کاظم خراسانی
بهمن 1393
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 1
فصل اول: کلیات پژوهش
1– 1 بیان مسأله……………………………………………………………………………………………… 4
1 – 2 اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………. 5
1– 2 – 1 هدف اصلی…………………………………………………………………………………… 5
1– 2 – 2 هدف فرعی …………………………………………………………………………………… 5
1 – 3 اهمّیّت و ضرورت تحقیق …………………………………………………………………………. 5
1 – 4 سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………. 6
1– 4 – 1 سوال اصلی……………………………………………………………………………………. 6
1 – 4 – 2 سوالات فرعی ……………………………………………………………………………… 7
1 – 5 پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………. 7
1 – 6 روش و ابزارگردآوری اطلاعات…………………………………………………………………. 10
1 – 7 روش انجام تحقیق …………………………………………………………………………………. 10
1 – 8 روش تحلیل اطلاعات ……………………………………………………………………………. 10
1 – 9 تاریخچه……………………………………………………………………………………………… 11
1 – 9 – 1 مجموعه زیارتی امام رضا (ع)…………………………………………………………….. 11
1 – 9 – 2 تاریخچه حرم امام رضا (ع) از آغاز تا پیش از حمله مغول………………………….. 11
1 – 9 – 3 مجموعه امام رضا (ع) در دوره مغول…………………………………………………….. 14
1 – 9 – 4 مجموعه امام رضا (ع) در دوره تیموری………………………………………………… 14
1 – 9 – 4– 1 صحن عتیق…………………………………………………………………………… 15
1 – 9 – 4 – 2 مدارس احداثی در مجموعه امام رضا (ع)……………………………………… 15
1 – 9 – 4 – 3 رواقها……………………………………………………………………………….. 17
1 – 9 – 4 – 4 مسجد گوهرشاد ……………………………………………………………………. 17
1 – 9 – 5 مجموعه امام رضا (ع) در دوره صفویه………………………………………………….. 18
1 – 9 – 5 – 1 صحن عتیق………………………………………………………………………….. 19
1 – 9 – 5– 2 گنبد مطهر …………………………………………………………………………… 20
1 – 9 – 5 – 3 رواقها………………………………………………………………………………. 20
1 – 9 – 5 – 4 مدارس احداثی در مجموعه امام رضا (ع) …………………………………….. 21
1 – 9 – 6 مجموعه امام رضا (ع) در دوره افشاریه تا دوره قاجاریه ………………………….. 21
1 – 9 – 7 مجموعه امام رضا (ع) در دوره قاجاریه ……………………………………………….. 22
1 – 9 – 7 – 1 صحن نو…………………………………………………………………………….. 23
1 – 9 – 7 – 2 مدرسه علینقی میرزا ………………………………………………………………. 24
1 – 9 – 7 – 3 رواقها………………………………………………………………………………. 24
1 – 9– 8 مجموعه امام رضا (ع) در دوره پهلوی …………………………………………………. 25
1 – 9 – 8 – 1 رواقها ……………………………………………………………………………… 25
1 – 9 – 8 – 2 کتابخانه آستانقدس …………………………………………………………….. 28
1 – 9 – 8 – 3 موزه و صحن موزه ………………………………………………………………. 28
1 – 9– 9 مجموعه امام رضا (ع) در دوره انقلاب اسلامی……………………………………….. 29
1 – 9 – 9 – 1 صحنها……………………………………………………………………………… 29
1 – 9 – 9 – 2 رواق دارالولایه…………………………………………………………………….. 33
1 – 9 – 9 – 3 دانشگاه علوم اسلامی رضوی …………………………………………………… 33
1 – 10 تعاریف …………………………………………………………………………………………….. 33
1 – 10- 1 وجه تسمیه کتیبه……………………………………………………………………………. 33
1 – 10 – 2 کتیبهنگاری ……………………………………………………………………………….. 34
1 – 10 – 2 - 1 خط کوفی …………………………………………………………………………. 35
1 – 10 – 2 – 1- 1 کوفیتزیینی …………………………………………………………………. 35
1 – 10 – 2 – 1- 2 کوفی بنایی…………………………………………………………………… 36
1 – 10 – 2 - 2 خط محقق………………………………………………………………………….. 37
1 – 10 – 2 - 3 خط ثلث……………………………………………………………………………. 37
1 – 10 – 2 - 4 خط نسخ……………………………………………………………………………. 38
1 – 10 – 2 - 5 خط تعلیق…………………………………………………………………………… 39
1 – 10 – 2 – 6 خط نستعلیق……………………………………………………………………….. 40
1 – 10 – 3 مفاهیم بصری ……………………………………………………………………………… 41
1 – 10 – 3 – 1 آهنگ بصری …………………………………………………………………….. 41
1 – 10 – 3 – 2 تعادل……………………………………………………………………………….. 42
1 – 10 – 3 – 3 تباین………………………………………………………………………………… 43
1 – 10 – 3 – 4 ترکیببندی ………………………………………………………………………. 43
1 – 10 – 3 – 4 – 1 ترکیب عمودی ……………………………………………………………. 43
1 – 10 – 3 – 4 – 2 ترکیب متقاطع………………………………………………………………. 44
1 – 10 – 3 – 4 – 3 ترکیب مثلث ……………………………………………………………….. 44
1 – 10 – 3 – 4 – 4 ترکیب اریب ……………………………………………………………….. 44
1 – 10 – 3 – 4 – 5 ترکیب دایره………………………………………………………………… 44
1 – 10 – 3 – 4 – 6 تناسب ………………………………………………………………………. 45
فصل دوم: گونه شناسی کتیبهها
2 – 1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 47
2 – 2 دستهبندی کتیبهها…………………………………………………………………………………… 48
2 – 2 – 1 دستهبندی محتوایی …………………………………………………………………………. 50
2 – 2 -1 – 1 کتیبههای مذهبی …………………………………………………………………….. 50
2 – 2 -1 – 1 – 1 آیات قرآنی …………………………………………………………………… 51
2 – 2 -1 – 1 – 2 احادیث………………………………………………………………………….. 52
2 – 2 -1 – 1 – 3 ادعیه و تذکرهها ……………………………………………………………….. 53
2 – 2 -1 – 1 – 4 ابیات شعر ………………………………………………………………………. 55
2 – 2 -1 – 2 کتیبههای احداثیه ……………………………………………………………………. 55
2 – 2 -1 – 3 کتیبههای مذهبی – احداثیه……………………………………………………….. 57
2 – 2 – 2 دستهبندی براساس خط…………………………………………………………………….. 57
2 – 2 – 2 – 1 کاربرد خط کوفی در کتیبهنگاری ……………………………………………… 59
2 – 2 – 2 – 1 – 1خط کوفی ساده ………………………………………………………………. 59
2 – 2 – 2 – 1 – 2 خط کوفیتزیینی …………………………………………………………….. 60
2 – 2 – 2 – 1 – 3 کوفی بنایی (معقلی) …………………………………………………………. 60
2 – 2 – 2 – 2 کاربرد خط ثلث درکتیبهنگاری …………………………………………………. 61
2 – 2 – 2 – 3 کاربرد خط نستعلیق درکتیبهنگاری …………………………………………….. 65
2 – 2 – 3 دستهبندی براساس قالب و شکلکلی …………………………………………………… 68
2 – 2 – 3 – 1 کتیبههای طوماری………………………………………………………………….. 69
2 – 2 – 3 – 2 قاببندیها …………………………………………………………………………. 72
2 – 2 – 3 – 3 الواح کتیبهای……………………………………………………………………….. 74
2 – 2 – 3 – 3 – 1 الواح ترنجی ………………………………………………………………….. 75
2 – 2 – 3 – 3 – 2 الواح شمسهای (مدور)……………………………………………………….. 77
2 – 2 – 3 – 3 – 3 الواح هندسی …………………………………………………………………. 78
2 – 2 – 4 ترکیب خط درکتیبه ……………………………………………………………………….. 80
2 – 2 – 4 – 1 کتیبههای تکسطری………………………………………………………………… 80
2 – 2 – 4 – 2 کتیبههای طوماری دوطبقه و سهطبقه ……………………………………………… 82
2 – 2 – 4 – 3 کتیبههای طوماری مادر و بچه …………………………………………………….. 84
2 – 2 – 4 – 4 کتیبههایکمربندی …………………………………………………………………… 86
2 – 2 – 5 مصالح مورد استفاده در کتیبهها …………………………………………………………. 87
2 – 2 – 5 – 1 آجرکاری …………………………………………………………………………… 88
2 – 2 – 5 – 2 سنگ ………………………………………………………………………………… 90
2 – 2 – 5 – 3 گچ……………………………………………………………………………………. 92
2 – 2 – 5 – 4 کاشی ……………………………………………………………………………….. 93
2 – 2 – 5 – 4 – 1 کاشی معرق…………………………………………………………………… 94
2 – 2 – 5 – 4 – 2 کاشی هفترنگ…………………………………………………………….. 95
2 – 2 – 5 – 4 – 3 کاشی زیررنگی ……………………………………………………………… 97
2 – 2 – 5 – 4 – 4 کاشی زرینفام……………………………………………………………….. 98
2 – 2 – 5 – 4 – 5 کاشی معقلی …………………………………………………………………. 99
2 – 2 – 5 – 5 تزیینات چوبی………………………………………………………………………. 100
2 – 2 – 5 – 6 آیینهکاری…………………………………………………………………………… 101
2 – 2 – 5 – 7 فلزکاری …………………………………………………………………………….. 102
2 – 2 – 6 رنگ در کتیبهها …………………………………………………………………………. 103
2 – 3 جمعبندی…………………………………………………………………………………………….. 105
فصل سوم: تحلیل ساختاری کتیبهها
3 – 1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 107
3 – 2 بررسی کیفیات بصری در کتیبهها ………………………………………………………………. 108
3 – 2 – 1 آهنگ بصری ……………………………………………………………………………….. 108
3 – 2 – 2 تعادل …………………………………………………………………………………………. 112
3 – 2 – 3 تباین…………………………………………………………………………………………… 116
3 – 2 – 4 ترکیببندی ………………………………………………………………………………… 119
3 – 2 – 5 تناسب ………………………………………………………………………………………… 125
3 – 3 مختصری درباره ویژگیهای حروف ………………………………………………………….. 128
3 – 4 کرسی…………………………………………………………………………………………………. 139
3 – 5 جمعبندی …………………………………………………………………………………………… 142
فصل چهارم: نتیجهگیری
4 – 1 بحث ………………………………………………………………………………………………….. 144
4 – 2 نتیجه ………………………………………………………………………………………………….. 146
4 – 3 پیشنهادات …………………………………………………………………………………………… 151
طرح عملی
معرفی ………………………………………………………………………………………………………….. 154
مشخصات فنی ……………………………………………………………………………………………….. 154
فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………. 156
پیوست مطالب………………………………………………………………………………………………… 165
فهرست تصاویر
تصویر 1 – 1. نمونهای بهخط کوفی تزیینی، مدرسه نظامیه خرگردخواف، مأخذ تصویر: Sheila s. Blair, 1998: 81………………………………………………………………………………………………………………. 36
تصویر2 – 1. نمونهای بهخط کوفی بنایی ساده با عبارت اللهاکبر، داخل ایوان مقصوره، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………………………………………….. 37
تصویر3 – 1. نمونهای بهخط محقق در قرآنی از شیراز ، بهکتابت یحیی جمالی صوفی، مأخذتصویر: سفادی، 1381: 73 37
تصویر4 – 1. نمونهای کتیبه بهخط ثلث، ایوان ساعت صحن عتیق، رقم علیرضا عباسی، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………………………………………….. 38
تصویر5 – 1. نمونهای بهخط نسخ انتظام یافته در قرآن، کتابت وصال شیرازی، قرن 13هـ، مأخذ تصویر: سفادی، 1381: 68………………………………………………………………………………………………………………. 39
تصویر6 – 1. نمونهای بهخط تعلیق، کتابخانه مرکزیآستان قدس، بهکتابت میرزا عبدالوهاب
نشاط معتمدالدوله، ، مشهد، مأخذتصویر: مهدیزاده، رزا، 1369: 99 ……………………………………… 40
تصویر 7 – 1. نمونهای بهخط نستعلیق، کتابخانه مرکزی آستانقدسرضوی، کتابت علیرضا عباسی، مأخذتصویر: مهدیزاده، رزا، 1369: 15………………………………………………………………………………………. 41
تصویر1 – 2. نمونهای ازکتیبههای احداثیه، گنبد مطهر امام رضا (ع)، اثر محمدحسین شهیدالمشهدی، دوره قاجار، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………… 57
تصویر 2 – 2. نمونهای بهخط کوفی ساده، صحن هدایت از مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: نگارنده، آبان 1393…………………………………………………………………………………………………………. 59
تصویر 3– 2. نمونهای بهخطکوفیتزیینی ، پیشانی ایوان طلای صحن جمهوری اسلامی، مجموعه
زیارتی امام رضا (ع)، دوره معاصر، مأخذ تصویر: نگارنده، مهر 1393 …………………………………. 60
تصویر 4– 2. نمونهای بهخط کوفی گرهدار با متن ((فَسَیکفیکِهِم الله و هُو السَمیعُ العَلیم))، تهستون غرفههای صحن گوهرشاد، بدون تاریخ، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی…………………….. 60
تصویر5– 2. نمونهای بهخط کوفی بنایی با عبارات الله، محمد، علی، فاطمه، گنبد مطهر امام رضا(ع)، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………………….. 61
تصویر 6 – 2. نمونهای از کتیبههای موجود در مجموعه زیارتی امام رضا (ع) که ترکیبی از چند نوع خط ثلث، نسخ، محقق و رقاع میباشد. سردر ایوان طلای صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، دوره قاجاریه، مأخذتصویر: نگارنده، آبان 1393…………………………………………………………………………………………………… 64
تصویر 7 – 2. نمونهای بهخط ثلث، داخل ایوان ساعت صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، اثر علیرضا عباسی، دوره صفویه، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی…………………………………. 64
تصویر 8 – 2. نمونهای بهخط ثلث، داخل ایوان شرقی صحننو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، اثر محمدحسین شهیدالمشهدی،1271ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………… 64
تصویر 9 – 2. نمونهای بهخط نستعلیق، ایوان طلای صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، اثر محمد علیبن سلیمانالرضوی، دوره افشاریه، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی…………………….. . 66
تصویر10– 2. نمونهای بهخط نستعلیق، ازارههای بیرونی صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، اثر محمدالموسوی، 1320 ق، مأخذتصویر: نگارنده، آبان 1393…………………………………………………………. 66
تصویر 11 – 2. نمونهای بهخط نسخ مرقوم بر کاشی هشتپر، بهکار رفته در ازارههای حرم مطهر، موزه آستان قدس رضوی، قرن 7 ش، مأخذ تصویر: نگارنده، دی ماه 1393…………………………………………… 67
تصویر 12 – 2. نمونهای بهخط تعلیق مرقوم بر کاشی هشتپر، بهکاررفته در ازارههای حرم مطهر، موزه آستان قدس رضوی، قرن 7ش، مأخذ تصویر: نگارنده، دی ماه 1393……………………………………………. 67
تصویر 13 – 2. نمونهای بهخط تعلیق مرقوم بر کاشی زرین فام ستارهای، بهکاررفته در ازارههای حرم مطهر، موزه آستان قدس رضوی، قرن 7ش، مأخذتصویر: نگارنده، دی ماه 1393…………………………………….. 68
تصویر 14 – 2. نمونهای بهخط ثلث و طغرا، قسمت پایین لبه دهانهی ایوان شرقی و غربی مسجد گوهرشاد، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذ تصویر: صحراگرد، 1391: 145………………………………………. 68
تصویر 15 – 2. نمونهای از کتیبه طوماری بهقلم ثلث و کوفی، ایوان ساعت صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، 1394ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی…………………………………….. 71
تصویر16 – 2. نمونهای از کتیبه طوماری بهقلم ثلث، ایوان شرقی صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، رقم محمدحسین شهیدالمشهدی، دوره قاجار، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………. 71
تصویر17 – 2. نمونهای از کتیبه طوماری احداثیه بهقلم نستعلیق، ازارههای صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، رقم محمدحسن رضوان، 1342ش. مأخذ تصویر: نگارنده، مهر 1393………………………………… 71
تصویر 18 – 2. نمونه ای از کتیبه طوماری محرابی(گردان)، بهخط ثلث و کوفیتربیعی، قسمتی از ایوان ساعت صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، 1288ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی. 72
تصویر 19 – 2. نمونهای از کتیبه قاببندی شده بهقلم ثلث، ازارههای صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، رقم محمدحسن رضوان، 1365ق، مأخذ تصویر: نگارنده، آبان 1393……………………………….. 73
تصویر20 – 2. نمونهای از کتیبه قاببندی شده بهقلم ثلث و کوفی تربیعی، ایوان شرقی مسجدگوهرشاد، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………… 73
تصویر21 – 2. نمونهای از کتیبه قاببندی شده بهقلم کوفیبناییساده، سرپایه نمای خارجی ایوان شرقی مسجد گوهرشاد، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذ تصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی…………… 74
تصویر 22 – 2. بخشی از کتیبه احداثی قاببندی شده بهقلم نستعلیق، قسمت بیرونی ایوان ساعت صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، رقم محمد موسوی صنیعالتولیه، 1317ق، مأخذتصویر: نگارنده، آبان 1393 74
تصویر 23 – 2. نمونهای از الواح ترنجی، قسمتی از ایوان ساعت صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، 1288ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………….. 75
تصویر 24 – 2. نمونهای ازالواح ترنجی، ایوان طلای صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، 1277ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………….. 76
تصویر 25 – 2. نمونهای از الواح ترنجی، ایوان شرقی صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، محمد موسوی، قاجار، مأخذتصویر: نگارنده، آبان 1393……………………………………………………………………….. 76
تصویر 26 – 2. نمونهای از الواح ترنجی، ایوان طلای صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، دوره قاجار، مأخذ تصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………………….. 77
تصویر27 – 2. نمونه ای از الواح شمسهای، قسمت بیرونی ایوان شرقی صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………… 77
تصویر28 – 2. نمونهای از الواح شمسهای، رواق دارالهدایه، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: نگارنده، آبان 1391…………………………………………………………………………………………………………. 78
تصویر29 – 2. نمونهای از الواح شمسهای، مسجد گوهرشاد، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، 1345ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………………….. 78
تصویر30 – 2. نمونهای از الواح هندسی بهخط کوفی، پایه غرفههای صحن مسجد گوهرشاد، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی……………………………………………. 79
تصویر31 – 2. نمونهای از الواح هندسی بهخط نستعلیق منقوش بردرب چوبی، داخل ایوان شرقی صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………. 79
تصویر32 – 2. نمونهای از الواح هندسی بهخط نستعلیق، رواق توحیدخانه، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، دوره قاجار، مأخذتصویر: نگارنده، آبان 1393……………………………………………………………………….. 80
تصویر33 – 2. نمونهای کتیبه تک سطری از کاشیهای زرینفام برجسته اطراف بقعه مبارک بهخط ثلث آمیخته بهرقاع آبی رنگ، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: نگارنده، مهر 1393……………………. 81
تصویر34 – 2. نمونهای کتیبه تک سطری بهخط نستعلیق داخل ایوان ساعت صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، 1399ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنر آستان قدس رضوی……………………………………….. 81
تصویر35 – 2. نمونهایکتیبه تک سطری بهخط ثلث، ته ستون غرفههای صحن مسجد گوهرشاد، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: صحراگرد، 1391: 169……………………………………………………… 81
تصویر36 – 2. نمونهایکتیبه تکسطری بهخط نسخ،کاشیهای هشت ضلعی ازارههای حرم مطهر، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، موزه آستان قدس رضوی، مأخذتصویر: نگارنده، آبان 1393……………………………. 81
تصویر37 – 2. نمونهای از کتیبه طوماری دوطبقه بهخط ثلث، ایوان ساعت صحن عتیق، رقم علیرضا عباسی، دوره صفویه، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی……………. 83
تصویر38 – 2. نمونهای از کتیبه طوماری دوطبقه بهقلم نستعلیق، ایوان طلای صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: نگارنده، مهر 1393………………………………………………………………………… 83
تصویر39 – 2. نمونهای از کتیبه طوماری دوطبقه بهقلم ثلث با نوشته خفی بهقلم کوفی تربیعی بر بالای آن، ایوان ساعت صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، 1394 ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی 83
تصویر40 – 2. نمونهای از کتیبه دو طبقه بهخط ثلث، داخل صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، رقم محمدحسین موحد، دوره معاصر، مأخذتصویر: نگارنده، آذر 1393………………………………………………. 84
تصویر41 – 2. نمونهای از کتیبههای طوماری مادر و بچه، با قلم ثلثجلی و کوفیخفی بر بالای آن، سردر ایوانمقصوره مسجدگوهرشاد، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، رقم بایسنغرمیرزا، 821 ق، مأخذ تصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………………………………………… 85
تصویر1 – 3. نمونهای کتیبه طوماری مادر و بچه بهخط ثلث و کوفی، داخل نقارهخانه صحن عتیق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………………….. 110
تصویر 2 – 3. تحلیل ساختاری کتیبه، ایجاد آهنگ بصری متناوب درکتیبه با تکرار افراشتهها و ایجاد نوعی انتظار در بیننده در تکرار متنوع حروف عمودی…………………………………………………………………….. 110
تصویر3 – 3. نمونهای کتیبه طوماری به خط ثلث ، ایوان ساعت صحن عتیق، قلم علیرضا عباسی، دوره صفویه، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………… 110
تصویر 4 – 3. ایجاد آهنگ بصری متناوب درکتیبه با تکرار افراشتهها و ایجاد نوعی انتظار در بیننده در تکرار متنوع حروف عمودی…………………………………………………………………………………………………………. 110
تصویر 5 – 3. ایجاد آهنگ بصری متناوب درکتیبه با تکرار حروف گرداندام (دوایر منقبض و منبسط) 110
تصویر6– 3. نمونهای کتیبه قاببندی بهخط نستعلیق، ازاره بیرونی صحن عتیق، رقم محمد الموسوی، 1317، مأخذتصویر: نگارنده، آبان 1393……………………………………………………………………………………….. 111
تصویر 7 – 3. ایجاد آهنگ بصری متناوب با تکرار الفها و حروف عمودی در قاب کتیبه…… 111
تصویر8 – 3. ایجاد آهنگ بصری یکنواخت با حروف گرداندام در کرسی اول کتیبه…………. 111
تصویر9 – 3. ایجاد آهنگ بصری یکنواخت، سمت راست و بر کرسی دوم کتیبه……………… 111
تصویر10 – 3. نمونهای کتیبه الواح بهخط نستعلیق، ازارههای بیرونی صحن نو، رقم محمدالموسوی، 1320، مأخذتصویر: نگارنده، آبان 1393……………………………………………………………………………………….. 112
تصویر 11 – 3. ایجاد آهنگ بصری متوالی، با تکرار حروف گرداندام از پایین کتیبه بهسمت بالا 112
تصویر12 – 3. نمونهای کتیبه طوماری کمربندی بهخط ثلث، سردر ایوان طلای صحن عتیق، رقم محمدرضا امامیاصفهانی، 1085ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………… 114
تصویر13 – 3. ایجاد تعادل بصری با استفاده از آهنگ متناوب در افراشتهها وکمربند حرف «یاء» که سبب تقسیم فضای کتیبه شده است……………………………………………………………………………………………….. 114
تصویر14 – 3. نمونهای کتیبه الواح بهخط نستعلیق، ازارههای صحننو، رقم محمدالموسوی، مأخذتصویر: نگارنده، مهر 1393…………………………………………………………………………………………………………. 114
تصویر15 – 3. ایجاد تعادل بصری با استفاده ازحروف کشیده در بالا و پایین کتیبه……………. 114
تصویر16 – 3. نمونهای کتیبه بهخط کوفی بنایی ساده با عبارتاللهاکبر، داخل ایوان مقصوره، مأخذتصویر: مصدقیان، 1384: 76…………………………………………………………………………………………………… 115
تصویر 17 – 3. تعادل بصری با استفاده از شبکهبندی حروف افقی و عمودی در قاب کتیبه….. 115
تصویر 18 – 3. تعادل بصری با رعایت فضای مثبت و منفی در بین حروف……………………… 115
تصویر 19 – 3. نمونهای کتیبه طوماری کمربندی بهخط ثلث، سردر ایوان طلای صحن عتیق، رقم محمدرضا امامیاصفهانی، 1085ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………… 117
تصویر 20 – 3. ایجاد تباین اندازه، با استفاده از افراشتههای عمودی نسبت به دیگر حروف افقی کتیبه 117
تصویر 21 – 3. ایجاد تباین جهت، با استفاده از حروف مورب در قاب کتیبه…………………… 117
تصویر 22 – 3. ایجاد تباین رنگهای مکمل و تاریک و روشن در کتیبه……………………….. 117
تصویر 23– 3. نمونهایکتیبه الواح بهخط نستعلیق، رقم محمدالموسوی، ازارههای صحن نو، مأخذتصویر: نگارنده، مهر 1393…………………………………………………………………………………………………………. 118
تصویر 24 – 3. ایجاد تباین اندازه، با استفاده از حروف کشیده در قاب کتیبه…………………… 118
تصویر25– 3. نمونهای کتیبه بهخط کوفی بنایی مسطح، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)،گنبد مسجد گوهرشاد، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………… 118
تصویر26 – 3. ایجاد تباین اندازه، با استفاده از افراشتهها در خط کوفی بنایی و تباین جهت، با مورب شدن و در تضاد قرار گرفتن طُره در حروف عمودی……………………………………………………………………….. 118
تصویر 27 – 3. ایجاد تباین رنگهای تاریک و روشن در کتیبه…………………………………… 119
تصویر 28– 3. نمونهای کتیبه کمربندی بهخط ثلث، نقارهخانه صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………………….. 121
تصویر 29 – 3. ترکیببندی عمودی با استفاده از آهنگ بصری در افراشتهها و ایجاد ثبات و پایداری در کتیبه 121
تصویر30 – 3. قرارگیری حروف عمودی و کمربند افقی حروف، در وسط کتیبه با تقسیمبندی قاب کتیبه بهدو قسمت مساوی و ایجاد ترکیببندی متقاطع در کتیبه……………………………………………………………. 121
تصویر 31 – 3. قرارگیری حروف اریب و تقسیم قاب کتیبه، ایجاد تباین جهت و ترکیببندی اریب در کتیبه 121
تصویر 32 – 3. نمونهای کتیبه کمربندی بهخط ثلث، داخل ایوان شرقی صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا(ع)، 1274 ق، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی……………………………………………… 122
تصویر 33 – 3. ترکیببندی عمودی با استفاده از آهنگ بصری در افراشتهها و ایجاد ترکیببندی متقاطع با قرارگیری حروف عمودی و کمربند افقی حروف…………………………………………………………………… 122
تصویر 34 – 3. ترکیببندی اریب با مورب شدن حروف در بخشی از قاب کتیبه……………… 122
تصویر 35 – 3. نمونهای الواح ترنجی، خط رقاع آمیخته بهثلث، ایوان طلای صحن نو، مأخذتصویر: آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی………………………………………………………………………………………….. 123
تصویر 36 – 3. ترکیببندی متقاطع با چیدمان حروف عمودی و کمربند حروف مورب ………… 123
تصویر 37– 3. ترکیببندی دایره در قسمت بالا، وسط و پایین لوح ترنجی و ایجاد ترکیب مثلث در وسط دایره با توجه بهتوالی حروف……………………………………………………………………………………………….. 123
تصویر 38 – 3. نمونهای کتیبه قاببندی بهخط نستعلیق، ازاره بیرونی صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، رقم محمد الموسوی، 1317ق، مأخذتصویر: نگارنده آبان 1393……………………………………… 124
تصویر 39– 3. ترکیببندی مثلث با توالی و رابطه نقاط با یکدیگر………………………………… 124
تصویر 40 – 3. نمونهای الواح ترنجی بهخط نستعلیق، رواق منتهی بهپیشروی مبارک، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)، مأخذتصویر: نگارنده مهر 1393………………………………………………………………………….. 124
مقدمه
هنر ایران در دوران اسلامی هنری مقدس است که درکوچکترین اجزای آن نشانههای دانش و تفکر وجود دارد. یکی از ابعاد هنر اسلامی، معماری میباشد و کتیبهنگاری بخشی از تزیینات معماری
فصل اول: كلیات تحقیق…………………………………… 1
مقدمه………………………………….2
1-1: بیان مسئله………………………………….. 4
1-2: سوالات تحقیق…………………………………… 5
1-3: اهداف تحقیق…………………………………… 5
1-4: فرضیات تحقیق…………………………………… 6
1-5: ضرورت تحقیق…………………………………… 6
1-6: روش تحقیق…………………………………… 8
1-7: پیشینه تحقیق…………………………………… 10
1-8: مشکلات تحقیق…………………………………… 13
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه ی تحقیق…………….. 15
مقدمه………………………………….. 16
2-1: تاریخچه مبلمان شهری…………………………………… 17
2-2: خیابان و شهر………………………………….. 19
2-2-1: پیش از انقلاب صنعتی…………………………………… 19
2-2-2: انقلاب صنعتی و پس از آن…………………………………… 21
2-3: مبلمان شهر………………………………….22
2-4: تعاریف و مفاهیم مربوط به مبلمان شهری…………………….. 23
2-5: نقش مبلمان شهری بر هویت شهری و شهرسازی……………..26
2-5-1: نقش مبلمان شهری، سیمای شهر و نیاز شهروندان……………. 27
2-5-2: نقش سمبلها و نشانه ها در مبلمان شهری……………………… 28
2-5-3: رابطه مبلمان شهری و آرامش ذهنی و سلامت روانی…………….. 29
2-5-4: تأثیر اقلیم، مصالح، رنگ و ویژگیهای هنری در مبلمان شهری…………. 30
2-6: معیارهای ارزیابی پیاده راه ها ………………………………….31
2-6-1: معیارهای اجتماعی اقتصادی…………………………………… 31
2-6-2: معیارهای کالبدی فضایی…………………………………… 32
2-6-3: معیارهای ترافیک و دسترسی…………………………………… 33
2-6-4: معیارهای طراحی شهری…………………………………… 34
2-7: ارتباط و نقش پیاده راه در تعاملات اجتماعی…………………………………… 35
2-7-1: پیاده راه موجب تحکم رابطه انسان و محیط شهری………………………… 35
2-7-2: پیاده راه ها عاملی برای نشاط و سرزندگی اجتماعی…………………. 36
2-7-3: نقش پیاده روی در سلامت جسمی و روحی عابران پیاده……………… 37
2-7-4: حرکت پیاده موجد توسعه پایدار اجتماعی…………………………………… 38
2-8: ارتباط پیاده راه و حمل ونقل…………………………………… 39
2-8-1: جایگاه پیاده راه در حمل و نقل پایدار ………………………………….39
2-8-2: روش ها حمل و نقل داخلی در پیاده راه ها………………………….. 40
2-8-2-1: حمل ونقل سواره…………………………………. 41
2-8-2-2: پل ها و مسیرهای پیاده متحرک افقی و عمودی……………….. 42
2-8-2-3: تونل ها و زیرگذرهای پیاده…………………………………. 43
2-8-2-4: شبیراهه ها و پلکانهای پیاده…………………………………. 44
2-9: نظریه های مرتبط با مبلمان شهری و پیاده رو………………………….. 44
2-9-1 الف) نظریه های مرتبط با مبلمان شهری …………………………….44
2-9-2 ب) بررسی نظریات اندیشمندان در رابطه با مبلمان شهری………….. 47
2-10 :نظریههای مرتبط با پیاده راههای شهری………………………………. 54
2-10-1 الف) بررسی نظریات اندیشمندان در رابطه با پیاده راه ها…………… 57
2-11: انواع عناصر مبلمان شهری…………………………………… 59
2-12: تعریف پیاده‌راه ………………………………….66
2-12-1: تاریخچه احداث پیاده‌راه در جهان…………………………………… 66
2-12-2: تاریخچه احداث پیاده‌راه در ایران…………………………………… 68
2-13:خلاصه و نتیجه گیری…………………………………… 71
فصـل سـوم: شناخت وضع موجود شهر تهران (مطالعه موردی منطقه 12 تهران)…….. 76
3-1: موقعیت تهران و موقعیت منطقه 12………………………………….. 77
3-2: شناخت ویژگی های طبیعی منطقه 12………………………….. 78
3-2-1: آب و هوا…………………………………. 78
3-2-1-1: تقسم بندی انواع آب و هوای استان تهران…………………. 79
3-2-2: ارتفاع از سطح دریا…………………………………. 79
3-2-3: شیب زمین…………………………………… 79
3-2-4: میزان بارش…………………………………….. 80
3-2-5: میانگین دمای سالانه………………………………….. 80
3-2-6: رطوبت نسبی…………………………………… 80
3-2-7: وزش باد………………………………….. 80
3-2-8: ژئومورفولوژی تهران…………………………………… 80
3-3: ویژگی های اجتماعی- اقتصادی، تاریخی منطقه 12…………. 83
3-3-1: مطالعات تاریخی منطقه 12………………………………….. 83
3-3-2: موقعیت اجتماعی و جمعیتی منطقه 12…………………… 86
3-3-3: مطالعات اقتصادی منطقه 12………………………………….. 89
3-4:خصوصیات كالبدی- فضایی منطقه 12……………………………. 91
3-4-1: خطوط و شبكه های ارتباطی…………………………………. 91
3-4-3: بافت فرسوده منطقه 12………………………………….96
3-5- جمع بندی………………………………….97
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل و یافته های تحقیق……………… 98
4-1 : آمار توصیفی…………………………………… 99
4-1-1: شاخص های توصیفی…………………………………… 99
4-1-2: سن…………………………………… 99
4-1-3: تحصیلات…………………………………….. 100
4-1-4: جنسیت…………………………………….. 102
4-2: آمار توصیفی سؤالات مربوط به پرسشنامه………………. 103
4-3: معرفی پیاده راه بازار تهران……………………………………. 105
4-4: ارزیابی پیاده‌راه بازار تهران……………………………………. 108
4-4-1: ابعاد اجتماعی ـ اقتصادی……………………………………. 109
4-4-2: کالبدی ـ فضایی……………………………………. 113
4-4-3: دسترسی و ترافیک……………………………………… 117
4-4-4: طراحی شهری……………………………………. 123
فصل پنجم: آزمــون فرضیـات،نتیجه گیری و ارائه راهکار و پیشنهادات…….. 131
مقدمه…………………………………… 132
5-1: آمار استنباطی برای بررسی سؤالات و فرضیه های تحقیق…………… 133
5-1-1: ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش………………………………. 133
5-1-2: فرضیات پژوهش……………………………………… 134
5-2) نتیجه گیری……………………………………. 136
5-3: پیشنهادها و ارائه راهکار …………………………………..145
منابع و مآخذ…………………………………… 147
پیوست ها………………………………….. 152
چکیده:
پایداری سیستم‌های حمل و نقل پایدار انحصاراً در ایجاد آنها خلاصه نمی‌شود فضاهای منتج از این سیستم‌ها از خلل ارزیابی میزان کارایی سیستم‌های فوق که امکان حضور، جابجایی و دسترسی را در آنها فراهم می‌کند، نیز حائز اهمیت است. بدین منظور در پژوهش حاضر احداث و بهره‌برداری از پیاده‌راه بازار تهران واقع در خیابان 15 خرداد مورد ارزیابی قرار گرفته است. قرار گرفتن بازار بزرگ تهران به عنوان مهمترین جاذبه تجاری شهر تهران در جنوب پیاده‌راه و عناصر تاریخی ارزشمندی چون کاخ گلستان، مسجد امام، شمس‌العماره و … موجب جذب تعداد قابل توجهی از شهروندان به این منطقه می‌گردد و این موضوع توجه ویژه به این پیاده‌راه در راستای تأمین خدمات متناسب با حجم استفاده‌کنندگان را طلب می‌نماید.
نتیجه ارزیابی نشان‌گر آن است که تغییر دیدگاه مدیریت شهری از توسعه شهری ماشین‌مدار به توسعه شهری انسان‌مدار با احداث پیاده‌راه‌ها به طور کلی باعث رضایت استفاده‌کنندگان از محیط (شاغلین و عابرین) گردیده است. هرچند غفلت در بعضی شاخص‌ها نارضایتی‌هایی را به همراه داشته است. از جمله این معیارها می‌توان به می‌توان به مسئله تأمین امنیت، توجه به عناصر و جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی، تأمین و مدیریت مبلمان شهری متناسب با تعداد استفاده‌کنندگان با تاکید بر تأمین نظافت و بهداشت عمومی، ساماندهی دست‌فروش‌ها، چرخ‌های دستی و موتورسیکلت‌ها و … اشاره نمود حل بعضی از این مسائل مانند تأمین امنیت عمومی با نصب تجهیزات نظارت تصویری، احداث سرویس بهداشتی، نصب تابلوهای راهنما، تخلیه متناوب سطل‌های زباله و تأمین نظافت پیاده، برنامهریزی و مدیریت بهره‌مندی از پتانسیل‌های توریستی و … در کوتاه‌مدت قابل حل میباشد، در حالی که حل بعضی موارد مانند مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و نوسازی بدنه، ایجاد فعالیت شبانه، افزایش سطح و تناوب خدمات دسترسی مانند مترو و اتوبوس، ایجاد پیوستگی مسیر، جلب مشارکت کسبه و ساکنین در مدیریت و نگهداری این فضاها و … در بلندمدت امکانپذیر بوده و تلاش جمعی طلب می‌نماید.
فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه:
حرکت پیاده طبیعی ترین ، قدیمی ترین و ضروری ترین شکل جابجای انسان در محیط است . پیاده روی هنوز امکان مشاهده مکان ها، فعالیت ها و احساس شور و تحرک زندگی و کشف ارزش ها و جاذبه های نهفته در محیط است. زمانی که فضا برای آسایش و حضور ایمن و فعال عابر پیاده در شهر مناسب نباشد، اولین قشری که از حضور در شهر محروم میشود گروه های ویژه یعنی سالمندان، معلولین، کودکان و افراد بزرگسالان می باشد. در حالی که این قشر درصد زیادی از استفاده کنندگان از فضای شهری را تشکیل می دهند و عدم حضور اینان در شهر به معنای افت کیفیت شهری و سلب معنای شهری از آن می باشد. آن چه در شهرهای امروز، قابل توجه است این که تاریخ زدایی و زدودن خاطرات جمعی برای افزایش مسیرهای سواره رو و توجه مسئولین تنها برای رفع نیازهای سواره موجب افول ارزش های بصری شده است و نتیجه آن که، زمانی که مقیاس شهر تنها برای سواره ساخته می شود پیاده راه ها در فضای شهری احساس گم گشتگی، ناامنی و بی هویتی می کند. کاربران اصلی محیط های شهری، پیاده روندگان هستند. توجه به این نکته مهم است که عابران پیاده نمی خواهند فقط پیاده روی کنند. آنان یا می خواهند به مقصدی برسند یا کاری را انجام دهند. این آزادی که یک فرد بتواند راه برود و بگردد، راهنمای خوب و مفیدی برای دستیابی به کیفیتی متمدن در محیط های شهری است. مسیر یک پیاده راه می تواند نیازهای گوناگون شهروندان را برآورده سازد و در عین حال هویت خاص خود را دارا باشد، به شهروندان احساس آرامش و امنیت ببخشد و در واقع بستر زندگی شهری افراد باشد، توقع های آنان را برآورده سازد و احساس تعلق به فضا را تقویت کند. باید به این نگته نیز توجه داشت که در فضاهای پیاده بر خلاف فضاهای حرکت سواره، حواس غیر بصری نیز در ادراک محیط نقش فعال دارند. به طور کلی مسیرها، دارای طبیعتی دوگانه هستند و مشکلات آنها نیز از همین دوگانگی سرچشمه میگیرد. مسیر به عنوان معبر و مسیر به عنوان مقصد، چنان که مشاهده می شود این دو ویژگی ماهیتاً در تضاد با یکدیگر هستند. البته تفکیک کاربری ها در شهرهای مدرن اجازه داده است که خیابان به عنوان معبر و دسترسی مستقل از خیابان تجاری خدماتی به عنوان مقصد مطرح شود در کشورهای اروپایی نمونه های زیبایی از خیابان به عنوان مقصد یعنی محل برخوردهای اجتماعی- شهری، گذراندن اوقات فراغت، بهره وری از زیبایی و استفاده از خدمات متنوع وجود دارد. در بسیاری از موارد این خیابان ها به حرکت پیاده اختصاص یافته و کاربرد عبور اتومبیل از آن ها حذف شده است. اما در کشور ما مسیرهایی که برای عبور پیاده مجهز شده اند نیز اکثرا به عنوان مسیرهای جهت خرید و عبوری سریع مورد استفاده قرار می گیرد. عدم توجه به نیاز شهروند ایرانی و تقلیدی صرفاً کالبدی بدون در نظر گرفتن پیشینه های تاریخی شهرهای خودی سبب نامطلوبی مسیرهای پیاده در کشور ما هستند.
1-1- بیان مسأله
پیاده روی نقش مهمی در ادراک فضایی، احساس تعلق به محیط و دریافت کیفیتهای محیط را دارد.(کاشانی جو،1385،52) پیاده راه ابزاری برای فعالیت جمعی بخصوص در ارتباط با اقتصادشهری، کیفیت محیطی و سلامت اجتماعی است. از بسیاری جهات، مرکز خرید پیاده در عصر مدرن معادل پلازای قرون وسطا است در دو دهه اخیر ادبیات مربوط به برنامهریزی و طراحی پیاده، بسیار متنوع و گسترده شده است؛ اما رویکردی که توانسته چشم اندازی قوی از نظر کالبدی، عملکردی، معنایی و محیطی را در دستور کار خود برای آفرینش فضاهای قرار دهد، رویکرد انسانی می باشد که از دهه هشتاد به این سو در اروپا شکل گرفت و تا به امروز روندی روبه گسترش داشته است. ( عاشوری، 1389، 60(. ضمناً در این تحقیق برای شناسایی نیازهای عابرین پیاده یک آسیب شناسی از وضعیت موجود فضاهای پیاده در شهر تهران صورت گرفته است تا بتوان شناختی از وضعیت موجود و نیازهای عابرین بدست آورد. سلطه تدریجی حركت سواره بر فضاها و معابر شهری، برنامه ریزی و طراحی شهری را از مقیاسها و نیازهای انسان پیاده دور ساخته است، نتیجه تداوم چنین روندی باعث شده، حیات مدنی فضاها با خطر روبرو شود. زندگی شهری زمانی به اوج خود میرسد كه شهر در خدمت انسان باشد نه در خدمت اتومبیل؛ به این ترتیب شهر و شهروند در جایگاه و نقش بایسته خود قرار می‌گیرند و زمینه حضور مردم در فضاهای شهری فراهم میشود. از این رو در این تحقیق از وضعیت موجود فضاهای پیاده شهر تهران در دو بخش مدیریتی و اجرائی صورت گرفته است. برای بخش اجرائی از نظر صاحب‌نظران، مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شده تا بتوان یک آسیب‌شناسی دقیق از مشکلات شهر تهران در بعد اجرایی به دست آورد. با بررسی مسائل و مشکلات پیاده‌راههای تهران مشخص می‌گردد که فضاهای پیاده شهری از کیفیت بالایی برخوردار نبوده اند و در توسعه این فضاها بیشتر مسائل کمی در اولویت قرار گرفته است و این فضاها در برآورده کردن نیازهای عابرین با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌باشند. این گزارش برای داشتن فضاهای شهری با کیفیت، انسان و نیازهایش را مد نظر قرار داده است و بر این اساس یک نظام سلسله مراتبی از نیازهای عابرین در رده‌های سنی متفاوت (کودکان، نوجوانان، سالخوردگان و معلولان) از پایین‌ترین سطح که ایمنی باشد تا بالاترین سطح که نیازهای زیباشناختی و اجتماعی است تدوین شده است. با شناسایی نیازها و تبدیل آنها به الزامات برای طراحی فضای پیاده، می‌توان انتظار داشت کیفیت زندگی در فضاهای شهری ارتقاء یابد و با این شناخت می‌توان مداخلات مناسب در برنامهریزی و طراحی فضای پیاده انجام داد.(قربانی،جام کسری،1389،5)
2-1- سوالات تحقیق
آیا ایجاد پیاده راه میتواند در حفظ و مرمت بافت تاریخی شهر تاثیر بسزایی داشته باشد.
آیا ایجاد پیاده راه در قسمت های شهر موجب کم شدن ترافیک شده است؟
3)آیا پیاده راه های شهری نقشی در برقراری تعاملات اجتماعی دارد؟
3-1- اهداف تحقیق
1) کم کردن بار ترافیک با ایجاد پیاده راه
2) دستیابی به میزان آسایش و امنیت برای شهروندان
3) برقراری تحکم رابطه انسان با محیط شهری خود
4) حفظ و احیایی بافتهای تاریخی و ارزشمند منطقه با احداث پیاده راه
5) تفکیک حریم پیاده راه و سواره راه
4-1- فرضیات تحقیق
(1به نظر میرسد بین طراحی پیاده راه خیابان 15 خرداد و حفظ و ساماندهی بافت تاریخی شهر ارتباط وجود دارد !!
2 )به نظر می رسد میان ایجاد پیاده راه و کاهش ترافیک ارتباط معنا داری وجود دارد.!!
3) به نظر می رسد پیاده راههای شهری نقش بسزایی در برقراری تعاملات اجتماعی داشته باشند.!!
5-1- ضرورت تحقیق
خیابان های شهری در گذر زمان به عنوان فضاهای عمومی شهری نقش مهم و ویژه ای را از نقطه نظر فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و شهرسازی ایفا میکنند. نقش و جایگاه خیابان در دوران های مختلف و در مقاطع فکری و زمانی متفاوت از نقش جابجایی و تردد گرفته تا عرض اندام های حکومتی و فرهنگی و در دوران های اخیر مکان بروز تعاملات اجتماعی چهره های متفاوتی به خود گرفته است. با وجود عملکرد های مختلف خیابان آنچه در طی اعصار مستمراً بدون تغییر باقی مانده است عمومی بودن فضای خالی است که متعلق به تمامی ساکنان شهر است و حضور مردم به دلپذیر و سرزنده بودن این فضای عمومی کمک می کند. خیابان شهری فارق از توانایی انفکاک بخش های مختلف شهر را چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی به صورت پیوسته، خالق انسجام شکل شهر می باشند و از اینرو عرصه ای برای تقویت ارتباط انسان و محیط شهری پیرامونش فراهم می آورند ( باقری و وادی مقدم، 1389، 40) در واقع اگر بپذیریم که بخش مهمی از برخوردهای اجتماعی و فرهنگی در فضاهای شهری اتفاق می افتد، در آن صورت نقش فضاهای پیاده در تقویت بنیانهای اجتماعی و فرهنگی شهر غیرقابل انکار می نماید. ( قربانی و جام کسری، 1389،60).
یک خودروی برقی سه چرخ سبک ارائه گردیده است. ویژگی اصلی خودروی برقی سبک از استراتژی کنترلی آن نشات می گیرد که سیستم مدیریت انرژی را برای باتری، پیل سوختی و ابرخازن تحت بار های مختلف پشتیبانی می کند. نتایج شبیه سازی نشان می دهد که الگوریتم کنترلی می تواند بصورت کاملاً برنامه ریزی شده، سیستم چند منبعی را مدیریت کند. کاربرد مهم سیستم مدیریت انرژی، مصالحه بین ذخیره سازی سوخت به همراه یک رانندگی پاک و همچنین کمک به موتور و باتری از نظر هزینه است. در این پایان نامه در سیستم کنترل قدرت از کنترلرهای تناسبی-انتگرالی استفاده شده است. نتایج شبیه سازی نشان داده است که استفاده از کنترلرهای فازی در مقابل کنترلرهای بهره ثابت تناسبی-انتگرالی، قابلیت سیستم مورد مطالعه را در پیگیری سرعت مرجع بیشتر افزایش می دهد. کنترلرهای فازی نسبت به کنترلرهای تناسبی-انتگرالی که در مقابل نوسانات سرعت پارامترهای آن ها ثابت می باشد، پارامترهای خود را به روز کرده که به این کنترلرها خودتنظیم گفته می شود. بنابراین در برابر تغییرات سرعت عملکرد بهتری از خود نشان می دهند.
کلمات کلیدی: سیستم ترکیبی تولید توان، باتری، پیل سوختی، ابر خازن، الگوریتم کنترلی سیستم مدیریت انرژی، کنترلر فازی
1-1 مقدمه
صنعت حمل و نقل و ترابری جز صنایعی است که همیشه مورد توجه متخصصین و صنعتگران می باشد. دانشمندان همیشه در این تلاش بوده اند تا خودروهایی تولید کنند که نسبت به خودروهای معمولی، عملکرد بهتر، مصرف سوخت پایین تر و آلودگی کمتری داشته باشند. در این راستا تلاش قابل توجهی در جهت ارتقای کیفیت سوخت های مصرفی در خودرو ها از بنزینی به صورت های دیگر انجام پذیرفته است. بعنوان مثال تحقیقات گسترده ای در مورد سوخت های هیدروژنی و پیل های سوختی[1] انجام شده است. اما به دلیل هزینه تولید بالا و همچنین مشکلات ناشی از ماهیت این نوع سوخت ها (اشتعال پذیری بالا و شرایط ذخیره سازی دشوار) مصرف آن ها بصورت فراگیر امکانپذیر نشده است ]1[.
امروزه استفاده از خودروهای الکتریکی که در آن ها موتور الکتریکی به تنهایی نیروی پیشران را تولید می کند مرسوم نشده است. اولین عامل هزینه بسیار بالای تولید این خودروها می باشد که باعث افزایش قیمت آن ها می گردد. علاوه بر این این خودروها به ازای هر بار شارژ شدن مسافت کمی را طی می کنند. از طرف دیگر مدت زمان لازم برای شارژ باطری در این خودروها بسیار زیاد است که استفاده از این خودرو ها را نسبت به خودروهای احتراقی محدود نموده است ]1[.
بر طبق آمار بدست آمده در سال 1980، حدود 30 در صد از کل آلودگی کربنی تولید شده در ایالات متحده در اثر استفاده از موتورهای احتراقی[2] بوده که این میزان در سال 2000 به 40 درصد افزایش پیدا کرده است. یک موتور احتراقی معمولا در بهترین شرایط، بازدهی در حدود 32 درصد دارد. در حالت عادی، بازده موتور احتراقی معمولی در شهر حدود 18 درصد و در بزرگراه ها حدود 26 درصد است ]2[. یکی از راهکارهایی که برای بالا بردن بازده موتورهای احتراقی بکار میرود پایین آوردن مصرف سوخت آن ها می باشد. به این صورت آلودگی خودروها را نیز می توان کاهش داد.
از معایب خودروهای احتراقی می توان به موارد زیر اشاره کرد ]2[:
اندازه موتور احتراقی بگونه ای است که بتوانند قدرت لازم جهت شتاب گیری مطلوب را برای خودرو
فراهم کنند. لذا این موتورها معمولا حجیم و سنگین هستند.
راندمان حرارتی این موتورها بستگی زیادی به نقطه کار آن ها دارد و دائما در طول حرکت اتومبیل بسته به شرایط تغییر می کند. بعلاوه چون این موتورها باید بگونه ای طراحی شوند که پاسخگوی نیاز خودرو در هنگام شتاب گیری باشند، در مواقع عادی راندمان بسیار پایینی دارند.
کل انرژی جنبشی خودرو در هنگام ترمز گیری به گرما تبدیل شده و به هدر می رود.
با بررسی انجام شده توسط پژوهشگران متوجه این مساله شده اند که استفاده از خودرو های هیبرید الکتریکی می تواند پاسخگوی مطالب بیان شده باشد. خودروی هیبرید[3] به خودرویی گفته می شود که برای تولید قدرت از دو یا چند منبع تولید کننده انرژی و مبدل انرژی بهره می برد. امروزه استفاده از منابع انرژی نو در خودروهای هیبرید با استقبال چشمگیری روبرو شده است. معمول ترین منبع انرژی نو که در این خودروها بکار میرود، پیل سوختی می باشد. همچنین از باطری نیز در این خودروها استفاده می شود. با بکارگیری خودروهای هیبرید امکان استفاده از قابلیت های هر دو نوع خودروی احتراقی و الکتریکی فراهم می گردد. بنابراین با استفاده از خودروهای هیبرید آلودگی زیست محیطی کاهش می یابد همچنین قدرت شتاب گیری ماشین تقویت می شود ]3[. با توجه به استفاده از دو منبع اصلی پیل سوختی و کمکی باطری، کنترل این دو منبع مساله ای پیچیده می باشد. با کنترل این دو منبع می توان میزان مصرف سوخت خودرو، سطح آلودگی تولید شده و همجنین میزان شارژ باطری ها را تعیین نمود.
با توجه به مطالب مطرح شده، هدف استفاده از خودروهای هیبرید این است که از مزایای هر دو موتور احتراقی و الکتریکی استفاده شده و معایب آن ها نیز مرتفع گردد. برخی از نقاط ضعف موتورهای احتراقی در زیر ارائه شده است ]2[.
با بکارگیری سیستم رانش الکتریکی در کنار سیستم رانش احتراقی، بخش عمده ای از توان خودرو در مواقع شتاب گیری و شیب پیمایی توسط سیستم الکتریکی تامین می شود. بنابراین اندازه موتور احتراقی کاهش می یابد.
شرایط کاری موتور احتراقی بطور کامل یا جزیی از شرایط کاری خودرو نظیر سرعت، شتاب، گشتاور و توان می باشد و در نتیجه موتور احتراقی در اکثر موارد در محدوده راندمان حداکثر خودش کار می کند.
در هنگام ترمز گیری، موتور الکتریکی بصورت ژنراتور عمل کرده و انرژی جنبشی خودرو را تا اندازه زیاد بازیافت می کند. این انرژی در هنگام شتاب گیری مجددا به خودرو برگردانده می شود.
با توجه به خودروهای هیبریدی در سال های اخیر مطالعات بسیاری درباره طراحی و ساخت این نوع از خودروها انجام شده است.
1-2 ساختارهای نوین در خودرو
یکی از مسائل مهم در استفاده از خودروهای با موتور احتراقی، آلودگی محیط زیست می باشد. استفاده از خودروهای احتراقی باعث آسیب های جدی محیط زیست و در نتیجه آن برای بشر شده است. ارتباط تنگاتنگی بین آلودگی محیط زیست بویژه در مناطق شهری با نحوه عملکرد خودروها وجود دارد. با بررسی انواع آلودگی های ناشی از خودروها و اثرات هر یک از آنها در آسیب رساندن به محیط زیست، استانداردها و حدود مشخصی برای هر یک از آلاینده ها تعیین کرده اند. هیدروکربن ها، اکسیدهای نیتروژن، منوکسید کربن و ذرات معلق مهمترین پارامترهایی هستند که در تمامی استانداردهای مطرح شده مورد توجه قرار گرفته اند. دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد از محصولات ناشی از احتراق سوخت های فسیلی در موتورهای احتراق داخلی می باشند ]4[.
با توجه به روند رو به کاهش سوخت های فسیلی و نوسان های شدید بازار نفت، تحول در فن آوریهای معمول مورد استفاده در صنعت خودرو امری ضروری بنظر می رسد. همچنین مصرف انرژی هر روز در حال افزایش است که این افزایش را می توان در کاهش مقدار ذخایر نفت در انبار های کشورهای صنعتی و قیمت جهانی نفت ملاحظه کرد. از طرفی تعداد خودروهای در حال استفاده روز به روز در حال افزایش است. بنابراین با توجه به مباحث مطرح شده منابع موجود قادر به تامین نیازهای انرژی جامعه بشری نمی باشد.
تا به اینجا برخی از مشکلات استفاده از خودروهای احتراقی مطرح گردید. بنابراین بایستی برای غلبه بر مشکلات ذکر شده خودرو های با مصرف سوخت و آلودگی کمتر را بکار گرفت.
1-3 تاریخچه خودروهای هیبریدی
در سال 1898 دکتر پورشه[4] مهندس آلمانی اولین خودروی الکتریکی را ساخت. این خودرو فقط با باطری قابلیت طی مسافت 40 مایل را داشت. در سال 1903 میلادی یک خودروی بنزینی-الکتریکی بوسیله شرکت انگلیسی کریگر[5] طراحی و ساخته شد. در سال 1905 یک خودروی هیبرید توسط یک مهندس آمریکایی به نام پایپر[6] ساخته شد. در این خودرو، از موتور الکتریکی به عنوان یک موتور کمکی استفاده شد زیرا موتورهای بنزینی آن زمان دارای قدرت بالایی نبودند. خودروی ساخته شده در مدت زمان 10 ثانیه قادر بود سرعت خود را از صفر به 40 کیلو متر در
فصل اول: کلیات تحقیق. 1
1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مسأله. 3
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش. 6
1-4- اهدف پژوهش. 8
1-5- فرضیه های پژوهش. 9
1-6- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها. 10
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق. 12
2-1- مقدمه. 12
2-2- هوش هیجانی. 13
2-2-1 تاریخچه هوش هیجانی. 13
2-2-2- هیجان چیست؟. 14
2-2-3- هوش چیست؟. 15
2-2-4- هوش هیجانی چیست؟. 15
2-2-5- اهمیت هوش هیجانی. 16
2-2-6- ابعاد هوش هیجانی. 16
2-2-7- الگوی هوش هیجانی. 17
2-2-8- خود آگاهی/ مدیریت کردن هیجان ها. 17
2-2-9- انگیزش. 18
2-2-10- هوش هیجانی در تعلیم وتربیت. 18
2-2-11- هوش هیجانی و یادگیری. 20
2-2-12- عوامل اثر گذار بر هوش هیجانی و توانایی یادگیری 20
2-2-13- هوش هیجانی و دیدگاههای مختلف. 21
2-2-14- هوش هیجانی از نظر گلمن. 22
2-2-15- نظریه هوش هیجانی از دیدگاه گاردنر. 25
2-2-16- نظریه های هوش هیجانی. 25
2-2-17- هوش بهر و هوش هیجانی. 31
2-3- وضعیت اقتصادی اجتماعی. 33
2-3-1-1- مؤلفه اول: درآمد والدین. 37
2-3-1-2- مؤلفه دوم: سواد والدین. 39
2-3-1-3- مؤلفه سوم: شغل والدین. 40
2-3-1-4- دارایهای موجود در منزل. 40
2-4- نگرش نسبت به مدرسه. 41
2-4-1-1- ویژگیهای نگرش. 43
2-4-1-2- چگونگی شکل گیری نگرشها. 43
فصل سوم: روش تحقیق. 54
3-1- مقدمه. 54
3-2- روش تحقیق. 55
3-3- جامعه. 55
3-4- روش نمونه گیری و حجم نمونه. 56
3-5- ابزارهای گرد آوری اطلاعات. 56
3-5-1- پرسشنامه هوش هیجانی سیبریا و شرینگ:. 56
3-5-2- وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده:. 57
3-5-3- مقیاس سنجش نگرش نسبت به مدرسه:. 57
3-6- پایایی مقیاسها. 58
3-7- روایی. 58
3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:. 59
فصل چهارم: نتـایج. 60
4-1- مقدمه:. 60
4-2- بررسی شاخصهای توصیفی نمونه. 60
4-3- بررسی شاخصهای استنباطی. 64
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری. 71
5-1- بحث و نتیجه گیری. 71
5-2- بررسی فرضیه های تحقیق. 72
5-3- پیشنهادهای کاربردی پژوهش. 81
5-4- پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده. 82
5-5- محدودیت های پژوهش. 82
منابع و مآخذ. 83
چکیده
هدف این پژوهش بررسی تاثیر هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی اجتماعی و نگرش نسبت به مدرسه بر پیشرفت تحصیلی دانش اموزان سال اول دبیرستان های شهر لامرد بود. تعداد 230 دانش آموز (136 پسر و 94 دختر) بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای از میان 499 دانش آموز انتخاب شدند و به پرسشنامه های هوش هیجانی سیبریا و شرینگ، وضعیت اقتصادی اجتماعی تیمز ، پرسشنامه سنجش نگرش نسبت به مدرسه – فرم تجدیدنظرشده (مک کوچ و سیگل، 2003)، پاسخ دادند. مقدار عددی پایایی برای متغیرهای پژوهش به ترتیب عبارت بودند از 74% ،63% ،85%. همچنین روایی پژوهش با استفاده از آزمون بارتلت انجام شد و شاخص کفایت نمونه برای هر کدام از ابزارها بالاتر از90% بود. برای تحلیل داده از ضریب همبستگی دو متغیری پیرسون و رگرسیون همزمان استفاده شد و تحلیل در سه بخش مدل کلی، مدل پسران و دختران انجام شد. نتایج تحقیق در مدل کلی نشان داد بین هوش هیجانی و نگرش نسبت به مدرسه با پیشرفت تحصیلی رابطه غیر معنی دار؛اما بین وضعیت اقتصادی اجتماعی با پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت معنی دار وجود دارد. در مدل دختران بین هوش هیجانی و وضعیت اقتصادی اجتماعی با پیشرفت تحصیلی رابطه معنی دار دیده شد اما نگرش نسبت به مدرسه با پیشرفت تحصیلی غیرمعنی دار و منفی بود. در مدل پسران تنها رابطه بین نگرش نسبت به مدرسه با پیشرفت تحصیلی مثبت و معنی دار بود. مدل رگرسیون کلی و مدل رگرسیون دختران معنی دار و تنها متغیر پیش بین در هر دو مدل وضعیت اقتصادی اجتماعی بود. مدل رگرسیون پسران نیز معنی دار نبود. متغیرهای پژوهش در مدل کلی بر روی هم 6 درصد پیشرفت تحصیلی کل نمونه، 17 درصد مدل دختران و 1 درصد مدل پسران را تبیین کردند.
کلمات کلیدی: هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی اجتماعی، نگرش نسبت به مدرسه، پیشرفت تحصیلی
1-1- مقدمه
نوجوانی یکی از دوره های حساس زندگی است. این دوره که از 12 تا 18 سالگی ادامه دارد دوره ای مهم و بسیار بحرانی است. به اعتقاد اریکسون این دوره یک زمان تفسیر و تحکیم است که در آن هر احساسی که نوجوان دارد و هر چه درباره ی خود می داند به صورت یک کل ترکیب می شود. نوجوان باید خودانگاره ی بامعنایی شکل دهد که علاوه بر پیوستگی گذشته شامل یک جهت گیری نسبت به آینده هم بشود؛ بنابراین ترکیبی از عقاید نوجوان برمبنای نحوه ی تفکر دیگران درباره ی وی و شکلی که خودش درباره ی خود می اندیشد وجود دارد که باید تصویر باثبات و مناسبی شکل دهد(شولتز، 1990 به نقل از سید محمدی، 1386). نوجوان در این دوره از یک سو نیاز به استقلال دارد و از سوی دیگر مایل به ثبات، ساختار و نظم هستند، آنها مرتب دچار سرگشتگی نقش می شوند، میل به سرکشی و طغیان دارند و به دنبال چیزی می گردند که علیه آن طغیان کنند (کریمی، 1390).بنابراین دوره ا ی نوجوانی دورهی است که نوجوان نیاز دارد از لحاظ عاطفی تامین شود تا بتواند به وحدت هویت یاهمان تصویر با ثبات و روشنی از خودش برسد.آگاهی داشتن نسبت به احساسات خود در زمان بروز آنهاو تاثیر آنها بر رفتار می تواند دانش آموزان را نسبت به محرکهای عاطفی و شناختی محیط بیشتر آشنا کرده و رفتار مناسب تری انجام دهند. با توجه به مسایلی که در ارتباط با نوجوانی گفته شد؛ دانش آموزی که توانایی بازبینی احساسات و هیجانات خود و دیگران را داشته باشد و بتواند آنها را از هم متمایز کند و از اطلاعات موجود برای هدایت تفکر و اعمال خود استفاده کند دارای ارتباط بهتری با دیگران داشته باشدو چشم اندازی مثبت نسبت به محیط تحصیلی و خانواده (با هر وضعیت مالی) خواهد داشت.
1-2- بیان مسأله
آمادگی علمی دانش آموزان به خصوص در سالهای آغازین دبیرستان برای موفقیت تحصیلی، انتخاب رشته، ورود به دانشگاه و نیز ورود به بازار کار اهمیت به سزایی دارد. پژوهش های زیادی در زمینه ی عوامل مؤثر بر ارتقای پیشرفت تحصیلی در دبیرستان انجام شده است. در این پژوهش ها بر نقش عوامل شناختی، عاطفی و نیز بر نقش خانواده بیشتر تأکید شده است. هوش هیجانی و نگرش نسبت به مدرسه از سازه های عاطفی مهمی هستند که پیش آمادگی های دانش آموز نسبت به تحصیل را نشان می دهند. شناسایی و مطالعه هوش هیجانی و نگرش نسبت به مدرسه و بررسی آنها کمک می کند مدیران و معلمان و اولیاء به دانش آموزان دبیرستانی توجه ویژه تری داشته باشند، دانش آموزان را تشویق و ترغیب نمایند و به آنها کمک کنند تا بهتر بتوانند تصمیم بگیرند و تصمیم خود را به اجرا بگذارند.
مایر و سالوی [1](1997) هوش هیجانی [2]را نوعی توانایی مرکب از ظرفیت ادراک، ابراز، شناخت، کاربرد و اداره ی هیجان های خود و دیگران تعریف کرده اند. مؤلفه های اصلی هوش هیجانی عبارت است از توانایی فهم هیجانات دیگران، تنظیم و مهار خود و دیگران به شیوه های سازگارانه. انتظار می رود افرادی که دارای هوش هیجانی بالاتری هستند سازگاری و موفقیت و مهارتهای زندگی بهتری نشان دهند. مالف و شوت [3](1998) معتقدند افراد دارای هوش هیجانی بالاتر، از توانایی برقراری ارتباط اجتماعی مقبول تری با افراد دیگر برخوردارند. گلمن[4] (1995) بیان می کند افراد زیادی با داشتن هوش بهر بالا ناسازگار تلقی می شوند و تنها 20 درصد موفقیت های زندگی به هوش شناختی و 80 درصد به عوامل دیگر از جمله هوش هیجانی وابسته است(نقل از خانجانی و همکارانش، 1387). از آنجا که در محیط های آموزشی برای دستیابی به پیشرفت تحصیلی باید بتوان خود را با محیط اجتماعی خویش تطبیق داد، بنابراین افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند بالطبع پیشرفت تحصیلی بالاتری دارند.
پژوهشهای سیسکاندر[5](2013)، دونی و همکاران([6]2008)، بالفورد و مرسمان[7](2008)، مارسیک و همکاران[8](2008)، کنت و نواک[9]،2007؛ پارکر و همکاران،2004؛ پترایدز و همکاران[10]،2004نقل از بشارت و همکاران(1386 ) ؛ مایا[11] (2001)، گلمن(1995) نشان می دهد هوش هیجانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تأثیر مثبت دارد. اگر چه برخی پژوهشها نیز وجود دارد که رابطه ی بین هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی را ضعیف گزارش کرده اند (به عنوان مثال پژوهش وان درزی و اساکل[12]، 2002)؛ با این حال همواره هوش هیجانی بر پیشرفت تحصیلی اثرگذار بوده است. بررسی پیشینه تحقیق در ایران نیز همانند سایر کشورها نشان از رابطه مثبت بین هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی دارد. این موضوع در پژوهشهای حنیفی و جویباری (1389)، لیوارجانی و همکاران (1389)، رهنما و عبدالملکی(1387)، اکبری و آقایوسفی(1389)، بشارت و همکاران(1385) نشان داده شده است هر چند یدالهی، میرزاده و فتی (1393) گزارش کرده اند که هوش هیجانی تاثیری در موفقیت تحصیلی دانشجویان سال اول دانشگاه تهران که سال 91-90 پذیرفته شده اند، ندارد.
توانایی برقراری ارتباط با دیگران و مهار خود و دیگران بر نگرش افراد نیز مؤثراست. کریمی(1383) نگرش را یک حالت روانی و عصبی آمادگی می داند که از طریق تجربه سامان داده شده، تاثیری هدایتی یا پویا بر پاسخ های فرد به همه ی اشیا و موقعیت هایی که با آنها مربوط است، دارد. نگرش دارای سه جزء شناختی، احساسی و آمادگی برای عمل است. از آنجا که نگرش نسبت به مدرسه بر پیشرفت تحصیلی تاثیر دارد و نگرش ها نیز مانند هوش هیجانی مستلزم ارتباط با محیط اجتماعی است، ارتباط این دو متغیر می تواند موفقیت بیشتر دانش آموزان را در زمینه ی تحصیل در پی داشته باشد.
نگرش نسبت به مدرسه بر پیشرفت تحصیلی اثر دارد؛ هر چه نگرش مثبت تر باشد پیشرفت تحصیلی بیشتر و هرچه به سمت منفی برود و از علاقه مندی دانش آموز کاسته شود افت تحصیلی اتفاق میافتد. پژوهش های زیادی در زمینه رابطه بین نگرش نسبت به دروس مختلف و پیشرفت تحصیلی در آن دروس انجام شده است. نتایج پژوهشهای سینگ، گرانویل و دیکا (2002) ؛ والنزولا (1993) نقل از رحمانی (1381)؛ علوی(1386)؛کشاورز و همکاران(1384)؛ رحمانی (1381) نشان می دهد بین نگرش نسبت به دروس مختلف و پیشرفت تحصیلی رابطه وجود دارد.
پیش آمادگی و ظرفیت افراد علاوه بر عوامل بالا به وضعیت اقتصادی- اجتماعی خانواده نیز بستگی دارد. سواد والدین و امکانات آموزشی موجود در منزل از مؤلفه های وضعیت اقتصادی اجتماعی است. تحقیقات متعددی نشان داده اند که وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده بر پیشرفت تحصیلی موثر هستند.
وضعیت اقتصادی اجتماعی متغیر دیگری است که بنا به شواهد پژوهشی بر پیشرفت تحصیلی تاثیر گذار بوده است. این موضوع در پژوهش های علوی(1386)، مهدوی هزاوه؛ 1386؛ سنگری؛ 1385؛ پهلوان صادق1384؛ نقل از علوی؛1386 و نیز در گزارش زرین اختر و حمید خان نیازی[13] (2011)، فن[14] (2008)، مالونون، کانتلی و فریتز-کات [15](2001)، دانکن، فدرمن و دانکن [16](1992) بررسی شده و در همه ی این پژوهشها وضعیت اقتصادی اجتماعی بر پیشرفت تحصیلی تاثیرگذار بوده است.
با توجه به عوامل بالا در مدارس دانش آموزانی با وضعیت اقتصادی اجتماعی بالا وجود دارند که پیشرفت تحصیلی خوبی ندارند؛ در نقطه ی مقابل دانش آموزانی وجود دارند که پیشرفت تحصیلی بالا و وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین دارند؛ به علاوه دانش آموزانی وجود دارند که عنوان می کنند به تحصیل علاقه مند هستند اما نمرات خوبی ندارند و یا دانش آموزانی که در برقراری ارتباط مشکل ندارند اما از پیشرفت تحصیلی مطلوبی بر خوردار نیستند. محقق با علم به اینکه تاثیر متغیرها به تنهایی بر عملکرد افراد و تاثیر آنها در یک مدل سه متغیری می تواند متفاوت باشد در این پژوهش بر آن است که بداند آیا بین پیشرفت تحصیلی و هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی اجتماعی و نگرش به تحصیل دانش آموزان رابطه وجود دارد؟ میزان این رابطه چقدر است ؟ و کدام متغیر بهتر می تواند پیشرفت تحصیلی را پیش بینی کند و این سه متغیر هرکدام به تنهایی و در ارتباط با همدیگر چقدر از واریانس پیشرفت تحصیلی را تبیین می کنند؟
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش
آموزش و پرورش هر جامعه بیانگر نگرش، سطح فرهنگ، دانش و میزان توانایی آن جامعه برای رشد باورهای اعتقادی و اخلاقی به منظور نیل به آرمان های اجتماعی و همکاری با پیشرفتهای علوم و فنون و پاسخگویی به نیازهای ملی و تحولات جهانی است. به این لحاظ وصول به اهداف تعلیم و تربیت در هر کشور مستلزم بررسی، ارزشیابی و تجدید نظر مستمر در ساختار و برنامه های آموزشی آن کشور است.
در میان دوره های آموزش عمومی، آموزش متوسطه آموزش عمومی را به آموزش عالی پیوند می دهد و هر نوع نارسایی و خللی در آن مستقیماً در عملکرد و کیفیت هر دو نوع آموزش تأثیر بسزایی خواهد داشت. انتقال از آموزش عمومی همگانی و غیر تخصصی به آموزش دانشگاهی تخصصی، انتقال از محیط آموزشی به محیط کار و زندگی و دوره انتقال ازکودکی (تحت نظر و وابسته به مراقبت دیگران) به جوانی و بلوغ (دوره ی استقلال و قبول مسؤولیت) اهمیت این دوره ی تحصیلی را صد چندان کرده است. به علاوه آموزش متوسطه منبع اصلی تربیت نیروی انسانی ماهر و نیمه ماهر در کشور به شمار می رود و از این راه تأثیر ویژه ای در میزان موفقیت برنامه های توسعه اقتصادی اجتماعی کشور می گذارد.
توسعه اقتصادی اجتماعی مستلزم نیروی انسانی ماهر، مدیر و علاقه مند به کار است. شناسایی و مطالعه هوش هیجانی و نگرش نسبت به مدرسه و بررسی آنها کمک می کند مدیران و معلمان و اولیاء به دانش آموزان سال اول توجه ویژه تری داشته باشند، دانش آموزان را تشویق و ترغیب نمایند و به آنها کمک کنند تا بهتر بتوانند تصمیم بگیرند و تصمیم خود را به اجرا بگذارند. نقش الگویی معلمان و تنوع پذیری رفتار دانش آموزان باعث می شود در صورتی که شناخت بهتری از دانش آموز وجود داشته باشد رفتار تحصیلی دانش آموزان را به سمتی هدایت کرد که بتواند نیازهای حرفه ای جامعه به نیروی انسانی ماهر و کارامد را تامین کند. مطابق گفته های گلمن (1995) تنها 20 درصد موفقیت های زندگی به هوش شناختی و 80 درصد به عوامل دیگر از جمله هوش هیجانی وابسته است. این مورد خود اهمیت رو به افزایش مطالعه هوش هیجانی و نگرش نسبت به مدرسه که خود دارای اجزای شناختی، احساسی و آمادگی برای عمل است و همچنین وضعیت اقتصادی اجتماعی که مستلزم شناخت و مدیریت وضعیت خود در مقابل دیگران و کنترل آن است را دو چندان می کند.
سؤال بسیار مهمی که محقق را بر آن داشت تا این تحقیق را انجام دهد مشاهده ی دانش آموزانی است که در سوم راهنمایی میانگین پیشرفت تحصیلی خوبی داشته اند اما در سال اول متوسطه دچار بی انگیزگی و افت تحصیلی می شوند در حالیکه شناخت هوش هیجانی و حتی آموزش آن، شناخت نگرش دانش آموزان و زمینه سازی برای حفظ یا تغییر آن می تواند افت تحصیلی را کاهش و موجب پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شود. به توجه به این موضوع که صرف روی کاغذ بردن اندیشه ها نمی توان به همهی یا بیشتر اهداف رسید لازم است با درک بیشتر رفتار دانش آموزان و هدایت رفتار آنان به پیشرفت تحصیلی بیشتر آنان و رضایت دانش آموز از تحصیل کمک کرد و همه ی اینها محقق نمی شود مگر اینکه متغیرهای اساسی تاثیرگدار بر رفتار دانش آموز مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.
بدیهی است به دلیل پیچیدگی های رفتار انسان لازم است متغیرهای تاثیرگذار بر رفتار وی را مطالعه کرد تا به درک بهتری از فرد و محیط وی بدست آورد. با توجه به تاثیر هوش هیجانی در کنترل رفتار خود و دیگران و نیز پیش آمادگی هایی که وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده و نگرشها بر رفتار می گذارند انجام این مطالعه در کنار سایر بررسی های انجام شده باعث می شود به درک بهتری از شرایط و ویژگیهای دانش آموزان سال اول نایل آمد.
1-4- اهدف پژوهش
هدف کلی:
بررسی رابطه هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و نگرش نسبت به مدرسه بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول شهرستان لامرد
اهداف ویژه:
بررسی رابطه بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول شهرستان لامرد
بررسی رابطه بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل بر پیشرفت تحصیلی پسران سال اول شهرستان لامرد
بررسی رابطه بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل بر پیشرفت تحصیلی دختران سال اول شهرستان لامرد
پیش بینی پیشرفت تحصیلی از طریق متغیرهای هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل دانش آموزان سال اول شهرستان لامرد
پیش بینی پیشرفت تحصیلی از طریق متغیرهای هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل برای پسران سال اول شهرستان لامرد
پیش بینی پیشرفت تحصیلی از طریق متغیرهای هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل برای دختران سال اول شهرستان لامرد
1-5- فرضیه های پژوهش
بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول شهرستان لامرد رابطه وجود دارد.
بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل با پیشرفت تحصیلی پسران سال اول شهرستان لامرد رابطه وجود دارد
بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل با پیشرفت تحصیلی دختران سال اول شهرستان لامرد رابطه وجود دارد
هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول شهرستان لامرد را پیش بینی می کند.
2-8-1 ادراک خویشتن:
قدم اول در حل موفقیت آمیز مسایل این است که این ادراک و باور را در خود پرورش دهیم که (( من می توانم مشکلم را حل کنم )) مساله گشاهای موفق موقعیت مشکل زا را به عنوان بخشی از زندگی تلقی می کنند و به این واقعیت واقفند که مقابله منطقی و آرام با چالش ها مهمتر بهتر از برخورد تکانشی و بدون فکر با مشکلات است. برای ایجاد نگرش حل مساله ای در خود باید بتوانید به خودتان بگویید ((بخشی از زندگی مواجه شدن با مشکلات است، وقتی با مشکلی مواجه می شوم باید آرام و خونسرد باشم و برای انتخاب بهترین راه حل ممکن بر مهارتهای حل مساله خود تکیه کنم )) ،(ال[6]، 1999، ترجمه، محمد خانی ،1389 ) .
2-8-2 تعریف مساله :
اولین کاری که در مواجه شدن با یک تهدید یا چالش می توانید انجام دهید، شناخت دقیق مساله است. مشکلات و تعارضات اساسی را مشخص و سپس فهرستی از اهداف خودتان را تهیه کنید. در این مرحله از حل مساله، افراد حمایت کننده نظیر دوستان و اعضای خانواده می توانند با تربیت شما برای اتخاذ نگرشی
عینی و در نظر گرفتن تمام جنبه ها مساله مفید و موثر واقع شوند. (ال. 1999: ترجمه، محمد خانی :1389).
2-8-3 تهیه فهرستی از راه حل های مختلف:
در این مرحله است که شما طرح های الف، ب و ج را مشخص می کنید. برای ایجاد طرح ها و برنامه های خوب شما باید انعطاف پذیر باشید. قبل از انتخاب یک شیوه عمل، بهتر است که تمام راه حل های احتمالی را بررسی کنید. هر طرح احتمالی را که مناسب تر است یاداشت کنید. خلاق باشید و تا آنجا که می توانید راه حل های زیادی را مطرح کنید ،به این ترتیب شما عقاید و ایده های زیادی را در اختیار خواهید داشت که می توانید از طریق آنها اقدام کنید. در این مرحله نیز افراد حمایت کننده می توانند در بارش فکر وسیال سازی ذهنی به شما کمک کنند تا از چسبیدن به یک روش ثابت خودداری کنید و به دنبال راه های جدید باشید .
2-8-4 تصمیم گیری :
پس از آن که وقت کافی برای تعریف مشکل و بررسی راه حل های مختلف صرف کردید، اکنون آماده اید تا درباره یک شیوه کار تصمیم بگیرید. اگر از مشکلاتی که پیش رو دارید، شناخت تاملی داشته باشید و فهرستی از راه حل های مختلف نیز تهیه کرده باشید، تصمیم گیری بسیار ساده و آسان تر خواهد بود. برای این کار یک نگاه اجمالی به پاسخ های احتمالی بیاندازید، کدام یک علمی تر و امکان پذیر است. پس از انتخاب مناسب ترین پاسخ نتایج احتمالی آن را پیش بینی کنید. به یاد داشته باشید که در بیشتر موقعیت ها فقط یک راه حل درست وجود ندارد. پاسخ های ما به چالش های زندگی، دارای نقاط قوت و ضعف هستند. اگر اولین انتخاب شما مؤثر واقع نشد باید انعطاف پذیرباشید و طرح های دیگر را امتحان کنید(ال[7].1999،ترجمه، محمدخانی :1389).
2-8-5 امتحان کردن راه حل انتخابی :
