیقی و مجازی و فرق نهادن بین آن ها 82

4- روش ملا فتح الله کاشانی در کشف و تبیین واژه ها 83

4-1- استناد به آیات دیگر. 83

4-2- استناد به روایات پیامبر9و امامان معصوم:. 85

4-3- توجه به فرهنگ عامه مردم عصر نزول(اشعار و متون عرب معاصر نزول). 87

4-4- استناد به سخنان صحابه و اهل لغت.. 89

4-5- اشاره به وجود معانی مختلف در لفظ.. 90

4-6- شناسایی معنای حقیقی و مجازی و فرق نهادن بین آن ها 91

5- نقد و بررسی روش ملا فتح الله در توجه به مفردات.. 92

فصل پنجم: توجه به قاعده در نظر گرفتن ادبیات عرب در فهم و تفسیر قرآن.. 98

1- ادله اهمیت توجه به ادبیات عرب در تفسیر قرآن.. 98

1-2- روایات معصومان:: 101

1-3- سخنان مفسّران و دانشمندان علوم قرآنی.. 104

2- روش ملا فتح الله در توجه به ادبیات عرب.. 105

3- نقد و بررسی روش ملا فتح الله کاشانی در توجه به قواعد ادبیات عرب.. 110

3-1- امتیازات.. 110

3-2- کاستی ها 110

3-2-1- ذکر احتمالات در ترکیب آیات بدون تعیین و ترجیح. 110

3-2-2- عدم ذکر برخی نکات ادبی.. 111

فصل ششم: توجه به قراین تفسیر در منهج الصادقین.. 114

4- سبب نزول.. 126

4-2- روش ملا فتح الله در توجه به سبب نزول.. 129

5-1- روش ملا فتح الله در توجه به شأن نزول.. 135

6- توجه به فرهنگ زمان نزول.. 137

8- روش ملا فتح الله در استفاده از آیات دیگر به عنوان قرینه. 141

9- استفاده از روایات به عنوان قرینه. 147

10-2- کاستی ها 156

فصل هفتم: در نظر گفتن انواع دلالت ها در تفسیر منهج الصادقین.. 161

2- روش ملا فتح الله در توجه به اقسام دلالت ها 169

3- نقد و بررسی روش ملا فتح الله در توجه به اقسام دلالت ها 173

3-1- امتیازات.. 173

نتایج.. 175

مقدمه

قرآن کریم کامل ترین و جامع ترین و آخرین پیام الهی برای دستیابی بشر به سعادت و رستگاری و مایه هدایت تمام انسان ها است«هُدًى لِّلنَّاسِ»[1] و چگونگی برخورداری از این هدایت در گرو فهم و کشف رموز این کتاب الهی است و کشف این رموز تنها از طریق فهم صحیح آن به دست می آید.

بدین جهت خداوند خود را معلم و مفسّر قرآن معرفی کرده است(الرَّحْمَنُ* عَلَّمَ الْقُرْآنَ)[2]، به علاوه آیات قرآن نیز خود مبین و مفسّر یکدیگر هستند؛ در مرحله بعد رسول خدا برای اصحاب و یاران خویش آیات قرآن را تبیین می کرده است تا آن ها از هدایت این کتاب برخوردار شوند و خداوند تفسیر و تبیین قرآن را یکی از وظایف پیامبر9بیان کرده است.(وَأَنزَلْنَا إِلَیْكَ الذِّكْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ)[3]؛ بعد از پیامبر9نیز به تبع ایشان اهل بیت3به تفسیر و تبیین قرآن پرداخته اند و در طول دوران حیات خویش به رهنمود های آن توجه داشته و برای اصحاب و یاران خویش آن را بیان کرده اند؛ تفسیری که توسط پیامبر9و ائمه3بیان می شد به دلیل اتصال علم آن ها به علم الهی از هر گونه خطا و اشتباه عاری بود.

دانشمندان و مفسّران شیعه نیز در طول تاریخ تحت آموزش اهل بیت3به تفسیر قرآن همت گماشتند و آثار جاودانه ای از خود به جای نهادند اما با وجود تلاش های فراوان صورت گرفته از سوی این مفسّران باز هم تفسیر قرآن در طول تاریخ دچار ضعف ها و نقص هایی شده است و این امر را می توان نتیجه عدم توجه کافی به رعایت قواعد و ضوابط تفسیر دانست. قواعد تفسیر، قوانین و ضوابط کلی ای هستند که مفسّر باید با در نظر گرفتن آن ها اساس و شالوده تفسیر خویش را پی ریزی کند و بر اساس آن ها به تفسیر قرآن بپردازد؛ به گونه ای که عدم رعایت آن ها موجب خطا و اشتباه در تفسیر خواهد شد. برخی از قواعد تفسیر عبارتند از: توجه به قرائت صحیح، در نظر گرفتن مفردات و تبیین آن ها، توجه به قواعد و ادبیات عرب، توجه به قراین و در نظر گرفتن انواع دلالت ها.

تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین اثر مفسّر گرانقدر ملا فتح الله کاشانی از مفسّران شیعی قرن دهم هجری، تفسیری است که ما در این پژوهش به بررسی آن از حیث رعایت قواعد تفسیر خواهیم پرداخت.

این تفسیر که به زبان فارسی نگاشته شده است، بدون شک یکی از بهترین و جامع ترین تفاسیر فارسی تالیف شده در عصر خویش بوده است.

در پژوهش حاضر که در هفت فصل نگاشته شده است در فصل نخست به بیان مفاهیم و کلیات از قبیل تفسیر، قواعد تفسیر و لزوم توجه به آن ها می پردازیم؛ در فصل دوم نگاهی به زندگی ملا فتح الله صاحب تفسیر منهج الصادقین و دیگر آثار وی داریم و در فصل سوم تا هفتم نیز به بررسی پنج قاعده تفسیری بعنی در نظر گرفتن قرائت صحیح، توجه به مفردات، توجه به قواعد ادبی، توجه به قراین، در نظر گرفتن انواع دلالت ها، در تفسیر منهج الصادقین و میزان رعایت آن ها در این تفسیر خواهیم پرداخت.

در زمینه قواعد تفسیر کتب و مقالاتی تالیف شده است مانند «قواعد التفسیر لدی الشیعه والسنه» اثر محمد فاکر میبدی، «قواعد التفسیر جمعاً و دراسهً» از خالدبن عثمان سبت، «اصول التفسیر و قواعده» از خالد عبدالرحمن عک، و «روش شناسی تفسیر قرآن» از علی اکبر بابایی که در فصل دوم آن به بیان هفت قاعده کلی از قواعد تفسیر پرداخته است. اما این آثار تنها به ذکر قواعد تفسیر پرداخته و تفسیر خاصی را از حیث رعایت این قواعد مورد بررسی قرار نداده اند.

در مورد رعایت قواعد تفسیر در منهج الصادقین، با وجود این که این تفسیر حاوی مطالب تفسیری رفیع و در خور تامل بسیاری است، باید گفت آن گونه که شایسته است، مورد بررسی قرار نگرفته است و با تحقیقی که درباره کتب و مقالات و پایان نامه هایی که در رابطه با ملا فتح الله کاشانی و تفسیر منهج الصادقین انجام گرفته، روشن می شود که اکثر این آثار به منهج و روش تفسیری آن اشاره کرده اند و قواعد مورد استفاده در این تفسیر را بررسی نکرده اند.

دانشکده تحصیلات تکمیلی
گروه مهندسی برق گرایش مخابرات
(M.SC) پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
عنوان:
پیش بینی ترافیک ، بهینه سازی ، تعیین ابعاد و فهرست تجهیزات شبکه های تلفنی ثابت جهت ارایه سرویس های نوین مخابراتی برای سال های آتی در کشور
برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما،استاد مشاور و نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده
در این مجموعه نتایج حاصل از پیش بینی تقاضای مشترکین تلفن ثابت و همراه کشور، برای پنج سال آتی (87 – 1383) در سطح 260 شهرستان کشور مورد پردازش قرار گرفته و مشخص خواهد گردید که این تقاضا در بخش تلفن ثابت به چه میزان در قالب تاسیس مراکز جدید و به چه میزان به صورت توسعه مراکز موجود تلفن ثابت در خواهد آمد.
بدیهی است، افزایش تعداد مشترکین شبکه تلفن ثابت، بار ترافیک بین شهری را افزایش خواهد داد و از آنجا که این ترافیک از طریق شبکه بین شهری کشور (نقاط SC/PC) هدایت می گردد، لذا در بخ

ش مراکز سوییچ بین شهری نیز، نیاز به توسعه یا تاسیس خواهیم داشت. در محاسبه این بار ترافیکی، بخشی از ترافیک بین شهری تلفن همراه که از طریق نقاط اتصال شبکه تلفن ثابت و همراه وارد شبکه بین شهری تلفن ثابت می شود، نیز لحاظ گردیده است.
پس از اعمال بار ترافیکی نقاط SC/PC به برنامه محاسبه ماتریس ترافیکی (از برنامه های کاربردی شرکت مخابرات ایران)، ماتریس ترافیکی و متعاقبا ماتریس کانال مراکز SC/PC استخراج می گردد که بیانگر میزان ظرفیت این مراکز در پایان سال 1387 می باشد. پس از محاسبه میزان افزایش Line (خطوط مشترکین)، Trunk (خطوط بین مراکز) و Port (مجموع Line و Trunk) لازم در مراکز شهری و بین شهری، حجم سوییچ های اضافه شده به شبکه در پایان سال 1387 مشخص خواهد گردید.

1-3 اهمیت مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………5

1-4 اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………5

1-5 قلمرو تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………5

1-5-1 قلمرو زمانی ……………………………………………………………………………………………………………………5

1-5-2 قلمرو مکانی …………………………………………………………………………………………………………………..6

1-5-3 قلمرو موضوعی ……………………………………………………………………………………………………………..6

1-6 پرسشها و فرضیات تحقیق …………………………………………………………………………………………………….6

1-7 کاربردهای پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………6

2 فصل دوم(ادبیات و پیشینه تحقیق) ……………………………………………………………………………………………..8

2-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………..9

2-1-1 دارایی‌های معنوی و سرمایه فکری ……………………………………………………………………………………..9

2-2 تاریخچه شکل‌گیری مسائل مرتبط با سرمایه فکری …………………………………………………………………10

2-3 اجزای سرمایه فکری ………………………………………………………………………………………………………….12

2-4 تعاریفی از سرمایه فکری ……………………………………………………………………………………………………15

2-5 سنجش سرمایه فکری ………………………………………………………………………………………………………..18

2-5-1 دلایل سنجش سرمایه فکری ……………………………………………………………………………………………18

2-6 اندازه‌گیری دارایی‌های دانشی و سرمایه فکری ………………………………………………………………………..22

2-7 مدل‌های اندازه‌گیری سرمایه فکری ……………………………………………………………………………………….23

2-7-1 روش‌های مستقیم سرمایه فکری  …………………………………………………………………………………….23

2-7-3 روش‌های بازده دارایی‌ها  ……………………………………………………………………………………………….24

2-7-4 روش‌های کارتهای امتیازد ……………………………………………………………………………………………..25

2-8 انواع ارزش بازار سهام ………………………………………………………………………………………………………..30

2-8-1 ارزش بازار سهام …………………………………………………………………………………………………………..30

2-8-2 ارزش اسمی …………………………………………………………………………………………………………………31

2-8-3 ارزش دفتری ………………………………………………………………………………………………………………..31

2-8-4 ارزش ذاتی …………………………………………………………………………………………………………………..31

2-8-5 ارزش انحلال ……………………………………………………………………………………………………………….31

2-9 پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………….32

3 فصل سوم(روش تحقیق) ………………………………………………………………………………………………………..39

3-1 روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………….40

3-2 طرح مسئله و هدف تحقیق ………………………………………………………………………………………………….42

3-2-1 فرضیات پژوهش ………………………………………………………………………………………………………….42

3-3 روش گردآوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………42

3-4 جامعه آماری ……………………………………………………………………………………………………………………43

3-5 قلمرو تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………43

3-5-1 قلمرو موضوعی …………………………………………………………………………………………………………….43

3-5-2 قلمرو مکانی …………………………………………………………………………………………………………………44

3-5-3 قلمرو زمانی ………………………………………………………………………………………………………………….44

3-6 مهرفی مدل‌های مورد استفاده ………………………………………………………………………………………………44

3-7 متغیرهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………..44

3-7-1 متغیر مستقل …………………………………………………………………………………………………………………44

3-7-2 متغیر وابسته ………………………………………………………………………………………………………………….45

3-7-3 متغیر کنترلی ………………………………………………………………………………………………………………….45

3-8 تشریح مدل مورد استفاده …………………………………………………………………………………………………….45

3-9 روش‌های آماری و آزمون فرضیه‌ها ………………………………………………………………………………………50

3-10 نرم افزارهای رایانه‌ای مورد استفاده …………………………………………………………………………………….56

3-11 اعتبار درونی و برونی تحقیق ……………………………………………………………………………………………..57

3-12 بررسی فروض مدل رگرسیون خطی کلاسیک ……………………………………………………………………..57

3-12-1 وجود خود همبستگی …………………………………………………………………………………………………..59

4 فصل چهارم(محاسبات و یافته‌های تحقیق) ………………………………………………………………………………..63

4-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………64

4-2 آمار توصیفی داده‌ها ……………………………………………………………………………………………………………65

4-3 آزمون مانایی داده‌های ترکیبی ………………………………………………………………………………………………65

4-4 آزمون فرضیه‌ها …………………………………………………………………………………………………………………66

5 فصل پنجم(نتیجه‌گیری و پیشنهادات) ……………………………………………………………………………………….73

5-1 خلاصه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..74

5-2 نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………………………………….75

5-3 مقایسه با تحقیق‌های مشابه ………………………………………………………………………………………………….75

5-4 محدودیت‌های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………..77

5-5 پیشنهاد برای تحقیقات آتی …………………………………………………………………………………………………78

پیوست‌ها و ضمائم ……………………………………………………………………………………………………………………79

اطلاعات آماری شرکت‌های مورد بررسی در پژوهش ……………………………………………………………………..80

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از محاسبه ویژگی‏های آماری متغیرها………………………………………………99

خروجی‌های نرم‎افزار Eviews حاصل از آزمون مانایی متغیرها …………………………………………………………99

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از آزمون F لیمر برای الگوی 1 …………………………………………………..102

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از آزمون هاسمن برای الگوی 1 …………………………………………………102

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از برآورد الگوی 1 با استفاده از روش اثرات تصادفی …………………….103

3-12-2 وجود ناهمسانی واریانس ……………………………………………………………………………………………..60

3-12-3 آزمون F و آزمون هاسمن ……………………………………………………………………………………………..61

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از آزمون F لیمر برای الگوی 2 …………………………………………………..104

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از آزمون هاسمن برای الگوی 2 ………………………………………………….104

خروجی نرم‎افزار Eviews حاصل از برآورد الگوی 2 با استفاده از روش اثرات تصادفی …………………….105

منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………………………………………………….106

منابع و مآخذ فارسی ……………………………………………………………………………………………………………….107

منابع و مآخذ لاتین ………………………………………………………………………………………………………………..108

چکیده:

در پژوهش انجام شده سعی بر این بوده که به سوالی اصلی پاسخ داده شود. آیا سرمایه‌گذاران، سرمایه فکری را به عنوان عاملی تاثیر گذار بر ارزش بازار شرکت ها در زمان اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری خود در نظر می‌گیرند؟ برای وصول به این مهم سعی شده با در نظرگیری اطلاعات مالی شرکت‌های بورس اوراق بهادار در بازه زمانی سال‌های 1387 الی 1391 به بررسی مدل رگرسیون پیشنهادی با نام VAIC(ارزش افزوده سرمایه فکری) بپردازیم. که با بررسی رگرسیون خطی مطرح شده در این مدل با استفاده از نرم‌ افزار اقتصادسنجی EVEIWS نتیجه بر این شد که در بازه زمانی مورد بررسی سرمایه فکری به صورت مجموعه‌ای از اجزای سرمایه انسانی؛ سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری(سرمایه ارتباطی) با نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام منتشره رابطه مثبت و معناداری دارد که به تبع آن می‌توان نتیجه گرفت که در این بازه زمانی تصمیمات سرمایه‌گذاری سهام‌داران با میزان سرمایه فکری در خدمت سازمان‌ها نسبت مثبت و معناداری خواهد داشت. در نتیجه می‌توان نتیجه‌گیری نمود که سرمایه‌گذاران حاضر در بازار بورس اوراق بهادار تهران به سرمایه فکری به عنوان عاملی تأثیرگذار بر پتانسیل شرکت‌ها برای سودآوری توجه دارند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

امروزه در مطالعه دانش محور اقتصاد و فرآیندهای مالی شرکت‌ها و موسسات علاوه بر دارایی مشهود دسته دیگری از دارایی‌ها نیز تحت عنوان دارایی‌هایی نامشهود یا معنوی ارزش‌گذاری و ثبت می‌شوند. یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین دارایی‌های معنوی، دارایی فکری یا سرمایه فکری است. سرمایه فکری اطلاعات و دانشی است که برای دارنده آن مزیت رقابتی را به ارمغان می آورد. با افزایش رقابت جهانی و پیشرفت تکنولوژی، سیستم­های حسابداری سنتی با مشکلاتی روبرو شده­اند. یکی از این مشکلات اساسی، عدم کفایت و ناتوانی آنها در سنجش و ملحوظ نمودن سرمایه­های فکری در صورت­های مالی شرکت­ها است. در عصر جدید، تنها با تکیه بر سرمایه­های فیزیکی و دارایی­های مشهود نمی­توان به کارآیی و بهره­وری رسید، بلکه در بدبینانه­ترین حالت تولید نیز، بایستی سرمایه­های فکری را مد نظر قرار داد تا ازاین طریق بتوان بر مزیت­های رقابتی شرکت­ها افزود. به تعبیری، سرمایه­های فکری به عنوان سرمایه واقعی و جزء استراتژیک­ترین سرمایه­ی سازمانهای عصر حاضر مطرح می­باشد. لذا سازمان‌های دانش­محور، جهت کسب مزیت رقابتی پایدار، نیازمند شناسایی و مدیریت آگاهانه و نظام­مند سرمایه­های فکری خودخواهند بود.سرمایه فکری را میتوان به عنوان داشتن دانش، تولید دانش و اینکه چگونه این پروسه باعث ایجاد مزیت‌های اجتماعی و اقتصادی میشود، معنی کرد. معمولأ سرمایه فکری را به صورت سرمایه غیر ملموس معنی میکنند. اگر چه باید گفت که سرمایه فکری به صورت کامل قابل تشخیص نیست به این علت که در صورت های مالی به صورت مستقیم تاثیر گذار نیست و یا تاثیرمستقیم آن قابل تشخیص نیست. در نتیجه جزء دارایی‌های غیر مشهود محسوب می شود. در کل سرمایه فکری را در بیشتر مراجع به سه جزء تقسیم نموده‌اند: سرمایه ساختاری، سرمایه مشتری یا ارتباطی و سرمایه انسانی.

بسیاری از اجزای سرمایه فکری در صورت‌های مالی گنجانده نمی شوند، ولی دارا بودن این خصوصیات برای سازمان سودمند تلقی میشود. در نتیجه وجود سرمایه فکری در یک سازمان باعث ایجاد اختلاف بین ارزش بازار و ارزش دفتری یک شرکت میشود. ارزش بازار ارزشی است که بازار بر روی شرکت میگذارد، در صورتی که ارزش دفتری ارزش خالص شرکت است. درنتیجه، اختلاف موجود بین این دو ارزش را میتوان به عنوان ارزش سرمایه فکری یک شرکت در نظر گرفت.

این اختلاف به این علت وجود دارد که سازمان‌هایی که دارای سرمایه بیشتری هستند در نظر بازار به عنوان شرکت‌هایی شناخته می‌شوند که می‌توانند با استفاده از سرمایه فکری سرمایه خود را به ارزش بیشتری برسانند. بر اساس پژوهش‌های راستا اسویربی[1] که در میان صنایعی که ارتباط بیشتری با سرمایه‌های فکری دارند انجام پذیرفته، این اختلاف بیشتر نمایان است از جمله: صنایع دارویی و خدمات کسب و کار. در مقابل این صنایع، صنایعی هستند که به صورت اصلی به دارایی های مشهود خود وابسته هستند، برای مثال، کارخانه‌های تولیدی سنتی و صنعت بنگاه ملک و املاک، که این صنایع دارای ارزش بازار و ارزش دفتری تقریبأ مشابهی هستند. اگر چه، کارخانه های دارای کارایی بالاتر در هر صنعتی که باشند دارای ارزش بازار بالاتری نیز هستند[50] ..

برای چندین دهه اخیر، دارایی غیر مشهود از جمله سرمایه فکری یکی از اجزای کلیدی در کارایی سازمان به حساب می آیند. سرمایه‌گذاران باید در اطلاعات سازمان از جمله سرمایه فکری با خبر باشند تا بتوانند سود سرمایه‌گذاری خود را به حداکثر برسانند. سرمایه‌گذاران از مشاوران و دلالان که به عنوان رابطه‌ای میان آنها و سازمان هستند این انتظار را دارند که این اطلاعات را در زمان ارائه مشاوره به حساب بیاورند.

با توجه به مفاهیم مطرح شده سرمایه فکری شرکت دارای خواصی به شرح زیر می­باشد:

الف. سرمایه فکری می­تواند مانند اختراع ثابت و یا مانند ظرفیت­های انسانی منعطف باشد.

ب. سرمایه فکری می­تواند هم شامل ورودی­ها و هم شامل خروجی­های فرآیند ایجاد ارزش باشد، لذا سرمایه فکری دانشی است که می­تواند به ارزش تبدیل شود و یا محصول نهایی فرآیند انتقال دانش باشد.

ج. سرمایه فکری از کنش و واکنش سرمایه­های انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری ایجاد می­شود.

د. ارزش مستقیماً و به تنهایی از طریق یکی از این عوامل ناشی نمی­شود، بلکه تنها از طریق برقراری تعاملی نظام­مند و بهینه میان این سه جزء ایجاد می­گردد.

1-2 بیان مسئله

برای چندین دهه اخیر، دارایی غیر مشهود از جمله سرمایه فکری یکی از اجزای کلیدی در کارایی سازمان به حساب می آیند. یکی از مشکلات اساسی سیستم­های حسابداری سنتی، عدم کفایت و ناتوانی آنها در سنجش و ملحوظ نمودن ارزش سرمایه­های فکری در صورت­های مالی شرکت­ها است. امروزه در جوامع دانش محور، بازده سرمایه­های فکری بسیار بیش­تر از عملکرد مالی به کار گرفته شده، اهمیت یافته است.این بدان معنی است که در مقایسه با سرمایه فکری، نقش و اهمیت سرمایه­های مالی در تعیین قابلیت سودآوری پایدار کاهش چشم­گیری یافته است.

به دلیل اهمیت نسبی سرمایه­های فکری در عملکرد شرکت­ها این سؤال در ذهن پژوهش­گر شکل گرفته که چه رابطه­ای میان سرمایه­های فکری و عملکرد شرکت­های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران وجود دارد و قدرت توجیه مدل­های مختلف تعیین سرمایه فکری در عملکرد شرکت­ها و تاثیر آن در توجیه تصمیمات سرمایه گذاری چیست. لذا با توجه به مشکلات ذکر شده به بررسی روابط میان سرمایه فکری به عنوان عامل مستقل، ارزش بازار شرکت ها به عنوان عامل وابسته پرداختیم. جامعه‌ی آماری مورد نظر شرکت های موجود در سازمان بورس اوراق بهادار می باشد که طی سالهای 1387 الی 1391 به صورت فعال در بورس اوراق بهادار حضور داشته‌اند.