وبلاگ

سابقه ثبت الکترونیکی دردفاتراسناد رسمی

 قبل ازورودبه عمق بحث  ذکراین مطلب  قابل توجه است که درهنگام تهیه مطالب موردنیازپژوهش حاضرهنگامی که ازیکی ازسردفتران محترم درخصوص ثبت الکترونیکی سوال کردم وخواستم تاتفاوت آن راباثبت سنتی بیان نمایندنسبت به بکاربردن واژه “سنتی “حساسیت شدیدوخاصی رااز خودنشان دادند.ایشان این گونه تعبیرنمودندکه سنتی بودن ثبت بالاخانه ای رادرذهن متبادرمی کند که چندنفرنویسنده با جوهرومرکب سند می نوشتند وبعدثبت دفترمی کردند وتمبربر روی سند می چسباندندو……

البته منظوراینجانب ازسنتی بودن مقایسه کلی  زمان استفاده وبهره وری از فناوری جدیدجمع آوری اطلاعات وزمان قبل ازآن بود.لازم به ذکراست ایشان گنجینه بسیارارزشمندی برای اینجانب محسوب می شوندزیراباوجودمشغله زیادی که داشتندبی دریغ ومنت  اطلاعات موثق وبااهمیتی را دراختیارم قراردادند.ای کاش اجازه داده بودندتادراین پژوهش درمقام قدردانی نام ایشان راذکرنمایم.

اکنون‚درقرن بیست ویکم‚اگرکسی کامپیوترنداندبیسوادمحسوب می شود.بنابراین ازسال1372دفاتراسنادرسمی جهت مکتوب نمودن ونوشتن اسنادخودرابه تجهیزات نوین  ازقبیل دستگاه رایانه اسکنروپرینترمجهزنموده وکلیهاسنادخودرادرکامپیوتروتوسط نرم افزارهائی که دراین زمینه تهیه کرده بودندثبت می نمودند.وسامانه ای سنتی ‚قبل ازارائه ثبت آنی درحال اجرابوده است.

بنابراین می توان گفت ثبت الکترونیکی سندسابقه ای بیش از20سال رادردفاتراسنادرسمی داردوتااین اواخرنرم افزارهای مورداستفاده دفاتربه یک بلوغ کاملی درتنظیم انواع اسنادرسیده بودوتمامی روال ها وفرآیندها یی که دردفترخانه برای کنترل هرچه بهتر امور نیاز داشت درنرم افزار پیش بینی شده بود.

نرم افزارهای مذکور از شرکت های خاصی تهیه می شدکه پس ازنصب فقط درهمان سیستمی که کاربر باآنکارمی کردجوابگو بودوعلاوه براین هزینه های زیادی رابه دفاترتحمیل می کرد.

لازم به ذکر است طبق اظهارات یکی ازسردفتران محترم وباسابقه حوزه تهران ازسال 58پس ازپیروزی انقلاب اسلامی اسامی افرادی که ممنوع المعامله بودند اعلام می شدودفترخانه هابدینوسیله بانک اطلاعاتی کاملی ازاین افرادجمع شده بودواین کاری بودکه سازمان ثبت انجام نداده بود.

به گفته سرپرست دفترتوسعه  فناوری اطلاعات سازمان ثبت اسنادواملاک کشورکارگروه ثبت آنی باتشکیل جلساتی درشهریورماه سال 90 لغایت خرداد91(9ماه) باهمکاری کانون سردفتران ودفتریاران مرکز تشکیل گردید.دراین کارگروه تمام مفاهیم ثبت آنی به بحث گذاشته شدومختصات وتعاریف آن دراین کارگروه انجام گرفت وبه موازات آن فازشناخت وتحلیل فرآیندهای درون دفاتراسنادرسمی آغاز گردیدکه تمامی فرآیندهای درون دفاتراسنادرسمی برای صدورسندرسمی مدل سازی شده واطلاعات آن  پایه ای برای تولیداین نرم افزار قرارگرفت (باتوجه به آنکه سامانه ای سنتی ‚قبل ازارائه ثبت آنی درحال اجرابوده است‚فرآیندهای سامانه ثبت آنی به صورت مستنداحصاشده است ودرنهایت با تغییردرمنطق ومحتوای فرآیندها ازسامانه ثبت آنی به الکترونیکی انتقال یافته است.سپس نسخه اول نرم افزارثبت آنی در11دفترخانه تهران اجراگردیدوبدین ترتیب ایرادکارشناخته واقدامات لازم درجهت تکمیل آن انجام پذیرفت ونرم افزارهایی که درحال حاضرنهائی شده است درمراحل مختلف باکمک خودسردفتران تائیدشده است.

بیش ازهزار نفرساعت کارآموزشی چهره به چهره نیزجهت اجرای موفق این پروژه برای سردفتران اسنادرسمی وکارکنان واحدهای ثبتی کشوربرگزارشده است.

ثبت الکترونیکی درنهادهای رسمی ثبت اسناد

قبل ازالزامی شدن ثبت آنی معاملات ‚جهت شناسایی نواقص آن ‚پیرومصوبه جلسه مورخ 30/3/1391وعطف گیرد به نامه شماره 66078/1391 سازمان ثبت اسنادواملاک کشور‚باحضورریاست محترم سازمان واعضای محترم هیئت مدیره کانون سردفتران ‚5دفتراسنادرسمی درتهران جهت اجرای آزمایشی نرم افزارثبت الکترونیکی اسنادمعرفی شدند.افزون براین براساس مصوبات پنجاه وهشتمین جلسه شورای فناوری اطلاعات مورخ 20/9/1391 راه اندازی ثبت آنی معاملات دردفاتراسنادرسمی استان چهارمحال و بختیاری به عنوان پایلوت براساس برنامه زمانبندی ‚الزام آورشد.

به طوررسمی دراجرای مواد(46) و(211)قانون برنامه پنجم توسعه وهمچنین ماده (12) قانون سلامت

نظام اداری وبند"ب” ماده (48)قانون برنامه پنجم ‚سازمان ثبت اسنادواملاک کشور‚دفاتراسنادرسمی

کل کشوررااز تاریخ 26/06/92 ‚مکلف به تنظیم سندازطریق سامانه سازمان مذکورکرده است وطرح

ثبت آنی دردفاتر اسنادرسمی وواحدهای ثبتی عملی گردیده است واشخاص می توانندبامراجعه به دفاتر باتکمیل فرمها ومدارک موردنیاز برای ثبت معاملات منقول وغیرمنقول خوداقدام نمایند.

سامانه ثبت الکترونیک اسناد‚شیوه تنظیم سندراباتحولات جدیدی روبروکرده است.مسولان وکارشناسان حوزه ثبت اسنادواملاک براین باورندکه درسامانه جدید(ثبت آنی)شفافیت ومواهب زیادی

درانتظارحقوق ومردم است که مردم به مرورمتوجه آثارجدی وفراگیرآن می شوند.

جهت اجرای همه جانبه وکامل ثبت آنی دستورالعمل هایی صادرگردیده است که اهم آن عبارتنداز:

1.دستورالعمل نحوه استفاده دفاتراسنادرسمی ازسامانه ثبت الکترونیک اسنادمورخ24/06/92

2.دستورالعمل تهیه توکن (Token)برای صدورگواهی امضای الکترونیک دفاترRA دارای قابلیت های:

الف) استانداردامنیتی 13-2-140FIPS

ب)تولیدتوکن باطول 4096بیت‚

ج)MOC

د)سهولت استفاده همزمان باسایرتوکن ها مورخ 18/03/92

دستورالعمل الزام دفاتراسنادرسمی به برخورداری از:

الف)رایانه روزآمدباپردازنده حداقل 4pentium  وحافظه موقت حداقل 1GB ودارای دوپورت USB فعال سالم به طورهمزمان

ب)سیستم عامل ویندوز xp 7یا8

ج) نرم افزارآنتی ویروس روزآمد

د) خط ارتباطی پرسرعت باحداقل سرعت 512

دفاتراسنادرسمی با ادارات ثبت ازطریق فضای مجازی ارتباط دارندوبسترثبت آنی معاملات دردفاتراسنادرسمی وادارت ثبت فراهم گردیده که با بهره گیری ازفناوری نوین بابرقراری ارتباط مستقیم ومجازی بین دفاتراسنادرسمی وادارات ثبت‚اسنادصادره درهرنقطه ازکشوربه صورت آنلاین همزمان دربانک اطلاعات مرکزی سازمان نیزجمع آوری وثبت می شود.

باتوجه به حساسیت کاروبرنامه ریزی انجام شده فعالیت تمامی دفاتراسنادرسمی درچهارچوب طرح ثبت آنی الزامی است.باثبت آنی معاملات دردفاتراسنادرسمی اوراق یک برگی ونیم برگی حذف وفرم ثبت انواع قراردادها جهت تسهیل کارسردفتران ایجادگردیده است که علاوه برکاهش هزینه ها سبب هماهنگی وایجادوحدت رویه می گردد.این امرگام موثری درراستای شفاف سازی وسرعت بخشی به ثبت رسمی است.درحال حاضرصددرصدعملیات مربوط به صدوراسنادبه صورت مکانیزه دردفاتراسنادرسمی انجام می شودوتمامی دفاتربه وسیله سیستم الکترونیک تقاضای استعلام راارسال می کنندوفرم خلاصه معاملات نیزبه صورت مکانیزه به ادارات ثبت ارسال می گردد.بدین ترتیب سرگردانی وگرفتاری مردم درزمینه پاسخ استعلام وصدوراسنادتاحدودقابل توجه ای برطرف شده است وصرفه جوئی متعددی رابه همراه داشته است.سیستم های رایانه ای دفاتر مجهز به نرم افزاری است که بعدازانجام معاملات وثبت آنی سند‚خریداروفروشنده می توانند‚درهرنقطه ازکشورودرهمان لحظه سندثبت شده خودراازطریق واردنمودن شماره ملی سندورمزاختصاصی درسایت سازمان ثبت اسنادواملاک کشورمشاهده نمایند.

سازمان ثبت باتشکیل کارگروه های تخصصی درستادمرکزی واستان هاپاسخگوی سؤالات وابهامات دفاترمی باشدوضمن برقراری ارتباط باسازمان ازطریق پورتال (www.ssaa.ir)ونیزشماره تلفن 63485  آماده شنیدن نقطه نظرات ومشکلات آنها می باشد.مردم نیزمی توانندضمن تماس مشکلات خودرا اعلام کنند‚درزمینه ثبت سندباذکرشماره دفترخانه ‚سازمان هم اقدام به رفع مشکل می نماید.

به این ترتیب بانظارت سازمان ثبت اسناددفاتراسنادرسمی رصدمی شوندودرصورت بروزمشکل راهکارهای لازم ارائه می شود.

چالش های ثبت آنی

دراعتراض به کاستی ها ومشکلاتی که سردفتران اسنادرسمی دراجرای ثبت آنی با آن مواجه شده بودندجمعی ازآنان مقابل کانون سردفتران درتهران تجمع کردندوخواهان رسیدگی به مشکلات شدند.مشکلاتی نظیرقطعی اینترنت ‚کندی سرعت سیستم ‚پیش بینی نشدن فرم تنظیم سنددربرخی مواردو….

جهت بررسی مسائل ومشکلات فراروی ثبت آنی اعضای کمسیون حقوقی وقضائی مجلس شورای اسلامی تصمیم گرفتندبه ماجراورودکرده وموضوع رابررسی کنند.طبق اظهارات نایب رئیس کمسیون حقوقی مجلس‚دراین راستا هیأتی مشخص شدتامسؤل بررسی موضوع درکمسیون شود.سپس جلسه ای نیزباحضوراعضای هیأت ونمایندگان کانون سردفتران ورئیس سازمان ثبت اسنادواملاک کشورتشکیل وحرفهای طرفین شنیده شد.[1]

پیروجلسه فوق الذکر‚بنابه تقاضای کمسیون حقوقی وقضائی مجلس ‚چالش های ثبت آنی موردبررسی قرار گرفت وتوسط مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی منتشرگردید.گزارش مذکوربه شرح ذیل ارائه می گرددوبه موازات آن نقطه نظرات نگارنده دراین خصوص نیزعنوان می شود.

براساس گزارش مرکزپژوهش های مجلس شورای اسلامی‚بررسی ها حاکی ازآن است که برخی ازاشکالات فعلی سامانه ثبت آنی معاملات‚قابل توجه هستندوغالبأازعدم تخصیص بودجه مناسب به این پروژه نشأت می گیرند.درکناراین اشکالات‚اشکالات جزئی دیگری نیزوجودداردکه درمدت زمان کوتاهی بااصلاحات فرآیندی واجرایی درسیستم قابل رفع هستند.در گزارش فوق الذکر‚چالش هایی راکه ثبت آنی باآن مواجه می باشد‚درچهاربخش تحت بررسی قرارگرفته است:[2]

گفتار اول : چالش های توسعه سامانه اطلاعاتی ثبت آنی

دراین بخش ‚ بااشاره به اینکه کاربران جزءلاینفک هرسامانه اطلاعاتی به شمارمی روندوهدف اصلی هرسامانه اطلاعاتی پاسخگویی به نیازهای عامل انسانی است ‚لذا متخصصین حوزه نرم افزار‚نیازمندیهای کاربران رااز طرق مختلف ازجمله مصاحبه و پرسشنامه شناسایی کرده و پس ازاستخراج نیازهای اصلی وسازماندهی آنان ‚ مستندات آنان نیز ثبت می گردد.

مستندات مذکورپس ازتجزیه وتحلیل توسط همان کاربران یابه تعبیری ذینفعان بازبینی می شود.هدف ازاین عملکرداستفاده درطراحی نرم افزارتوسط طراحان مربوطه می باشد.

طبق گزارش مذکورعلی رغم جلساتی که سازمان ثبت وشماری ازسردفتران اسنادرسمی طی سال گذشته برگزارکرده اندنیازسنجی ازذینفعان که همان سران دفاتراسنادرسمی می باشندصورت نگرفته است.وجلسات صرفا جهت اطلاع رسانی درخصوص سامانه ثبت آنی بوده است وبه دلیل اختلاف نظرهابه نتیجه هم نرسیده است.

گزارش مذکورحاکی ازآن است که الزام سازمان ثبت به الکترونیکی کردن کلیه مراحل ثبت معاملات تاپایان سال دوم برنامه پنجم توسعه وتلاش جهت تحقق آن ظرف محدودیت زمانی‚ مقررتاثیرمنفی درروندتوسعه سامانه ثبت آنی داشته است.

گام بعدی دراین مرحله طراحی واحصای فرآیندها است کهباتجزیه وتحلیل نیازمندی های کاربران صورت گرفته وبراساس آن مستندات ویژه نرم افزارتهیه میگردد.این مستندات‚ساختارعمومی سازماندهی سامانه ‚ساختارمنوها‚ساختمان داده هاوغیره راشامل می شود.

هرچندسازمان ثبت درراستای تحقق این امر‚معاونت اموراسنادوکانون سردفتران ودفتریاران را بانظارت دفترتوسعه فناوری اطلاعات ملزم به بررسی قابلیت گواهی امضای الکترونیکی جهت استفاده درنرم افزاراستعلام الکترونیک به صورت برخط نمود‚ ونیز دفترتوسعه فناوری اطلاعات هم ملزم گردیدتاباهمکاری معاونت های اموراملاک واسناد‚درطراحی اقلام اطلاعاتی فرم های ثبت آنی ‚اعم ازگواهی امضاواستانداردسازی رویه هاوفرم های مذکوروارزیابی وسنجش آنها وحدت رویه صادرنمایندوالزام معاونت اموراسنادباهمکاری دفترتوسعه فناوری اطلاعات به تهیه فرم های لازم برای انواع معاملات دردفاتراسنادرسمی بارعایت ملاحظات قانونی ‚محتوایی وامنیتی  تلاش نمودلیکن دراین زمینه نیزسامانه ثبت آنی دارای اشکالات شکلی ونرم افزاری است .[3]

آموزش لازم به کاربران ‚ مرحله بعدی دراین بخش می باشد.برداشتن این گام مهم قبل ازاجرای طرح امری مهم وضروری قلمدادشده است که تاثیربسزایی درکاهش مشکلات پیداوپنهان رونداجرای ثبت آنی دارد.

طبق اظهارات مسؤلین محترم سازمان ثبت اسنادواملاک کشورکه درنشریات داخلی سازمان ونیزسایت مربوطه منتشرگردیده است(نشریه سند)‚این سازمان علاوه بربرگزاری چندین جلسات آموزشی گروهی جهت سردفتران کل کشوربه هزاران ساعت آموزش چهره به چهره نیزمبادرت ورزیده است.

لیکن باعنایت به گزارش مرکزپژوهش مجلس شورای اسلامی باتوجه به تراکم دفاتراسنادرسمی درکل کشورکه بالغ برهفت هزاردفترخانه اسنادرسمی درسطح کشورمی باشد‚فرآیندآموزش نحوه استفاده ازسامانه ثبت آنی به سردفتران کافی نبودهوارائه آموزش به ایشان به اندازه لازم صورت نگرفته است .علاوه براین دستورالعمل هایی که درخصوص ثبت آنی توسط سازمان ثبت صادرگردیده است نیزدارای اشکالاتی ازقبیل کوتاهی فاصله زمانیلازم الاجراشدن دستورالعمل وعملی شدن ثبت آنی ونیز ابهام دربردارد.لذااین مسأله سبب گردیده تاسردفتران دراجرای ثبت الکترونیکی معاملات بامشکل مواجه گردند.

جهت پیش بینی ورفع اشکالات احتمالی سامانه ثبت آنی ‚ درسال  91 ‚باحضورریاست محترم سازمان ثبت اسنادواملاک کشورواعضای هیئت مدیره محترم کانون سردفتران ودفتریاران ‚5 دفتراسنادرسمی درتهران جهت اجرای آزمایشی نرم افزارثبت الکترونیکی اسنادمعرفی شدند.ونیزبراساس مصوبات پنجاه وهشتمین جلسه شورای فناوری اطلاعات مورخ 20/9/91 ‚راه اندازی سیستم ثبت آنی معاملات دردفاتراسنادرسمی استان چهارمحال وبختیاری به عنوان پایلوت براساس برنامه زمانبندی ‚الزام آورشد.

[1]  -  اسفنانی  ، محمد علی ، نایب رئیس کمسیون حقوقی مجلس شورای اسلامی ، روزنامه ایران ، سایت کانون سردفتران ودفتریاران تاریخ انتشار29/11/1392

[2] - علوی ‚فاطمه ‚ بررسی چالش های فنی سامانه ثبت آنی  ‚ گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ‚شماره مسلسل 13356‚ مورخ 18/09/1392

[3]  - [3] - علوی ‚فاطمه ‚ بررسی چالش های فنی سامانه ثبت آنی  ‚ گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ‚شماره مسلسل 13356‚ مورخ 18/09/1392