مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 2
فصل اول – کلیات تحقیق
1-1. بیان مسئله……………………………………………………………………………………………… 4
1-2. پرسش اصلی تحقیق(مسائله تحقیق)…………………………………………………………….. 5
1-3. اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………. 5
1-4. فرضیه…………………………………………………………………………………………………… 5
1-5. هدف كاربردی ……………………………………………………………………………………….. 5
1-6. جنبه نوآوری…………………………………………………………………………………………… 5
1-7. نوع روش تحقیق…………………………………………………………………………………….. 6
1-7-1. روش گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………. 6
1-7-2. ابزار گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………… 6
1-7-3. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………….. 6
1-8. محدودیت ها و موانع تحقیق………………………………………………………………………. 6
1-9. روش انجام تحقیق…………………………………………………………………………………… 7
فصل دوم – ادبیات تحقیق
2-1. تعریف MS …………………………………………………………………………………………. 9
2-2. رابطه عرض جغرافیایی با بیماری MS…………………………………………………………. 9
2-3. عناصر و عاملهای اقلیمی ………………………………………………………………………….. 9
2-4. تابش آفتاب……………………………………………………………………………………………. 10
2-4-1. تابش خورشیدی –آفتاب……………………………………………………………………….. 10
2-4-2. عوامل موثر در تابش خورشیدی ……………………………………………………………… 10
2-4-3. مقدار انرژی تابش خورشیدی………………………………………………………………….. 10
فهرست مطالب
عنوان صفحه
2-4-4. فاصله خورشید تا زمین………………………………………………………………………….. 11
2-4-5. ارتفاع خورشید……………………………………………………………………………………. 11
2-5. عوامل موثر در دما……………………………………………………………………………………. 11
2-6. دمای هوا……………………………………………………………………………………………….. 11
2-7. رطوبت…………………………………………………………………………………………………. 12
2-7-1. رطوبت هوا…………………………………………………………………………………………. 12
2-8. سوابق تحقیق………………………………………………………………………………………….. 12
2-8-1. سوابق تحقیق در ایران…………………………………………………………………………… 13
2-8-2. سوابق تحقیق در جهان………………………………………………………………………….. 15
2-8-3. پیشینه تحقیق در محدوده مطالعاتی…………………………………………………………… 17
فصل سوم – روش اجرای تحقیق
3-1. موقعیت جغرافیایی استان گیلان…………………………………………………………………… 19
3-2. داده های تحقیق………………………………………………………………………………………. 21
3-3. روش اجرای تحقیق…………………………………………………………………………………. 21
3-4. نحوه انجام کار………………………………………………………………………………………… 22
3-4-1. مرحله اول………………………………………………………………………………………….. 22
3-4-2. مرحله دوم…………………………………………………………………………………………. 23
3-4-3. مرحله سوم…………………………………………………………………………………………. 23
فصل چهارم – تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق
4-1. انواع MS …………………………………………………………………………………………….. 25
4-2-1. عوامل ژنتیکی……………………………………………………………………………………… 25
4-2-2. عوامل محیطی……………………………………………………………………………………… 25
4-3. چه کسانی به MS مبتلا می شوند………………………………………………………………… 26
4-4. علائم MS…………………………………………………………………………………………….. 26
فهرست مطالب
عنوان صفحه
4-5. برخی از علائم مشترک……………………………………………………………………………… 27
4-6. نور خورشید و ویتامینD…………………………………………………………………………… 27
4-7. معرض نور خورشید در دوران کودکی…………………………………………………………… 27
4-8. رابطه کشاورزان با شیوع بیماری MS…………………………………………………………… 28
4-9. بررسی انواع بیماری ها در سطح استان………………………………………………………….. 28
4-10. بررسی اقلیمی……………………………………………………………………………………….. 29
4-11. تحلیل داده های تحقیق……………………………………………………………………………. 34
4-11-1. جنسیت……………………………………………………………………………………………. 34
4-11-2. محل تولد…………………………………………………………………………………………. 34
4-11-3. محل زندگی……………………………………………………………………………………… 35
4-11-5. تاهل……………………………………………………………………………………………….. 36
4-11-6. سن…………………………………………………………………………………………………. 36
4-11-7. سطح سواد……………………………………………………………………………………….. 37
4-11-8. رشته تحصیلی……………………………………………………………………………………. 38
4-11-9. وضعیت اشتغال………………………………………………………………………………….. 38
4-11-10. مدت زمان دوره بیماری……………………………………………………………………… 39
4-11-11. تاثیر بیماری بر روی زندگی شخص………………………………………………………. 40
4-11-12. ارتباط بیماری با فصل بهار………………………………………………………………….. 40
4-11-13. ارتباط بیماری با فصل تابستان……………………………………………………………… 43
4-11-14. ارتباط بیماری با فصل پاییز…………………………………………………………………. 45
شکل شماره 4-4. پهنه بندی ارتباط بیماران با فصل پاییز…………………………………………… 46
4-11-15. ارتباط بیماری با فصل زمستان……………………………………………………………… 47
4-11-16. ارتباط بیماری با گرما………………………………………………………………………… 49
4-11-17. ارتباط بیماری با سرما………………………………………………………………………… 51
4-11-18. ارتباط بیماری با رطوبت هوا……………………………………………………………….. 53
فهرست مطالب
عنوان صفحه
4-11-19. ارتباط بیماری با باد…………………………………………………………………………… 55
4-11-20. ارتباط بیماری با تابش نور خورشید………………………………………………………. 57
4-12. بررسی بیماران MS بر اساس جنسیت زن…………………………………………………… 59
4-13. بررسی بیماران MS بر اساس جنسیت مرد…………………………………………………… 61
4-14. پهنه بندی جمعیت بیماران در سطح استان……………………………………………………. 63
4-15. ضریب همبستگی عناصر اقلیمی با بیماری……………………………………………………. 65
فصل پنجم – بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1. بحث……………………………………………………………………………………………………. 69
5-2. نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………….. 70
شکل 5-1. همپوشانی عناصر اقلیمی استان گیلان…………………………………………………….. 71
5-2-1. تفسیر نقشه…………………………………………………………………………………………. 72
5-3. آزمون فرضیات……………………………………………………………………………………….. 72
5-4. پیشنهادات……………………………………………………………………………………………… 72
منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………….. 73
پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………. 75
چکیده
یكیاز بیماریهای قرن حاضر كه متاسفانه، جوانان خصوصاً دختران و زنان جوان به آن مبتلا میشوند بیماری (MS) میباشد كه هنوز از نظر پزشكان متخصص دنیا علت آن مشخص نیست و متاسفانه نظریات گوناگونی را عنوان میكنند كه پایه و اساس علمی درستی ندارد.
این بیماری را اتوایمیون یا ویروسی مینامند و دلیل قانع كنندهای هم برای آن ندارند و جالبتر اینكه ویروسی بودن این بیماری را یكی از دلائل میدانند در حالیكه هنوز برای خودشان هم اثبات نشده است ولی اینترفرون درمانی را شروع میكنند و هزینه گزافی را به بیمار درمانده تحمیل میكنند.
هدف از تحقیق حاضر شناخت ارتباط بین عناصر اقلیمی دما، تابش و رطوبت با بیماری MS در سطح شهرستانهای استان گیلان است. دادههای تحقیق بر اساس پرسشنامه تنظیم شده، اطلاعات حاصل از مراکز درمانی مربوطه و ایستگاه های هواشناسی استان بدست آمده است. روش تحلیل داده ها به صورت توصیفی و با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS و جهت تهیه نقشه پراکندگی بیماریها و عناصر اقلیمی از نرم افزار GIS کمک گرفته شده است.
نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که در منطقه مورد مطالعه بیماری در هر نقطه پراکنده شده و نتیجه آمار نشان دهنده این بوده که بیماری در زنان بیشترین گسترش را داشته و بر اساس نقشه های پهنه بندی عناصر اقلیمی و همپوشانی عناصر نقش عنصر اقلیمی نور خورشید نسبت به عناصر دیگر نقش مهمتری داشته و اگر از دوران کودکی از تابش نور خورشیدی به درستی استفاده گردد در دوران بزرگسالی فرد کمتر دچار بیماری MS قرار می گیرد.
واژگان کلیدی: بیماری، عناصر اقلیمی، پراکندگی بیماری، استان گیلان
مقدمه
زندگی افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس همواره چالش برانگیز بوده است. ام اس شایعترین ناتوانی عصبی- حسی پیشرونده در بالغین جوان است که با میلین زدایی سیستم عصبی مرکزی مشخص می شود.
این بیماری مزمن و خود ایمنی با انواعی از علائم و نشانه ها و دوره های غیر قابل پیش بینی نظیر اختلال در هماهنگی و تعادل بدن، گرفتگی عضلات، خستگی و. . . مشخص می شود. در حال حاضر بیش از 5/2 میلیون نفر در سراسر جهان و بیش از 500 هزار نفر در امریکا به بیماری ام اس مبتلا هستند. در ایران طبق گزارش انجمن ام اس ایران در سال 89 نزدیک به 50 هزار بیمار مبتلا به ام اس وجود دارد. این بیماری زنان را 3-2 برابر بیشتر از مردان درگیر نموده و سن شایع بروز آن 30-20 سالگی است. بنابراین به نظر می رسد که زنان سنین باروری آسیب پذیرترین افراد در برابر این بیماری باشند.
بیماران مبتلا به ام اس از کیفیت زندگی پایین تری نسبت به افراد سالم برخوردارند (Tepavcevic,2008)
آگاهی از انتشار جغرافیایی بیماریها برای برنامه ریزیهای بهداشتی هر کشور لازم است تا مسئولین از موقعیت هر بیماری در کل جهان و مناطق مختلف کشور با خبر گردند و تدابیر بهداشتی لازم برای ساکنین مناطق را در سیاستگذاری های بهداشتی خود بگنجانند.
جغرافیای پزشکی که به آن جغرافیای سلامت نیز اطلاق می شود، پهنه ای جدید و مهم از تحقیقات سلامت است که پیوندی بین جغرافیا و جنبه های جغرافیایی سلامت می باشد. جغرافیایی پزشکی سلامت، اثرات محل و آب و هوا را بر روی سلامتی انسان ها مطالعه می کند و هدف آن درک عوامل و متغیرهایی است که بر سلامت جمعیت و افراد تاثیر گذار می باشد.
از آن جا که انسان همواره در تماس مستقیم با محیط آب و هوایی است و این امر سبب می شود که شیوه واکنش او در محیط جوی از لحاظ ارگانیسم مورد توجه قرار گیرد. از طرف دیگر روند روبه رشد تغییرات آب و هوایی و بالا رفتن دمای زمین، ممکن است باعث شود برخی بیماریها را در نواحی جغرافیایی تحت اثرشان، تغییر دهد. در واقع شرایط اقلیمی و موانع طبیعی نظیر اقیانوسها، از یک طرف و وابستگی بعضی از عوامل عفونت زا به ناقلین و مخازن خاص، از طرف دیگر باعث محدود شدن بعضی از بیماریها به مناطق خاصی از کره زمین گردیده است.
1-1. بیان مسئله
بدن هر یک از انسانها شبیه یک شهر است، هر یک از سلولهایی که بدن ما را می سازند به مثابه یکی از شهروندان این شهرهستندکه وظیفه مشخصی دارند، نیروگاه برق و سیم کشی برق این شهر چیزی نیست جز سیستم اعصاب مرکزی که شامل مغز و نخاع می باشد، به کمک رشته های ظریف اعصاب که تمام اجزای بدن را به مغز و نخاع ارتباط میدهند در واقع سیم کشی ارتباطی بدن ماست.
درون این سیم کشی ها هم جریان برق جاری است، البته با شدتی بسیار ضعیفتر از آنکه ما را دچار برق گرفتگی کند، رشته عصبی درست مانند یک سیم برق بوسیله یک ماده پوششی محافظت می شود.
این ماده پوششی که میلین نام دارد فقط یک عایق یا حفاظ برای خود رشته نیست بلکه کمک می کند پیام الکتریکی با سرعتی چندین برابر منتقل شود همین میلین یکی از بازیگران اصلی MS است. در بدن ما وقتی که به دلایلی گلبولهای سفید اشتباها به میلین به جای یک عامل بیگانه حمله کردند بیماری MS آغاز میشود.
این بیماری سیستم اعصاب مرکزی را در قسمت های مختلف درگیر می کند به نحوی که میلین پوشش رشته های عصبی مورد حمله گلبول های سفید بدن فرد قرار می گیرد.
بررسی محققان نشان داده پنج عامل در بروز این بیماری موثر است که عبارتند از:ژنتیک، پراکندگی جغرافیایی و محیط(نظیر آلاینده های زندگی شهر نشینی)، استرس، عوامل ایمونولوژیکی، میکربهاو ویروسها.
تحقیقات نشان داده با دور شدن از خط استوا این بیماری شیوع بیشتری پیدا می کند به نحوی که در مناطق سرد خیز با در صد بیشتری از بیماری روبه رو می شویم. یکی از دلایل این مسئله را کمبود ویتامین D در مناطق سرد خیز ذکر می کنند، مثلادر شمال اروپا MS شایع تر از جنوب اروپااست، به دلیل آنکه در این نواحی نور آفتاب کمتر است و کمبود ویتامین D شایعتر است، در کشورهای آسیایی نظیر ژاپن، هند و خاور دور بروز MS کمتر بوده و بر عکس در ایران رو به افزایش است.
بیماری مولتیپل اسکلروزMS ) (شایع ترین بیماری ناتوان کننده عصبی می باشد. بررسی توزیع جغرافیایی بیماری مولتیپل اسکلروز و بروز بیماری در بخش های مختلف دنیا متفاوت است که به سه منطقه1)با شیوع کم، 2)با شیوع متوسط، 3)با شیوع بالا طبقه بندی شده است. در مطالعه توسط Mohamad Abedini و همکارانش در سال 2008 درمازندران انجام شد، شیوع بیماریMS در ایران جزء مناطق با شیوع متوسط
(Medium prevalence ) برابر با 1/20 در هر 100000نفر گزارش شده است. با توجه به افزایش شیوع بیماری Ms در ایران طبق مطالعات اخیر، گرفتاری طیف سنی جوان به این بیماری ناتوان کننده سیستم عصبی مرکزی و متحمل شدن بار اقتصادی و روانی زیاد بر بیماران مبتلا (با توجه به سیر پیشرونده و ناتوان کننده بیماری)و همچنین صرف هزینه های بالا جهت اقدامات درمانی و باز توانی در این بیماران، بررسی عوامل خطر قابل پیشگیری حائز اهمیت می باشد(عزیزی و همکاران، 1383، ص18).
1-2. پرسش اصلی تحقیق(مسائله تحقیق)
کدام عنصر اقلیمی بر روی بیماری ام اس تاثیر بیشتر دارد ؟
1-3. اهداف تحقیق
-بررسی وضعیت بیماری ام اس در استان گیلان
-بررسی عناصر اقلیمی موثر بر بیماری
-ارائه راهکارهایی جهت جلوگیری از بیماری
1-4. فرضیه
-به نظر می رسد عناصر اقلیمی بر بیماری ام اس تاثیر دارند.
-از بین عناصر اقلیمی تابش و دما و رطوبت بر بیماری تاثیر گذار است.
1-5. هدف كاربردی
هدف تحقیق پیدا کردن رابطه عناصر اقلیمی و پراکندگی جغرافیایی بیماری ام اس در سطح استان گیلان بوده که پس از بررسی های انجام شده این پژوهش می تواند در مراکز تحقیقات ام اس، انجمن بیماران ام اس، مبتلایان به بیماری ام اس و دانشگاه های علوم پزشکی مورد استفاده و بررسی قرار گیرد.
1-6. جنبه نوآوری
در رابطه با تأثیر اقلیم بر روی سلامت و بیماری مطالعات متعددی صورت گرفته است. اما تا کنون در خصوص تأثیر عناصر اقلیمی بر روی بیماری ام اس مطالعاتی انجام نگرفته و این تحقیق برای اولین بار است که در این خصوص صورت میگیرد.
1-7. نوع روش تحقیق
در این تحقیق از زوش توصیفی تحلیلی و با رویکرد ذیل انجام گرفته است این پژوهش تاثیر اقلیمی بر روی بیماری MS بوده. دلیل اصلی انتخاب این روش شناسی عناصر اقلیمی و بیشترین تاثیری را که عنصر بر روی بیماری می گذارد می خواهیم بررسی کنیم.
1-7-1. روش گردآوری اطلاعات
هر یک از روش های گردآوری اطلاعات ابزار مخصوص خود را دارد. لذا در این تحقیق به صورت کتابخانهای، اسنادی و مراجعه به سایتهای کامپیوتری و استفاده از نقشه های پهنه ندی و همپوشانی جهت شناسایی تاثیر عناصر اقلیمی از مهمترین ابزار تحقیق می باشد.
1-7-2. ابزار گردآوری اطلاعات
ابزار گردآوری اطلاعات (فیش، جدول، نمونه‌برداری، و بانكهای اطلاعاتی و شبكه‌های كامپیوتری و ماهواره‌ای )
1-7-3. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS استفاده شده و برای تهیه نقشه های پهنه بندی و همپوشانی از نرم افزار GIS استفاده کردیم که در رابطه با تحقیق مورد نظر از روش های توصیفی وتحلیلی استفاده می شود.
1-8. محدودیت ها و موانع تحقیق
با توجه به اینکه این موضوع برای اولین بار در سطح کشور و استان کار شده است؛ دارای محدودیتهایی بوده که پژوهشگر را با مشکل مواجه می کند که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
وجود اطلاعات کم در مورد بیماری MS در ارتباط با عناصر اقلیمی.
2-نبود آمار دقیق و جزء به جزء در مورد بیماران.
نداشتن اطلاعات دقیق بیماران در ارتباط با تاثیر اقلیم بر روی بیماری.
1-9. روش انجام تحقیق
با توجه که اطلاعات اندک بوده و بیشتر تحققیات انجام شده تاثیرات اقلیمی در مورد بیماری های دیگر به غیر از MS بوده تنها روش برای رسیدن به اهداف تحقیق تهیه پرسشنامه و نقشه های GIS در سطح استان بوده. که پس از خروجی گرفتن از نقشه در ارتباط با عناصر اقلیمی تاثیر هر عنصر را در سطح استان بررسی کرده و در نهایت به همپوشانی عناصر اقلیمی پرداخته تا بتوانیم تاثیر مهمترین را بر منطقه مورد نظر بررسی کنیم.
. تعریف MS
این بیماری مختص اعصاب مركزی بوده ( مغز و نخاع ) و ایجاد لكه های سفید یا پلاكهای متعددی در مغز می كند.
2-2. رابطه عرض جغرافیایی با بیماری MS
عوامل جغرافیایی – بروز و شیوع ام اس از لحاظ جغرافیایی متفاوت است. مناطقی با فراوانی بالا در جهان (با شیوع 60 نفر در هر 100000 نفر یا بیشتر) شامل تمام اروپا (از جمله روسیه)، جنوب کانادا، ایالات متحده شمالی، زلاند نو و جنوب شرقی استرالیا می باشد. در بسیاری از این مناطق شیوع بیش از 100نفر در هر 100000 نفر است ; بالاترین میزان گزارش شده 300 نفر در هر 100000 در جزایر Orkney است. در ایالات متحده آمریکا، شیوع 100 نفر در هر 100000 نفر (0. 1 درصد) برای تعداد 250000 فرد مبتلا به ام اس است. این ناسازگاری جغرافیایی ممکن است تا حدی بر اساس اختلافات نژادی، جمعیتهای سفید پوست توضیح داده شود، به ویژه افرادی ازاروپای شمالی به نظر می رسند که مستعدترین افراد هستند و افرادی با اصلیت آسیایی، آفریقایی، ویا هندی آمریکایی کمترین خطررا دارند و بقیه افراد متوسط هستند.
همچنین یک باور گسترده از رابطه میان عرض جغرافیایی و ام اس، با خطر افزایش ابتلا به ام اس از جنوب به شمال وجود دارد. برای مثال در یک تحلیل از مطالعه سلامت پرستاران نسبت سرعت تنظیم شده برای ایالات متحده شمالی3. 5 و برای ردیف وسط نسبت به ردیف های جنوبی 2. 7 بود (اسلامی، 1374، ص2).
تصورمی شود افراد مهاجرازمنطقه با خطر بالا به منطقه با کم خطر پس از سن بلوغ خطر سابق خود را با خودشان دارند، در حالی که کسانی که در دوران کودکی مهاجرت کرده اند به نظر می رسد که خطری مرتبط با منطقه جدیدی دارند که به آن مهاجرت کرده اند.
با این حال، انجمن جهانی بین عرض جغرافیایی و خطر ابتلا به ام اس بر اساس یافته هایی از یک بررسی سیستماتیک و متا آنالیز مطالعات اپیدمیولوژیکی ام اس با چالش هایی مواجه می باشد.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید بیشتر بین سنین 15-6 ( به طور متوسط 2 تا 3 ساعت یا بیشتر در روز در تابستان در آخر هفته ها یا تعطیلات) با کاهش خطر ام اس مرتبط است.
2-3. عناصر و عاملهای اقلیمی
در بررسی و مطالعه دانسته های اقلیمی باید بین عنصر و عامل اقلیمی تفاوت قایل شویم. دما، رطوبت، فشار و تابش خورشید، هر کدام یک عنصر اقلیمی تلقی می شود. تلفیق و آمیزه ای از این عناصر را که معرف یک حالت فیزیکی معین در اتمسر است مانندگرما، بارش و ابرناکی، نیز یک عنصر اقلیمی در نظر می گیرند. اما عامل اقلیمی عاملی است از قبیل ارتفاع، جهت و پوشش که به نحوی در فضای مورد مطالعه تاثیر داشته باشد.
گاهی یک عنصر اقلیمی می تواند عاملی برای عنصر دیگر باشد؛ مثلا دما برای رطوبت، رطوبت برای ابرناکی و ابرناکی برای تابش، عنصر اقلیمی به شمار میآیند. تشخیص کیفیت واقعی عوامل و عناصر یاد شده در سنجش یا دیدهبانی، به هدف بررسی و شیوه مطالعه بستگی دارد (کاویانیو علیجانی، 1383، ص27).
2-4. تابش آفتاب
آفتاب پرتویی الکترومغناطیسی است که از خورشید ساطع می شود. با اینكه حداكثر شدت تابش آفتاب در قسمت پرتو قابل رویت است ولی بیش از نیمی از انرژی حرارتی
فصل اول:کلیات تحقیق
1-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………..3
1-2-بیان مسأله ………………………………………………………………………………………………..4
1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………….10
1-4-اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………..11
1-4-1- هدف اصلی تحقیق……………………………………………………………………………….11
1-4-2- اهدف فرعی تحقیق……………………………………………………………………………..11
1-5-سوالات و فرضیات تحقیق…………………………………………………………………….11
1-5-1-سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………..11
1-5-1- 1-سوال اصلی تحقیق…………………………………………………………………………11
1-5-1- 2-سوال فرعی تحقیق ……………………………………………………………………….11
1-5-2- فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………..12
1-5-2-1-فرضیات اصلی تحقیق……………………………………………………………………..12
1-5-2-2-فرضیات فرعی تحقیق…………………………………………………………………..12
1-6-قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………………13
1-6-1-قلمرو مکانی تحقیق………………………………………………………………………….13
1-6-2-قلمرو زمانی تحقیق………………………………………………………………………….13
1-6-3-قلمرو موضوعی تحقیق……………………………………………………………………13
1-7-تعریف اصطلاحات و واژه ها…………………………………………………………………13
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………19
2-2- ادبیات و پیشینه تحقیق……………………………………………………………………….20
2-2-1- ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………20
2-2-1-1- بانک و بانکداری ………………………………………………………………………20
2-2-1-2- ضرورت بانکداری ………………………………………………………………………..20
2-2-1-3- جایگاه ریسک ………………………………………………………………………….21
2-2-1-4- تاریخچه و جایگاه ریسک ……………………………………………………………..23
2-2-1-5- نظریه ریسک …………………………………………………………………………..26
2-2-1-6- اهمیت ریسک ……………………………………………………………………………..26
2-2-1-7- روشهای محاسباتی ریسک …………………………………………………………27
2-2-1-8- مدیریت ریسک ………………………………………………………………………….28
2-2-1-9- اصول و مقررات کمیته بال در خصوص مدیریت ریسک ………………………29
2-2-1-10- تعریف ریسک ………………………………………………………………………..30
2-2-1-11- طبقه بندی ریسک ها ………………………………………………………………..30
2-2-1-12- مفهوم ریسک تسهیلات …………………………………………………………….32
2-2-1-13- مهمترین ریسک های بانکی ………………………………………………………34
2-2-1-14- تاثیر ریسک اعتباری بر بانک یا موسسه مالی ………………………………..36
2-2-1-15- مدلهای محاسبه ریسک اعتباری و تحلیل مدل CR ………………………….
2-2-1-16- معیارها و مدل های مورد استفاده برای رتبه بندی مشتریان …………….39
2-2-1-17- رویکرد فعلی در کشور درخصوص نرخ سود سپرده ها و تسهیلات اعطایی….41
2-2-1-18- تعیین نرخ سود تسهیلات و سپرده ها در سالهای نه چندان دور …………44
2-2-1-19- بررسی عقود مبادله ای و مشارکتی در بسته های سیاستی و نظارتی بانک مرکزی …48
2-2-1-20- بانک ها براساس بخش های مختلف درخصوص عقود مشارکتی …………50
2-2-1-21- رویکرد سایر کشورها درخصوص نرخ سود …………………………………….50
2-2-1-22- مروری بر عملکرد شرکتهای بیمه با هدف پوشش ریسک ……………………51
2-2-1-23- چگونگی تعیین نرخ بهره در وامهای رهنی ………………………………….53
2-2-1-24- تعریف ریسک عملیاتی …………………………………………………………….55
2-2-1-25- اهمیت ریسک های عملیاتی ……………………………………………………….56
2-2-1-26- ویژگی های تعریف ریسک عملیاتی از دیدگاه کمیته بال ………………..56
2-2-1-27- روشهای اندازه گیری ریسک عملیاتی ………………………………………..57
2-2-1-28- استقرار ساختاری برای مدیریت نقدینگی …………………………………….60
2-2-1-29- نظارت و اندازه گیری خالص وجوه مورد نیاز ……………………………..60
2-2-1-30- کنترل های داخلی برای مدیریت ریسک نقدینگی ………………………..61
2-2-1-31- ویژگی های دارایی های نقد شونده در بانکها ………………………………62
2-2-1-32- ویژگی های بدهی ها در بانک ها …………………………………………….63
2-2-1-33- مدلهای مدیریت نقدینگی ……………………………………………………..69
2-2-1-34- استراتژی های مدیریت ریسک اعتبار مالی …………………………………72
2-2-1-35- معرفی بانک ملت و مدیریت شعب بانک ملت در استان سمنان…………73
1-تاریخچه بانک ملت ………………………………………………………………………..75
2-شبکه بین المللی بانک………………………………………………………………………76
3-اهداف /چشم انداز/مأموریت ها………………………………………………………76
4-معرفی مدیریت شعب بانک ملت استان سمنان…………………………………..79
2-2-2- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………..80
2-2-2-1-پیشینه تحقیق داخلی…………………………………………………………..80
2-2-2-2-پیشینه تحقیق خارجی…………………………………………………………..85
3-2-2-2- استخراج مدل مفهومی تحقیق………………………………………………..90
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- مقدمه………………………………………………………………………………….92
3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………………93
الف) دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف………………………………………………93
1-تحقیق بنیادی………………………………………………………………………………93
2-تحقیق کاربردی……………………………………………………………………………….94
3-تحقیق و توسعه…………………………………………………………………………94
ب) دسته بندی تحقیقات بر حسب نحوه گردآوری داده ها (طرح تحقیق)…….94
تحقیق توصیفی(غیر آزمایشی)…………………………………………………………..94
تحقیق آزمایشی……………………………………………………………………………..94
تحقیق کاربردی…………………………………………………………………………….. 94
3-2-1-جامعه آماری……………………………………………………………………….95
3-2-2-حجم نمونه………………………………………………………………………….. 97
شیوه نمونه گیری………………………………………………………………………….97
3-2-2-1- ابزار گردآوری داده ها………………………………………………………..100
3-3- فرضیات تحقیق…………………………………………………………………..102
3-3-1- فرضیه اصلی تحقیق………………………………………………………….102
3-3-2- فرضیات فرعی تحقیق…………………………………………………………102
1-1- فرضیه اول تحقیق…………………………………………………………………..102
2-1- فرضیه دوم تحقیق…………………………………………………………………102
3-1- فرضیه سوم تحقیق…………………………………………………………………..102
1-2- فرضیه چهارم تحقیق………………………………………………………………..102
2-2- فرضیه پنجم تحقیق………………………………………………………………….102
2-3- فرضیه ششم تحقیق………………………………………………………………….102
3-4-قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………102
3-4-1-قلمرو مکانی تحقیق…………………………………………………………………102
3-4-2-قلمرو زمانی تحقیق………………………………………………………………..103
3-4-3-قلمرو موضوعی تحقیق…………………………………………………………..103
3-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………..103
الف) آمار توصیفی…………………………………………………………………………..104
ب) آمار استنباطی……………………………………………………………………………… 104
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها
4-1-مقدمه……………………………………………………………………………………..106
4-2-توصیف آماری داده ها………………………………………………………….106
4-3-جامعه آماری و حجم نمونه و روش نمونه گیری…………………………..108
4-3-1-جامعه آماری……………………………………………………………………..108
3-3-2-حجم نمونه…………………………………………………………………….108
4-4- نتایج آزمون های اولیه داده ها………………………………………………….109
4-4-1-توصیف آماری داده ها و ویژگیهای داده ها…………………………… 109
4-4-2-آزمون تعیین نرمالیتی متغیرها………………………………………………109
4-5- نحوه اندازه گیری متغیرهای تحقیق……………………………………….111
4-6- تجزیه تحلیل داده ها و آزمون فرضیه های تحقیق…………………….111
4-6-1-نتایج آزمون فرضیه اول تحقیق………………………………………111
فرضیه اول تحقیق……………………………………………………………………111
4-6-2-نتایج آزمون فرضیه دوم تحقیق………………………………………..115
فرضیه دوم تحقیق………………………………………………………………….115
4-6-3-نتایج آزمون فرضیه سوم تحقیق………………………………………….119
فرضیه سوم تحقیق………………………………………………………………..119
4-6-4-نتایج آزمون فرضیه چهارم تحقیق………………………………………123
فرضیه چهارم تحقیق……………………………………………………………..123
4-6-5-نتایج آزمون فرضیه پنجم تحقیق……………………………………..127
فرضیه پنجم تحقیق………………………………………………………….127
4-6-6-نتایج آزمون فرضیه ششم تحقیق………………………………………131
فرضیه ششم تحقیق…………………………………………………………….131
4-6-7-نتایج آزمون فرضیه اصلی اول تحقیق………………………………135
فرضیه اصلی اول تحقیق…………………………………………………………135
4-6-8-نتایج آزمون فرضیه اصلی دوم تحقیق…………………………….139
فرضیه اصلی دوم تحقیق……………………………………………………………139
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1-مقدمه……………………………………………………………………………145
5-2-بحث……………………………………………………………………………….145
5-2- 1-خلاصه نتایج آزمون فرضیه های تحقیق به تفکیک (بحث بر روی یافته های تحقیق)…145
5-2-2-خلاصه نتایج آزمون فرضیه اول تحقیق…………………………………145
5-2-3- خلاصه نتایج آزمون فرضیه دوم تحقیق………………………………..146
5-2-4-خلاصه نتایج آزمون فرضیه سوم تحقیق……………………………………..147
5-2-5- خلاصه نتایج آزمون فرضیه چهارم تحقیق………………………………………148
5-2-6- خلاصه نتایج آزمون فرضیه پنجم تحقیق……………………………………149
5-2-7-خلاصه نتایج آزمون فرضیه ششم تحقیق…………………………………….150
5-2-8-خلاصه نتایج آزمون فرضیه اصلی اول تحقیق………………………….151
5-2-9-خلاصه نتایج آزمون فرضیه اصلی دوم تحقیق………………………………152
5-2-10-نتیجه گیری………………………………………………………………………. 154
5-3-محدودیت های تحقیق………………………………………………………………155
5-4- پیشنهادات تحقیق………………………………………………………………. 156
5-4-1- پیشنهادات کاربردی تحقیق………………………………………………………..156
5-4-2- پیشنهادات تحقیق برای انجام مطالعات آتی………………………………..158
فهرست منابع و مآخذ تحقیق……………………………………………………………159
الف) منابع فارسی…………………………………………………………………………..159
ب) منابع لاتین………………………………………………………………………………….164
فهرست پیوست ها و ضمائم تحقیق ……………………………………………………170
چکیده:
هدف مطالعه حاضر بررسی رابطه بین مدیریت ریسک اعتباری با مطالبات معوق بانک ملت به صورت یک مطالعه مطالعه موردی درمدیریت شعب بانک ملت استان سمنان بوده است. جامعه آماری تحقیق حاضر بانک ملت استان سمنان بوده است. نمونه آماری تحقیق حاضر در مدیریت شعب بانک ملت استان سمنان دربازه زمانی سال های1391-1381،می باشد. پژوهش حاضر به لحاظ روش درجمله تحقیقات توصیفی و ازنوع مطالعات همبستگی می باشد. علاوه براین روش تجزیه تحلیل داده ها، تحلیل همبستگی یا تحلیل واریانس بوده که سعی در تبین رابطه علت و معلولی بین مدیریت ریسک اعتباری(به عنوان متغیرمستقل تحقیق که خود شامل:1-ریسک اعتباری وامهای دریافتی مشتریان به صورت انفرادی(که متناظر با تحلیل انفرادی ریسک اوراق بهادار است)، و2-ریسک اعتباری سبد وام(که معادل تحلیل ریسک سبد اوراق بهادار است))، با مطالبات معوق (به عنوان متغیروابسته تحقیق) بانک ملت در مدیریت شعب بانک ملت استان سمنان بوده است که نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که:رابطه بین مدیریت ریسک اعتباری با مطالبات معوق بانک ملت و به صورت یک مطالعه موردی درمدیریت شعب بانک ملت استان سمنان معنا دار بوده است. ودر سطح خطای 5%(درصد)،وهمچنین درسطح اطمینان 95%(درصد)،رابطه معنی داری را بین دومتغیرمدیریت ریسک اعتباری با مطالبات معوق بانک ملت و به صورت یک مطالعه موردی درمدیریت شعب بانک ملت استان سمنان را نشان می دهد. بنابراین با توجه به خروجی های نرم افزارآماری(SPSS) که در جداول فوق نشان داده شده است، می توان بیان نمود،ازآن جا که سطح معنی داری (sig)، کمتراز پنج درصد است، فرضH0 درسطح خطای پنج درصدرد می شود و وجود همبستگی بین این دو متغیر تایید می شود. واین نتایج را می توان به کل جامعه آماری تحقیق، یعنی بانک ملت تعمیم داد.
فصل اول: کلیات تحقیق
ایجاد و گسترش وابستگی های بین المللی در بسیاری از جنبه های سیاسی و اجتماعی، به ویژه در شرایط جهانی شدن اقتصاد، باعث شده است انگیزه های لازم به منظور یکپارچگی سیستم های بانکی و مالی از جایگاه ویژه ای برخوردار شود. به تبع آن، اهمیت مسائل حسابداری و مدیریت بانکی در مفهوم جهانی و درک آن بسیار ضروری شده است. در همین راستا، کنترل و بررسی مستمر اقلا‌م کلیدی ترازنامه و ارزیابی مسائل مهم در ترازنامه از جمله نقدینگی، توان واریز بدهی ها و انعطاف پذیری مالی و همچنین تراکم، تنوع، زمان بندی و کیفیت دارایی ها و بدهی ها بسیار ضرورت دارد.
ریسک اعتباری از این واقعیت ریشه میگیرد که طرف قرارداد[1] نتواند یا نخواهد تعهداتش را انجام دهد. به‌‌شیوۀ سنتی، تأثیر این ریسک با هزینۀ ریالی ناشی از نکول[2] طرف قرارداد سنجیده میشود. زیان‌های ناشی از ریسک اعتباری ممکن است قبل از وقوع واقعی نکول از جانب طرف قرارداد، ایجاد شود.
بنابراین، ریسک اعتباری را میتوان به عنوان زیانی محتمل تعریف کرد که در اثر یک رویداد اعتباری اتفاق می‌افتد. رویداد اعتباری زمانی واقع میشود که توانایی طرف قرارداد در انجام تعهداتش تغییر کند. با این تعریف، تغییر ارزش بازار بدهی به‌خاطر تغییر رتبه‌بندی اعتباری (یا تغییر آگاهی بازار از توانایی طرف قرارداد نسبت به انجام تعهداتش)، را نیز میتوان به‌عنوان ریسک اعتباری در نظر گرفت(رادپور،1390).
تا سال 1970 بیشتر فعالیت های بانکی شامل پرداخت های اعتباری بود. به عبارت دیگر، واسطه گری بین سپرده های کوچک و کم هزینه و اعطای وام بود.
قیمت گذاری ها و سرمایه گذاری ها مبتنی بر تصمیم گیری های ساده بود و کلیدی ترین چالش مدیریت، کنترل کیفیت دارایی ها، زیان وامها و هزینه های سربار بود.
بروز مشکلات تورم، رکود اقتصادی و بی ثباتی نرخهای بهره در اواخر دهه 1970 و اوایل 1980، باعث شد تا مدیریت دارایی ها و بدهی ها در بانک ها برای نگهداری حاشیه سود پذیرفتنی، بسیار ضرورت پیدا کند) جرونینگ و براتانوویچ،2003).
کمیته نظارت بانکی در بانک تسویه بین المللی معروف به کمیته بال بر این باور است که نقدینگی در بانک ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و کمبود نقدینگی پیامدهای گسترده ای به همراه دارد. به همین منظور تحقیقات و مطالعات گسترده ای در زمینه دستیابی به یکسری رویه ها و اصول اساسی برای مدیریت نقدینگی انجام داده است.
پس از انتشار گزارشی در سپتامبر 1992با عنوان «چارچوبی برای اندازه گیری و مدیریت نقدینگی»، با انجام اصلا‌حات و تغییرات لازم و با در نظر گرفتن اصول کلی و اساسی در مدیریت نقدینگی بانکها در فوریه 2000، نشریه ای با عنوان «روش های موثر در مدیریت نقدینگی بانک ها» از سوی کمیته یاد شده منتشر شد. پایه و اساس این نشریه مشتمل بر 14 اصل کلیدی در نحوه مدیریت نقدینگی بانکهاست که در 94 بند تشریح شده است. فعالیت بانک ها و مؤسسات مالی در حوزه های اعطای تسهیلات، سرمایه گذاری، صدور انواع اوراق قرضه، صدور انواع گواهی سپرده، صدور ضمانت نامهها و گشایش انواع اعتبارات اسنادی و یا به عبارت دیگر، اقدام به ایفای نقش دربازارهای پول و سرمایه، آنها را در معرض مخاطرات و ریسک های خاص اینگونه فعالیت ها قرارداده است.
بانک ها با انواع متنوعی از ریسک ها روبرو می باشند،ریسکی که این تحقیق به آن می پردازد، ریسک عملیاتی نامیده می شود. در حال حاضر بانک های معتبرجهانی در حال انجام اقدامات قابل توجهی در زمینه مقابله با ریسک های عملیاتی می باشند. این اقدامات شامل مراحل زیر میشود:
1-شناسایی ریسک های عملیاتی درمؤسسه مالی (در اینجا منظور همان زیان های عملیاتی است).
2- ارزیابی و یا به بیان دقیقتر کمی کردن ریسک های عملیاتی(که نتیجه آن تعیین میزان سرمایه مورد نیاز برای مقابله با ریسک های عملیاتی می باشد.)
3- مدیریت ریسک های عملیاتی که شامل انتقال ریسک ( با استفاده از ابزار بیمه و …) و یا انجام اقداماتی درجهت کاهش میزان ریسک های عملیاتی سازمان می باشد).
1-2-بیان مسأله
واقعیت این است که مشکلات زیادی در میزان تاثیر گذاری ریسک بر عملکرد بانکها ایجاد شده است که این مشکلات ناشی از عدم تفکیک میزان نوع ریسک وام ها بر عملیات بانکی می باشد. یعنی اینکه ما مشاهده می کنیم که اقدام تفکیک در وام های بانکی یعنی در دو بخش حقیقی و حقوقی و سنجش آنها در عملکرد بانکها کاملاً متفاوت بوده اما نشان می دهد که صنعت بانکداری و دست اندرکاران آن با توجه به حجم مطالبات موجود می بایست به این مقوله مهم اهتمام ویژه و بیشتری داشته باشند که در عمل چنین نیست. از مهم ترین عوامل موجود می توانیم به کمبود فرصتهای بهینه، عدم وجود نیروهای متوسط و عدم بکارگیری ابزارهای مدیریت علمی ریسک اشاره کنیم که بانکها می بایست بدان توجه ویژه داشته باشند که تحقیق حاضر براساس مشکلات موجود شکل گرفته است. و به همین منظور مدیریت ریسک اعتباری که یکی از مهمترین مباحث بانکداری نوین می باشد را در دو سطح به شرح ذیل انجام داده ایم:
1- بررسی ریسک اعتباری وامها و مشتریان به صورت انفرادی(که متناظر با تحلیل انفرادی ریسک اوراق بهادار است).
2- بررسی ریسک اعتباری سبد وام به صورت غیرانفرادی (که معادل تحلیل ریسک سبد اوراق بهادار است).
ارزیابی و سنجش توان بازپرداخت مشتریان اعتباری به‌صورت انفرادی و محاسبۀ احتمال عدم‌بازپرداخت اعتبارات دریافتی آنها را “اعتبارسنجی” گویند. اعتبارسنجی، نظامی است که به وسیله آن بانکها و مؤسسات اعتباری با استفاده از اطلاعات حال و گذشتۀ متقاضی، احتمال عدم‌بازپرداخت وام توسط وی را ارزیابی نموده و به او امتیاز خاص خود را میدهند. این روش ابزاری عینی برای مدیریت ریسک اعتباری بانکها بوده و مشتریان اعتباری را بی‌طرفانه و بر اساس آمار و اطلاعات کیفی و کمّی طبقهبندی مینماید. مدلهای اعتبارسنجی را میتوان به دو گروه عمده تقسیم نمود:
1) مدلهای اعتبارسنجی پارامتری مانند:
– مدل احتمال خطی[3]
– مدلهای پروبیت و لوجیت[4]
– مدلهای مبتنی بر تحلیل ممیزی[5]
2) مدلهای اعتبارسنجی غیرپارامتری مانند:
– برنامه ریزی ریاضی
– درختواره های طبقه بندی (الگوریتمهای تقسیم بندی بازگشتی)[6]
– مدلهای نزدیکترین همسایگان[7]
– فرآیند سلسله مراتب تحلیلی[8]
– سیستمهای خبره[9]
– شبکه های عصبی مصنوعی[10]
ارزیابی و سنجش ریسک اعتباری سبد وامهای بانک با در نظر گرفتن اثرات متنوع‌سازی و ارتباط میان موقعیت‌های مختلف موجود در سبد وام و ادارۀ سبد اعتبارات بر این اساس، “مدیریت سبد اعتباری[11]” نام دارد.
بانک‌های موفق در سطح جهان، سیستمهای اعتبارسنجی و مدیریت سبد اعتباری متناسب خود را توسعه میدهند. چنین سیستم‌هایی مدیران بانک را در جهت اتخاذ هرچه بهتر تصمیمات اعتباری یاری می‌دهد، تصمیماتی که بر پایۀ ارزیابی‌های کیفی و کمّی وامهای انفرادی و سبد اعتباری بانک قرار دارد.
اهداف توسعۀ نظام اندازه‌گیری و مدیریت ریسک اعتباری
هدف از اجرای این طرح، طراحی سازوکاری برای اندازه‌گیری و مدیریت ریسک اعتباری بانک است. چنین سازوکاری شامل ارزیابی‌های ریسک اعتباری در هر دوسطح وامهای انفرادی و سبد وام است.
این سازوکار تصمیمات مدیریت ریسک اعتباری و دایرۀ اعتبارات بانک را در جهت شناسایی و تخصیص وام به مشتریان معتبر راهنمایی می‌کند و در عین حال تصمیمات مدیریت سبد وام را برای بهره‌برداری بهینه از اثرات تنوع بخشی سبد پشتیبانی مینماید.
چنین سازوکاری داری ویژگیهای زیر است:
– بر اساس چنین سازوکاری فرآیندهای بانک در زمینۀ اعطای وام به مشتریان مورد بازنگری قرار میگیرد و در صورت امکان، فرآیندهای جایگزین جهت بهبود و تسریع فرآیندهای وام‌دهی پیشنهاد می‌گردد.
– از طریق این سازوکار زمینه‌‌ای فراهم میشود که تصمیمات مربوط به اعطای وام در میان شعبه‌های مختلف بانک از وحدت رویه برخوردار باشد. بدین‌ترتیب، بستری برای ارزیابی عملکرد دایرۀ اعتباری شعب مختلف بانک بر مبنای معیاری واحد ایجاد می‌گردد و طراحی سیستمهای پاداش مبتنی بر عملکرد شعب میسر میشود.
– به‌وسیلۀ چنین سازوکاری مشتریان معتبر از غیرمعتبر تمیز داده میشوند و منابع بانک به سمت متقاضیانی جریان می‌یابد که به‌لحاظ اعتباری ازاستحقاق بیشتری برای دریافت وام برخوردارند. این سازوکار همچنین ضمانت‌ها و وثیقه‌های مورد‌نیاز برای اعطای وام به مشتریان را بر اساس نمرۀ اعتباری آنها تنظیم می‌کند و از سخت‌گیری و سهل‌گیری بی‌مورد نسبت به متقاضیان جلوگیری می‌کند.
بدین ترتیب، مشتریان با کیفیت بانک با سهولت بیشتری وام می‌گیرند و مشتریان بی‌کیفیت تنها با ارائۀ تضمین‌های محکم موفق به اخذ وام میشوند.
در نتیجه، چنین سازوکاری ضمن توسعۀ بازار بانک به سمت مشتریان معتبر، ریسک اعتباری سبد وام بانک را به‌نحومؤثری تحت کنترل و نظارت مدیران بانک قرار می‌دهد.
– اتخاذ سیاست‌های بسیار محافظه‌کارانه در برابر تصمیمات اعتباری باعث کاهش ریسک اعتباری بانک میشود، ولی این کاهش ریسک به بهای کاهش درآمد بهرۀ بانک تمام میشود. اینگونه سیاست‌ها خصوصاً در محیط‌های رقابتی منجر به حذف مؤسسه مالی از صحنۀ رقابت میشود. از طرفی دیگر اعطای بی‌برنامۀ اعتبار نیز به طرز فزاینده‌ای باعث افزایش ریسک اعتباری و در نهایت زیان‌های اعتباری بانک خواهد شد.
بنابراین، اعطای اعتبار به متقاضیان وام مستلزم برقراری مصالحه‌ای میان ریسک و بازده است. سازوکار مدیریت ریسک اعتباری بانک، صرفاً ریسک اعتباری هرکدام از متقاضیان وام را محاسبه می‌کند تا با فرض مشابهت وثیقه‌های وام (برای مشتریان معتبر و غیرمعتبر) در صورت امکان، نرخ بهرۀ دریافتی از مشتریان بر اساس نقش آنها در ریسک اعتباری سبد وامهای بانک تعدیل گردد.
– از مجرای چنین سازوکاری امکان افزایش کیفیت سبد وامهای بانک فراهم می‌گردد. بنابراین با راه‌اندازی این سازوکار انتظار می‌رود تسهیلات اعطایی سوخت‌شده ومعوق بانک کاهش یابد و در نتیجه جریان‌های نقدی ورودی حاصل از بازپرداخت سود و اصل وامها با قطعیت بیشتری قابل‌پیش‌بینی میشود.
بدین‌ترتیب سازوکار مدیریت ریسک اعتباری علاوه بر کاهش هزینه‌های ناشی از سوخت وامها و افزایش سودآوری تا حدودی به رفع مسایل ناشی از ریسک نقدینگی بانک کمک می‌کند.
– مدیریت بهینۀ ریسک اعتباری بانک و ایجاد سبدی از وامهای باکیفیت، راه را برای صدور اوراق بهادار با پشتوانۀ وامهای رهنی هموار می‌کند. صدور چنین اوراقی، با آزاد سازی وامهای اعطایی بانک وجوه لازم را برای سرمایهگذاری مجدد و یا رفع مشکلات مالی در اختیار بانک قرار می‌دهد.
– عدم‌توجه به ریسک اعتباری، بانکها را بر آن می‌دارد تا برای پوشش ریسک اعتباری به افزایش ذخایر وامها بپردازند. مهمترین پیامد افزایش ذخایر تسهیلات کاهش بازده سرمایهگذاری بانک و در نتیجه کاهش سودآوری خواهد بود.
سازوکار مدیریت ریسک اعتباری با ارایۀ تخمین‌های قابل‌اتکا از ریسک اعتباری موجب میشود تخمین ذخایر از حالت تجربی و محافظه‌کارانه خارج شود. چنین وضعیتی به احتمال زیاد به کاهش مقدار ذخایر و افزایش دقت تخمین‌ها منجر میشود.
– چنین سازوکاری مطابق با پیمان‌های کمیتۀ بال در زمینۀ اندازه‌گیری و مدیریت ریسک اعتباری است. بنابراین از طریق راه‌اندازی چنین سازوکاری بانک با رعایت استانداردهای ریسک اعتباری کمیتۀ بال، از رتبۀ بالاتری در میان بانکها برخوردار شده و در روابط برون‌مرزی خود با سایر بانکها، نهادهای مالی و… از تسهیلات بیشتری ( ازجمله برخورداری از وام هایی با نرخ بهرۀ پایین) بهره‌مند خواهد گردید.
متدولوژی اجرایی
متدولوژی اجرای طرح مدیریت ریسک اعتباری در بانک مستلزم طی فرآیند عمومی مدیریت ریسک یعنی شناسایی، اندازه‌گیری، گزارش، مدیریت و نظارت است. این فرآیند در دو بخش اعتبارسنجی و مدیریت سبد اعتبارات اعمال میشود.
1- اعتبارسنجی
در این بخش ریسک وامهای انفرادی مورد ارزیابی و تحلیل قرار میگیرد. در مرحلۀ شناسایی تیم اجرایی به بررسی و شناسایی متغیرهای توضیحی اعتبار وام‌گیرندگان در بانک می‌پردازد و فهرستی از این متغیرها فراهم میآورد. متغیرهای توضیحی برای وام‌گیرندگان حقیقی و حقوقی به‌طور جداگانه مورد بررسی قرار میگیرد.
هم‌زمان با شناسایی متغیرهای توضیحی سابقه‌ای از عملکرد اعتباری مشتریان نیز تهیه میشود.
در مرحلۀ اندازه‌گیری بر اساس مدلهای اعتبارسنجی به هریک از متغیرهای توضیحی وزنی منتسب میشود. این اوزان از درجۀ اهمیت نسبی متغیرهای توضیحی در تشریح اعتبار مشتریان حکایت می‌کند. خروجی اصلی مدلهای اعتبارسنجی، سنجش اعتبار متقاضیان وام در قالب احتمال نکول، نمرۀ اعتباری، رتبۀ اعتباری و یا گروه‌بندی آنها در قالب طبقات اعتباری است.
بر اساس احتمال نکول، مبلغ در معرض نکول[12] و زیان مشروط بر نکول[13] میتوان زیان اعتباری مورد انتظار حاصل از وامهای انفرادی را محاسبه کرد. همچنین بر اساس توزیع به‌دست آمده میتوان سنجۀ ریسک اعتباری مورد نظر را برآورد نمود.
در مرحلۀ گزارش نتایج حاصل از اعتبارسنجی مشتریان در اشکال استانداردی ارائه می‌گردد. رتبۀ اعتباری مشتریان در این مرحله گزارش میشود.
از دیگر گزارش‌های مهم این مرحله، ماتریس گذار[14] مشتریان است. بدین وسیله احتمال گذار از یک رتبۀ اعتباری به رتبه‌های بالاتر یا پایین‌تر گزارش میشود.
در مرحلۀ مدیریت بر اساس گزارش‌های حاصل از مرحلۀ قبل رهنمودهایی برای راهنمایی تصمیمات مدیریت ریسک اعتباری فراهم می‌گردد.
دراین مرحله،برای اعطا یا عدم‌اعطای اعتبار به متقاضیان وجوه تصمیم‌گیری میشود ووثیقه‌ها و ضمانت‌های متناسب با هر رتبۀ اعتباری و نیز صرف ریسک مربوط به آن جهت تعیین شرایط وام اعطایی مشخص میشود. در مرحلۀ نظارت نیز از طریق مقایسۀ تخمین‌های حاصل از مدل با واقعیت، بازخوری جهت بهبود مدل‌ها، تکنیک‌ها و روشهای مورداستفاده فراهم می‌گردد.
2- مدیریت سبد وام
در این بخش ریسک اعتباری بانک در قالب سبد وام مورد بررسی قرار میگیرد. مهمترین چالش مدیریت سبد وام اندازه‌گیری ارتباط میان زیان اعتباری وامها و لحاظ اثرات تنوع‌بخشی در محاسبات ریسک است. خروجی نهایی این مرحله توزیع زیان اعتباری سبد وام بانک است.
نزاع دسته‌جمعی، خویشاوندی، مشارکت اجتماعی، فرهنگ شهروندی، پرخاشگری، کنترل اجتماعی.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول:کلیات
1- مقدمه. 2
1-1- بیان مسئله. 2
1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 9
1-3- اهداف تحقیق.. 11
1-4- سوالات تحقیق.. 11
فصل دوم:ادبیات و مبانی نظری
2-1- پیشینه تحقیق.. 13
2-2- تعاریف نزاع و ابعاد مفهومی آن. 25
2-3- مروری برنظریه های مرتبط.. 28
2-4- نظریه های انحرافات اجتماعی.. 30
2-5- تئوری های جامعه شناسی تبیین نزاع. 32
2-6- خشونت و پرخاشگری.. 33
2-7- نظریه کنترل اجتماعی.. 37
2-8- خویشاوندگرایی.. 42
2-9- نظریه مشارکت اجتماعی.. 45
2-10-فرهنگ شهروندی.. 49
2-11- رابطه بین نظریه ها با فرضیه ها 62
2-12- خلاصه و جمع بندی نظریات… 65
2-13- مدل مفهومی تحقیق.. 65
2-14- چارچوب نظری پژوهش (مدل تلفیقی پژوهش) 66
2-15- فرضیات… 67
فصل سوم:روش تحقیق
3-1- روش تحقیق.. 69
3-2- روش گردآوری داده ها 69
3-3- جامعه آماری.. 70
3-4- واحد نمونه ای.. 70
3-5- حجم نمونه و شیوه نمونه گیری.. 70
3-6- شیوه ی نمونه گیری.. 71
3-7- پایایی و روایی ابزار پژوهش… 71
3-8- پایایی پرسشنامه. 72
3-9- تفسیر توصیفی.. 72
3-10- روش آماری تجزیه و تحلیل داده ها 72
3-11- تعاریف مفهومی و عملیاتی مفاهیم و متغیرها 73
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه. 79
4-2- روش تجزیه و تحلیل داده ها 79
فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری
5-1- مقدمه. 102
5-2- بحث و نتیجه گیری.. 102
5-3- بحث پیرامون فرضیه های تحقیق.. 106
5-4- نتیجه گیری.. 110
5-5- پیشنهادهای تحقیق.. 111
5-6- دیگر پیشنهادهای کاربردی.. 113
منابع. 115
ضمائم. 123
مقدمه
اساسا آسیب های اجتماعی ناشی از روابط ناسالم انسانی است که بنیان های جامعه را به طور جدی تهدید می‌کند ومانع تحقق نیازمندی ها وتقاضاهای افراد کثیری می گردد به نظر می رسد آسیب های اجتماعی وقتی به وجود می‌آید که نهادهای تنظیم کننده روابط بین افراد با شکست روبرو شده ودچار تزلزل شوند که نتیجه آن شکل گیری شکاف های عمیق بین افراد است،در چنین وضعیتی قوانین تنظیم کننده روابط انسانها مورد بی احترامی قرار می‌گیرند ومتزلزل میشوند زیرا قانونمندی و پذیرش قانون ریشه در ساختارهای جامعه دارد ودر روابط با فرهنگ عمومی جامعه قابل پذیرش است (کلانتری ودیگران،1384 :702).
جامعه شناسان و آسیب شناسان اجتماعی عمده ترین آسیب های اجتماعی در جامعه ایران راچنین برشمرده اند، اعتیاد، روسپیگری، نزاع ودرگیری، سرقت، قتل، خودکشی، فرار، تکدی وجرائم مالی، از این رو این گونه آسیب ها در نظر آسیب شناسان اجتماعی دارای اهمیت واولویت در مطالعه و پژوهش و اقدام اجتماعی قرار دارد (خراطها وجاوید،1384 :16).
پدیده نزاع و درگیری در جامعه از آن دسته از آسیبهایی است که با ایجاد اخلال در روابط اجتماعی، فصایی آکنده از بغض، کینه و دشمنی را میان افراد بوجود میآورد که این امر با زمینه سازی برای ایجاد نزاع وتنش های بعدی، جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می‌سازد این پدیده در کشور ما که دارای بافت جمعیتی چند قومیتی است به عنوان پدیده ای مسئله ساز ظاهر میشود. پدیده نزاعهای جمعی در مناطقی از کشور که به شدت متاثر از ارزشهای سنتی وطایفه ای خود می باشد و گرایش و پایبندی کمتری نسبت به قانون دارند، بیشتر مشهود است از سوی دیگر متاسفانه هنوز خشونت و نزاع از جمله موضوعاتی است که در فرهنگ بعضی از هموطنان، شاخص قدرت و یا دفاع از منزلت اجتماعی وفرهنگی وحیثیت خانوادگی محسوب میشود (پور افکاری،1383 :3).
1-1- بیان مسئله
ایران كشوری چند قومی است و تاریخ سیاسی آن درمقاطع مختلف با نقش فعال قبایل و طوایف گره خورده است در واقع تحلیل تاریخ كشورمان بدون تحلیل حضورآنها درجنگها و سایر رویدادهای مملكتی مقدور نیست. نقش آنها گاهی مثبت و گاهی منفی است صرف نظر از این نقشها، گاهی درون این گروهها و همچنین در بعضی از روستاها و شهرها برخوردهایی شكل میگیرد كه آثار تخریبی آن، امنیت و آسایش مردم را بخاطر قتلها و كشتارهای بی امان، سلب مینماید و این یكی ازمشكلات ماست. هنوز درگوشه و كنار كشورمان بعد از گذشت این همه دگرگونیهای اجتماعی و تغییرات فرهنگی، آثار ناگوار پدیدهای به نام نزاعهای جمعی و درگیریهای قومی وقبیلهای مشاهده میشود، هنوز خشونت و نزاع ازجمله موضوعاتی است كه درفرهنگ بعضی از هموطنان، شاخص قدرت و یا دفاع ازمنزلت اجتماعی و فرهنگی و حیثیت خانوادگی محسوب می شود (پورافكاری، 1383: 3).
«با توجه به اینکه در مناطق مختلف کشور بر طبق آداب و آیین خاص فرهنگی معمولا بخش مهمی از اعمال خشونت بار، گزارش نمی‌شود و معمولا به دلیل ترس ازعواقب آن (بویژه در زنها) کتمان میشود آمار و ارقام، فقط بخش اندکی از خشونت های جاری در کشور را نشان میدهند.» (بخارایی، 1390: 317).
مفهوم نزاع دسته‌جمعی شركت در درگیری و منازعه یعنی روی آوردن به ضرب و جرح. یعنی دست زدن به جرم علیه اشخاص كه تبعات حقوقی فراوانی برای افراد به بار میآورد.
خشونت و نزاع از جمله موضوعاتی است كه بعنوان یكی از مسائل و آسیب های اجتماعی توجه اندیشمندان وجامعه شناسان را به خود جلب نموده است و تاكنون دیدگاههای متفاوتی را دراین باره مطرح نموده اند كه اغلب آنها این موضوع را درقالب جنگ مورد بررسی قرار داده اند، دراین زمینه منابع بسیار وجود دارد كه بیشتر جنبه های فردی این پدیده را مورد بررسی قرارداده و كمتر به حالتهای گروهی وجمعی این موضوع پرداخته شده است. نزاع جمعی یك نوع رفتار جمعی است كه از جمله آسیب ها و مسائل اجتماعی بشمار می رود و «رفتار جمعی به رفتاری گفته می شود كه براثر وضعیت یا حادثه ای از شخص یا اشخاص سر می زند ودراثر درگیری اجتماعی به دیگران منتقل و درنتیجه گروه كمابیش نامتجانسی را بوجود می آورد.»(اگبرن و نیمكف، 1356: 173).
پدیده نزاع و درگیری در جامعه از آن دسته از آسیب های اجتماعی است که با ایجاداختلال درروابط اجتماعی فضایی آکنده از بغض وکینه ودشمنی را در میان افراد بوجود می آورد که این امر با زمینه سازی برای ایجاد نزاع و تنشهای بعدی جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می‌سازد. پدیده نزاعهای جمعی در مناطقی از کشور که به شدت متأثر از ارزشهای سنتی و طایفهای خود هستند وگرایش و پایبندی کمتری نسبت به قانون دارند، بیشتر مشهود است.
نزاع دسته‌جمعی درگیری بدنی یا رفتار پرخاشگرانه ای یا ستیزه جویانه ای است که حداقل شامل سه نفر است و از این منظر در چارچوب و محدوده روابط متقابل اجتماعی تجلی و بروز می‌یابد و میتوان آن را به عنوان یک
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده 1
مقدمه. 2
فصل اول.. 4
کلیات… 4
1-1- بیان مسئله. 4
1-2- پیشینه تحقیق.. 5
1-3- ضرورت انجام تحقیق.. 6
1-4- اهداف و کاربردها 9
1-5- سوال‌ها 10
1-6- فرضیه‌ها 11
1-7- روش تحقیق.. 11
1-8- ساماندهی تحقیق.. 12
1-9 تعریف اصطلاحات… 12
فصل دوم. 16
مسئولیت… 16
2-1- مفهوم مسئولیت… 16
2-2- مسئولیت مدنی و اخلاقی.. 17
2-2-1- مسئولیت اخلاقی و تاثیر آن بر اشخاص حقوقی.. 17
2-2-2- مسئولیت مدنی و تاثیر آن بر اشخاص حقوقی.. 18
2-3- مسئولیت کیفری و تاثیر آن بر اشخاص حقوقی.. 18
2-4- مسئولیت قراردادی و قهری.. 20
2-5- مبانی مسئولیت… 22
2-5-1- نظریه تقصیر. 22
2-5-1-1- اماره‌های قانونی و قضایی در اثبات تقصیر. 23
2-5-2- نظریه ایجاد خطر. 24
2-5-3- مسئولیت در سایر کشورها و دیدگاه آنها نسبت به مسئولیت اشخاص حقوقی.. 28
2-6- مسئولیت اشخاص حقوقی در امور خلافی.. 39
فصل سوم. 41
اشخاص حقوقی و مبانی مسئولیت کیفری… 41
3-1- مفهوم شخصیت حقوقی.. 41
3-2- افراد تصمیم‌گیرنده برای شخص حقوقی.. 43
3-3- مبانی مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی.. 47
3-3-1- دلایل مخالفان پذیرش مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی.. 48
3-3-2- دلایل موافقان پذیرش مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی.. 53
3-4- نگرش‌ها در مورد شخصیت حقوقی.. 58
فصل چهارم. 62
مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون کیفری ایران.. 62
4-1- سابقه پذیرش مسئولیت اشخاص حقوقی در قوانین ایران. 62
4-2- مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون جرایم رایانه‌ای 1388. 69
4-2-1- نوع جرم ارتکابی رایانه‌ای باشد. 69
4-2-2- مرتکب جرم مدیر یا کارمند باشد. 70
4-2-2-1- مرتکب جرم مدیر باشد. 70
4-2-2-2- مرتکب جرم کارمند باشد. 72
4-2-3- جرم با دستور مدیر ارتکاب یابد. 75
4-2-4- تمام یا بخشی از فعالیت شخص حقوقی به ارتکاب جرم اختصاص یافته باشد. 76
4-2-5- جرم به نام شخص حقوقی ارتکاب یابد. 76
4-2-6- جرم در راستای منافع (مادی یا معنوی) شخص حقوقی ارتکاب یابد. 77
4-2-7- جرم ارتکابی عمدی باشد. 78
4-3- جاسوسی رایانه‌ای.. 79
4-3-1- خرابکاری رایانه‌ای.. 82
4-3-1-1- اخلال سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی.. 84
4-3-2- دسترسی غیر مجاز: 85
4-4- مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون مجازات 1392. 87
فصل پنجم. 90
نتیجه‌گیری و پیشنهادات… 90
5-1- دستاوردهای تصویب قانون جرایم رایانه‌ای.. 90
5-2- بررسی فرضیات… 93
5-4 پیشنهادات… 97
فهرست منابع: 100
Abestract 104
چکیده
مسئولیت کیفری و نقش این موضوع در تعیین کیفر و سایر واکنش‌های جامعه نسبت به بزهکاران دارد حقوق‌دانان و محققان علوم کیفری را بر آن داشته که موضوع مسئولیت کیفری را از دیدگاه علمی مورد ارزیابی مجدد قرار دهند. مسئولیت کیفری یعنی قائل شدن کیفر و مجازات برای اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی که در قانون ما نیز برای شخص حقوقی پابه‌پای شخص حقیقی کیفر شناخته شده است. شخص از لحاظ ماهوی دو دسته میباشد، 1) شخص حقیقی (طبیعی) که منظور همان انسان است دارای وجود واقعی 2) شخص حقوقی اعتباری شخصی که وجود خارجی نداشته ولی وجود آن به نوعی به وسیله عقل اعتبار داده شده و قانون نیز به رسمیت شناخته است و جرایم رایانه‌ای نیز قابل تحقق از طرف هر دو شخص میباشد جرایم ارتکابی در اینترنت جرایم نسل جدیداند که دارای ویژگیهای ماهوی خاص که اصلی‌ترین آنها کامپیوتر هدف، واسطه یا موضوع جرم است و بیشتر با عنوان یا واسطه جرایم علیه داده‌ها مواجه هستیم که نسل بعد از جرایم کامپیوتری هستند. مسئولیت کیفری برای اشخاص حقوقی یعنی قائل شدن مسئولیت و به الطبع مجازات کیفری بر شخص حقوقی که در نگاه اول کمی غیرممکن است و البته قبول آن هم در سیستم قانون گذاری کشور ما پروسه طولانی داشته است. با توجه به گرایش‌های خاص حقوقی در مقاطعی رد و در مقاطعی هم به خصوص اخیرا در قانون جرایم رایانه‌ای مورد قبول واقع شد.
واژگان کلید: شخصیت حقوقی، جرایم علیه محرمانگی داده‌ها، اطلاعات و داده‌ها، مسئولیت کیفری، امنیت شبکه
فصل اول
کلیات
1-1- مقدمه
اشخاص حقوقی در حال حاضر به عنوان یکی از واقعت‌های زندگی اجتماعی و حقوقی عصر حاضر محسوب میشوند و هم‌چنان که می‌توانند منشأ خدمات اقتصادی و فرهنگی مهمی باشند مثل سایر اشخاص ممکن است در زندگی روزمره خود مرتکب تخلفات و اقداماتی شوند که جرم محسوب شده و یا ایجاد مسئولیت مدنی نمایند. بنابراین اشخاص حقوقی موجوداتی هستند که دارای حقوق و تکالیفی بوده و زاییده قانون میباشد.
اینترنت و شبکه‌های تکنولوژی تنها تکنولوژی است که به صورت قابل توجهی در سراسر جهان گسترش یافته و به‌طور همه جانبه مورد استفاده قرار گرفته و به همان اندازه که در جهت علم و دانش مورد استفاده قرار گرفته از طرف مجرمین هم مورد سوء استفاده قرار گرفته و موجب بروز جرایم جدید شده که نیاز به شناسایی و رسیدگی است. بیشتر از پنجاه میلیون نفر از سراسر جهان به اینترنت (مجموعه‌ای از کامپیوتر‌های موجود در اطراف و اکناف جهان که اطلاعات را به صورت دیجیتالی از خطوط تلفنی و کامل پخش می‌کند) دسترسی دارد که در خلال ده سال گذشته تعدادی سرورهای به هم پیوسته و رشدی 100% داشته است، اینترنت به دلیل ارزان‌تر بودن از سایر ارتباطات راه دور بهترین وسیله اتصال به اقتصاد و ارتباطات جهانی است که البته در جهت استفاده منفی هم همین طور میباشد با ادامه‌ی رشد و تحول تکنولوژی اینترنت مشخصات و ویژگیهای طبیعی پیدا شد که با برداشت کلاسیک از مفهوم امپریالیسم فرهنگی مطابقت دارد.
دانشکده علوم انسانی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد مدیریت
عنوان :
سنجش عملکرد بانک بر پایه مدل کارت امتیازی متوازن
مطالعه موردی: شعب بانک سپه شهرستان سنندج
برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما،استاد مشاور و نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده :
کارت امتیازی متوازن یک ساز و کار مدیریتی است . که بر پایه ی اندازه گیری بنا شده و پیش نیاز مدیریت استراتژیک می باشد . هدف این پژوهش ، توصیف و اندازه گیری عملکرد شعب بانک سپه شهرستان سنندج بر پایه مدل کارت امتیازی در نیمه اول سال 1389 می باشد . پژوهش ازنوع توصیفی پیمایشی است . نمونه آماری را 31 تن از مدیران ، 94 تن از کارکنان و 100 تن از مشتریان بانک تشکیل داده اند . در پژوهش حاضر از سه پرسش نامه محقق ساخته که روایی و پایانی پذیرفته های داشته اند استفاده شده است .
نتایج مربوط دو جملهای نشان می دهد که در اکثر شاخص ها عملکرد دستگاه یاد شده رضایتبخش بوده است . افزون بر آن ، یافته ها حاکی از آناند که شعب بانک سپه در شهرستان سنندج در منظر مالی به 41.4 درصد اهداف ، در منظر مشتریان به 83.38 درصد ، در منظر فرایند های داخلی به 66.13 درصد و سرانجام در منظر رشد و یادگیری به 74 درصد از اهداف ، رسیده اند . همراستا با دستاورد پژوهش های مبتنی بر کاربرداین سازو کار در دیگر دستگاه ها ، که بر پایه آنها استفاده از کارت امتیازی متوازن در ارزیابی متوازن در ارزیابی عملکرد ، به مدیران این امکان را داده تا با درک نارساییها و و تکیه بر نقاط قوت ، در ارزیابی اهداف کوتاه مدت و بلند مدت ، توازن واقعی را میان شاخص های اصلی و فرعی و میان عملکرد داخلی و خارجی ایجاد نمایند در یافته های این پژوهش نیز به مدیران توصیه شده تا بدنبال راه هایی برای جبران کاستی های
